Zoetstoffen
onschuldige vervangers van suiker?
Diabetesbericht nr. 1 januari 2015 Jaargang 15
Leest u mee in deze nieuwsbrief over ons massaal toenemend suikergebruik en de link met diabetes type 2. Ook wijzen recente onderzoeken op de mogelijke gevolgen van het eten en drinken van zoetstoffen op de ontwikkeling van diabetes type 2.
Onze excessieve en chronische suikerconsumptie
In Nederland steeg de suikerconsumptie in een eeuw tijd van een kleine 5 naar 45 kilo per persoon per jaar. Hier zijn wij ons niet altijd van bewust, aangezien wij zelf slechts 15% aan ons eten toevoegen. Het grootste deel, maar liefst 85%, zit in zoete producten zoals koekjes, snoep, (wit) meel, likeur, corn flakes en frisdrank, maar ook verborgen in hartige producten als ketchup, mayonaise, chips en groenten in blik. En suikers worden veelal (verborgen) als conserveringsmiddel gebruikt in voedingsmiddelen. Onze excessieve en chronische suikerconsumptie zorgt ervoor dat de alvleesklier continu overuren moet draaien.
Zoetstoffen
Dat een te hoge inname van suiker niet goed is voor ons lichaam en het gebit, dat weten de meeste mensen inmiddels wel. Hierom wijken veel mensen uit naar een alternatief: zoetstoffen. Light-en dieetproducten en zoetjes zouden uitkomst bieden: de stoffen bevatten weinig calorieën en zouden geen invloed op de schommeling van de suikerspiegel hebben. Maar wetenschappers zijn het niet eenduidig eens over het onschuldige karakter van zoetstoffen…
Drug De directeur van de GGD in Amsterdam haalde in het voorjaar van 2013 de publiciteit met zijn uitspraak: ‘Suiker is een gevaarlijke drug waarvan het gebruik moet worden ontmoedigd via een suikertaks.’ Hij is een voorstander van een suikertaks of een wet die bepaalt hoeveel suiker er in een product mag worden verwerkt. Hoewel dit voor sommigen wat extreem mag klinken, is suiker allesbehalve ongevaarlijk. Steeds meer wetenschappers zijn overtuigd van een rechtstreeks verband tussen de explosieve stijging van onze inname van suiker en ernstige gezondheidsproblemen, zoals diabetes type 2. Verborgen suikers Een belangrijke vraag hierbij is of alle suikers schadelijk zijn? Het antwoord is ontkennend: natuurlijke suikers in fruit en groenten zijn niet gevaarlijk voor het lichaam. Sterker nog: natuurlijke suikers zijn belangrijke energiebronnen voor spieren en hersenen. Voedingsmiddelen als groenten, fruit en brood bevatten voldoende van deze suikers. Veel andere voedingsmiddelen, en zeker ook frisdranken, bevatten bewerkte suikers. Vaak zonder dat we het weten want in Nederland staan op veel verpakkingen de suikers niet expliciet vermeld, en zeker niet de exacte hoeveelheid.
• • • • • • • •
!
1 eetlepel ketchup: 1 suikerklontje 375 gram cornflakes: 11 suikerklontjes 1 glas halfvolle melk: 2 suikerklontjes (lactose) Niet-vers geperste sappen zoals appelsap: 4 suikerklontjes per glas 1 flesje AA-drank: 16,5 klontjes suiker In 100 gram chocoladevlokken: 13 suikerklontjes een diepvriespizza: 8 suikerklontjes een bak vanille-ijs: 81 suikerklontjes
Wist u dat diabetes type 2 de snelst groeiende chronische ziekte van dit moment is?
Wat is de link tussen suiker en diabetes?
Suiker is niet alleen de boosdoener voor overgewicht en een slecht gebit, maar verhoogt ook het risico op diabetes type 2. Wanneer het lichaam suikers te verwerken krijgt, dan worden zij vanwege de eenvoudige structuur in hoog tempo in glucose omgezet. Het gevolg daarvan is dat het insulineniveau door deze snelle opname hoog piekt. Het bloedsuikerniveau daalt, maar het niveau aan insuline daalt niet zo snel mee. Hierdoor krijgt het lichaam weer behoefte aan glucose. Nuttigt men vervolgens weer snelle koolhydraten, dan begint het proces opnieuw. Als reactie op de voortdurende stijging van glucose gaan de cellen in eerste instantie steeds meer insuline uitscheiden om de glucose uit het bloed weg te
Zoetstoffen
In deze producten zit (veel) suiker of kunstmatige zoetstoffen zonder dat we het door hebben!
