ZELFS ALS JE DE GROOTSTE SUPERCOMPUTER HELEMAAL VOOR JEZELF ZOU HEBBEN, IS HET UITVOEREN VAN DE GEWENSTE BEREKENINGEN NAGENOEG ONMOGELIJK

02

BEST PRACTICE Experimenteren met toetsen in de cloud 4 CONNECTED Internationaal onderzoek eSALSA combineert gebruik supercomputers 8 SPOTLIGHT SURF bouwt winkel voor clouddiensten 12

Magazine over ICT voor het hoger onderwijs en onderzoek Juli 2014

HENK DIJKSTRA, HOOGLERAAR DYNAMISCHE OCEANOGRAFIE:

‘ZELFS ALS JE DE GROOTSTE SUPERCOMPUTER HELEMAAL VOOR JEZELF ZOU HEBBEN, IS HET UITVOEREN VAN DE GEWENSTE BEREKENINGEN NAGENOEG ONMOGELIJK’

REDACTIONEEL

GRENZELOZE MOGELIJKHEDEN

COLOFON

Onze redactievergaderingen blijven me verrassen. We zijn altijd enthousiast over elkaars suggesties, maar in eerste instantie lijken de onderwerpen die we vanuit SURF, SURFmarket, SURFnet en SURFsara aandragen geheel los van elkaar te staan. Volgens mij ziet op dat moment nog niemand van ons het ‘eindproduct’ – dit magazine dus – scherp voor zich. Behalve onze eindredacteur. Zij past en meet om alle artikelen uiteindelijk in een van de pijlers van het magazine onder te brengen. Pas als de lay-out klaar is en ik de volledige versie zie, vallen alle puzzelstukjes voor mij op hun plaats en sta ik weer even stil bij het feit dat we als SURF niet voor niets een samenhangend geheel vormen.

onderzoek.

Ook nu blijkt er eigenlijk een soort themanummer van de band gerold te zijn. We hebben er niet bewust op aangestuurd, maar in deze editie neemt cloud een overkoepelende en prominente plek in. De inhoud biedt voor ieder wat wils. Docenten en studenten kunnen lezen over het gezamenlijk gebruik van toetssoftware in de cloud. Beleidsmakers en ICT-managers worden geïnformeerd over het juridisch normenkader waarin met leveranciers cloudrichtlijnen zijn opgesteld over onder meer privacy. Oceanografen en klimaatonderzoekers geven een kijkje in hun wetenschaps­ keuken en vertellen hoe nieuwe technische mogelijkheden bijdragen aan het doen van (letterlijk) grensverleggend onderzoek. Hotelschool The Hague licht toe waarom ze hun ICT-infrastructuur extern – en in de cloud – uitbesteden. En vanaf nu is er ook de SURFspot Cloudstore, een nieuwe webwinkel die clouddiensten aanbiedt voor zowel werk- en studiedoeleinden als privégebruik. Zelfs bereikbaar vanaf het strand!

Landsmeer

Ik wens u een fijne zomer!

Martine Roeleveld [email protected]

02 SURF02 juli 2014

Kwartaaluitgave van de SURF-organisaties met nieuws en achtergrondinformatie over ICT voor het hoger onderwijs en

Redactieadres SURFnet bv Postbus 19035 3501 DA Utrecht T 030 2 305 305 F 030 2 305 329 [email protected] Hoofdredactie Maryse Laseroms Productie en eindredactie Mare Media, Redactie Maartje Dekens, Marjolein Marchal, Martine Roeleveld, Mariëlle Schipper-Heesters, Brenda van der Laan, Lonneke Walk Medewerkers Arnoud Groot, Daphne Riksen, Marjolein van Trigt, Aad van de Wijngaart Ontwerp Studio Koelewijn Brüggenwirth, Den Haag Fotografie Marcel Molle, Harry Meijer, De Beeldredaktie / Erik van ’t Woud Illustratie Vijselaar en Sixma Druk Roto Smeets Grafiservices Abonnement Een gratis abonnement op SURF Magazine kunt u aanvragen via het redactieadres of via www.surf.nl/ aanmeldensurfmagazine SURF Magazine is ook digitaal beschikbaar via: www.surf.nl/magazine

INHOUD

04

12

08

14

04

12

06 FOCUS Vier vragen over...

Experimenten met toetsen in de cloud

SURF bouwt winkel voor clouddiensten

07 GASTCOLUMN door

SURF stimuleert het gezamenlijk gebruik van toetssoftware in de cloud. De hogeronderwijsinstellingen die deelnamen aan pilots met toetsen in de cloud zetten hun samenwerking voort.

Werken in de cloud is gemakkelijk en goedkoop, maar bij de privacy kun je vraagtekens zetten. Die onzekerheid wordt weggenomen met de SURFspot Cloudstore.

BEST PRACTICES

SPOTLIGHT

08

14

Internationaal team werkt aan instrumentarium voor oceanografen

Hotelschool The Hague migreert naar de cloud

CONNECTED

Door slim gebruik te maken van vier supercomputers kan de invloed van klimaatverandering op Nederland en andere landen nauwkeuriger worden voorspeld. Internationale samenwerking is daarbij onmisbaar.

INTERVIEW

Hotelschool The Hague brengt alle ICT onder in de cloud. Door nu ook de rest van de omgeving onder te brengen in een extern datacenter, kan de school zich richten op haar kerntaak: het verzorgen van excellent onderwijs. Een gesprek met Martin Bal.

Het juridisch normenkader

Frank Miedema

11 INFO Virtuele vraagbaak voor onderzoekers

16 NIEUWS 18 INKOOP Profs in Office

19 LICENTIENIEUWS 20 TRENDWATCHING Kantelingen

20 AGENDA



SURF02 juli 2014

03

EXPERIMENTEN MET TOETSEN IN DE CLOUD SURF stimuleert het gezamenlijk gebruik van toetssoftware in de cloud. De hogeronderwijsinstellingen die deelnamen aan pilots met toetsen in de cloud zetten hun samenwerking voort. Tekst Marjolein van Trigt Illustratie Vijselaar en Sixma

Instellingsoverstijgend experimenteren met de mogelijkheden en uitdagingen van toetssoftware in de cloud, met een langdurige samenwerking tussen instel­ lingen als resultaat. Dat is de gedachte achter de SURF-stimuleringsregeling ‘Gezamenlijk gebruik van toetssoftware in de cloud’. De regeling leverde drie pilots op. Per 1 april zijn alle experimenten afgerond, maar de samenwerkingsverbanden gaan door.

Tentamenlade De Universiteit van Amsterdam gebruikte de subsidie om een bestaande (pilot) toetsapplicatie naar de cloud te verplaatsen en de functionaliteiten aan te vullen, in samenwerking met de Universiteit Leiden en de Universiteit Utrecht. Projectleider Natasa Brouwer vertelt: “Tentamenlade 2.5 is een omgeving waarin docenten tentamenvragen bewaren en met elkaar kunnen delen. Zo laten ze studenten oefenen met realistische tentamenvragen. Alle tentamenvragen zijn voorzien van metadata. Je kunt ze vinden op basis van onderwerp, moeilijkheidsgraad of de hoeveelheid tijd die nodig is om de vraag te beantwoorden. De docent kan zo sneller een (oefen)tentamen samenstellen en heeft meer overzicht welke vragen al zijn gebruikt en wanneer. Doordat we inmiddels heel veel vragen hebben verzameld, kan Tentamenlade ook worden gebruikt voor het samenstellen van echte tentamens.”

Brug naar digitale toetsing Omdat digitaal toetsen nog niet heel gangbaar is onder de deelnemende universiteiten, is het mogelijk om een 04 SURF02 juli 2014

verzameling vragen uit te printen. Natuurlijk kunnen de tentamenvragen ook online worden beantwoord. Brouwer: “Tentamenlade maakt een brug tussen reële en digitale toetsing. Het staat vast klaar, voor als we zover zijn.”

