wordt ver volgd Cabaretier Pieter Derks: Pas op met welke president je een biertje drinkt Arnon Grunberg over het noodlot

Australië schrikt af

Arnon Grunberg over het noodlot

Minka Nijhuis schrijft Iraakse fotograaf

wordtver volgd Maandblad over mensenrechten | december 2014/januari 2015 | Jaargang 47 #12/1 | Losse nummers € 4‚50 | www.wordtvervolgdmagazine.nl

Cabaretier Pieter Derks: ‘Pas op met welke president je een biertje drinkt’

inhoud

groeten uit...

Discriminatie in de polder

Wayanzi (Oeganda)

Aan het einde van een modderig paadje ligt een strandje met oude‚ houten vissersboten. Het Victoriameer ligt er kalm bij. Een felrode tropische vogel zit op het puntje van een boot en zoekt naar overgebleven visresten. ‘Het was hier niet altijd zo gemoedelijk’‚ vertelt John Kalunda‚ een van de vissers. Tot een tijdje geleden krioelde het in het Oegandese vissersdorpje Wayanzi van de werkende kinderen. Ze maakten de boten schoon‚ rookten de vis boven een vuur en gingen het meer op om te vissen. ‘Zwemmen? Nee‚ dat leren ze hier niet.’ Na een campagne door een lokale ngo‚ over kinderrechten en het belang van scholing‚ besloten de dorpelingen de kinderarbeid aan banden te leggen. Kalunda laat trots zijn boten zien. Zes stuks in totaal. ‘Daar’‚ zegt hij‚ wijzend naar de struiken die uit het meer groeien‚ ‘zet ik mijn manden iedere ochtend uit.’ De meeste vissers zijn de hele dag met netten en vislijnen in de weer. Kalunda: ‘Maar ik hoef alleen ’s morgens en ’s avonds te werken. Overdag‚ als de tilapia zelf de manden in zwemt‚ kan ik andere dingen doen’‚ fluistert hij‚ alsof hij een waardevol geheim deelt. Uit het hutje verderop klinken harde mannenstemmen en drinkgelag. De mannen komen het strand op lopen‚ klaar om het meer weer op te gaan. Ook Kalunda heeft mensen voor zich werken. ‘Zes mannen‚ allemaal volwassenen’‚ zegt hij trots. Een compliment dat hij volwassenen aanneemt in plaats van kinderen wuift hij weg. Met een diepe zucht: ‘Die kinderen gaven ook veel kopzorgen hoor. Tuurlijk waren ze goedkoop. Maar ze waren ook om de haverklap ziek‚ en sommige verdronken in het meer. Nee‚ geef mij maar volwassenen. Die drinken meer‚ maar weten tenminste wat ze doen.’

Mira Zeehandelaar

Cover: © Odilo Girod

2 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Inhoud

Niet racistisch genoeg? Boycotten die winkel! Alternatieve oudejaarsconference Pieter Derks

6

‘Het is hier een hel’ Het afschrikwekkende asielbeleid van Australië ‘Mijn Russische vrienden beantwoorden mijn e-mails niet meer’ Gesprek met de Oekraïense schrijver Andrej Koerkov

44

Conflicten in beeld Vier fotografen‚ vier foto’s

16‚ 32‚ 42‚ 48

28 4 11 12

VierVijf Grunberg Column Zweepslagen en Zwarte Piet Wat opviel in 2014 14 ‘We zijn financieel weer gezond’ Directeur over Amnesty’s reorganisatie 18 Halfdood op straat achtergelaten Gesprek met Hakan Yaman‚ slachtoffer Turks politiegeweld 22 ‘Hoe houden jullie het vol?’ Open brief Minka Nijhuis aan fotografen collectief Irak 26 Polman Column 31 De Zaak Ra˘zvan Gherghina

34 Het is oorlog Gedicht 36 KijkenLezen Web-‚ boeken-‚ tv- en filmtips 38 ‘Daar sta je dan‚ te wachten op een trein waar je wél in kunt…’ Nederland bijna klaar voor VN-gehandicapten verdrag 51 Jan Mulder schrijft Chelsea Manning 52 Schrijfmarathon 2014 Een etmaal pennen voor gerechtigheid 54 Amnesty’s jaaroverzicht 59 Decemberpuzzel

