Ziek en gezond in zorgethisch perspectief Examinator:
Prof. dr. Arko Oderwald
Werkboek Auteur(s):
Prof. dr. Arko Oderwald
Augustus 2014
Titel Auteur Vormgeving Druk Uitgave
Reeks Code
Ziek en gezond in zorgethisch perspectief Arko Oderwald Anne-Greet van Rootselaar 2e druk, augustus 2014 Universiteit voor Humanistiek Kromme Nieuwegracht 29 3512 HD UTRECHT werkboeken PreMaster Zorgethiek en Beleid 2014/2015 PM 40B © UvH 2014
2
Inhoudsopgave VOORWOORD…………………………………………………………………...4 1 CURSUSGEGEVENS………………………………………………………..….5 1.1 Algemene gegevens………………………………………………………...5 1.2 Plagiaatcontrole met Ephorus, fraude en richtlijn werkstukken………....…5 1.3 Beoogd leerresultaat…………………………………….…………………..6 1.4 Werkvorm en studiebelastingsuren……………………………………….....6 1.5 Feedback………………………………………………………………….…7 1.6 Afronding…..……………………………………………………………......7 1.7 Beoordeling……………………………………………………………….…8 1.8 Literatuur…………………………………………………………………….8 1.9. Onderwijskwaliteitszorg……………………………..…………………….10 2 CURSUSPROGRAMMA……………………………………………………….12 2.1 Cursusrooster……………………………………………………………….12 2.2 Beschrijving van colleges en werkgroepen………………………………...12
3
VOORWOORD Het doel van deze cursus is studenten te sensibiliseren voor beelden van ziek- en gezond-zijn en vervolgens het verwerven van kennis en inzicht daarover en het toepassen daarvan. Daarnaast moet het een aanzet geven tot zelfstandige oordeelsvorming. Het bijzondere aan de cursus is dat deze doelen bereikt worden door het lezen en analyseren van verhalen en romans en het zien en analyseren van films.
4
1 CURSUSGEGEVENS 1.1 Algemene gegevens Cursustitel: Cursuscode: Ephorus inlevercode: Studiejaar: Periode: Omvang: Aantal SBU: Onderdeel van: Doelgroep: Verplicht voor: Voorkennis:
Ziek en gezond in zorgethisch perspectief PM 40B wordt bekend gemaakt op ELO 2014-2015 Blok 1 (18 september 2014 t/m 30 oktober 2014) 7,5 EC 210 PreMaster Zorgethiek en Beleid PreMasterstudenten PreMaster Zorgethiek en Beleid Geen verplichte voorkennis
Examinator: kamer: tel./ e-mail: spreekuur:
Arko Oderwald geen geen/
[email protected] op afspraak
Docent(e): kamer: tel./ e-mail: spreekuur:
Arko Oderwald geen geen/
[email protected] op afspraak
1.2 Plagiaatcontrole met Ephorus, fraude en richtlijn werkstukken De UvH heeft een actief beleid voor het controleren op plagiaat. Elk afrondend schriftelijk werkstuk levert de student in via mijnuvh.nl met een specifieke Ephorus inlevercode (zie 1.1 Algemene gegevens). Het werkstuk wordt dan automatisch gecontroleerd en komt in een persoonlijke map van de examinator terecht. Het gebruik van uitspraken, teksten, illustraties en meningen van een ander zonder vermelding van de bron, waarbij de schrijver de indruk wekt alsof deze van hem of haar zelf zijn, wordt beschouwd als plagiaat. Bij schriftelijke werkstukken en tentamens wordt dit gezien als een ernstige inbreuk op academische normen omdat een juiste beoordeling van de kennis en vaardigheden van de student dan niet goed mogelijk is, en omdat het oneerlijk is tegenover medestudenten. Op tentamenfraude kunnen zware sancties volgen, tot aan het uitsluiten van de studie toe. Zie voor meer informatie: http://mijn.uvh.nl/onderwijs/examencommissie/tentamenfraude-en-
5
plagiaat.Voor meer informatie over het schrijven van een goed werkstuk zie: http://mijn.uvh.nl/onderwijs/master 1.3 Beoogd leerresultaat Doelstellingen van deze cursus.
