Amsterdam 2016 Het gesprek begint.
Programma zaterdag 30 januari 2016 Hermann Wesselink College Startbaan 3 | 1185 XP Amstelveen
www.researchED.eu
Inhoud Welkom 3 Plattegrond
5
Workshop beschrijvingen
6
Sprekers 15 Tijdschema
22
Tijdschema voor vandaag 9.00-9.45 Registratie
13.20-14.000 Ronde 4
9.45-10.00 Welkom (Aula)
14..10-14.50 Ronde 5
10.10-10.50 Ronde 1
14.50-15.10 Pauze
11.00-11.40 Ronde 2
15.10-15.50 Ronde 6
11.50-12.30 Ronde 3
16.00-16.40 Ronde 7
12.40-13.10 Lunch
16.50-17.00 Afsluiting (Aula)
www.researchED.eu 2
Welkom bij researchED Amsterdam 2016 It’s been an extraordinary year for researchED. We took the concept to New York, Sydney, and watched as it started to grow in new climates. And now, we’ve come together for our first conference in Amsterdam. I can’t tell you how proud this makes me; by that I mean proud of everyone who makes researchED happen: the volunteers, the speakers, the hosts, the sponsors and the attendees. researchED is a symptom of something more than just itself; it represents a new appetite from educators to empower themselves, and transform the way they learn about their own craft. It also represents a new model of teacher training, and I for one am thrilled to see where this is going. This conference reflects our aims: rising research literacy and driving new models of professional development. This conference also represents researchED growing internationally we’re proud that the Netherlands has joined us in what should really be a global conversation. I hope you have a fantastic day, and I hope it helps you have a few fantastic days because of it. Tom Bennett Founder researchED www.workingoutwhatworks.com
3
Welkom op het Hermann Wesselink College Het Hermann Wesselink College is een school voor tweetalig VWO, Gymnasium, Atheneum, Havo en (tweetalig) Vmbo-t. De school bereidt zich voor op nieuwbouw. De organisatie van de school is opgedeeld in zes teams van elk zo’n 250 leerlingen en 25 docenten. Dat maakt het voor leerlingen en docenten overzichtelijk en persoonlijk. We stellen hoge eisen aan leerlingen, maar ze kunnen ook rekenen op een intensieve en veelzijdige begeleiding. We vinden niet alleen een diploma belangrijk, maar hechten ook waarde aan de vorming van jonge mensen. Daarom organiseren we, zowel binnen als buiten de lessen, veel activiteiten voor en door leerlingen. Het Hermann Wesselink College is vereerd dat ze het evenement researchED mogen hosten dit jaar. We hechten veel waarde aan onderzoek naar onderwijs en willen ons graag blijven ontwikkelen. Twee docenten van het HWC zullen een workshop verzorgen waarin zij zullen aangeven hoe de relatie tussen onderwijs en onderzoek wordt vormgegeven bij ons op school. Ik hoop dat u zich vermaakt, kan genieten en vooral veel kan opsteken van de verschillende workshops, lezingen en conversaties. Ook hoop ik dat u kan genieten van de sfeer van de school. Ik hoop dat je een leuke dag hebt. Bert Kozijn Rector Hermann Wesselink College
4
Plattegrond
5
Workshop beschrijving Ronde 1: 10.10-10.50 The Polite Revolution Tom Bennett
Aula
‘The Polite Revolution: Tom describes the growth of researchED, and how teachers can transform the profession from the ground up by engaging with research methods.’ De lerende tiener in neuropsychologisch perspectief: lessen voor het onderwijs Jelle Jolles
107
Kind en tiener moeten worden beschouwd als ‘werk in uitvoering’. Hun schools presteren en leermotivatie worden sterk bepaald door hun persoonlijke ontwikkeling en de aard van de steun, sturing en inspiratie die ze hebben genoten. Leerkracht en ouders zijn daarvoor essentieel. Maar ook bio-psychologische factoren blijken erg belangrijk te zijn. Prikkels uit de omgeving hebben een sturende rol in de neuropsychologische ontwikkeling: ‘Context shapes the brain’. Dit uit zich in de ontwikkeling van vaardigheden, beleving en gedrag van de leerling. En de rijping van hersenstructuren kan worden versneld maar ook vertraagd door de leef- en leeromgeving. Goede slaap & voeding maar ook afwezigheid van langdurige stress zijn nodig voor een goede ontwikkeling en voor de ontplooiing als persoon. Het onderwijs kan veel doen om de faciliteiten te scheppen waarbinnen deze ontplooiing - en daarmee: de talentontwikkeling - optimaal verloopt. Voor de tiener zijn de noncognitieve functies belangrijk; behalve zelfinzicht en zelfregulatie zijn ook aandacht en (omgaan met) impulsiviteit, motivatie en nieuwsgierigheid, empathie, kiezen/ beslissen centraal. School c.q. de leerkracht kunnen veel doen om de ontwikkeling van deze functies te faciliteren. In deze presentatie wordt hierop ingegaan. Mogelijk relevante methoden, attitudes en aanpak worden besproken en bediscuteerd.
6
Workshop beschrijving Ronde 2: 11.00-11.40 Als 21e eeuws leren bestaat, bent u een slechte docent Amber Walraven
101
In deze workshop draait het om de zin en onzin van hypes als 21st century skills, verplichte onderwijsinnovatie met ICT en hoe het nu toch komt dat zelfs het LAKS een meldpunt meent te moeten oprichten om hun onbenullige docenten die niet kunnen omgaan met ICT te brandmerken. Aan de hand van onderzoek en ervaringen gaan we kijken wat je nu wel en niet moet doen als het om onderwijs en innovatie gaat. Doel van de workshop is behouden wat goed gaat, maar het nieuwe niet schuwen. Kom in beweging, maar laat je niet gek maken! Hack Onderwijsonderzoek: Gebruik de Verborgen Kracht van Netwerken in Onderzoek Frank Cornelissen
102
Onderwijs en onderzoek zijn vaak twee gescheiden werelden. Om de kloof tussen theorie en onderwijspraktijk te overbruggen moeten we anders gaan nadenken over het doen van onderzoek. Netwerktheorie helpt ons om op een andere manier naar onderzoek te kijken en slimme manieren te vinden om onderzoekskennis te ontwikkelen, delen en gebruiken in de onderwijspraktijk. IMPROVE-methode Plonie Nijhof & Rodica Ernst-Militaru
106
In 2013-2014 is de IMPROVE-methode, een didactische methode die de leerling helpt expliciet metacognitieve vaardigheden binnen de vak lessen te ontwikkelen, onderzocht. Na significant verbeterde resultaten bij V5-wb en H4-wa heeft de NRO onderzoeksgeld toegekend om de interventie uit te breiden naar twee scholen, meerdere vakken, meer docenten en onderbouwklassen. Dit schooljaar worden interventiegroepen wiskunde, economie en M&O gedurende 3/4 jaar getraind in de IMPROVE-methode. In de presentatie wordt de IMPROVE-methode toegelicht en wordt besproken waarom deze de ontwikkeling van metacognitieve vaardigheden stimuleert.