‘Docenten vinden het makkelijker om plaats­ onafhankelijk aan toetsen en toetsvragen te werken’ De applicatie is oorspronkelijk gerealiseerd voor de studie Natuurkunde. In het kader van de pilot is de applicatie verplaatst naar de clouddienst van educatieve softwareleverancier SOWISO. De disciplines Biologie, Scheikunde en Wiskunde zijn erbij gekomen en hebben hun eigen functionaliteiten gekregen. Inmiddels hebben twaalf bachelorvakken van in totaal vier disciplines een eigen tentamenlade binnen het programma.

Beveiligingsissues Voor de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht (UU) was de stimuleringsregeling aanleiding om te experimenteren met de mogelijkheden van de cloudgebaseerde software TestVision Online. Samenwerkingspartner was de faculteit Gezondheidszorg van de Hogeschool Utrecht (HU). Daar werd tot dan toe gewerkt met de lokale versie van TestVision. Aan de faculteit Diergeneeskunde had men al ervaring met TestVision Online, maar alleen op de eigen laptops van de studenten. De pilot had tot doel om ervaringen met de verschillende toets­­systemen te vergelijken en de samenwer-

king tussen de HU en de UU te vergroten. Projectleider Anneke Wijnalda van de UU legt uit: “Gegevens van studenten, zoals tentamencijfers en inloggegevens, worden door de universiteit zorgvuldig beschermd. Bij digitaal toetsen op eigen devices komen veel beveiligingsissues kijken. Daarom wilden wij onderzoeken of het afnemen van toetsen via TestVision Online op vaste computers voordelen biedt. De HU heeft daar al ervaring mee, maar dan met software die niet online beschikbaar is. Door de samenwerking konden we hiervoor terecht in de toets­ zalen van de HU.”

Grote toetszaal De verschillende settings – online toetssoftware op een eigen device, online toetssoftware op een vaste plek, of lokale software op een vaste plek – leverden geen verschillen in toetsresultaten op. Omdat een vaste computer voor aanvang van een toets zodanig is beveiligd dat alleen de student de toets kan opvragen, was er voor de studenten überhaupt nauwelijks verschil merkbaar tussen lokale en online software. Voordelen van de variant in de cloud zijn er vooral voor docenten. Wijnalda: “Docenten vinden het makkelijker om plaatsonafhankelijk aan toetsen en toetsvragen te werken. Een ander voordeel is dat je de toetsanalyse al tijdens de toets kunt bekijken. Je ziet bijvoorbeeld wie er al klaar is.”

Vaste plekken In vergelijking met de lokale versie ont­breken er in de cloudgebaseerde versie van TestVision enkele functionaliteiten,

BEST PRACTICES

is de ervaring van de faculteit Gezondheidszorg van de HU. Daarover is contact met de leverancier. De faculteit Diergeneeskunde van de UU wil toe naar digitaal toetsen op vaste plekken, bij voorkeur in een grote zaal, waar alle schermen in dezelfde richting zijn opgesteld. In de pilot ontbrak die mogelijkheid, omdat samenwerkingspartner HU alleen over kleine toetszalen met computers beschikt. De UU onderzoekt nu welke voorzieningen er zijn om digitale toetsen veilig en betrouwbaar te kunnen afnemen. Waarschijnlijk komt er begin 2015 een voorziening beschikbaar. Bij Diergeneeskunde kijken ze er met smart naar uit. > Meer informatie www.surf.nl/digitaaltoetsen

MEER EXPERIMENTEN MET DE TOETSEN IN DE CLOUD Behalve de in de tekst genoemde pilots werd er dankzij de SURF-stimuleringsregeling ‘Gezamenlijk gebruik van toetssoftware in de cloud’ nog veel meer online toetssoftware uitgeprobeerd. Het instellingsoverstijgende experiment ‘Twist’ onderzocht hoe de clouddienst van SOWISO kon worden ingezet voor een gezamenlijke database met wiskundeopgaven en -toetsen. In het experiment ‘Peerwise: student generated items database’ ontwikkelen en beoordelen studenten formatieve toetsvragen met de toetstool Peerwise.



SURF02 juli 2014

05

FOCUS

WAT IS HET JURIDISCH NORMENKADER? Het juridisch normenkader van SURF bevat clausules van best practices voor overeen­komsten met leveranciers van clouddiensten. Het gaat om richtlijnen over vertrouwelijkheid, privacy, eigendom en beschikbaarheid van gegevens. Hoe belangrijker en gevoeliger de data, hoe hoger de risicoklasse en hoe strenger de maatregelen en dus ook de contractuele afspraken met een cloudleverancier moeten zijn. Instellingen kunnen de clausules opnemen in hun eigen overeenkomsten met cloud­ leveranciers. Zij zijn zelf verantwoordelijk voor het maken van de risicoanalyse. Aan de hand van het normenkader kan worden getoetst hoe leveranciers met vertrouwe­lijke gegevens omgaan. Ook SURFmarket gebruikt de clausules bij onderhandelingen.

Vier vragen over…

JURIDISCH NORMENKADER

HET

Tekst Daphne Riksen

CLOUDSERVICES HOGER ONDERWIJS Studenten, docenten en onderzoekers werken steeds vaker met apps en diensten die ze zelf of via hun hogeronderwijsinstelling uit de cloud afnemen. Om hen de best mogelijke bescherming van hun gegevens te bieden, heeft SURF clausules (het zogenoemde normenkader) opgesteld die een veilig gebruik waarborgen.

2

WAAROM EN HOE IS HET NORMENKADER TOT STAND GEKOMEN? Vertrouwelijkheid, privacy, eigendom en beschikbaarheid zijn belangrijke onderwerpen voor iedereen die diensten afneemt uit de cloud. Het hoger onderwijs zag al vroeg de voordelen van de cloud, maar liep als early adaptor snel tegen diverse (privacy)problemen aan. De afgelopen jaren is veel kennis opgedaan, die in het normenkader is verwerkt. Zo heeft het Instituut voor Informatierecht op verzoek van SURF onafhankelijk onderzoek gedaan naar de toegang van overheden tot data in de cloud. Het College Bescherming Persoonsgegevens publiceerde na een vraag van SURF een zienswijze over clouddiensten van Amerikaanse leveranciers. Ook juristen van de instellingen voor hoger onderwijs en onderzoek zijn bij de totstandkoming van de clausules betrokken. Een breed samengestelde juridische commissie past de clausules aan bij wijzigingen in de (Europese) wet- en regelgeving. Het normenkader wordt ook aan de Vereniging Samenwerkende Nederlandse Universiteiten en de Vereniging Hogescholen voorgelegd om een zo breed mogelijk draagvlak onder instellingen te bewerkstelligen.

06 SURF02 juli 2014

GASTCOLUMN door Frank Miedema

3 WELKE TOEGEVOEGDE WAARDE HEEFT HET

JURIDISCH NORMENKADER VOOR HET NEDERLANDS HOGER ONDERWIJS? Het hoger onderwijs heeft door de clausules een betere uitgangspositie bij de onderhandelingen met (internationale) cloudleveranciers en meer zekerheid over de contracten die SURFmarket namens hen afsluit. Het normenkader geeft leveranciers helderheid over wat instellingen en SURFmarket van de markt vragen. Ook op internationaal niveau is SURF actief om ervoor te zorgen dat clouddiensten tegen de juiste voorwaarden beschikbaar komen.

