Op 25 november 2004 organiseerde VCOV een avond met Kardinaal Daneels over “Zingeving in de opvoeding.” Met enkele ouders en onze directeur trokken we ernaar toe. Het werd een enthousiasmerende avond. Wij nemen het verslag van VCOV over. Meer info op www.vcov.be.
ZINGEVING IN DE OPVOEDING MET KARDINAAL DANEELS MECHELEN, 25/11/2004 HET IS ZELDEN ZONDER PIJN, OM VADER EN MOEDER TE ZIJN Het proces van het zoeken naar de betekenis, het doel en het nut van het leven bij jongeren vindt plaats in twee milieus. Enerzijds vormt het gezin voor jongeren een christelijke en spirituele voedingsbodem, anderzijds zorgt de school voor de zingeving. Beide instituties hebben dan ook heel wat met elkaar gemeen. Een goede school is deze waar de relaties tussen leerlingen en leerkrachten de relatie tussen ouders en kinderen benadert. Een katholieke school moet immers een veilige en herkenbare wereld creëren voor jongeren. Toch loopt het opvoeden van je kinderen tot gelovige spirituele volwassenen niet altijd van een leien dakje. Zoals een bekende spreuk van de Bond Zonder Naam beaamt, is het zelden zonder pijn, om vader en moeder te zijn. Een kind baren brengt immers fysieke pijn met zich mee, maar geeft ook een intense vreugde. Een kind is enerzijds een evenbeeld van de ouders, maar het is tegelijkertijd ook een andere mens. Dit is in wezen paradoxaal. Ouders projecteren immers heel graag hun onvervulde dromen op hun kinderen, maar deze maken dat niet altijd waar en dit kan al eens strubbelingen en pijn veroorzaken. Toch meent de Kardinaal (en wie zijn wij om daar tegen in te gaan) dat je de andere nemen moet zoals hij/zij is. Beminnen en liefde is gratuite en onvoorwaardelijk: het is enkel geven en niet nemen of bezitten. Als ouder neem je je kind ook zoals het is. En dit gegeven is de sleutel van de opvoeding! DE JEUGD VAN TEGENWOORDIG Dé jeugd bestaat niet. Jongeren van nu zijn niet dezelfde als de jongeren van een aantal jaren geleden. Zo liepen in de hippietijd (jaren 60-70) de jongeren van huis weg, vandaag de dag krijg je ze als ouder je huis niet meer uit! Ook al is het moeilijk om de jeugd van tegenwoordig precies te definiëren, ze hebben wel een aantal gemeenschappelijke kenmerken: Voor jongeren is enkel het heden belangrijk, het verleden en de toekomst raakt hun koude kleren niet en ze zijn er ook niet mee bezig. Ze zien wel wat vandaag hen brengt, maar liggen niet wakker van het feit waar ze naar toe willen, wat ze willen bereiken en wat hun roots is. Jongeren leiden een haastig en vluchtig leven. Ze rennen van hot naar her om zeker niets te missen van het aanbod dat ze voorgeschoteld krijgen. Hierdoor hebben ze heel weinig tijd en kampen ze vaak met stress. Jongeren verkeren, ondanks allerhande communicatiemiddelen en – technologieën, in een psychische en spirituele eenzaamheid. De communicatie met hun medemensen blijft beperkt tot een vrijblijvend contacteren. Via het chatten ga je immers nooit de diepgang hebben als in een tête à tête- gesprek.
De grote waaier aan keuzemogelijkheden in onze samenleving maakt het voor jongeren bijzonder moeilijk om prioriteiten te stellen. Het categoriseren van de keuzes die ze verplicht zijn te nemen (gaande van niet de moeite waard tot ditwil-ik-van-mijn-leven-niet-missen) wordt hierdoor een zware opgave. Het afwegen van de verschillende mogelijkheden om ten slotte het juiste te kiezen is tegenwoordig zelfs voor een volwassene niet vanzelfsprekend meer. Jongeren zijn ook verbaal stoer. Maar ook hier schuilt in het spreekwoord: een grote mond, een klein hartje, de waarheid. Onder hun stoere harnas bevindt zich immers een kwetsbare persoon. Jongeren zijn ook zeer conformistisch naar hun eigen groep toe: ze willen allemaal een skateboard, dezelfde kledij en zoveel mogelijk uitgaan. Het valt hen echter moeilijk om dit toe te geven. Jongeren huiveren van lang engagement. Vandaar dat hun betrokkenheid bij relaties, verenigingswerk of spiritualiteit meestal van korte duur is. Sommige jongeren blijven op hun honger zitten omdat ze diep geïnteresseerd zijn in zingeving. Ze zijn wel religieus maar geloven niet in de kerk.