Sensibilisatie voor beelden van ziek en gezond in de moderne westerse cultuur zoals die in fictie naar voren komt Kennis en inzicht verwerven in de belangrijkste kenmerken van de laatmoderne cultuur in verband met ziek en gezond en de problematisering er van. Kennis en inzicht verwerven in de voor- en nadelen van het gebruik van fictie voor de morele, politieke en beleidsmatige oordeel- en meningsvorming over vragen rond ziek en gezond zijn. Kennis en inzicht verwerven in de werking en effecten van beelden over ziek en gezond zijn. Het kunnen herkennen en gebruiken van de bovenstaande kennis en inzichten bij het analyseren van romans, films en poëzie over ziek en gezond zijn.
1.4 Werkvorm en studiebelastingsuren Werkvormen: Werkcolleges De interactieve werkcolleges beogen overdracht en verdieping van kennis en inzicht. Voor de voorbereiding en deelname aan de werkcolleges wordt van studenten een grote mate van zelfwerkzaamheid gevraagd. Tijdens de colleges is een actieve inbreng noodzakelijk. Tegelijkertijd reiken de werkcolleges de studenten ook middelen aan tot het ontwikkelen van een meer autonome, zelfsturende studiehouding.
6
Samenstelling studiebelastingsuren (SBU): Activiteit: Contacturen werkcolleges Voorbereiding werkcolleges (gemiddeld!) Zelfstudie werkcolleges Schrijven paper
Aantal uren: 21 (7 x 3 uur) 21 (7 x 3 uur) 120 (bestudering literatuur) 48
Totaal SBU:
210
1.5 Feedback Bij feedback wordt een onderscheid gemaakt tussen formatieve en summatieve feedback. Formatieve feedback wordt gegeven tijdens het onderwijs zelf en is bedoeld om je inzicht te geven over je leerproces. Wat weet en kun je al wel en wat niet? In dit studieonderdeel vindt formatieve feedback plaats tijdens de werkcolleges. De studenten krijgen deels plenair en deels specifiek toegespitste feedback op de geschreven reviews. Summatieve feedback vindt vaak plaats op het einde van een studieonderdeel. Het laat zien wat je op het einde van het studieonderdeel weet of kunt. Aan deze feedback zijn consequenties verbonden, in de vorm van een cijfer. In dit studieonderdeel vindt summatieve feedback plaats in de vorm van de beoordeling van het geschreven paper. 1.6 Afronding Voorwaarden Deelname, reviews, het schrijven van een paper. Afronding 1: Soort afronding: Inhoud afronding:
Uitvoeringsdatum: Cijferbepaling:
Afronding 2: Soort afronding: Inhoud afronding:
deelname, review de student zal beoordeeld worden op (actieve) deelname tijdens de werkcolleges. Tevens dient de student reviews te schrijven over een gelezen verhaal of roman, dan wel een bekeken film, dan wel een combinatie daarvan. tijdens de werkcolleges. cijfer op de schaal van 1 tot 10; telt mee voor 20% van het eindcijfer
het schrijven van een paper (3000 woorden) naar aanleiding van een opdracht het schrijven van een paper over een roman of film. Tentamen-/inleverdatum: 14 november 2014 Cijferbepaling: cijfer op de schaal van 1 tot 10; telt mee voor 80% van het eindcijfer Datum uitlag: binnen 10 werkdagen na inlevering Datum inzage/nabespreking: op afspraak, datum wordt t.z.t. bekend gemaakt.