7
Workshop beschrijving Ronde 2: 11.00-11.40 Schaarste en onderwijs Pedro de Bruyckere
107
Wat kunnen de inzichten van het onderzoek van Mullanaithan en Shafir betekenen voor onderwijs? In hun boek “Scarcity: Why Having Too Little Means So Much” beschrijven beide hun onderzoeken naar de invloed van schaarste op intelligentie. In hun boek zelf komt onderwijs slechts beperkt aan bod, maar toch kunnen hun resultaten belangrijke consequenties hebben voor de dagelijkse praktijk. Overbruggen van de kloof tussen onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk Hein Broekkamp
108
Hoe kan de kloof tussen onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk worden overbrugd? Na een korte uiteenzetting van oorzaken van de kloof en de mogelijke oplossingsrichtingen worden concrete casussen beschreven van manieren waarop onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk kunnen worden verbonden. Vervolgens wordt een casus verder uitgediept. Deze casus betreft een onderzoek naar afstudeeronderzoek van studenten van een universitaire pabo. De casus maakt duidelijk dat de samenwerking tussen school en opleiding op uiteenlopende wijze kan worden vormgeven, en dat dit ook resulteert in verschillende opbrengsten. Met de deelnemers wordt nagegaan hoe de opbrengsten zouden kunnen worden geoptimaliseerd. De workshop wordt verzorgd door Hein Broekkamp, Marco Snoek, Judith Bekebrede, Fadie Hanna, Hester Edzes en Theun Creton.
8
Workshop beschrijving Ronde 3: 11.50-12:30 Leren is niet leuk! (het resultaat wel) Jan Tishauser
101
In deze workshop komt het samenspel tussen het werkgeheugen en het langetermijngeheugen aan bod. U ervaart zelf hoe het voelt als het werkgeheugen overbelast raakt en hoe het langetermijngeheugen te hulp schiet. Jan Tishauser maakt aan de hand van onderzoek duidelijk welke relatie er is tussen geautomatiseerde kennis en begrip. Tenslotte bespreekt hij de consequenties voor de les. Lesson Studies gebruiken voor betere en gedifferentieerde lessen: In hoeverre worden didactische interventies systematisch beredeneerd in docenten teams? Nicolette van Halem
102
Het onderzoek (uitgevoerd in samenwerking met Dr. Sui Lin Goei en Dr. Sanne Akkerman) dat wordt gepresenteerd beschrijft hoe en in hoeverre docenten in tijdens het gezamenlijk ontwerpen en evalueren van lessen (naar het Lesson Study model) de onderwijsbehoeften van leerlingen systematisch identificeren en interventies ontwerpen die de kloof tussen het huidige niveau van een leerling en het gewenste begripsniveau overbruggen. Dit wordt gedaan aan de hand van een raamwerk gebaseerd op principes vanuit de literatuur naar formatieve evaluatie. Het raamwerk is voor deze studie is ontworpen, maar mogelijk ook relevant is in andere onderwijs contexten. De resultaten van het onderzoek laten zien dat beslissingen over didactische interventies vaak overhaast gemaakt werden; gebaseerd op gedrag, in plaats van leergedrag. Aan de hand van twaalf kenmerken van de gesprekken die docenten over hun leerlingen voerden wordt in de resultaten uitgelegd wanneer formatieve evaluatie wel of niet plaatsvond. Ik ga in mijn lezing verder in op de implicaties van deze studie op professionele ontwikkeling van docenten in de context van Lesson Studies.
9
Workshop beschrijving Ronde 3: 11.50-12:30 De “Docentendenktank” Robert-Jan Gruijthuijzen
106
In deze workshop zal ik kort vertellen over het initiatief van de Docentendenktank, die dit schooljaar gestart is door Simon Verwer en Eke Rebergen. We zijn een groep van onafhankelijke onderzoekers die vanuit onze praktijk als leraar een specifiek onderwerp een schooljaar lang adopteren. Na een oproep melden ongeveer vijftig leraren zich aan, waarna een groep van zeven leraren gestart is om middels praktijkgedreven onderwijsonderzoek recht te doen aan de taal, de wijsheid en de ervaring van onderwijzers binnen het verwetenschappelijkte onderwijsonderzoeksdiscours. Een algemene indruk is van het initiatief is te krijgen via een aantal startblogs en een reflectie hierop die te lezen zijn via de website www.onderwijsfilosofie.nl Als onderzoekscoördinator en onderzoeksbegeleider op het Fioretti College in Veghel heb ik me de afgelopen jaren gericht op het creëren van de ideale ruimte voor praktijkonderzoek in de school. Het betreft hier een ruimte die mijns inziens voorbij gaat aan het beperkte idee van de onderzoeksruimte als concrete plek met een lengte, breedte en hoogte, waarbinnen alles “duidelijk” dient te zijn. In de workshop zal ik kort vertellen over mijn eigen onderzoek, mijn worsteling als onderzoekscoördinator met onderzoek in de school, gekoppeld aan wat algemene principes van de Docentendenktank zoals deze zich dit jaar ontvouwt. Leraareffectiviteitsonderzoek Daniël Muijs
107
In deze presentatie bekijken we de kennisbasis over en onderzoek naar leraar effectiviteit. We onderzoeken hoe groot het effect van leraren is op een reeks verschillende leerling uitkomsten (b.v. kennis, welbevinden), hoe we onderzoek doen naar leraar effectiviteit (het onderzoeksproces) en welke variabelen leerling uitkomsten beïnvloeden (de onderzoeksresultaten). Leraareffectiviteitsonderzoek is een empirisch onderzoeksprogramma dat al sinds de jaren zestig op zoek is gegaan naar de relatie tussen wat leraren denken, weten en doen, en leerling uitkomsten. Men gebruikt hiervoor voornamelijk kwantitatieve methoden. Degelijk onderzoek is natuurlijk complex, en we bekijken welke beslissingen onderzoekers moeten nemen en hoe die de resultaten kunnen beïnvloeden. Daaropvolgend gaan we de belangrijkste resultaten van dit onderzoekswerk bestuderen. De vijf belangrijkste factoren, directe instructie, zelfregulerend leren, evaluatie en feedback, vakkennis de rol van de school zullen hier besproken worden. We bekijken ook wat de implicaties zijn van leraareffectiviteirtsonderzoek voor de professionele ontwikkeling van leraren en voor de schoolpraktijk.