4

WAT IS ER ZO BIJZONDER AAN DEZE RICHTLIJNEN? Het is bijzonder dat een hele sector op deze manier een duidelijk statement maakt en bijdraagt aan de discussie rondom privacy en de cloud. Het normenkader is een instrument om onduidelijkheid en onzekerheid weg te nemen bij zowel leveranciers als afnemers. Voor aanbieders (leveranciers) is het een kans om met de sector samen te werken en te laten zien hoe veilig ze met gegevens omgaan. Bij instellingen kan het normenkader zorgen rondom cloud computing wegnemen en grootschalig gebruik mogelijk maken.

> Meer informatie > Het normenkader www.surf.nl/normenkader-cloud-services > Weblecture over het normenkader: www.surf.nl/weblecture-toelichting ho-normenkader

HET UMC: EEN GEMENGD INNOVATIEBEDRIJF Om succesvol te zijn op het gebied van zorginnovatie, dé opdracht van UMC’s, moeten in een universitair medisch centrum (UMC) multidisciplinaire teams tamelijk doelgericht aan een gezamenlijk gekozen klinisch probleem werken. Idealiter is dit een mix van diverse typen onderzoekers die vanaf de start met patiënten en andere externe stakeholders praten. Dat geeft immers de garantie dat een onderzoeksresultaat uit het labora­ torium later in het onderzoeksproces terugkomt bij ‘de patiënt’ om getoetst te worden in de echte wereld met echte patiënten. Een modern UMC (of Academic Health Centre) heeft dus geen researchprogramma, maar een innovatieagenda waarin zorg en onderzoek nauw verweven en op elkaar afgestemd zijn. Naast onderzoek en zorg heeft een UMC nóg een hele belangrijke taak: onderwijs. Onderwijs is de laatste 20 jaar steeds meer een stiefkindje geworden, dat losgekoppeld was van het spraakmakende onderzoek, maar wint nu gelukkig weer veel terrein. De keuze voor de programmatische aanpak van onderzoek en zorg op een beperkt aantal speerpunten biedt een uitgelezen kans om het onderwijs weer stevig te integreren in programma’s samen met onderzoek en zorg. Dit levert op termijn een profilering op die kan aansluiten bij de sterktes van een UMC in haar eigen specifieke regio, in Nederland en in Europa. Daarvoor moeten consequent keuzes worden gemaakt, elke dag weer. Voor de uitvoering van zo’n programma is in toenemende mate business intelligence nodig voor de actuele ontwikkelingen ten aanzien van technologische platforms in imaging en sequencing, diermodellen, robotica, big data-analyse en -opslag en bio-informatica. Life science is kostbare big science geworden in UMC’s, waarin onderzoek, onderwijs en zorg goed geïntegreerd moeten zijn. De Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) wil die business intelligence in haar acht UMC’s bundelen en benutten voor het doen van de juiste investeringen in de research-infrastructuur die nodig is om Nederland competitief te houden in de Life Science and Health-sector. U begrijpt, Surf en de Dutch Techcentre for Life sciences (DTL) spelen voor NFU en de UMC’s een belangrijke rol.

Frank Miedema is vicevoorzitter van de Raad van Bestuur van het Universitair Medisch Centrum Utrecht.



SURF02 juli 2014

07

08 SURF02 juli 2014

Internationaal team werkt aan nieuw instrumentarium voor oceanografen

CONNECTED

Tekst Daphne Riksen Fotografie Harry Meijer

Door slim gebruik te maken van vier supercomputers kan de invloed van klimaatverandering op Nederland en andere landen nauwkeuriger worden voorspeld, stelt hoogleraar Dynamische Oceanografie Henk Dijkstra Dijkstra. Internationale samenwerking is daarbij onmisbaar.

“De opwarming van de atmosfeer veroorzaakt wereldwijd veranderingen in de zeespiegel. Maar die veranderingen zijn niet overal hetzelfde. Onze observaties van de afgelopen dertig jaar laten zien dat de zeespiegel lokaal wel een factor vijf hoger of lager kan zijn dan de gemiddelde stijging. Dat komt door de verandering in de aan­­voer van rivierwater, door het smelten van landijs, of omdat de oceaanstromingen zich verplaatsen. Wij simuleren de toe­ komstige gevolgen daarvan met behulp van wereldomspannende klimaatmodellen.”

Geweldige kans Aan het woord is Henk Dijkstra, hoogleraar Dynamische Oceanografie bij het Instituut voor Marien en Atmosferisch onderzoek Utrecht (IMAU) van de Universiteit Utrecht. In de modellen die Dijkstra gebruikt, zijn de oceanen verdeeld in gebieden van tien bij tien kilometer, maar eigenlijk is twee bij twee kilometer een gewenste resolutie. “Hoe kleiner die gebieden, hoe beter de resolutie en hoe gedetailleerder je weet hoe de zeespiegel lokaal verandert”, legt hij uit. “Dat is belangrijk, want als je de extremen beter kent, kun je daarop inspelen, bijvoorbeeld bij dijkophogingen.” Het pro­­bleem met de huidige modellen is echter dat de

simulaties veel computing­capaciteit kosten en extreem lang duren. “Zelfs als je de grootste supercomputer helemaal voor jezelf zou hebben – wat niet het geval is – duurt het uitvoeren van de berekeningen met de huidige modellen vele maanden en zijn die met de gewenste resolutie nage­noeg onmogelijk”, zegt Dijkstra. Daarom ging in 2012 het project eSALSA van start bij het toen net door NWO en SURF opgerichte Netherlands eScience Center (NLeSC).

eSALSA Het drie jaar durende eSALSA-project wil met behulp van e-science-technieken de efficiëntie van de computerberekeningen vergroten, waardoor de simulaties sneller kunnen worden uitgevoerd. De aankondiging van de wedstrijd Enlighten Your Research Global (zie kader) bracht de projectleiders Henk Dijkstra en Frank Seinstra van het NLeSC op het idee om de berekeningen niet op één supercomputer uit te voeren, maar te verdelen over meer­dere super­ computers in verschillende landen. De benodigde data worden dan razendsnel uitgewisseld via de lichtpaden van SURFnet. “Dankzij de Award die we in 2013 wonnen, kunnen we dat idee in 2014 in een proof-of-concept uitvoeren met

vier supercomputers op twee continenten. Een geweldige kans!”

Softwaretools Voor het proof-of-concept is het eSALSAteam uitgebreid met internationale des­kundigen op het gebied van netwerken en distributed computing. Bovendien zijn klimaatexperts van het National Center for Atmospheric Research (NCAR) in Boulder (VS) bij het project betrokken.

‘Zelfs als je de grootste super­ computer helemaal voor jezelf zou hebben, is het uitvoeren van de gewenste berekeningen nagenoeg onmogelijk’ Dijkstra: “Bij NCAR onderhouden ze het klimaatmodel dat wij gebruiken. Omdat we in dit proof-of-concept niet alleen het model willen distribueren over meerdere supercomputers maar ook de resolutie willen verbeteren, is hun kennis en inbreng – naast die van het NLeSC – onmisbaar.”

Twee uitdagingen Een van de internationale deskundigen in het uitgebreide eSALSA-team is

SURF02 juli 2014

09

INTERVIEW

Shantenu Jha, Assistant Professor aan Rutgers University (New Jersey, VS) en expert op het gebied van distributed computing software. “Er zijn twee uit­dagingen bij het distribueren van modellen over meerdere supercomputers”, legt hij uit. “De eerste is conceptueel: Wat is de meest logische opdeling? Je zoekt naar softwarecomponenten die je relatief eenvoudig kunt afsplitsen omdat ze zo min mogelijk interactie hebben met andere componenten. Als de logische kandidaten eenmaal bekend zijn, komt de implementatie in beeld. En dat is al helemaal geen sinecure.” Jha werkt nu tien jaar aan softwaretools om het ver­delen van berekeningen over meerdere computers te implementeren. In 2005 was hij samen met SURFsara betrokken bij een vergelijkbaar project. “Toen wilden we één specifiek computingprobleem sneller oplossen. Nu willen we het niet alleen sneller, maar ook groter en beter doen. Deze klimaattoepassing is vele malen ingewikkelder door de grootte van het wereldomspannende model en omdat de gewenste resolutieverbetering gigantisch veel meer computerkracht kost. De grootste supercomputer ter wereld zou dat in zijn eentje simpelweg niet aankunnen.”