kunnen werken. Steeds meer medici zijn ervan overtuigd dat een opeenvolging van soortgelijk glucose- en insulinegolven het insulinestelsel ontregelen. Na een aantal jaren van overproductie van insuline wordt het lichaam er steeds ongevoeliger voor, het voorstadium van diabetes (insulineresistentie). Uiteindelijk reageert het lichaam niet meer op insuline. Glucose blijft dan onverwerkt in ons bloed achter waarmee de bloedsuikerspiegel chronisch te hoog is:. Diabetes type 2 is een feit.
?
Is diabetes ernstig? Een essentieel onderdeel van de behandeling van diabetes type 2 is het onder controle houden van het bloedsuikergehalte. Blijft dit stabiel, dan is diabetes zelf meestal niet dodelijk. Het gevaar schuilt in de complicaties die veelal optreden bij mensen met diabetes, zoals harten vaatziekten, nieraandoeningen, blindheid, de beruchte diabetesvoet en slechtziendheid.
Kunstmatige zoetstoffen: een goed alternatief voor suiker?
Om de suikerinname te verlagen, maar wel de zoete smaak van suiker te ervaren, gebruiken veel mensen kunstmatige zoetstoffen als alternatief. Ruim een derde van de Nederlanders, zowel mannen als vrouwen, gebruikt wel eens een zoetje. Driekwart van de Nederlanders mensen schrapt regelmatig suiker van het menu en gaat voor kunstmatige gezoete light-producten. Maar zijn deze kunstmatige zoetstoffen, als vervanging van suiker, de oplossing voor een gezonder leven?
Kunstmatige zoetstoffen en diabetes
Ook kunstmatige zoetstoffen kunnen leiden tot diabetes Veranderde suikerstofwisseling Uit een zeer recent onderzoek van het Israëlische Weizmann Institute of Science blijkt dat niet alleen kristalsuiker, maar ook kunstmatige zoetstoffen de suikerstofwisseling veranderen, waardoor er diabetes kan ontstaan. De onderzoekers van het genoemde onderzoek
Zoetstoffen
?
Wist u dat er twee soorten kunstmatige zoetstoffen bestaan? Namelijk intensieve en extensieve zoetstoffen. Intensieve zoetstoffen zijn zoeter dan suiker en vormen de basis voor zoetjes. Van deze groep kunstmatige zoetstoffen met een hoge zoetkracht zijn aspartaam en sacharine de bekendste soorten. Producten waar deze zoetstoffen aan toegevoegd worden, zijn naast zoetjes zoal lighten dieetproducten, muesli, pepermunt, frisdranken, vruchtensappen, sportdranken, candybars maar ook aan kauwbare vitaminepillen, tandpasta en zelfs in - al dan niet vrij verkrijgbare- geneesmiddelen. De bekendste extensieve zoetstoffen zijn de zogenaamde suikeralcoholen, zoals xylitol en sorbitol. Deze stoffen hebben veel minder zoetkracht dan suiker. Ze worden vooral gebruikt in kauwgom, drop, snoep en producten voor diabetici.
Darmbacteriën Volgens de onderzoekers zouden kunstmatige zoetstoffen de samenstelling van de darmbacteriën veranderen. Ook bij 400 mensen die werden onderzocht bleken de darmbacteriën van mensen die kunstmatige zoetstoffen gebruikten, te verschillen van de darmflora van mensen die geen kunstmatige zoetstoffen innamen. Tot slot gaven ze zeven vrijwilligers die normaal nooit zoetstoffen gebruiken een week kunstmatige zoetstoffen. Bij vier van de zeven leidde dat tot een stijging van het bloedsuikergehalte. Deze resultaten geven aan dat we - voorzichtig - kunnen stellen dat zoetstoffen effect op ons lichaam hebben. Er is echter wel verder onderzoek nodig om uit te wijzen waarom sommige mensen wel gevoelig zijn voor dit effect en anderen niet. Frans onderzoek Een Frans onderzoek onder 66.118 Franse vrouwen die 4 jaar lang gevolgd zijn, toonde opmerkelijke resultaten die onder meer suggereerden dat het drinken van lightdranken het risico op diabetes type 2 vergroot. Ook leek het drinken van light-dranken hun stofwisseling te verwarren waardoor de verbranding van de
Zoetstoffen
voegden de zoetstoffen sacharine, sucralose en aspartaam toe aan het drinkwater van muizen. Andere muizen dronken suikerwater. Het bloedsuikergehalte van de muizen die kunstmatige zoetstoffen binnenkregen, bleek hoger te zijn dan dat van muizen die water met suiker dronken. Dit wijst op een verminderde glucosetolerantie, een voorstadium van diabetes.