10
Workshop beschrijving
Expliciete directe instructie: tips en technieken voor een goede les Marcel Schmeier
108
Van het boek ‘Expliciete Directe Instructie’ (EDI) werden in 9 maanden meer dan 7.000 exemplaren verkocht. In deze workshop maakt u kennis met de belangrijkste technieken uit het boek. Deze zijn bovendien direct toepasbaar in uw eigen dagelijkse lespraktijk. EDI brengt al uw leerlingen stapsgewijs naar beheersing van de leerdoelen en laat hen zo succes ervaren: ‘Ik kan het!’ De leerkracht geeft kwalitatief hoogwaardige instructie en controleert door het stellen van veel vragen voortdurend of alle leerlingen het begrijpen. Er wordt denktijd geboden, leerlingen mogen overleggen en er worden willekeurige beurten gegeven. Alle leerlingen worden actief betrokken en dit ziet u terug in de motivatie en leeropbrengsten van uw leerlingen. Meer weten? Neem alvast een kijkje op directeinstructie.nl
Ronde 4: 13.20-14.00 Onderwijs en identiteitsontwikkeling Monique Volman
101
In deze sessie presenteert Monique Volman een perspectief op de rol van onderwijs in de identiteitsontwikkeling van kinderen en jongeren. Vanuit dat perspectief versterken cognitieve onderwijsdoelen, socialisatie en persoonsvorming elkaar, in plaats van dat ze met elkaar concurreren. Met de aanwezigen verkent ze hoe onderwijs op een positieve manier kan bijdragen aan identiteitsontwikkeling en in het bijzonder aan het ontwikkelen van positieve leeridentiteiten. Het leesproces van leerlingen in beeld: gevolgen voor tekst en onderwijs Gerdineke van Silfhout
106
85 procent van het curriculum bestaat uit geschreven tekst. Dat vraagt om een goede leesvaardigheid en om goed studiemateriaal. In deze sessie laat ik zien hoe leerlingen hun studieteksten verwerken. Welke effecten tekstkenmerken hebben, zoals samenhang, zinslengte, lay-out en een verhalende schrijfstijl op het leesproces van leerlingen. En hoe je leesprocessen stimuleert die belangrijk zijn voor het begrijpen van studieteksten. Maar ook heel concreet: hoe je als docent in de klas door middel van een rijke taalomgeving, interactie en taalsteun stap voor stap toewerkt van een concrete, dagelijkse context en ervaring naar de complexe, abstracte studietekst.
11
Workshop beschrijving Ronde 4: 13.20-14.00 Het leven van een loser scepticus Casper Hulshof
107
Er wordt veel over onderwijs gezegd, en nog meer over hoe onderwijs beter kan en moet. Scholen en leraren worden overspoeld door inzichten en visies afkomstig van zowel outsiders als insiders. Onderwijskundigen bevinden zich zowel buiten als binnen de lijnen van het speelveld: soms roepen zij vanaf de zijlijn, en soms lopen ze hopeloos in de weg. Onderwijswetenschap heeft het onderwijsveld veel te bieden, maar het is niet makkelijk om onderscheid te maken tussen tussen goed gefundeerde uitspraken en onderwijskwakzalverij (of ‘eduquack’). In deze workshop gaan we bekijken hoe een sceptische blik op ‘nieuwe’ ideeën over onderwijs daarbij kan helpen. U kunt daarbij onder andere ervaren hoe wij te werk zijn gegaan (en nog steeds gaan) bij de totstandkoming van ons boek over onderwijsmythes. Het doel is dat u zich een sceptische bril laat aanmeten waar u hopelijk lang plezier van hebt. En verder komen ook aasgieren, Darth Vader, zombies, en Helen Parkhurst langs. Het ontmaskeren van kwakzalverij in ons onderwijs: een praktische handleiding Karin den Heijer
108
De Nederlandse term ‘Kwakzalverij’ bestaat al erg lang en de definities ervan lopen uiteen. Vrijwel alle definities gaan over behandelmethoden waarvan de werkzaamheid onbewezen is. Karin den Heijer laat de parallellen zien tussen kwakzalverij in de geneeskunde en pseudowetenschap in het onderwijs. Hoe is kwakzalverij in het onderwijs te ontmaskeren? Karin den Heijer geeft in haar lezing een praktische handleiding. Aan de hand van twee casestudies over rekendidactiek laat zij zien hoe belangrijk het is dat leraren weerbaar zijn tegen pseudowetenschap. De lezing eindigt met concrete ideeën voor de verbetering van de kwaliteit van ons onderwijs. U hoeft geen wetenschapper te zijn om te kunnen oordelen over wetenschappelijkheid. Na deze lezing kan niemand u meer knollen voor citroenen verkopen. De handleiding krijgt u mee naar huis. Op een visitekaartje.
12
Workshop beschrijving Ronde 5: 14.10-14.50 Een steviger verbinding tussen onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk Marion Stenneke & Linda Sontag
101
Het NRO onderneemt diverse activiteiten voor het onderwijs om de verbinding tussen onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk te versterken. In onze sessie geven we een korte presentatie van deze activiteiten. Vervolgens gaan we erover in gesprek met de deelnemers. Welke activiteiten vindt u zinvol, welke mist u? Bij welke activiteiten zou u betrokken willen zijn, over welke wilt u meer weten? Hoe kunnen deze activiteiten verbeteren? Het NRO financiert praktijkgericht onderwijsonderzoek waarin leerkrachten samenwerken met wetenschappers. In onze sessie vertellen we wat dit onderzoek inhoudt en wat het oplevert. Ook gaan we in op de mogelijkheden voor leerkrachten (onderwijsinstellingen) om financiering aan te vragen voor dit praktijkgericht onderzoek. Het woord is aan de leerling. Leerling gestuurde voortgangsgesprekken Maartje van der Eem
102
Inhoud: Sinds het schooljaar 2014-2015 zijn de traditionele ouderavonden op het Herman Wesselink College vervangen door driehoek gesprekken. Elke leerling voert samen met zijn ouders en mentor twee keer per jaar een voortgangsgesprek van ongeveer een half uur. De leerling bereidt zoveel mogelijk zelf het gesprek voor. Deze invoering is mede het gevolg van een gerandomiseerd experiment dat ik in havo 4 heb uitgevoerd, waarbij de helft van de leerlingen zelf hun gesprek voorbereidden, terwijl voor de andere helft van de leerlingen de mentor het gesprek voorbereidde. In deze bijeenkomst zal ik de opzet en de uitkomsten van het onderzoek bespreken. Ook zal ik aandacht schenken aan de implementatie van deze gesprekken in de hele school en het tevredenheidsonderzoek wat we na het eerste jaar hebben uitgevoerd. Wiskunde: vaardigheden, inzicht of allebei? Christian Bokhove
106
Binnen het wiskunde-onderwijs wordt vaak gediscussieerd over wat belangrijker is: vaardigheden of inzicht. Aan de ene kant wordt gewezen op de achteruitgang van vaardigheden zoals bij het oplossen van vergelijkingen. Aan de andere kant wordt gezegd dat het als een aap uitvoeren van een recept niet tot inzicht leidt. Wie heeft gelijk? In deze sessie geef ik een overzicht van onderwijskundig en psychologisch onderzoek op het vlak van dit onderwerp. TIMSS en PISA komen ook nog even langs. Het past in bredere (kritische!) discussies over kennis en vaardigheden. We zullen zien dat vaardigheden en inzicht hand in hand gaan.