Grensverleggend Niet alleen werken professor Jha en het NLeSC aan de benodigde softwaretools, ze maken ook mogelijk dat Europa en de VS klaar zijn voor infrastructurele samenwerking. “Dat is vooral een plannings­ probleem”, zegt Jha. “De supercomputers moeten met elkaar communiceren en data uitwisselen. Dat houdt in dat alles op hetzelfde moment beschikbaar moet zijn: de lichtpaden, de data en de supercom­ puters.” In eerste instantie wordt het klimaatmodel verdeeld over twee supercomputers: Cartesius van SURFsara in Amsterdam en Stampede in Austin (VS).

Later dit jaar wordt het proof-of-concept uitgebreid met de supercomputers Emerald in Oxford en SuperMUC in München. De internationale samenwerking in dit project noemt Jha uniek. “Niet alleen voor de oceanografie, ook voor mijn vakgebied is dit grensverleggend onderzoek. In het team zitten precies de juiste mensen met de juiste domeinkennis, distributed computing-expertise en met toegang tot de vier supercomputers in Europa en de VS. Het werken met oceanografen als Henk Dijkstra vind ik geweldig: het vergroot mijn begrip van de computing requirements van de volgende generatie wetenschappelijke problemen, terwijl ik tegelijkertijd de bestaande kan helpen oplossen. Ik wil graag relevant en praktisch onderzoek doen, en dat kan in dit project.”

Verbetering Ook Dijkstra spreekt van een grensverleggend project. “De vooruitgang zit hem in de nieuwe technologische mogelijkheden op het gebied van distributed computing en datamanagement, die op hun beurt de klimaatwetenschappen een stuk verder zullen brengen. Toen ik in de jaren negentig met mijn onderzoek begon, was de resolutie van oceaanmodellen vierhonderd bij vierhonderd kilometer. Nu vinden we tien bij tien kilometer heel gewoon en werken we aan een resolutie van twee bij twee kilometer. Door ons instrumentarium steeds verder te verbeteren, kunnen we meer details zien en beter extremen bepalen en dat verhoogt uiteindelijk de veiligheid in Nederland en andere landen. De samenwerking met SURFsara, SURFnet en het NLeSC biedt ons alle expertise om dit nieuwe instrumentarium te ontwikkelen.” > Meer informatie http://bit.ly/1tFi8gy

ENLIGHTEN YOUR RESEARCH GLOBAL (EYR-G) Het project ‘An Advanced Distributed Computing Approach to High-Resolution Climate Modeling’ onder leiding van de Nederlandse oceanograaf Henk Dijkstra is een van de vier projecten die in 2013 een EYR-G Award won. Door de award kan het team van Dijkstra vier van de grootste supercomputersystemen ter wereld verbinden met behulp van geavanceerde 10 Gbit/s-lichtpaden. EYR-G is een internationale wedstrijd, georganiseerd door vijf nationale onderzoeks- en onderwijsnetwerken: ESnet (USA), Funet (Finland), Internet2 (USA), Janet (UK) en SURFnet. Onderzoekers konden in een voorstel aangeven in welk opzicht hun onderzoek een sterke impuls krijgt door het gebruik van wereld­klasse-onderzoeksnetwerken.

10 SURF02 juli 2014

INFO

SUPPORT4RESEARCH VIRTUELE VRAAGBAAK VOOR ONDERZOEKERS Onder de vlag Support4research werkt SURF samen met de instellingen voor hoger onderwijs en onderzoek aan de inrichting van gezamenlijke dienstverlening voor onderzoekers en onderzoeksondersteuners van ICT-afdelingen en bibliotheken. Tekst Maryse Laseroms

Maatwerk

Met de komst van SURFsara zijn alle faciliteiten van de nationale e-infra-

Op basis van deze gesprekken is

structuur voor onderzoekers onder-

ze helpen deze data en bestanden

duidelijk geworden hoe SURF de

gebracht bij de werkmaatschappijen

veilig op te slaan en te delen met

instellingen beter kan faciliteren

van SURF. Het netwerk van SURFnet,

collega-onderzoekers. SURF biedt

en welke ICT-infrastructuur de instel-

de computingfaciliteiten van SURF-

onderzoekers verschillende ICT-

lingen zelf in huis hebben. Maatwerk

sara en diensten van het Netherlands

faciliteiten die het doen van grens-

is belangrijk: iedere individuele

eScience Center zijn afzonderlijke

verleggend onderzoek kunnen

instelling heeft weer andere vragen

componenten van deze infrastruc-

ondersteunen. Denk bijvoorbeeld aan

en behoeften. Voor onderzoekers

tuur. Daarnaast beschikken universi-

ICT-oplossingen voor dataoverdracht,

is de eigen ICT-afdeling over het

teiten ook over eigen ICT-faciliteiten

het (internationaal) delen van data

algemeen het startpunt voor vragen

voor onderzoek. SURF wil ervoor

en bestanden, rekenkracht, samen-

over de inzet van ICT-faciliteiten.

zorgen dat de instellingen deze

werking op afstand of visualisatie.

Daarnaast kunnen gebruikers hun

diensten in samenhang aan onder-

Daarnaast is binnen SURF expertise

vraag stellen via de virtuele vraag-

zoekers kunnen aanbieden. De

beschikbaar over nationale en

baak [email protected].

afzonderlijke componenten en

Europese regelgeving rond data

Hier worden ze in contact gebracht

ondersteuning moeten daarbij

en eisen die gesteld worden door

met de juiste werkmaatschappij

naadloos in elkaar passen.

subsidieverstrekkers.

van SURF.

Faciliteren instellingen Het kan voor onderzoekers lastig zijn om de juiste hulpmiddelen te kiezen, zeker als niet helemaal duidelijk is hoe ICT-faciliteiten een bijdrage kunnen Dialoog met instellingen

leveren aan het doen van efficiënt

Het ontwikkelen van eenvoudig te

wetenschappelijk onderzoek. Daarom

gebruiken diensten is cruciaal. SURF

staat de vraag van de onderzoeker

bouwt, in dialoog met instellingen,

centraal bij het inrichten van de

onderzoekers, NWO en ZonMW,

gezamenlijke dienstverlening.

aan een ondersteuningsstructuur voor een brede groep gebruikers. Onderdeel van dit proces is het zo goed mogelijk benutten van de samenwerking met de instellingen.

‘Het kan voor onderzoekers lastig zijn om de juiste ICThulpmiddelen te kiezen’

Gezamenlijk portfolio SURFnet, SURFsara en het NLeSC ontwikkelden begin dit jaar geza­ menlijk een dienstenportfolio. Voor onderzoekers en onderzoeksonder-

Het doel hiervan is onderzoekers

Het afgelopen jaar hebben diverse

steuners biedt SURF, onder de naam

en onderzoeksondersteuners in

gesprekken plaatsgevonden met

Support4research, de komende

Nederland beter te bedienen met

instellingen voor hoger onderwijs

periode verschillende activiteiten,

ICT-faciliteiten.

en onderzoek en universitaire

zoals praktische workshops op maat.

medische centra om zicht te krijgen

In de workshops, die in overleg met

Belang ICT

op de routes die onderzoekers met

de instellingen zelf worden ingevuld,

Hedendaags wetenschappelijk

hun vragen over ICT-faciliteiten

kunnen onderzoekers en onderzoeks-

onderzoek is steeds meer gebaseerd

afleggen.

ondersteuners kennismaken met de

op grote hoeveelheden complexe

diensten van SURF.

data. Krachtige computers en geavanceerde ICT-faciliteiten kunnen helpen hieruit logische verbanden en

> Meer informatie www.surf.nl/support4research

patronen te destilleren. Ook kunnen



SURF02 juli 2014

11

WINKEL IN DE WOLK

SURF BOUWT WINKEL VOOR CLOUDDIENSTEN

Werken in de cloud is gemakkelijk en goedkoop, maar bij de privacy kun je vraagtekens zetten. De SURFspot Cloudstore schept hierin helderheid, en wordt als pilot geïntroduceerd bij vier onderwijsinstellingen.