7
1.7 Beoordeling Beoordeling in relatie tot de leerdoelen van dit blok Reviews De reviews zullen de eerste drie keer zonder consequenties worden beoordeeld en van feedback voorzien. De laatste drie reviews zullen worden beoordeeld met consequentie in de vorm van een cijfer dat (gemiddeld) voor 20% meetelt in het eindcijfer. Een review heeft een omvang van circa 400 woorden. De eerste drie keer (op 18/9, 25/9 en 2/10) moet je in deze 400 woorden beargumenteerd een inhoudelijk leesadvies geven over het verhaal/boek dat je gelezen hebt. Is de inhoud de moeite waard? Een waarom wel/niet? De laatste drie keer (op 9/10, 16/10 en 30/10) moet je een vraag bespreken die je naar aanleiding met het lezen/kijken hebt gekregen. Nadere uitleg hierover tijdens de eerste bijeenkomst. Reviews moeten voor woensdagavond 20.00 uur opgestuurd worden aan
[email protected]. De eerste drie reviews zijn om te oefenen, daarna worden de reviews beoordeeld met een cijfer dat meetelt in het eindcijfer. Iedereen krijgt uiterlijk vrijdagavond na de bijeenkomst per mail feedback op de review. Paper De cursus wordt afgesloten met het schrijven van een paper van 3000 woorden. Daarvoor wordt een opdracht gegeven, die bestaat uit het analyseren van een film of een roman, met gebruikmaking van secundaire literatuur. De opdracht wordt rond 1 oktober op ELO gezet, samen met het beoordelingsformulier. Het schrijven van het paper telt voor 80% mee in het eindcijfer. Het paper wordt beoordeeld aan de hand van een beoordelingsformulier dat is opgedeeld in een beoordeling van de structuur, een beoordeling van de inhoud en een beoordeling van het wetenschappelijk gehalte. Gedurende de cursus zal op gezette tijden aandacht worden besteed aan het schrijven van de paper. De tweede serie van reviews zijn tevens een vingeroefening voor het paper. De beoordeling bestaat derhalve uit deelname en reviews (20%) en het schrijven een paper.(80%) Om het vak te kunnen afronden, dienen elk van de afrondings-producten met minimaal een 5,5 te zijn beoordeeld. NB. Alle onderdelen moeten zijn afgerond, voor het verkrijgen van het tentamenbriefje.
8
1.8 Literatuur Er is in deze cursus gekozen om de verhalen, romans en films centraal te zetten. Er is dus relatief weinig theoretische literatuur. Wel is er een lijst van theoretische boeken die als achtergrond dienen voor de werkcolleges. Tevens zal er bij aanvang van de cursus een lijst met artikelen worden gepubliceerd die als achtergrond kunnen dienen bij de specifieke onderwerpen die aan bod komen. Verplichte literatuur (beschouwend) Susan Sontag. Regarding the pain of others. New York, Farrar, 2003. Verplichte literatuur (fictie) Franz Kafka: De plattelandsdokter (1916) (kort verhaal) (zal als pdf beschikbaar worden gesteld) Michail Bulgakov: De versiedoop (1917) (kort verhaal) (zal als pdf beschikbaar worden gesteld) William Carlos Williams: Het gebruik van geweld (1930) (kort verhaal) (zal als pdf beschikbaar worden gesteld) Peter Nadas: De eigen dood (2002) (kort verhaal) (Zal als pdf beschikbaar worden gesteld) Lew Tolstoi: De dood van Iwan Iljitsj (1887) (novelle) Jacoba van Velde: De grote zaal (1953) (roman) Georges Simenon: De klokken van Bicetre (1963) Marlene van Niekerk: Agaat (2006) (roman) David Rieff: Zwemmen in de zee des doods (2008) (autobiografie) Alberto Barrera Tyszka: De verloren patiënten van dokter Andrés Miranda (vertaling 2013). (roman) Films die bekeken moeten worden Christi Puiu: De dood van Mr. Lazarescu (2006) Michael Haneke: Amour (2012) Eddy Terstal: Simon (2004)
Niet verplichte achtergrondliteratuur Ann Jurecic.Illness as narrative. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2012. Susan Sontag Ziekte als spookbeeld. Utrecht: Bruna, 1980. Susan Sontag: Aids en zijn metaforen. Amsterdam: Anthos, 1993. Kathryn Montgomery Hunter: How doctors think. Oxford: Oxford University Press, 2006. Robert A Aronowitz. Making sense of illness. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.