13
Workshop beschrijving Ronde 5: 14.10-14.50 Eduprudentie Alderik Visser
108
Sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw is het onderwijsonderzoek geprofessionaliseerd, dat wil zeggen: geschoeid op de leest van de (empirische) sociale wetenschappen. Dat heeft zonder meer veel nuttige inzichten opgeleverd. De vraag is echter of inderdaad alle verschijnselen in en om dat onderwijs op zo’n manier onderzocht kunnen of moeten worden. Met het verdwijnen van de oudere, meer bespiegelende (hermeneutisch-fenomenologische) traditie is veel taal om bijvoorbeeld het ‘pedagogische’ in het onderwijs te benoemen en te bespreken, verloren gegaan. In deze bijeenkomst gaan we samen op zoek naar de mogelijkheden,de voorwaarden, de beperkingen en de mogelijke gevaren van een herleefde geesteswetenschappelijk onderzoekspraktijk op het niveau van klas of school.
Ronde 6: 15.10-15.50 Hoe leren leerlingen zoveel en zo goed mogelijk? Welke activiteiten, opdrachten en aanpak moeten we inzetten? Wat werkt? Sergej Visser
101
Twee dingen kunnen we als docent in elk geval doen om daar achter te komen: 1. Je programma zelf uitproberen; 2. Feedback op je programma, lessen en toetsen organiseren. Natuurlijk, je leerlingen leren iets van jouw opdrachten, coaching en uitleg. Maar jij leert ook van je leerlingen: welke opdrachten het meeste leerrendement opleveren, hoe je hen het beste kunt begeleiden en aan welke uitleg zij het meest hebben. Wederzijds leren dus. Daar gaan we in deze workshop mee aan de slag. Aan de hand van een praktische opdracht gaan we in gesprek: wat werkt? En hoe komt dat? Dat genereert ongetwijfeld wederzijds goede ideeën voor het onderwijs van nu.
14
Workshop beschrijving Ronde 6: 15.10-15.50 Workshop Slowlearning’ : Minder toetsen, meer feedback! Anjo Roos & Marianne Buring
102
Er is in twee jaarlagen en totaal vier klassen onderzoek gedaan naar het effect van minder toetsing en het geven van meer feedback op de toetsresultaten én het inzicht van de leerlingen in hun eigen leerproces (metacognitie). In de derde klas werd onderzocht wat een combinatie van minder toetsen en meer feedback oplevert in resultaten en metacognitie. In de tweede klas werd alleen gekeken naar de resultaten van meer feedback en werd het aantal toetsen hetzelfde gehouden. De uitkomsten: De toets resultaten worden niet of nauwelijks beïnvloed als je minder toetsen geeft , maar leerlingen gaan er ook niet op vooruit. Dat heeft te maken met de aard van de feedback: die was gericht op presentaties en debatbijdragen en niet op ‘het leren en maken van toetsen’. De metacognitie en plezier in leren vertoonden in een relatief korte tijd een kleine vooruitgang ten opzichte van hetzelfde type leerlingen,echter, nog niet alle resultaten van dat gedeelte van het onderzoek zijn op dit moment bekend.
Naar een duurzame onderzoekscultuur op school
Alderik Visser
106
Een flink aantal scholen is inmiddels een ‘academische onderzoeksschool’. De infrastructuur voor schoolgebonden (praktijk)onderzoek die daarbij hoort is echter maar moeilijk op de been te krijgen en vooral te houden. flink wat scholen en docentonderzoekers lijken inmiddels teleurgesteld afgehaakt. Op basis van jullie eigen ervaringen en met gebruikmaking van de inzichten van een school waar onderzoek succesvol en duurzaam is geïnstitutionaliseerd, kijken we naar faal- en vooral succesfactoren: wat kunnen we doen om onderzoek te integreren op alle niveaus van de schoolorganisatie? De werking van taal Rolf Zwaan
107
Taal is een gevoelig instrument waarmee wij gedachten van het ene brein proberen over te hevelen naar andere breinen. Aan taal alleen hebben we echter niet genoeg om een ander te kunnen begrijpen. Om talige boodschappen te kunnen begrijpen, moeten wij informatie uit de tekst combineren met onze achtergrondkennis. Dit is een complex proces waarin verschillende cognitieve functions betrokken zijn, zoals perceptie, aandacht, geheugen en voorstellingsvermogen. Aan de hand van concrete voorbeelden laat ik zien hoe het begrijpen van taal in zijn werk gaat.
15
Workshop beschrijving
Verwondering. Leerlingen stellen hun eigen vragen. Dick van der Wateren
108
Op school gaat het te vaak over de antwoorden en te weinig over de vragen. Bovendien zijn dat zelden de antwoorden op vragen die leerlingen zelf hebben bedacht. Dat is niet alleen demotiverend, maar het doet ook te weinig een beroep op hun talenten. In deze workshop onderzoeken we hoe we onze leerlingen kunnen helpen betere vragen te stellen, waardoor ze autonoom, kritisch en creatief leren denken. We maken kennis met ‘mooie’ en Grote Vragen en proberen werkvormen die leerlingen stimuleren de juiste vragen – hun eigen vragen – te stellen. Daarnaast denken we na over manieren om een curriculum op te bouwen vanuit Grote Vragen.