Hoe zorg je dat mensen verstandige keuzes maken? Met een overzichtelijk aanbod van betaalbare of gratis clouddiensten. SURFmarket voorziet daarin met een nieuwe webwinkel: de SURFspot Cloudstore.

Tekst Aad van de Wijngaart

Sinds jaar en dag biedt SURFmarket via

Fotografie Marcel Molle

haar webwinkel SURFspot.nl goede en

Klankbordgroep

goedkope softwarepakketten aan voor

Voor sommige diensten in de Cloudstore

het hoger onderwijs. Anno 2014 willen

sluit een universiteit of hogeschool een

de gebruikers echter meer vrijheid en

licentie af. In dat geval hebben hun gebrui-

gemak. Studenten komen met hun tablet

kers via SURFconext toegang tot zo’n

of smartphone naar college en verwachten

dienst. Dit betekent dat gebruikers met

dat ze altijd en overal toegang kunnen

hun instellingsaccount inloggen bij een

krijgen tot nieuwe applicaties. Zonder

clouddienst die dan voor hen veelal gratis

gedoe van installatie en beheer, maar

is. “Maar op het moment dat je afstudeert,

gewoon uit de cloud.

werkt je instellingsaccount niet meer en

“Daar willen we als instelling in meegaan,”

sta je dus voor een gesloten deur”, zegt

zegt Henk Mos. Als programmamanager

Hans-Peter Ligthart van SURFmarket.

Digitale Werkruimte van de Universiteit

“Daarom bieden we ook clouddiensten

Utrecht is hij bezig om de wensen van

die mensen privé kunnen aanschaffen.

studenten en medewerkers centraal te

Betaling gaat via iDEAL of creditcard.”

stellen in het beleid. “Maar je moet er

Bij het inrichten van de nieuwe webwinkel

niet aan denken dat mensen bijvoorbeeld

gaat men niet over één nacht ijs. Al in de

vertrouwelijke onderzoeksgegevens op

vroege ontwerpfases zijn er bijeenkomsten

Dropbox zetten, want daar heb je absoluut

geweest met een klankbordgroep van

geen garantie dat anderen er niet naar

eindgebruikers. Een van hen is Onno van

kijken.”

der Dussen, student Rechten in Nijmegen.

12

SURF02 juli 2014

SPOTLIGHT

“Voor mij als student begint het natuurlijk

op p.6). In de onderhandeling gaat het niet

storage. Aan dat laatste wordt door SURF

bij de prijs. Maar ook de privacy vind ik

alleen om de prijs. Ook kan bijvoorbeeld

hard gewerkt.

belangrijk. Er zijn nu veel ‘gratis’ diensten,

bepaald worden dat data in Nederland

Ook voor instellingen brengt de Cloudstore

maar in feite betaal je natuurlijk altijd, is het

moeten blijven. Zowel het verdienmodel

nieuwe mogelijkheden, voorspelt Ligthart.

niet met geld dan wel in het vrijgeven van

van de leverancier als buitenlandse wetge-

“We willen invoeren dat instellingen alleen

privégegevens.” In de klankbordgroep is

ving kunnen echter roet in het eten gooien.

betalen voor de mensen die echt gebruik

verder veel gesproken over allerlei prakti-

Ligthart legt uit: “Onze contracten met

maken van een dienst, dus pay per user.

sche zaken, vertelt Van Dussen. “Bijvoor-

leveranciers bevatten maximale eisen op

Dat kan voor hen veel goedkoper uitpakken.

beeld het design: hoe geschikt is dat voor

privacygebied, maar we zijn realistisch

En met SURFnet verkennen we de mogelijk-

je tablet of telefoon?”

genoeg om een comply or explain-policy te

heid van groepsautorisatie. Dan kan een

hanteren. De details zijn echter te juridisch

dienst bijvoorbeeld worden voorbehouden

Privacy

en te complex voor de gewone gebruiker,

aan docenten, of aan één faculteit.” Via de

De Cloudstore wordt nu verder ontwikkeld

dus kijken we nu naar een indeling van de

Cloudstore kunnen instellingen hun beleid

in een pilot waar de Universiteit Utrecht,

diensten op de Cloudstore. Bij de hoogste

straks dus steeds fijnmaziger maken.

Fontys Hogescholen, de Hogeschool Leiden

categorie heb je als gebruiker optimale

Waarschijnlijk gaan de oude webwinkel

en de TU Delft aan deelnemen. Henk Mos

zekerheid dat je data niet door derden

van SURF, SURFspot.nl, en de Cloudstore

vindt dat verstandig: “Voor een eerste

gezien worden. Bij de laagste moet je eerst

binnen een jaar samensmelten. Ook dat is

indruk krijg je maar één kans, dus zo’n site

aanvinken dat gebruik geheel op eigen

een verbetering, verwacht rechtenstudent

moet echt goed zijn voordat hij breed wordt

risico is.” Met zulke toe­gevoegde informatie

Onno van der Dussen: “Qua design loopt

uitgerold.” Zo werd het onlangs mogelijk

kan de Cloudstore ook uitgroeien tot

SURFspot.nl echt tien jaar achter. De

om met Paypal te betalen: handig voor al

applicatieportal binnen instellingen.

Cloudstore vind ik mooi: fris, strak en

die mensen die hun bank-identifier niet

helder. Die kan nog een hele tijd mee.”

mee naar college nemen.

Fijnmaziger beleid

De privacy is een complexere kwestie. Over

Het assortiment is nog bescheiden. Ligthart:

elk contract onderhandelt SURFmarket

“We onderzoeken nu in hoog tempo hoe

met de leverancier. SURF stelde als kader

we het kunnen uitbreiden.” Veelgehoorde

hier­voor een normenkader op (lees meer

wensen zijn Office365 en veilige personal

> Meer informatie cloud.surfspot.nl/over-cloudstore



SURF02 juli 2014

13

‘Hotelschool The Hague migreert naar de cloud’ Tekst Mirjam Hulsebos

Fotografie Melanie Bal-Ploeg

Hotelschool The Hague brengt alle ICT onder in de cloud. Docenten, medewerkers en studenten gebruiken al enkele SaaS-applicaties. Door nu ook de rest van de omgeving onder te brengen in een extern datacenter, kan de school zich richten op haar kerntaak: het verzorgen van excellent onderwijs. Een gesprek met projectleider Martin Bal. Bal

Waarom maken jullie deze keuze? “Wij zijn een relatief kleine hogeschool, met twee vestigingen in Amsterdam en Den Haag, ongeveer 200 medewerkers en 2000 studenten. Onze ICT-afdeling is klein, en daarmee best kwetsbaar. Om meer te kunnen focussen op het primaire onderwijsproces en tegelijkertijd de continuïteit van ICT te garanderen, vinden wij het verstandig om onszelf om te vormen naar een regieorganisatie en alle ICT uit te besteden, zowel fysiek als qua beheer.”