Eigenlijk is alles er al over gezegd. Toch kan ik het niet laten om op deze plek de kwestie te bespreken die Nederland de afgelopen tijd in zijn greep hield. Zelf kijk ik al jaren niet meer naar het Sinterklaasjournaal. Dit jaar hielden de dagbladen me op de hoogte. ‘Woede om Witte Piet’‚ kopte De Telegraaf nadat het kinderprogramma een Piet had vertoond zonder zwarte schmink. Eerder die week had de krant ons op de voorpagina al toegeschreeuwd dat we moesten ‘ophouden met deze flauwekul’. Want: ‘Zwarte Piet blijft zwart’. Hoe gevoelig de kwestie ligt onder sommige blanke Nederlanders‚ realiseerde ik me pas goed toen Wordt Vervolgd in december 2012 een interview had met Alex van Stipriaan. De slavernijdeskundige legde daarin onder meer uit waarom hij tegen Zwarte Piet is. In de weken erna kregen we meer boze reacties dan ooit. Enkele lezers beëindigden zelfs hun Amnesty-lidmaatschap. Hoe hadden we het in ons hoofd gehaald‚ schreven zij‚ iemand met zo’n verwerpelijke mening aan het woord te laten? Het blijft me verbazen dat volwassen mensen naar het Malieveld trekken om te betogen dat de knecht van Sinterklaas moet blijven zoals hij was. Blanke activisten die vaststellen dat Zwarte Piet helemaal niet racistisch is‚ hebben toch iets van miljardairs die zeggen dat het echt niet zo erg is om in armoede te leven. In Gouda liep de Sinterklaasintocht dit jaar uit de hand. Negentig mensen (zowel voor- als tegenstanders van Zwarte Piet) werden aangehouden. Op de kinderopvang van mijn 2-jarige dochter gaat het er vooralsnog rustiger aan toe. Vorig jaar kwam Sinterklaas langs met een Groene en een Gouden Piet. Omdat die laatste zo goed in de smaak viel bij de kinderen‚ nam de goedheiligman dit jaar twee Pieten mee met een gouden gezicht. Over een jaar of wat weten we hopelijk niet beter. Wie de metgezel van Sinterklaas dan nog zwart verft‚ is wel heel erg ouderwets. Aan tafel bij Jeroen Pauw voorspelde hoogleraar historische letterkunde Herman Pleij dat Sinterklaas over 25 jaar als een verwarde bejaarde in een rolstoel zal worden voortgeduwd door bazige Pieten‚ die in de jeugd van Pleij nog dom en onderdanig waren aan de Sint. Ironisch genoeg zullen de activistische voorstanders van Zwarte Piet tegen die tijd zelf op leeftijd zijn. Mocht de voorspelling van Pleij uitkomen‚ dan zullen zij ongetwijfeld een actiecomité oprichten tegen het kinderfeest‚ omdat dit blanke bejaarden zou discrimineren.

Arend Hulshof hoofdredacteur

De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren. Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie.

Inhoud | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

3

vijf

Engel des doods Door de lichtinval op de foto van de Amerikaanse fotograaf Kieran Kesner zou je de hulpverlener in zijn witte pak bijna gaan zien als een engel die de dode komt halen. De schoonheid van het licht staat in schril contrast met de dagelijkse realiteit in Liberia. De 23-jarige in New York gevestigde Kesner bracht voor The Wall Street Journal de ebola-crisis in het West-Afrikaanse land in beeld. Acht dagen fotografeerde hij de zieken‚ de doden‚ en ieder stadium daartussenin. Het leverde indringende en haast kunstzinnige composities op van mensen op hun sterfbed en de hulpverleners aan hun zijde. De recente ebola-uitbraak in West-Afrika is de grootste en ernstigste sinds de ontdekking van het virus in 1976. Nadat in maart 2014 de eerste besmetting was geconstateerd‚ verloren al duizenden mensen het leven als gevolg van de ziekte. www.kierankesner.com.

Crowdfunding voor juridische zaken Twee op de drie gevangenen in India zitten al jaren vast in voorarrest‚ zonder dat er zicht is op een eerlijke rechtszaak. Het nieuwe wereldwijde crowdfundingplatform Grrrowd zamelt daarom geld in voor de juridische bijstand aan tachtig Indiase gevangenen in voorarrest. Het is een van de eerste projecten van Grrrowd‚ waarvan de website half november online ging. Het platform richt zich op misstanden wereldwijd die met juridische ondersteuning aangepakt kunnen worden. Grrrowd werkt samen met verschillende niet-gouvernementele organisaties waaronder Amnesty International en Greenpeace. Het project voor de Indiase gevangenen is een initiatief van Amnesty India. Vóór half januari hoopt de organisatie 25 duizend euro binnen te halen. Als het niet lukt dit bedrag bijeen te krijgen‚ zal Amnesty het wél ontvangen geld evengoed inzetten voor de tachtig Indiërs. www.grrrowd.org.