VADEMECUM VOOR OUDERS • DONNER – ORDONNER – PARDONNER God de Vader geeft, beveelt en vergeeft. Zo moeten leerkrachten en ouders ook omgaan met de kinderen. Op een bepaald moment maken jongeren zich los van de ouders en de school en dit leidt dan tot verschillende reacties bij ouders en leerkrachten. Je kan deze reacties onderverdelen in meerdere stadia. Voorbeeld: 16 –jarige zoon komt een uur later thuis dan afgesproken! 1.Eerste reactie is woede en razernij (Dit is de laatste keer dat je te laat thuis komt!) 2.Dan volgt een fase van berusting (Goh, hij is al 10 keer te laat gekomen) 3.Vervolgens overvalt ouders een vlaag van cynisme of onverschilligheid (Dat hij zijn plan trekt, laat hem maar doen) 4.En dan gaan ouders het gestelde gedrag rationaliseren ( Ze komen allemaal te laat!) 5.Om ten slotte te eindigen met het goedkeuren ervan (Ach, het is niet meer zoals in onzen tijd!) Volgens Kardinaal Danneels is dit niet de juiste manier om je kinderen te begeleiden. Als ouder moet je kunnen zeggen wat je denkt en je daaraan houden: dit is mijn idee (zo denk ik erover) en daar blijf ik bij! Helderheid en standvastigheid van je ouderlijke principes is noodzakelijk en onontbeerlijk in de opvoeding van je kinderen. Maar dit moet wel samengaan met de nodige nederigheid en vergiffenis: Geven, bevelen en vergeven is het fundament van de opvoeding!
• CRISIS VAN HET GEZAG Ouders en leerkrachten hebben soms de neiging om zich een low-profile aan te meten. Nochtans moet je je profileren als ouder en leerkracht en dit profiel kenmerkt zich door gezag. Wees duidelijk wie je bent en waarvoor je staat en houdt dit aan. Kardinaal Danneels geeft toe dat het steeds moeilijker is om gezag uit te oefenen, want het is geen plezier om te heersen. Nog een goede raad: ouders en leerkrachten wees geen kameleon. • LES PLAGES DE LA PAROLE Eén van de moeilijkste opdrachten van het ouderschap is jongeren leren omgaan met de negatieve dingen in het leven. Het leven is niet perfect en vroeg of laat krijgen jonge mensen te kampen met eenzaamheid, vragen over het bestaan van de mens (existentiële pijn), of het besef van de eindigheid van het leven. Het is dan ook heel belangrijk om te praten met je kinderen. En om te praten heb je rust en ruimte nodig. Geen oppervlakkige babbels over toetsen of punten tussen de soep en patatten dus, maar de dialoog aangaan met je kinderen over de dingen des levens. De regel in de religieuze opvoeding is praten. Toch moet je je als opvoeder bewust zijn van het feit dat er een aantal hinderpalen –bekoringen in de samenleving bestaan die de spiritualiteit en religie in het gedrang kunnen brengen: De overgeërotiseerde maatschappij: de huidige publiciteit en reclame, het ontspanningsleven,… doen ons denken aan het einde van het Romeinse Keizerrijk. De erotiek die de media ons tonen is vluchtig en tijdelijk. Het creëert een momenteel gevoel van extase dat sowieso voorbij gaat en daarom ook veel mensen teleurstelt. In het begin zei Kardinaal Danneels echter dat liefde onvoorwaardelijk is.