Cloud is een breed begrip. Hoe richten jullie de omgeving precies in? “We kiezen voor een mix van publieke en private cloud. We hebben al een aantal SaaS-applicaties (software as a service, red.) in gebruik, zoals ons personeels­systeem van Raet, en dat bevalt goed. In de toekomst gaan we met steeds meer SaaSapplicaties werken, denk aan Office365 met Lync (office-commu­nicatiesoftware, red.) en aan specifieke onderwijs­appli­caties voor studenten. We hebben er daarom voor gekozen om de generieke applicaties af te nemen uit de publieke cloud. De bedrijfskritische en specifieke schoolapplicaties willen we, totdat er een SaaS-oplossing voor beschikbaar is, in een eigen omgeving hosten, dus in een private cloud.”

14

SURF02 juli 2014

Waarom laten jullie die private cloud door een externe partij hosten? “We hebben een eigen Main Equipment Room (MER) in Den Haag. Deze is ver­ouderd en gebruikt derhalve relatief veel energie. We waren er vrij snel uit dat we niet opnieuw zelf een investering wilden doen maar – mede gezien de snelle technische ontwikkelingen – de omgeving extern wilden laten hosten. Daarom hebben we offertes opgevraagd bij verschillende externe dienstverleners voor een migratie van de ‘as is’-situatie naar een extern datacenter voor de periode van één jaar. We zitten nu in het datacenter van Telecity2 in Amsterdam.”

Welke eisen stelt zo’n extern datacenter aan de verbindingen? “Wij konden niet met een VPN-tunnel over internet uit de voeten. Daarvoor vragen de diensten die we afnemen te veel bandbreedte. We moesten dus overstappen op glasvezel. We hebben een rechtstreekse glasvezelverbinding overwogen tussen onze hoofdlocatie in Den Haag en Telecity2, het externe datacenter in Amsterdam. Dat is een vrij dure aangelegenheid. SURFnet kwam met het idee om een lichtpad op te zetten via de lichtpaden­ exchange NetherLight naar Telecity2. Daar bevindt zich namelijk één van de twee fysieke NetherLight-knooppunten. Het opzetten van een lichtpad is een fluitje

van een cent als je al een aansluiting hebt op SURFnet7 (via een Multi Service Poort, MSP). Wij zouden die aansluiting pas later dit jaar krijgen, maar SURFnet heeft de planning veranderd en heeft ons zo snel mogelijk aangesloten.

‘Het opzetten van een lichtpad is een fluitje van een cent als je al een aansluiting hebt op SURFnet7’ De dienstverlener die ons netwerk in Telecity2 host, had nog geen aansluiting op NetherLight, maar die hebben ze voor ons gerealiseerd. Het was een voordeel dat zij reeds ruimte hebben in het Telecity2 datacenter. Voor hen kwam het realiseren van de verbinding met NetherLight dus neer op het leggen van een glasvezel binnen het datacenter.”

Jullie zijn in twee stappen in februari en april overgegaan naar het Telecity2 datacenter. Hoe bevalt dat? “Doordat de applicaties op een veel modernere infrastructuur draaien, is de omgeving een stuk stabieler geworden. Bovendien werken wij nu met een professionele dienstverlener. Die voert het beheer tijdiger en consequenter uit dan wij zelf met onze kleine ICT-afdeling konden doen. Dat vertaalt zich in een

Martin Bal in het auditorium van Hotelschool The Hague.

INTERVIEW

hoge beschikbaarheid. Voordat we de tweede stap van de overgang naar Telecity2 datacenter realiseerden, hebben we onze MSP-aansluiting op SURFnet7 geüpgraded van 1 Gb naar 10 Gb. Ik heb nog geen meetgegevens over het netwerk tot mijn beschikking, maar er is nog geen enkele klacht binnengekomen. Dat zegt genoeg. Als het netwerk ook maar iets trager zou zijn, zou dat immers meteen leiden tot klagende gebruikers. Kortom, de studenten zijn tevreden, onze mede­ werkers zijn tevreden en doordat wij met ons kleine ICT-team alleen nog maar regie hoeven te voeren, is er meer rust ontstaan. Wij kunnen ons nu richten op onze strate­ gische plannen voor de toekomst.”

NETHERLIGHT VERSUS EEN VASTE GLASVEZELVERBINDING EN VPN-TUNNELS Hotelschool The Hague neemt alle ICT extern af: deels bij SaaS-aanbieders, deels bij een ICT-dienstverlener. Dat vraagt zoveel bandbreedte dat een traditionele VPN-tunnel tekortschiet. De hogeschool koos voor lichtpaden via NetherLight omdat zo’n verbinding door de aansluiting op SURFnet7 snel en vrijwel kosteloos te realiseren is. De enige andere optie was een rechtstreekse glasvezel tussen de Hotelschool The Hague en het Telecity2 datacenter. Dat is niet alleen een dure aangelegenheid maar heeft bovendien een belangrijk nadeel: er ontstaat een single point of failure, oftewel een zwakke schakel. Dat gebeurt niet nu de hogeschool gebruikmaakt van lichtpaden in combinatie met NetherLight. Hierdoor ontstaat een driehoek tussen de locatie in Den Haag, de vestiging van de hotelschool in Amsterdam en het datacenter in Telecity2. Valt de verbinding ergens uit, dan zal het verkeer langs de andere kant van de ring worden gerouteerd.

SURFLICHTPADEN SURFlichtpaden biedt de mogelijkheid om tussen twee locaties een rechtstreekse, supersnelle verbinding op te zetten buiten het internet om. NetherLight is een open lichtpadenexchange, een zogezegd knooppunt van lichtpaden, geëxploiteerd door SURFnet. Aansluiting op NetherLight maakt het eenvoudig om lichtpaden op te zetten met nationale of internationale samenwerkingspartners. Voor toepassingen als onderzoek, datacenterdiensten, unified communications, telecom/VoIP, video en meer.



SURF02 juli 2014

15

NIEUWS

AFSCHEID WIM LIEBRAND PRIJS VOOR STERRENKUNDIGEN VOOR SNELHEIDSRECORD OP NATIONALE SUPERCOMPUTER Drie astronomen van de Sterrenwacht Leiden hebben de Wim Nieuwpoortprijs van SURFsara en NWO gewonnen. De award is vernoemd naar emeritus professor Wim Nieuwpoort die van grote betekenis is geweest voor grootschalig rekenen in Nederland. De prijs wordt jaarlijks toegekend aan het team wetenschappers dat het meest optimaal gebruik weet te maken van de nationale supercomputer Cartesius. De Leidse hoogleraar Simon Portegies Zwart en zijn promovendi Tjarda Boekholt en Guilherme Gonçalves Ferrari hebben de prijs op 13 maart j.l. in ontvangst genomen. De onderzoekers hebben Newtons bewegingsvergelijkingen op een volledig nieuwe manier vertaald naar computercode, en hiermee het zonnestelsel gesimuleerd, met planeten en planetoïden. Met behulp van een efficiënt algoritme is een berekening op Cartesius in ongeveer één dag uitgevoerd, terwijl een gewone computer er 35 jaar over zou hebben gedaan. > Meer informatie www.surf.nl/prijs-snelheidsrecord-supercomputer

Wim Liebrand, algemeen directeur SURF, gaat met pensioen. Op 28 mei 2014 nam hij afscheid van de SURF-organisatie.

KEES NEGGERS DIRECTEUR SURF Per 1 juli 2014 treedt Kees Neggers aan als algemeen directeur SURF. Oud-SURFnetdirecteur Neggers, die de laatste twee jaar als adviseur aan SURF verbonden was, is aangesteld voor de termijn van één jaar.