‘Voor ze naar Syrië gaan kopen veel westerse jihadisten in spe het boek Islam for Dummies’ Qanta Ahmed, activist tegen moslimextremisme, in the Guardian 4 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | VierVijf

Oproep: wat is uw favoriete mensenrechtenfilm?

© Reporters

© Kieran Kesner/REX

vier

Even geen zin Het is een ‘truc’ die de Griekse toneelschrijver Aristophanes in de Oudheid al in een van zijn komedies had verwerkt: een seksstaking. Eind oktober besloten negentig Zuid-Sudanese vrouwen tot deze drastische maatregel‚ om een einde te bewerkstelligen aan het etnische conflict dat sinds eind 2013 in hun land woedt. De negentig vrouwen‚ onder wie verscheidene parlementsleden‚ riepen na een bijeenkomst eind oktober in de hoofdstad Juba alle vrouwen in het land op geen seks meer te hebben met de strijdende mannen‚ totdat de vrede is getekend. De vrouwen zijn het geweld tussen de troepen van president Salva Kiir en die van zijn voormalige vicepresident Riek Machar spuugzat‚ aldus Tobias Atari Okori van de Zuid-Sudanese vredes- en verzoeningscommissie. ‘Het zijn vooral vrouwen‚ kinderen en ouderen die het zwaarst lijden’‚ zei hij tegen persbureau AFP. Een kansloze zaak? Zeker niet. In 2003 leidde een seksstaking in Liberia tot een vredesakkoord. Leymah Gbowee (zie foto)‚ leider van de Liberiaanse vrouwenbeweging‚ kreeg in 2011 mede voor deze actie de Nobelprijs voor de Vrede.

Goodbye Stalin Bijna de helft van alle Russen vreest nog tijdens zijn leven een terugkeer mee te maken naar de repressie zoals die heerste in de Sovjettijd. Dat meldt de Moscow Times op basis van een eind oktober gepubliceerd opinieonderzoek van de Publieke Opinie Stichting‚ een staatsorgaan. Tijdens de Sovjetperiode werden miljoenen Russen vervolgd om hun politieke overtuiging. Uit de peiling kwam ook een verschuiving naar voren in de opvattingen over de repressie onder het Sovjetregime. Het aantal ondervraagden dat begrip had voor de onderdrukking‚ steeg van 12 procent in 2012 – toen een vergelijkbaar onderzoek werd gehouden – naar 17 procent. Verder nam het aantal mensen af dat de mate van politieke repressie geheel op het conto van Josef Stalin schreef. In 2012 gaf 43 procent hem de schuld van alle repressie‚ tegen 40 procent nu.

In Den Haag heeft van vrijdag 20 tot en met zaterdag 28 maart 2015 een extra lange editie plaats van het Movies that Matter Festival. Traditiegetrouw biedt het festival‚ onder de naam ‘Harvest’‚ een terugblik op de mooiste‚ indrukwekkendste en ontroerendste mensenrechtenfilms van 2014. Wordt Vervolgd-lezers kunnen meehelpen het programma samen te stellen. Welke film maakte dit jaar indruk op u? Was dit de in Cannes bekroonde speelfilm Leviathan‚ of misschien de documentaire Maidan‚ over de volksopstand in Oekraïne? Of kiest u toch voor het zowel ontroerende als komische Pride? Als u voor 10 januari uw voorkeur doorgeeft via www.moviesthatmatter.nl maakt u kans op twee vrijkaartjes voor het festival.