“ AMOUR POUR TOUJOURS” vind je niet in hetgeen de media ons voorschotelen, maar in het warme nest van het gezin en de katholieke school. Sekten: jongeren zijn op zoek naar nabijheid. Sekten worden geleid door één sterk leider met heel wat gezag. Hierdoor moeten de mensen zelf niet meer nadenken. De oplossingen worden hen immers aangeboden op een dienblad. Bovendien hanteren sekten een vereenvoudiging van de bijbel en de moraal. Als ouder is het absoluut noodzakelijk om streng op te treden wanneer je kind in een sekte terechtkomt. Drugs vernietigt de persoonlijkheid • DE KATHOLIEKE SCHOOL De katholieke school is weliswaar niet de enige vormende omgeving voor jongeren (ook media en jongerenbewegingen hebben een invloed op de jeugd), ze kneden wel de religieuze persoonlijkheid en identiteit van de jeugd. Hoe? Door een juiste opvatting over vrijheid en waarheid te verkondigen. Vragen als hoe ben ik vrij, waarvoor en waartoe ben ik vrij, hoe moet ik die vrijheid zingeven worden centraal gezet. Een deel van de zelfdodingen zijn immers te wijten aan het feit dat jongeren niet weten waarvoor en waarom ze leven. Tijdens de godsdienstles wordt affectie voor de bijbel en het christelijk geloof meegegeven. Het recente leerplan voor de godsdienstlessen legt niet alleen de klemtoon op de inhoud van de bijbel, ook interactie en dialoog tussen de leerkrachten en leerlingen staan centraal.
EEN GREEP UIT DE VRAGEN VAN DE OUDERS 1.Waarom vertrouwen veel ouders hun kinderen toe aan katholieke scholen? Katholieke scholen zijn kwalitatief goede scholen. Tijdens de godsdienstlessen wordt niet enkel het voelen aangemoedigd, maar ook het weten (het cognitieve of de kennis). Onderwijs is consumptie of consultatie van kennis. 2.Als ouder zeg ik aan tafel voor het eten een gebedje. Kan je de kinderen forceren om mee te bidden? Laat de kinderen zelf een gebedje opzeggen 3.Hoe lang kan je je kinderen dwingen om me te gaan naar de eucharistieviering? Zolang ze meegaan op vakantie met ouders, kunnen ze ook meegaan naar de eucharistieviering. 4.Dochter van 14 jaar zegt expliciet: ik geloof niet. Hoe moet je als ouder daar op reageren? Apostel Thomas (ongelovige Thomas) zei ook: ik geloof niet. Abnormaal is dit niet. Je kan je dochter dus niet dwingen om te geloven, je kan ze wel een gelovige omgeving aanbieden. 5.Problemen bij echtscheiding worden te weinig door kerk belicht Kinderen van (v)echtscheidingen zijn de arme kinderen van vandaag. Er zou hier inderdaad meer aandacht aan besteed mogen worden. 6.Dilemma: jongeren professioneel, technisch vormen of inhoudelijk vormen (identiteit vromen, spiritueel) Zonder technische en professionele kennis kan je in deze samenleving niet overleven. Toch is dit alleen niet voldoende om een evenwichtig en harmonieus leven te leiden. Daarom is het ook noodzakelijk om onze kinderen inhoudelijk en spiritueel te vormen. Beide zouden dus aanwezig moeten zijn in het onderwijs. Het Engelse tutor-systeem is hiervoor ideaal: elke leerling heeft 1 mentor die de leerling begeleidt en inhoudelijk vormt. Maar dit onderwijssysteem is dan weer elitair, kostelijk en niet haalbaar voor iedereen. 7.Is het visuele belangrijk in het christendom? Het visuele is heel belangrijk in de godsdienst. Maar dan wel de esthetica in de zin van harmonie of innerlijke schoonheid. 8.Wat is de christelijke visie op holebi’s? Remember : liefde is de andere nemen zoals hij/zij is. Het blijft je kind die je onvoorwaardelijk graag ziet. Onze oprechte dank aan Kardinaal Danneels voor deze boeiende avond!
Het vcov-team VCOV Interleuvenlaan 15A- 3001 Leuven