SURF INTRODUCEERT PERSOONLIJKE CLOUDOPSLAGDIENST SURFDRIVE

PAUL RULLMANN NIEUWE VOORZITTER SURF Paul Rullmann is benoemd tot voorzitter van Stichting SURF. Hij volgt Amandus Lundqvist op, die aan het einde van zijn termijn was en de voorzittersrol de afgelopen vier jaar vervulde. Paul Rullmann gaat als voorzitter onder meer invulling geven aan de vernieuwing van de SURF-organisatie en aan het nieuwe Meerjarenplan 2015-2018. Als voorzitter van de Wetenschappelijk Technische Raad (WTR) van SURF legde Paul Rullmann mede de basis voor dit nieuwe meerjarenplan. Inzet is om meer focus aan te brengen in de activiteiten van SURF en innovaties ten goede te laten komen aan de eindgebruikers. > Meer informatie www.surf.nl/paul-rullmann-nieuwe-voorzitter-surf 16

SURF02 juli 2014

Met SURFdrive kunnen medewerkers, onderzoekers en studenten gemakkelijk bestanden opslaan, synchroniseren en delen. De dienst is speciaal ontwikkeld door de twee SURF-organisaties SURFnet en SURFsara op verzoek van de Nederlandse universiteiten. Universiteit Leiden maakt als eerste gebruik van SURFdrive. Later dit jaar wordt de dienst uitgerold bij nagenoeg alle universiteiten in Nederland. SURFdrive is de eerste dienst die beschikbaar komt in de SURF community cloud. De data zijn veilig binnen de Nederlandse grenzen opgeslagen. > Meer informatie www.surf.nl/surfdrive

WWW.KORT ERIK HUIZER BENOEMD TOT ‘GLOBAL CONNECTOR’ Erik Huizer, CTO van SURFnet en hoogleraar internettoepassingen aan de Universiteit Utrecht, is opgenomen als ‘Global Connector’ in de prestigieuze Internet Hall of Fame. Volgens de jury van het jaarlijks terugkerende evenement van de Internet Society verdient Huizer deze plek vanwege ‘zijn bijdrage aan groei, connectiviteit en gebruik van het internet, zowel wereldwijd als in Nederland’. Huizer bekleedde diverse leidinggevende interna­tionale functies in de ont-wikke­ling van internet en zet zich ook nationaal in voor een geavanceerd, veilig en open internet. De Global Connectors Circle an de Internet Hall of Fame bestaat momenteel uit een select ge­zelschap van enkele tientallen mensen onder wie Al Gore. > Meer informatie www.surf.nl/erik-huizer-global-connector-in-internet-hall-of-fame

DE REVOLUTIE VAN BIG DATA: EEN VERKENNING VAN DE INGRIJPENDE GEVOLGEN Het bedrijfsleven en (weteschap-pelijke) instellingen kunnen met een adequate analyse en de juiste toepas­singen van big data hun concurrentiepositie versterken en zo hogere omzetten en winsten realiseren. Dat is de boodschap van internetondernemer Willem Vermeend en Anwar Osseyran, directeur van SURFsara in een onlangs verschenen publicatie De Revolutie van Big Data: een verkenning van de ingrijpende gevolgen.

NORVIG WEB DATA SCIENCE AWARD 2014 norvigaward.github.io SURFsara en Common Crawl nodigen onderzoekers en studenten in de Benelux uit om webdata te analyseren voor de 2e editie van de Norvig Web Data Science Award. Via het Hadoop-cluster bij SURFsara is een kopie van het volledige Common Crawl web vrij toegankelijk. Dit telt vanaf maart 2014 bijna 3 miljard webpagina’s. Deelnemers kunnen hun eigen onderzoeksvraag formuleren; wees creatief en denk buiten de lijnen. Uiterste datum voor inzendingen is 1 augustus 2014.

DÉ ONDERWIJSDAGEN 2014 www.deonderwijsdagen.nl Dé Onderwijsdagen 2014 vinden plaats op 11 en 12 november 2014 in het WTC in Rotterdam. Onderwijsinstellingen konden een aanvraag indienen om tijdens een sessie hun kennis en ervaringen te delen. Voorafgaand aan het congres vindt op maandagmiddag 10 november de pre-conferentie Digitaal toetsen plaats.

JAARVERSLAGEN surf.nl/jaarverslag Einstein Books, Den Haag, www.einsteinbooks.nl en www.bigdatawereld.nl. Als e-boek € 4,95, als gedrukt exemplaar € 7,95. Het boek is ook verkrijgbaar in een Engelstalige versie.

De jaarverslagen van SURF en de werkmaatschappijen over 2013 zijn verschenen. Naast de afzonderlijke jaarverslagen is er een artikel dat de belangrijkste, gezamenlijke highlights van 2013 beschrijft.

STIMULERINGSREGELING ‘UITWISSELING TUSSEN TOETSSYSTEMEN’ VAN START surf.nl/uitwisseling-toetssystemen Voor veel instellingen is het gebrek aan uitwisselingsmogelijkheden tussen toets­ systemen een knelpunt bij samenwerking. Daarom start SURF de stimuleringsregeling ‘Uitwisseling tussen toetssystemen’. Het doel is inzicht te krijgen in mogelijkheden om toetsitems en -data uit te wisselen én technische oplossingen te realiseren in het hoger onderwijs.



SURF02 juli 2014

17

INKOOP

PROFS IN OFFICE Tekst Marjolein Marchal

Efficiënter studeren en meer kansen op de arbeidsmarkt, dat kan door Microsoft Office- specialist te worden. Op de HZ University of Applied Sciences is het al onderdeel van het curriculum.

“Zo’n 300 studenten doorlopen dit studiejaar het traject naar Excel-expert”, vertelt Anja Kusters. Zij is docent Bedrijfseconomie aan de HZ en heeft ervoor gezorgd dat deze training onderdeel is van het curriculum bij vijf (bedrijfs)economische opleidingen. ”Daarvoor moest ik eerst zaken regelen met de ICT-afdeling, en daarnaast organisatorisch veel oppakken om het in te passen in het lesprogramma.” Sinds maart 2013 besteedt ze hieraan ongeveer één dag per week.

IT Academy Elke twee weken hebben de eerstejaars studenten een workshop van een uur. ”We werken in de online lesomgeving van Microsoft, IT Academy”, vertelt student Eelco van Es. ”Na inlog behandel je een onderdeel van Excel, met uitleg en video’s en daarna doe je zelf oefeningen. De online begeleiding gaat diep op de stof in. Daarnaast is er een Microsoft-handboek, waarop we kunnen terugvallen.”

Uitgebreid lesmateriaal Op deze hogeschool is bewust gekozen voor de Engelstalige versie van IT Academy. Het is belangrijk dat de studenten in het Engels de weg weten, en in die taal examens afleggen. Een bijkomend voordeel is dat er in het Engels erg veel les- en oefenmateriaal beschikbaar is vanuit Microsoft, zoals

18

SURF02 juli 2014

lesplannen voor docenten. Om het examen te halen moeten studenten flink oefenen, weet Kusters. ”Het gaat om vaardigheden. Best veel studenten merken tijdens het eerste examen dat ze het hadden onderschat.” Voor het volledige traject van Excel-specialist naar -expert, krijgt elke student 2,5 studiepunt. Dat staat gelijk aan ongeveer 70 studie-uren.

Anja Kusters

Prijs is peanuts ”We betalen per examen”, vertelt Kusters, ”maar dat is peanuts vergeleken met de reguliere prijs. Wij kopen bulklicenties voor de examens via SURFmarket.” In een speciaal examenlokaal leggen de studenten de examens klassikaal af, op vaste momenten in het jaar.

Lekker praktisch ”Ik ben inmiddels geslaagd voor het examen Excel-specialist, en nu bezig met de training tot Excel- Expert”, vertelt Van Es. ”De stof is lekker praktisch. En ik heb direct al voordeel van de kennis, want opdrachten maken in Excel gaat nu veel makkelijker en sneller.” Hij verwacht bovendien dat hij zich hierdoor bij toekomstige sollicitaties onderscheidt. ”Ik denk dat het steeds belangrijker wordt om je te onderscheiden op de arbeidsmarkt, dus dit kan zeker geen kwaad.”