‘Journalisten Ethiopië hebben hoge omloopsnelheid’ Wie journalist is in Ethiopië‚ blijft dat niet lang. Na enkele jaren wordt je krant verboden‚ word je opgepakt‚ vlucht je naar het buitenland‚ kies je een totaal ander vak of ga je als spion of spreekbuis werken voor de staat. Dat is de ervaring van Girma Fantaye (34)‚ zelf journalist in ballingschap en begin november op bezoek in Amsterdam. ‘Journalisten hebben bij ons een hoge omloopsnelheid.’ Fantaye constateert een golf van arrestaties onder collega’s sinds 24 april. Op die dag werden zes bloggers en drie journalisten opgepakt‚ die de Facebook-pagina ‘zone 9’ runden. De naam verwijst naar de beruchte Kaliti-gevangenis in Addis Abeba‚ waar alle gevangengenomen journalisten vastzitten. Kaliti is opgedeeld in acht zones‚ de rest van Ethiopië noemden de Facebookers ‘de negende zone’‚ gezien het gebrek aan vrijheid in het land. ‘Drie weken geleden is mijn vriend Temesgen Dessalegn opgepakt. In vier jaar tijd werkte hij bij vier weekbladen‚ die de een na de ander verboden werden. De staat stuurde hem 135 dagvaardingen wegens zijn kritische artikelen – en veroordeelde hem uiteindelijk tot drie jaar cel op grond van de omstreden antiterreurwet.’ De reden? ‘De regering wil zich voor de verkiezingen van volgend jaar van alle critici ontdoen.’

VierVijf | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’154 |

5

‘We zijn allemaal een beetje Willem-Alexander’ Het was een donker jaar‚ 2014‚ met hoofdrollen voor Zwarte Piet‚ de duistere kant van Vladimir Poetin‚ en de Islamitische Staat met zijn gitzwarte vlaggen. Cabaretier Pieter Derks laat er zijn licht over schijnen. ‘De belangrijkste les van 2014 is dat we moeten opletten met welke president we een biertje drinken.’

Tekst: Pieter Derks Beeld: Odilo Girod

H

et is alsof je naar een plaatje uit een ander tijdperk zit te kijken. Het is bijna niet te geloven dat hij dit jaar nog gemaakt is: een foto in het Holland House van een niet nader te noemen biermerk‚ in Sotsji‚ op 9 februari. We zien koning

schepjes bovenop zou doen. Hoe verder het jaar zou vorderen‚ hoe pijnlijker dit tafereeltje werd. Ik denk dat onze koningin dit samenzijn onder andere omstandigheden ‘een beetje dom’ had genoemd. Maar ja. Handelsbelangen. Sportfeestje. Sponsorcontract. Ik vind het een hele goede foto. Vooral omdat het zo’n hopeloos mislukte poging is om de aandacht af te leiden. Goede waarschuwing ook‚ om op te blijven letten‚ want dit soort afleidingsmanoeuvres lukken ook heel vaak wél. Ik meen me te herinneren dat er in mei protesten waren in Brazilië‚ dat er arbeiders

Nederlanders boycotten anno 2014 een winkel omdat die niet racistisch genoeg is Willem-Alexander en koningin Máxima vrolijk het glas heffen met Vladimir Poetin. Een man die toen al een behoorlijke reputatie had wat betreft het schenden van mensenrechten‚ en daar na deze foto nog de nodige

6 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Het jaar van Pieter Derks

omkwamen‚ favela’s hardhandig werden schoongeveegd‚ dat zelfs de grote voetbalheld Romário tegen het WK voetbal was. Hij riep de regering op ziekenhuizen te bouwen in plaats van stadions. Dat ging niet door natuurlijk‚ want het is gewoon heel lastig voetballen in een ziekenhuis‚ hoewel met Luis Suárez in het veld een EHBO-post in de buurt nooit kwaad kan. Grappig genoeg reageerde de FIFA – en niet de regering‚ hetgeen ook veel zegt over de verhoudingen tijdens zo’n WK – met een oproep om de protesten te staken en te genieten van het voetbalfeest. Dat lukte nog ook‚ want vanaf het moment dat het eerste fluitsignaal klonk‚ was er geen wanklank meer te horen. Althans‚ tot aan de halve finale‚ toen BraziHet jaar van Pieter Derks | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

7

Cabaretier Pieter Derks (1984) debuteerde in 2006 met zijn eerste solovoorstelling Dat zal je nog verbazen. Later volgden de programma’s Waan‚ Het werd ook wel eens tijd‚ Van Nature en de voorstelling Zo goed als nieuw‚ waarmee hij op dit moment door Nederland toert. Derks heeft een wekelijkse column op Radio 1‚ maar is vooral bekend van zijn optredens in televisieprogramma De Wereld Draait Door. Van 2012 tot afgelopen mei blikte hij daarin iedere vrijdag terug op het nieuws van de week. In 2013 maakte hij zijn eerste oudejaarsconference‚ die Radio 1 uitzond op oudejaarsavond. In datzelfde jaar won hij de NCRV-kennisquiz De Slimste Mens.