Ronde 7: 16.00-16.40 Flip The System: onderwijsonderzoek voor een professionele beroepsgroep René Kneyber
Aula
Het Nederlands onderwijs kent een lange historie aan (mislukte) topdownhervormingen. Recent wordt de gedachte populairder dat het onderwijs gebaat is bij bottom-up-hervormingen. Onderwijssystemen zijn beter in staat om in te springen op veranderende behoeften door vernieuwingen en innovaties van onderop te voeden en te faciliteren, maar dat vereist wel een beroepsgroep die ‘in beweging’ is. In deze sessie gaat René Kneyber in op de kernpunten van deze bestuursfilosofie en de rol die onderwijsonderzoek daarin kan spelen. Broodje-aap-verhalen: mythes in het onderwijs Paul Kirschner
107
Aan de hand van drie mythes, meent men dat het onderwijs gericht c.q. veranderd moet worden. Deze verhalen verspreiden zich als een lopend vuur door de maatschappij, maar zijn helaas niet op wetenschap gebaseerd. Wat zegt de wetenschap? In de voordracht zullen deze drie mythes geïllustreerd worden: • Mensen, en in het bijzonder adolescenten en kinderen (zgn. digital natives/ homos zappiëns), kunnen multitasken; • Kinderen kunnen hun eigen leren sturen en reguleren; • Kennisverwerving is niet meer nodig, want als deze wonderlijke wezens intelligent met ICT kunnen omgaan, daardoor hun tijd verspillen omdat kennis “even houdbaar is als verse vis” en bovendien “het staat allemaal op internet”.
16
researchED Amsterdam 2016 sprekers Tom Bennett Director researchED, Docent, Auteur Tom Bennett is al tien jaar docent in Londen. Hij is de directeur en oprichter van researchED. In 2009 kreeg hij een leerstoel toegewezen bij Corpus Christi College, Cambridge University. Hij is auteur van vier boeken over onderwijs en onderwijsonderzoek. In 2013 heeft hij researchED opgericht. researchED is snel gegroeid van een keukentafel project tot een internationale organisatie met congressen in London, New York, Sydney en in 2016 ook Amsterdam! In een vorig leven runde hij nachtclubs in SoHo, daar heeft goed kunnen oefenen met klassenmanagement en pastorale zorg. Op twitter is hij te vinden onder de naam @tombennett71 researchED international: www.workingoutwhatworks.com
Christian Bokhove Lecturer in Mathematics Education, University of Southampton Christian Bokhove is een specialist in het gebruik van ICT in het wiskunde onderwijs. Hij was wiskunde en ICT docent en hoofd van de ICT afdeling op een VO school van 1998-2012. In die tijd nam hij deel aan en leidde wiskunde en ICT projecten (wisweb, Galois, Sage). In 2011 verkreeg hij zijn doctorstite aan de Universiteit van Utrecht l met zijn promotieonderzoek ‘Use of ICT for acquiring, practicing and assessing algebraic expertise’ (ver RED: ‘Gebruik van ICT voor het verkrijgen, beoefenen en beoordelen van algebra kennis’). Vanaf 2012 is bij benoemd als universitair docent wiskundeonderwijs aan de Universiteit van Southhampton.
Hein Broekkamp Hein Broekkamp heeft zich op uiteenlopende wijze bezig gehouden met de relatie tussen onderzoek en de onderwijspraktijk. In 2006 publiceerde hij samen met Bernadette van Hout-Wolters “De kloof tussen onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk: een overzichtsstudie van problemen, oorzaken en oplossingen” (Kohnstamm kennisreeks). Als onderzoeker en docent bij de programmagroep Onderwijskunde van de Universiteit Utrecht was hij betrokken bij de oprichting van de eerste academische pabo. Van 20102014 was hij werkzaam als docent en onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Hij was daar als onderwijsdirecteur verantwoordelijk voor de bacheloropleidingen pedagogiek, onderwijskunde en de universitaire pabo. Sinds januari 2015 werkt hij als stafmedewerker bij de Onderwijsraad. Op de ResearchEd verzorgt Hein Broekkamp een workshop samen met zijn voormalige collega’s van de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam: Marco Snoek, Judith Bekebrede, Fadie Hanna, Hester Edzes en Theun Creton. 17
Sprekers Pedro de Bruyckere Educational Researcher, Arteveldehogeschool, Ghent Pedro de Bruyckere is een onderwijswetenschapper aan de Arteveledehogeschool in Ghent sinds 2001. Hij is co-auteur van de 2 boeken met Bert Smits waarin zij populaire mythes ontkrachten on GenY en GenZ, onderwijs en populaire cultuur. Pedro is vaak gevraagd publiek spreker, waarbij zijn gebruik van humor in de uitleg van serieuze zaken opvalt. Hij is bezig met een proefschrift over ‘de waarneming van authenticiteit’. In december 2012 werd hij gekozen tot inspirerendste spreker over onderwijs tijdens ‘De Kunst van het inspireren’ in Amsterdam. Frank Cornelissen Marie Curie Research Fellow, University of Cambridge. Zijn voornaamste onderzoeksvelden zijn het ontwikkelen, delen en gebruiken van op onderzoek gebaseerde kennis in scholen; leiderschap van docenten; onderzoek door docenten; professionalisering van docenten. Voorheen werkte hij als onderwijzer, consultant, lector, onderzoeker en senior beleidsadviseur bij de onderwijsraad. Frank is de initiatiefnemer van een petitie om docenten (gratis) toegang te geven tot onderwijskundig onderzoek. Maartje van der Eem Hermann Wesselink College Maartje van der Eem is docent geschiedenis op het Hermann Wesselink College (Amstelveen). Zij heeft vier jaar als vakdidacticus op de eerstegraads lerarenopleiding van de Vrije Universiteit gewerkt. Tijdens de tweejarige opleiding Master Evidence Based Innovation in Teaching (Maastricht University) heeft ze onderzoek gedaan naar leerling gestuurde voortgangsgesprekken in havo 4. Deze gespreksvorm is vervolgens voor alle leerlingen van het Hermann Wesselink College ingevoerd. Momenteel heeft ze naast haar lestaak ook een taak als onderwijsonderzoeker. Rodica Ernst-Militaru Docent wiskunde en onderzoekscoördinator, Udens College In 2013 heb ik mijn “Master of Evidence Based Innovation in Teaching” behaald aan de Universiteit van Maastricht. In mijn vakgebied wiskunde hebben leerlingen hulp nodig om de gevarieerde soms ingewikkelde stof lesstof te kunnen structureren en beheersen. Het aanleren van strategieën en een correcte denkwijze is met name voor zwakke leerlingen hierbij onmisbaar. Ik wil graag bereiken dat ook deze leerlingen van wiskunde kunnen houden en ervoor kunnen en willen gaan. Mijn huidige onderzoek naar de IMPROVE-methode blijkt hierbij een belangrijke tool te kunnen zijn. Ik denk dat wij als docenten ons doel hebben bereikt bij iedere individuele leerling die door onze inzet en onze deskundigheid over de streep getrokken wordt. 18