calorieën vermoeilijkt werd. De onderzoekers pleiten voor verder onderzoek van de effecten van suikervervangers op het verhogen van de kans op de ontwikkeling van diabetes type 2.
Zijn natuurlijke suikervervangers een gezond alternatief?
Ons lichaam raakt volgens deze onderzoeken van chemische zoetstoffen uit balans. De auteur van de bestseller ‘De voedingszandloper’, Kris Verburgh, raadt hierom aan om de natuurlijke zoetstoffen stevia, tagatose of agavenectar te gebruiken als vervangers voor geraffineerde suiker of kunstmatige zoetstoffen. Momenteel bestaat er echter geen eenduidig wetenschappelijk bewijs dat deze natuurlijke zoetstoffen daadwerkelijk beter zijn dan kristalsuikers. De opvattingen zijn sterk verdeeld: zoals auteur Verburgh die aanraadt om in ieder geval voor natuurlijke zoetstoffen te kiezen en de tegenbeweging die in twijfel trekt of deze stoffen wel zo ‘natuurlijk’ zijn als wordt gesuggereerd. Het populaire TV-programma Radar stelde de vraag in de uitzending (april 2014) of natuurlijke zoetstoffen - zoals rietsuiker, Agave-siroop, ahornsiroop of kokossuiker beter zijn dan ‘gewone’ suikers. Twee experts legden uit dat veel natuurlijke suikeralternatieven het lichaam hetzelfde stofje leveren als gewone suiker, namelijk sucrose. Sucrose is een verbinding van glucose (het soort suiker dat in je bloed voorkomt) en fructose
Stevia: het wondermiddel? De van oorsprong Zuid-Amerikaanse plantaardige vervanger Stevia zou in haar pure vorm de alvleesklier stimuleren tot productie van insuline en daarmee de bloedsuikerspiegel verlagen naar normale waarden. Het plantje heeft echter een bittere nasmaak. Om dit op te lossen voor de consument die gewend is aan de zoete smaak van suiker, wordt het plantje gemengd met maltodextrine, een goedkoop en zoet vulmiddel dat gemaakt is van zetmeel! De meeste Steviaproducten die in de Westerse wereld aangeboden worden, door grote producenten van frisdranken bijvoorbeeld, bevatten soms maar 3 procent Stevia. En voor Stevia in gemengde vorm geldt hetzelfde als voor de overige alternatieve suikers: een mogelijk negatief effect op de bloedsuikerspiegel. Conclusie Op basis van de onderzoeken van en informatie over kunstmatige en natuurlijke zoetstoffen kan er voorzichtig gesteld worden dat de alternatieven van suiker weldegelijk een rol spelen bij de ontwikkeling van diabetes type 2. Er is echter verder onderzoek nodig die deze bevindingen ondersteunen. Wat we in ieder geval zeker weten, is dat een lagere suikerinname, in welke vorm dan
Zoetstoffen
(het soort suiker dat in planten, en dus fruit, voorkomt). Het resultaat is dat deze alternatieve zoetstoffen, net als witte kristalsuikers, de suikerspiegel ook sterk beïnvloeden. Deze stoffen zijn niet ‘gezonder’ dan gewone suiker en zorgen, bij herhaaldelijk grote innames, ook voor overgewicht. Ook vergroten zij de kans op diabetes.
10
Voorkom diabetes!
Hoe beperkt u de inname van suiker of zoetstoffen?
Het antwoord lijkt heel simpel: vermijd suiker en zoetstoffen zoveel mogelijk. Eet zo vaak als u kunt verse natuurlijke producten. Bewerkte producten zijn vaak gezoet om aan de ‘smaak’ van de, aan suiker verslaafde, consument te voldoen. Op deze manier blijft de bloedsuikerspiegel zo stabiel mogelijk. Maar hoe simpel dit antwoord is, het is in de praktijk vaak moeilijk om daadwerkelijk suikervrij te eten.