9
Verkrijgbaarheid van de literatuur en de films Boeken Susan Sontag. Regarding the pain of others. (er is een Nederlandse vertaling, maar die is op moment van schrijven niet of nauwelijks verkrijgbaar). In het Engels: Euro 10,- bij amazon.de (gratis verzending) Franz Kafka: De plattelandsdokter, Michail Bulgakov: De versiedoop, William Carlos Williams: het gebruik van geweld en Peter Nadas: De eigen dood zullen als pdf beschikbaar worden gesteld. Lew Tolstoi: De dood van Iwan Iljitsj. Normaal verkrijgbaar (euro 9,99) Georges Simenon: De klokken van Bicetre. Bij dit boek ben je aangewezen op bibliotheken. Op moment van schrijven zijn er wel drie exemplaren beschikbaar op www.boekwinkeltjes.nl Jacoba van Velde: De grote zaal. Verkrijgbaar tweede hands (bol.com; www.boekwinkeltjes.nl) en als E-book (verzameld werk) (euro 9,99) Marlene van Niekerk: Agaat. Normaal verkrijgbaar (euro 17,50.) David Rieff: Zwemmen in de zee des doods. In NL alleen en sporadisch tweede hands te krijgen, Engels (swimming in the sea of death) euro 9,99 bij amazon.de. Alberto Barrera Tyszka: De verloren patiënten van dokter Andrés Miranda. Normaal verkrijgbaar (euro 18,90) Films Christi Puiu: De dood van Mr. Lazarescu. Bij Amazon.de voor 15,95 Michael Haneke: Amour (2012) Normaal verkrijgbaarvoor 16,99 Eddy Terstal: Simon (2004) Normaal verkrijgbaar voor 7,99 Waarschuwing! Vooral Agaat is een dik boek. Mijn advies is er minstens vier weken van te voren mee te beginnen. Meer informatie over boeken en films kun je vinden op www.literatuurengeneeskunde.nl
10
1.9 Onderwijskwaliteitszorg Aan het eind van de cursus kan je gevraagd worden een evaluatieformulier in te vullen. Het evalueren van het onderwijs is een onderdeel van ons kwaliteitszorgsysteem. De evaluatieresultaten worden bekeken door de opleiding, de coördinator en de opleidingscommissie. Op intranet worden samenvattingen van de resultaten geplaatst en wordt periodiek informatie toegevoegd over verbetermaatregelen als vervolg op evaluaties. Voor vragen en informatie kun je je wenden tot de verschillende studentafgevaardigden (jaarvertegenwoordigers, opleidingscommissie), of tot de beleidsmedewerker kwaliteitszorg Sophie Wils en ondersteuner Greet Pijnacker te bereiken via
[email protected]. Ook vind je informatie op intranet (onder ‘onderwijs’ en ‘evaluatie’).
11
2 CURSUSPROGRAMMA 2.1 Cursusrooster week nr. 1
Datum 18-09-14
2*
25-09-14
3*
02-10-14
4
09-10-14
5
16-10-14
6 7
23-10-14 30-10-14
tijd 15.3021.30 15.3018.15 15.3019.45 15.3018.15 15.3018.15 vrij 15.30 – 18.15
Onderwerp Inleiding & Het werk van dokters
docent AO
Arts en patiënt
AO
Afhankelijkheid en ziek-zijn
AO
Zorg en omgeving
AO
Eind van het leven en autonomie
AO
Integratie
AO
*geen les tot 21.30 **extra tijd: (ipv de uren op 25/09) punt van overleg tijdens de eerste bijeenkomst 2.2 Beschrijving van colleges en werkgroepen
WEEK 1
12
College:
18-09-14 15.30- 21.30
Docent:
Arko Oderwald
Thema eerste helft:
Inleiding
Toelichting:
In deze les gaat het allereerst erom dat je een idee krijgt van de inhoud van de cursus, zowel qua opbouw als qua inhoud. Daarnaast is er ook tijd voor een kennismaking met elkaar: We bespreken doel, opzet en afronding van de cursus, maken afspraken over huiswerk, gebruik ELO en persoonlijke voorbereiding.