Amsterdam 2016
Robert-Jan Gruijthuijzen Docent en onderzoekscoördinator, Fioretti College / Udens College Robert-Jan Gruijthuijzen (36) is docent maatschappijleer op het Fioretti College in Veghel en docent Filosofie op het Udens College. Hij is onderzoekscoördinator praktijkonderzoek binnen de Academische Opleidingsschool Noord-Oost Brabant op het Fioretti College. Hij is een van de drijvende krachten achter het Erasmus+ project “School Class to Business Class”. Dit project richt zich op het organiseren en consolideren van samenwerkingsverbanden tussen school en bedrijfsleven met als uiteindelijk doel de ondernemende en onderzoekende houding te stimuleren van VMBO-leerlingen. Robert Jan heeft als docent alle niveaus, met talloze problematieken, verschillende realiteiten en (onderwijs) culturen doorleefd. Nicolette van Halem Research master student aan de Universiteit Utrecht (Master’s programme: Educational Sciences: Learning in Interaction). Nicolette van Halem is momenteel werkzaam als Curriculum Developer voor Kunskapsskolan Nederland en is het afgelopen half jaar werkzaam geweest als Visiting Scholar aan de University of Cambridge, waar zij onderzoek heeft gedaan naar het leren van docenten binnen het project ‘The LSEF Project Teacher learning and Lesson Study in mathematics higher order teaching and learning’. Nicolette is in 2013-2014 werkzaam geweest als onderzoeker en procesbegeleider in het Lesson Studies project bij het Onderwijscentrum-VU. Het onderzoek beschreven wordt in deze lezing maakt deel uit van dit project Karin den Heijer Lerares Wiskunde, Erasmiaans Gymnasium Rotterdam Karin den Heijer is lerares wiskunde aan het Erasmiaans Gymnasium in Rotterdam en bestuurslid van Beter Onderwijs Nederland (BON). Ze studeerde Chemische Technologie aan de Technische Universiteit Twente. Eerder gaf zij scheikunde en wiskunde op verschillende scholen, waaronder ook in Brussel. De laatste tijd heeft ze zich vooral beziggehouden met het becommentariëren van de gang van zaken rond de rekentoets. Casper Hulshof ‘Docent Onderwijswetenschappen, Universiteit Utrecht’ Casper Hulshof houdt ervan om psychologische onderwerpen te behandelen met een vleugje flisofie, wiskunde, biologie en informatica. Hij heeft ervaring met (veelal kwantitatief) experimenteel onderzoek in deucatieve technologie en psychologie. Zijn specialiteiten zijn: onderzoek, lesgeven, supervisie, onderhandelen en informatica. 19
Sprekers Jelle Jolles Hoogleraar Educational Neuropsychology, VU Amsterdam Jelle Jolles is Universiteitshoogleraar Neuropsychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en leidt het Centrum Brein & Leren. Tevens coördineert hij het landelijke koepelprogramma LEREN dat valt onder het Nationaal Initiatief Hersenen & Cognitie (NIHC) van NWO. Hij maakt zich sterk voor de dialoog tussen wetenschappelijk onderzoek en samenleving. Daarbij gaat het om onderwijs en opvoeding en om ‘levenlang leren’ bij kinderen, tieners, volwassenen, ouderen en patiënten met een hersendysfunctie. Jolles’ doel is om onderwijs en opvoeding te laten profiteren van de inzichten die de laatste jaren zijn verkregen over de hersenen en over het cognitief en neuropsychologisch functioneren. Zijn activiteiten richten zich op ‘de menselijke ontplooiing’ en de factoren die daar bepalend voor zijn.
Paul Kirschner Educational Psychologist, Open Universiteit Paul Kirschner is hoogleraar Onderwijspsychologie en Universiteitshoogleraar aan de Open Universiteit. Hij is ook Visiting Professor of Education met speciaal nadruk op Leren en Interactie in Docenteducatie aan de University of Oulu, Finland. Kirschner was president van de International Society of the Learning Sciences (ISLS) en is lid van de Wetenschappelijk Technische Raad van SURF. Hij is expert op het terrein van een onderwijsontwerp en leerprocessen, leven-lang-leren, ontwikkeling van interactie in het leren en onderwijs, computerondersteund samenwerkend leren (CSCL) en assessment. Kirschner is (co-)auteur van vele wetenschappelijke publicaties, columns in verschillende media en onder andere de volgende boeken: Visualizing Argumentation, Ten Steps to Complex Learning, What We Know about CSCL en Urban Legends about Learning and Education.
René Kneyber Wiskundeleraar, Oosterlicht College in Nieuwegein René Kneyber is docent wiskunde en schreef diverse boeken over orde houden, gezag en onderwijsbeleid. Ook was hij betrokken bij de vertaling van Cijfers geven werkt niet van Dylan Wiliam en Het prachtige risico van onderwijs van Gert Biesta. Sinds 2015 is hij lid van de Onderwijsraad en onderwijscolumnist in Trouw. Door Science guide werd hij in 2015 uitgeroepen tot nummer 7 in de top-10 innovators en bepalers in de kennissector. 20
Amsterdam 2016
Daniel Muijs Director of Research, University of Southampton Daniel Muijs is faculteitsvoorzitter van de Onderwijsfaculteit van de Universiteit van Southampton. Voorheen werkte hij als voorzitter van de vakgroep Didactiek en Professionele Ontwikkeling en Onderwijskunde bij de Ondrwijsfaculteit van de Universiteit van Manchester, als voorzitter van de vakgroep Schoolleiderschap en Management aan de Universiteit van Neewcastle en als Senior Wetenschappelijk medewerker aan de Warwick Institute of Education. Hij is een erkend expert op het gebied van educatieve effectiviteit en de effectiviteit van docenten en redacteur van het blad ‘School Effectiveness and School Improvement’. Hij heefteen groot aantal publicaties op zijn naam staan op het gebied van educatieve effectiviteit, leiderschap en onderzoeksmethodologie. Plonie Nijhof Hermann Wesselink College Plonie Nijhof is docent wiskunde en onderwijsonderzoeker aan het Hermann Wesselink College. Het geven aan wiskunde onderwijs aan begaafde- en