3 tips
Graag geven wij u drie tips mee om uw suikerconsumptie te verminderen, zodat u ernstige gezondheidsproblemen voorkomt. Elke kleine stap is er 1 dichterbij een gezond leven, zonder de ontwikkeling van diabetes type 2 en de complicaties ervan. TIP 1. Drink uw thee en koffie zonder suiker of zoetstoffen. En echt: het went …! Uw behoefte naar zoet neemt af hoe minder suiker u consumeert.
Suiker heeft een verslavende werking. En dus ook: hoe minder suiker u eet, hoe minder behoefte u krijgt aan suiker
Zoetstoffen
ook, beter voor uw algehele gezondheid is. Ook verkleint u daarmee de kans op diabetes type 2.
TIP2. Leest u de etiketten? Het is een stap in de goede richting om kritisch te kijken naar wat er in de producten zit die u koopt. Van frisdranken weet u vast wel dat deze overmatig veel suikers bevatten, maar wist u het ook van muesli, chips, pastasaus, ketchup, corn flakes of vruchtenyoghurt? De ingrediënten op de etiketten staan altijd op volgorde genoemd. Het eerstgenoemde ingrediënt is het meest aanwezig in het product. Onderstaande lijst geeft u de meeste voorkomende benamingen aan die bestaan voor suiker en zoetstoffen. Ziet u een of meerdere van deze termen in de ingrediëntenlijst staan, dan weet u zeker dat het product geraffineerde suikers of zoetstoffen bevat: Basterdsuiker, dextrose, druivensuiker, fructose(-stroop), geleisuiker, glucose(-stroop), glucose-fructosestroop, invertsuiker, kandij(-suiker), kristalsuiker, lactose (melksuiker), maltodextrine, melasse(-stroop), rietsuiker, sacharose, sucrose, Suiker , vanillesuiker, aspartaam, Acesulfaam-K, advantaam, cyclamaat, sacharine, sucralose, sorbitol, xylitol, mannitol, isomalt, maltitol, en lactitol. Tip 3. Uw eigen eten bereiden! Wilt u zeker weten dat er geen suikers of zoetstoffen in uw eten verborgen zijn, dan kunt u het beste zelf kokkerellen in de keuken. Denk aan verse soepen, sauzen, gezonde tussendoortjes…
Voorkomen van diabetes! Diverse wetenschappelijke onderzoeken hebben inmiddels aangetoond dat diabetes type 2 voor 90% voorkomen kan worden door het volgen van een gezonde leefstijl - bestaande uit een gezonde, gevarieerde voeding en regelmatig bewegen.
Meer weten?
!
Voor verdere informatie verwijzen wij u graag naar www.stichtingpreventiediabetes.nl. Ook bereikt u ons via e-mailadres
[email protected]. Bronnen • Artificial sweeteners induce glucose intolerance by altering the gut microbiota. Nature 514, 181–186, 9 oktober 2014, Israëlische Weizmann Institute of Science. • Sucraolse affects glycemic and hormonal response to an oral glucose load. Pepino MY [e.a.] in: Diabetes Care, september 2013. • Suiker, de gevaarlijkste drug van deze tijd, P. van der Velpen, september 2013. • De voedselzandloper: over afvallen en langer jong blijven, K. Verburgh, 2012.
Zoetstoffen
Uiteraard heeft u hier niet altijd tijd voor. Koop dan zoveel mogelijk bij een producent die verse producten gebruikt, zoals brood bij de bakker of een verse pizza bij de Italiaan.
Doelstellingen Stichting Preventie Diabetes • • •
Voorkomen van diabetes (primaire preventie) Vroegtijdig opsporing en behandeling van diabetes (secundaire preventie) Voorkomen van de complicaties van diabetes (tertiaire preventie)
De stichting tracht deze doelstellingen in het bijzonder te verwezenlijken door gerichte voorlichting en projecten, zoals de leermethode ‘Zo krijg je geen suikerziekte (type 2)’ voor basisscholen. Zie ook www.geensuikerziekte.nl
Informatie
Voor overige informatie verwijzen wij u graag door naar onze website: www.preventiediabetes.nl waar u ook de diabetes risico-test kunt doen.
Molenstraat 15, 2513 BH Den Haag T: (070) 3628880 E-mail:
[email protected] www.preventiediabetes.nl IBAN: NL21INGB0009267895