MICROSOFTCERTIFICERING Onderwijsinstellingen die via SURFmarket participeren in de campusovereenkomst van Microsoft kunnen zonder extra kosten gebruikmaken van de IT Academy. Zo kunnen studenten, docenten en onderzoekers zich bekwamen in Office-programma’s als Excel, Word en PowerPoint. Aansluitend kan de gebruiker tegen geringe kosten een examen doen, zodat hij ook een internationaal erkend Microsoft Office Specialistcertificaat ontvangt. Individueel examen afleggen kan op een extern testcentrum, maar vanaf 100 examinandi kan de instelling test center worden.

LICENTIENIEUWS

VANCIS: HOSTING VAN SERVERS EN STORAGE Medewerkers willen overal veilig kunnen werken en toegang hebben tot hun applicaties en data. Daarvoor is een passende ICT-infrastructuur nodig, en een goed beheer hiervan. VancisCloud is een schaalbare IT-oplossing, een beheerd IaaS-platform waarvoor geen investeringen in hardware en software nodig zijn. Hiermee zijn systemen altijd snel bereikbaar, werkt u gegarandeerd veilig en beschikt u over een omgeving die goed aansluit op uw behoeftes. Via SURFmarket zijn zowel deze cloudoplossing als Vancis Consultancy (voor begeleiding en advies bij implementatie) tegen aantrekkelijke voorwaarden beschikbaar dankzij een nieuwe overeenkomst tussen beide partijen.

NIEUW: ONLINE VIDEOPLATFORM BLUE BILLYWIG Het Nederlandse Blue Billywig biedt een gebruiksvriendelijk online videoplatform om video’s te beheren, te publiceren en interactief te maken. Het is nu aangesloten op SURFconext en beschikbaar via SURFmarket. Blue Billywig is een modulair platform voor een configuratie op maat om het meeste rendement uit online video te halen, inclusief de optie om video’s interactief te maken. Dit platform is geschikt voor instellingen die al ervaring hebben opgedaan met video en op het punt staan om deze inzet te professionaliseren.

<WETENSCHAPPELIJKE CONTENT> <SOCIAAL PLATFORM> SPEAKAP: INTERN SOCIAAL PLATFORM VOOR ORGANISATIES Het online sociale platform Speakap verrijkt intern commu­ niceren. Uw instelling kan eenvoudig een besloten netwerk aanmaken waar iedereen binnen het netwerk van de organisatie kennis, informatie en documenten met elkaar kan delen. Speakap is via internet beschikbaar vanaf desktop, smartphone of tablet. Gegevens worden opgeslagen in een zwaar beveiligde private cloudomgeving, in een klimaatneutraal datacentrum in Haarlem, dat gebruik maakt van de nieuwste beveiligingstechnologiën. De software wordt herhaaldelijk getoetst op veiligheid middels externe onafhankelijke security audits. Dankzij de overeenkomst met SURFmarket kan uw onderwijsinstelling het volledige sociale platform tegen een uiterst gunstig tarief afnemen.

OXFORD UNIVERSITY PRESS BLIJFT BESCHIKBAAR De uitgeverij van Oxford University biedt wetenschappelijke databases, woordenboeken, encyclopedieën en tijdschriften. SURFmarket heeft de overeenkomst met Oxford University Press een jaar verlengd, zowel voor Reference als voor Journals. Het aanbod van de uitgeverij omvat tal van Reference works, zoals encyclopedieën, woordenboeken en databases, plus 216 wetenschappelijke tijdschriften.



SURF02 juli 2014

19

TRENDWATCHING door Nico Juist

KANTELINGEN In 2010 constateerde de Wetenschap­ pelijk Technische Raad (WTR) van SURF een kanteling in de aandacht voor de inzet van ICT: van de didactische inzet van ICT naar de ondersteunende processen en de randvoorwaardelijke inzet van ICT om het onderwijsproces meer ruimte te geven. De SURF-innovatieprogramma’s Onderwijs@DLWO (2012-2013) en Visie op DLWO (2013-2014) gaan beide uit van de definitie die de WTR voor de digitale leer- en werk­ omgeving (DLWO) formuleerde als “een samenspel van digitale diensten en systemen dat het studenten, onderzoekers, medewerkers en gasten van hogeronderwijsinstellingen mogelijk maakt om hun activiteiten uit te voeren.” Met deze definitie kwam het gehele ICT-landschap van een instelling voor het hoger onderwijs binnen de scope van de DLWO. Deze kanteling van focus en verbreding van scope bleken een nuttige exercitie. Onderwerpen als integratie, SURFconext, personalisatie, portals, architectuur, processen, gegevensbeheer, beveiliging en privacy kregen in het denken over de DLWO ruime aandacht. Maar nu, vier jaar later, kantelt het perspectief weer 180 graden terug. De didactische inzet van ICT staat weer volop in de belangstelling. Een van de oorzaken van deze ‘terug-kanteling’ is de (Europese) aanbesteding van een learning management-systeem (LMS). Het contract met Blackboard, het meest

AGENDA

www.surf.nl/agenda 020 SURF03 september 2013

gebruikte LMS binnen het Nederlandse hoger onderwijs, is zes jaar geleden niet aanbesteed. En dat moet nu wel gebeuren. Een zogenaamde waiverprocedure geeft instellingen met deze aanbestedingsplicht de tijd om antwoord te geven op de vraag: Wat gaan we precies aanbesteden?

> Meer informatie www.surf.nl/dlwo www.surf.nl/werkboekDLWO

Er is de afgelopen jaren namelijk nogal wat veranderd op het terrein van digitale didactiek. De belangrijkste trend is misschien wel consumerization. Deze trend heeft ICT veranderd van ingewikkeld tot gemeengoed, ook in de handen van studenten en docenten. De mobiele technologie, het enorme aanbod van apps en allerlei clouddiensten creëerden een rijk pallet aan nieuwe mogelijkheden om ICT in het onderwijs in te zetten. Naast technische innovaties hebben ook andere ontwikkelingen stevige impact op ICT in het onderwijs, zoals de introductie van open educational resources en MOOC’s. Dit zet instellingen aan het denken over de impact van ICT als mogelijke disrupting technology op het hoger onderwijs.

Nico Juist is senior beleidsadviseur informatiemanagement bij de Hogeschool Leiden en voorzitter van de SIG DLWO. Samen met Lianne van Elk (SURF) vormt hij de projectleiding van het SURFinnovatieprogramma Visie op DLWO. Dit programma ondersteunt instellingen

Kortom: in het denken over de inrichting van de DLWO staat didactiek weer centraal. En niet alleen meer in de ogen van enthousiaste voorlopers en ICTevangelisten. De vraag ‘Wat gaan we aanbesteden als LMS?’ is – ondanks deze scopeverandering – binnen deze veelheid van mogelijkheden en ontwikkelingen echter nog steeds niet eenvoudig te beantwoorden.

bij het ontwikkelen van een visie op de DLWO. Het afgelopen jaar is gewerkt aan het digitale werkboek Visie op DLWO. Momenteel verzorgt het programma tien visieworkshops bij de instellingen.

WEBINAR INTEROPERABILITEIT

DÉ ONDERWIJSDAGEN 2014


VAN TOETSSYSTEMEN


WWW.DEONDERWIJSDAGEN.NL

03.09.2014


11.11.2014 – 12.11.2014

SURFNET RELATIEDAGEN


TRAINING TRANSITS


WWW.SURF.NL/RELATIEDAGEN2014

12.11.2014 – 13.11.2014

01.10.2014