getalenteerde leerlingen is een prachtige ervaring die mij stimuleert mijn onderwijs steeds opnieuw uit te vinden. Naast het geven van wiskunde ondersteun ik als onderwijsonderzoeker innovaties op mijn school zoals de Laptopklas, Ontwikkelgroepen en de Improve-methode. Marcel Schmeier onderwijsadviseur taal en rekenen bij Expertis Onderwijsadviseurs Marcel Schmeier is onderwijsadviseur taal en rekenen en heeft ruime ervaring als leerkracht en intern begeleider in het speciaal en regulier basisonderwijs. Hij weet als geen ander de theorie op een inspirerende wijze te vertalen naar de dagelijkse praktijk in de klas: “Werken aan onderwijskwaliteit doe je door het primaire proces te verbeteren: het lesgeven, en dan met name de instructie.” Marcel is bekend van het boek ‘Expliciete Directe Instructie: tips en technieken voor een goede les’ en zijn vele praktische publicaties in verschillende onderwijsvakbladen. Ook onderhoudt hij de websites onderwijsgek.nl en directeinstructie. nl. Op Twitter is Marcel actief onder de naam @Onderwijsgek. Gerdineke van Silfhout Leerplanontwikkelaar, vakexpert Nederlands bij het SLO Gerdineke van Silfhout is taalexpert en leerplanontwikkelaar bij SLO, afdeling voortgezet onderwijs. Haar expertise ligt op het gebied van taal in (digitale) studiematerialen, (formatieve) evaluatie & toetsing in het taalonderwijs, geïntegreerd taalonderwijs en taal in andere vakken. Zij deed in opdracht van Stichting Lezen promotie-onderzoek naar de begrijpelijkheid van schoolboekteksten in het voortgezet onderwijs. Zij bracht het leesproces van sterke en zwakke lezers in kaart door middel van oogbewegingsonderzoeken en onderzocht hoe het komt dat leerlingen de ene tekst wel actief verwerken en bij de andere tekst nauwelijks. 21
Sprekers Linda Sontag Linda Sontag is secretaris van de programmaraad praktijkgericht onderzoek van het NRO. Deze programmaraad financiert onderzoeksprojecten die aantoonbaar bijdragen aan de verbetering en ontwikkeling van het onderwijs. Als senior beleidsmedewerker van het NRO werkt Linda ook mee aan academische werkplaatsen in het onderwijs. Eerder was ze onderwijsonderzoeker bij onder meer de KPC-groep en het IVA. Marion Stenneke Marion Stenneke is adviseur kennisbenutting bij het NRO. Ze werkt aan de verbinding tussen onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk en ondersteunt onderzoekers bij het verspreiden en benutten van resultaten. Eerder werkte Marion als verslaggever en onderzoeksjournalist bij onder meer het ANP en Radio1, en als voorlichter bij NWO. Alderik Visser Alderik Visser is historicus en onderwijskundige en werkt als docentonderzoeker op Thorbecke VO in Rotterdam. Hij schrijft op eigen titel blogs en artikelen over onderwijs, pedagogiek, filosofie en beleid. Daarover publiceerde hij o.a. In Het Alternatief I en II en de Engelstalige editie Flip the System. Op researchED verzorgt hij twee workshops: een over succesvolle ‘ankering’ van onderzoek binnen school, en een over Eduprudentie, een nieuw te ontwikkelen geesteswetenschappelijke onderzoeksmethode.
Sergej Visser Docent | songwriter & tekstdichter | muzikant & zanger | workshopleider | beleidsdenker | leerder He who chases two rabbits, catches none, luidt een Oosters gezegde. Daar trek ik me weinig van aan. De Uomo universale, die leeft om te leren en leert om te leven, die past meer bij mij. En bij het onderwijs van nu. Als docent Engels (en CKV) ontwerp ik met collega’s het complete lesprogramma voor de bovenbouwklassen HAVO en VWO op mijn school. Een brede interesse en een flinke dosis creativiteit komen daarbij goed van pas. Jan Tishauser research leader | b&t onderwijs Jan Tishauser heeft een grote belangstelling voor de individuele factoren die leiden tot het met succes uitoefenen van het leraarschap en de mogelijkheden voor individuele docenten om tot professionele groei te komen. Zijn diepere motivatie ontleent hij aan zijn overtuiging, dat elk kind altijd recht heeft op een professionele docent en het beste onderwijs. 22
Amsterdam 2016
Monique Volman Hoogleraar Onderwijskunde Monique Volman is onderzoeksleider bij het Institute of Child Development and Education (CDE) aan de Universiteit van Amsterdam. Haar belangrijkste onderzoeksvelden zijn: onderwijsomgevingen voor betekenisvol leren, diversiteit en het gebruik van ICT in het onderwijs. Deze onderwerpen benadert ze vanuit een sociaal-cultureel perspectief. Zij beoogt met haar werk een brug te bouwen tussen onderwijskundige theorie en de onderwijspraktijk door docenten en onderzoekers bij elkaar te brengen en gezamenlijk onderwijsinnovaties te ontwerpen en te onderzoeken op basis van de onderwijskundige theorie. Amber Walraven Universitair Docent, Radboud Docenten Academie Als onderzoeker ben ik geïnteresseerd in zowel leerlingen als docenten en hoe zij het meeste uit leren en onderwijs kunnen halen. Wat is de rol van een leraar of een leerling, hoe beïnvloedt hun visie op het leren hun onderwijs en hun leren, wat is de rol van het curriculum? Hoe helpen we leerlingen en docenten om een blik op ‘vandaag’ te nemen en deze te gebruiken bij het vorm te geven van hun volgende les, cursus, project? Ik ben ervan overtuigd dat onderwijs continu in beweging is en we het steeds kunnen verbeteren door het stellen en beantwoorden van de juiste vragen. Ik heb een extra belangstelling voor de rol van ICT in dit hele proces. Dick van der Wateren Docent, Eerste Christelijk Lyceum Haarlem Ik sta zelf voor de klas op het Eerste Christelijk Lyceum in Haarlem en begeleid dagelijks talentvolle en begaafde leerlingen die meer uitdaging nodig hebben, of die een probleem hebben waar we samen een oplossing voor vinden. Naast het onderwijs heb ik een jarenlange ervaring als wetenschapper (geologisch onderzoek o.a. in Antarctica en Afrika) en wetenschapsvoorlichter. Werken met jongeren is mijn passie. Voor mij zijn pubers zo’n beetje de leukste mensen. Ze hebben een enorme levenslust, zijn creatief, hebben originele ideeën – soms op het bizarre af – en kunnen zich nog alle kanten op ontwikkelen. Ik beschouw het als een voorrecht aan die ontwikkeling te kunnen bijdragen. Rolf Zwaan Professor of Psychology, Erasmus University, Rotterdam Rolf Zwaan is Hoogleraar Biologische en Cognitieve Psychologie aan de Erasmus Universiteit. Zijn belangrijkste onderzoeksgebied is taalbegrip. Zijn recente onderzoek richt zich op de rol van beweging en waarneming bij begripsvorming. Hij wil deze twee onderzoeksgebieden integreren. Hij is hoofdredacteur van het nieuwe open-access wetenschappelijke tijdschrift Collabra en is lid van de redactieraad van De Psycholoog. Hij schrijft een veelgelezen blog over wetenschap en taal: http://rolfzwaan.blogspot.nl/. 23