Inhoudelijk komen de volgende onderwerpen aan de orde: - Individu, cultuur en ziek-zijn - dokters en patiënten - definiëring van ziekte - Zorg in de westerse cultuur - het gebruik van fictie als bron van inzicht. Voorbereiding :
Geen, maar alvast wat lezen van de verplichte literatuur kan geen kwaad
Thema tweede helft: Het werk van dokters Toelichting:
Het werk van dokters kent een aantal eigenaardigheden die tijdens het college de revue zullen passeren. Ter voorbereiding lezen we drie korte verhalen over een dokter. De verhalen zijn uit vrijwel dezelfde tijd, twee verhalen zijn geschreven door een dokter.
Voorbereiding:
Lezen: Franz Kafka: De plattelandsdokter (1916) (kort verhaal) (zal als pdf beschikbaar worden gesteld) Michail Bulgakov: De versiedoop (1917) (kort verhaal) (zal als pdf beschikbaar worden gesteld) William Carlos Williams: Het gebruik van geweld (1930) (kort verhaal) (zal als pdf beschikbaar worden gesteld)
Maken en insturen:
Review van een van de drie verhalen naar keuze
WEEK 2
13
College:
25-09-13 15.30- 18.15
Docent:
Arko Oderwald
Thema:
Arts en patiënt
Toelichting
De arts-patiënt relatie is per definitie asymmetrisch. De arts
heeft kennis die de patiënt nodig heeft. Hoe geven wij daar in de westerse wereld vorm aan? Voorbereiding: Lezen:
Maken en insturen:
Alberto Barrera Tyszka: De verloren patiënten van dokter Andrés Miranda (2006, vertaling 2013). Review
WEEK 3 College:
02-10-14 15.30- 19.45
Docent:
Arko Oderwald
Thema:
Afhankelijkheid en ziek-zijn
Toelichting:
Wie ziek is, kan afhankelijk worden van anderen. Er zijn mensen die daar geen last van hebben, maar afhankelijkheid kan ook tot een bron van lijden uitgroeien.
Voorbereiding: Lezen:
Jacoba van Velde: De grote zaal (1953) Georges Simenon: De klokken van Bicetre (1963)
Zien:
Michael Haneke: Amour (2012)
Maken en insturen:
Review van een van de drie verhalen (wordt verdeeld tijdens een eerdere bijeenkomst)
WEEK 4
14
College:
09-10-14 15.30- 18.15
Docent:
Arko Oderwald
Thema:
Zorg en omgeving
Toelichting:
Hoe reageert de omgeving op ziekte? Welke beelden van ziekte spelen daarbij een rol? En hoe geven wij in de westerse cultuur zorg aan de zieken? Deze vragen staan centraal in het derde college.
Voorbereiding: Lezen:
Lew Tolstoi: De dood van Iwan Iljitsj (1887)
Zien:
Christi Puiu: De dood van Mr. Lazarescu (2006)
Maken en insturen:
Review van een van de twee verhalen (wordt verdeeld tijdens de eerste bijeenkomst)
WEEK 6 College:
16-10-14 15.30- 18.15
Docent:
Arko Oderwald
Thema:
Eind van het leven
Toelichting:
Overkomt de dood ons? Of houden wij ons sterven in eigen regie? En hoe ziet ons sterven er dan uit?
Voorbereiding:
15
Lezen:
David Rieff: Zwemmen in de zee des doods (2008) Susan Sontag: Regarding the pain of others (niet voor de review)
Zien:
Eddy Terstal: Simon (2004)
Maken en insturen:
Review van een van de twee verhalen (wordt verdeeld tijdens de een eerdere bijeenkomst)
WEEK 7 College:
30-10-14 15.30- 18.15
Docent:
Arko Oderwald
Thema
Integratie
Toelichting
In deze laatste les laten we de onderwerpen van de cursus nog een keer in samenhang aan de orde komen aan de hand van de kloeke roman van Marlene van Niekerk.
Voorbereiding:
16
Lezen:
Marlene van Niekerk: Agaat (2006) (roman)
Maken en insturen:
Review