Tijdschema*
Aula
Welkom Bert Kozijn/ Tom Bennett
10.10-10.50
11.00-11.40
11.50-12.30
‘The Polite Revolution’ Tom Bennett
101
Als 21e eeuws leren bestaat, bent u een slechte docent Amber Walraven
102
Hack onderwijsLesson Studies onderzoek gebruiken Frank Cornelissen voor betere en gedifferentieerde lessen Nicolette van Halem
106
IMPROVEmethode Plonie Nijhof & Rodica Ernst
De Docentendenktank Robert-Jan Gruijthuijzen
Schaarste en onderwijs Pedro de Bruyckere
Leraareffectiviteitsonderzoek Daniël Muijs
107
De lerende tiener in neuropsychologisch perspectief Jelle Jolles
108
* Wijzigingen onder voorbehoud ** Lunch wordt geserveerd in de aula
24
Leren is niet leuk! (het resultaat wel) Jan Tishauser
Overbruggen van Expliciete directe de kloof tussen instructie onderwijsonder- Marcel Schmeier zoek en de onderwijspraktijk Hein Broekkamp
Lunchpauze**
09.45-10.00
Amsterdam 2016
13.20-14.00
14.10-14.50
15.10-15.50
16.00-16.40 Flip The System: onderwijsonderzoek voor een professionele beroepsgroep René Kneyber
Het leesproces van leerlingen in beeld Gerdineke van Silfhout
Een steviger verbinding tussen onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk Marion Stenneke & Linda Sontag
Hoe leren leerlingen zoveel en zo goed mogelijk? Sergej Visser
Het woord is aan de leerling Maartje van der Eem
‘Slowlearning’ : Minder toetsen, meer feedback! Anjo Roos & Marianne Buring
Wiskunde: vaardigheden, inzicht of allebei? Christian Bokhove
Het leven van een loser scepticus Casper Hulshof
Een analyse van uitspraken over ons rekenonderwijs Karin den Heijer
Pauze
Onderwijs en identiteitsontwikkeling Monique Volman
Afsluiting
Naar een duurzame onderzoekscultuur op school Alderik Visser De werking van taal Rolf Zwaan
Alderik Visser
16.50-17.00
Broodje-aapverhalen Paul Kirschner
Verwondering. Leerlingen stellen hun eigen vragen. Dick van der Wateren
25
Notities:
26
27
Hoe doe je onderzoek in je eigen les? Interview met Dennis Koolmoes van Bredero Mavo Amsterdam, Action Research deelnemer
Hoe lang ben je al werkzaam in het onderwijs? Ik ben sinds 2004 werkzaam in het onderwijs. Ik probeer een voortrekker te zijn in het onderwijs. Zo hebben wij bijvoorbeeld een nieuwe cijferberekening afgesproken, die heb ik bedacht. Stel, ik vraag aan een paar leerlingen hoe Docent Koolmoes lesgeeft, wat zullen ze dan zeggen? Leerlingen vinden dat ik veel vertel en dat de lessen leuk zijn. Ik probeer met mijn houding de leerlingen te activeren en aan te sluiten bij hun leefwereld. Een leuk voorbeeld is het gebruik van straattaal. Hier in Amsterdam gebruiken de leerlingen het woord ‘’Fyah’’, als er iets ergs is. Als het dan gaat over een oorlog, dan zeg ik “dat was toen zeker Fyah voor de mensen toen,’’ dan liggen de leerlingen natuurlijk in een deuk en dan vertaal ik het voor ze: “ik bedoel natuurlijk dat het erg voor ze is’’. Ik denk ook dat leerlingen over mij zeggen, dat ik duidelijk en consequent ben. Je hebt deelgenomen aan de leergang action research van b&t onderwijs. Zou je voor een leek in een paar zinnen action research willen beschrijven? Zoals de naam al zegt doe je actief onderzoek. Je pleegt een interventie in je eigen school of les en je gaat proberen daar met een voor en een nameting het effect van te berekenen. Met het leereffect kun je aangeven of iets gelukt is of dat het geen zin heeft gehad. Ik heb gekozen voor een interventie die hoort bij Formatieve Evaluatie. Mijn interventie betrof ‘effectief vragen stellen.’ Bij klassikale vragen van mij over de lesstof mochten de leerlingen niet hun vinger opsteken om de vraag te beantwoorden. In plaats daarvan koos ik de leerlingen.
Ik ben daardoor anders omgegaan met het verdelen van de aandacht onder leerlingen. Ik heb daarvoor de ‘randomizer’ gebruikt. Het lot bepaalde wie er aan de beurt kwam. Elke leerling kan een beurt krijgen, dus iedereen moet opletten. En bij het stellen van een vraag aan een leerling, vroeg ik door. Ik beet mij dan vast, met andere woorden de leerlingen konden zich niet meer verschuilen met antwoorden: ‘ik weet het niet.’ Hoe reageerden de leerlingen daarop? Leerlingen spreken zich niet in een keer uit, natuurlijk. Het eerste wat ik opmerkte, was het enthousiasme waarmee ze vragen gingen beantwoorden. Maar ze merkten wel dat er iets geks aan de hand was en naarmate de tijd vordert, merk je dat de drukke leerlingen met hun tactiek van veel aandacht vragen niks meer bereiken. De aandacht werd evenredig verdeeld. De rustige leerlingen ontdekken dat het veilig is in de les, omdat iedereen een fout mag maken. Leerlingen gingen het zien als een spel en wilden graag winnen. Iedereen kon aan de beurt komen en er ontstond vanzelf een behoefte om het goed te doen. En bij de afsluitende toets merkte ik ook dat het resultaat beter was. Heb je eerder stilgestaan bij je eigen handelingen om deze te verbeteren? Op basis van gesprekken met leerlingen of met collega’s, gebeurt dat wel. Je probeer altijd wel dingen te verbeteren en dat doe je vaak in je onbewuste. Maar nu heb ik er echt heel actief onderzoek naar gedaan. Wat de leergang van b&t onderwijs aantoont is dat als je een verandering inzet in les, je eigenlijk moet meten wat je doet. Het belangrijkste is dat het energie geeft, je gaat iets doen en je doet het niet omdat je het moet doen, het komt puur vanuit jezelf. Lees het volledige interview hier:
b&t onderwijs helpt scholen professionaliseren met instrumenten, leergangen, coaching en advies. Meer weten? Neem contact met ons op! w: www.bntonderwijs.nl e:
[email protected] t: 0518-482122