lië met 7-1 van Duitsland verloor. Voetballen in een ziekenhuis mag lastig zijn‚ ziekenhuisballen in een voetbalstadion bleken wél heel goed mogelijk. Je moet als argeloze burger tegenwoordig goed opletten. Natuurlijk zijn er de overduidelijke mensenrechtenschendingen waar niemand omheen kan: de ontvoerde meisjes in Nigeria‚ de strafkampen in Noord-Korea‚ de vermoorde studenten in Mexico‚ de slachtingen door de Islamitische Staat. Maar het is lang niet altijd duidelijk wie deugt en wie niet‚ en welke belangen voorop moeten staan. Zo is het natuurlijk goedbedoeld dat ons kabinet mee ten oorlog trok tegen IS om de barbarij te bestrijden‚ maar dat doen we dan weer samen met Saudi-Arabië‚ een land

tegen Al-Assad waren maar nu bommen krijgen omdat ze ook de sharia willen invoeren‚ terwijl er wapens worden geleverd aan de Peshmerga‚ dat zijn Koerden‚ maar andere Koerden dan de Koerden uit Kobani‚ die zijn weer van de YPG‚ die hadden net vorig jaar de troepen van Al-Assad de stad uit gejaagd‚ en werden angstvallig in de gaten gehouden door de Turken die weer vreesden voor de PKK. Het is één grote volkenrechtelijke spaghetti geworden waarvan geen mens ooit nog de sliertjes uit elkaar gaat krijgen. Je moet oppassen‚ anno 2014‚ wie je precies steunt. Popster Rihanna probeerde bijvoorbeeld deze zomer de vrede in Gaza een handje te helpen door “#freepalestine” te twitteren‚ omdat ze bommen zag vallen op mensen die geen kant op konden. Volgens sommige mensen betekende dat dan weer dat ze antisemiet moest zijn‚ want je kunt blijkbaar niet willen dat zowel de Palestijnen áls de Israëliërs blijven leven‚ dus na acht minuten (!) had Rihanna haar tweet weer verwijderd. Ze gaf vervolgens een verklaring uit‚ waarin ze geschrokken een leugentje ophing over hoe ze gewoon een artikel over het conflict zat te lezen en toen per ongeluk ergens op klikte waardoor ze zomaar #freepalestine twitterde. Tja. Die dingen gebeuren. Je weet tegenwoordig gewoon niet meer waar je op klikt. Ik heb onlangs op die manier nog per ongeluk een wasmachine besteld‚ een foto van mijn geslachtsdelen op Facebook gezet én vijfduizend euro naar een Nigeriaan overgemaakt‚ net voordat ik per ongeluk #KimJongUniseenheletoffepeer op Twitter slingerde. Internet is gewoon niet meer wat het geweest is. Maar treurig is het wel‚ dat het blijkbaar ook in het vrije Westen nog best lastig kan

Het Midden-Oosten is één grote volkenrechtelijke spaghetti. Niemand krijgt de sliertjes nog uit elkaar dat zelf ook nog wel eens een handje wil afhakken‚ en waar blogger Raif Badawi dit jaar nog tien jaar cel en duizend zweepslagen kreeg wegens het beledigen van de islam. Om heel eerlijk te zijn‚ zou ik echt niet weten voor wie ik moet zijn in deze oorlog. Ik ben tegen IS‚ maar ook tegen Bashar alAssad‚ die óók tegen IS is‚ maar Al-Assad is ook tegen de Koerden‚ die juist weer tegen IS vechten‚ maar op hun beurt ook weer ruzie hebben met de Turken‚ die Al-Assad weer weg willen hebben‚ maar dat wordt tegengehouden door de Russen‚ die weer ruzie hebben met de Amerikanen‚ die op hun beurt de Koerden weer bewapend hebben‚ en een coalitie vormen met Arabische landen waarvan sommige wél tegen IS zijn maar dan weer niet per se tegen Al-Assad‚ en die coalitie bombardeert nu islamitische groeperingen in Syrië die eerst nog hulp kregen omdat ze

8 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Het jaar van Pieter Derks

zijn om voor mensenrechten op te komen. Ook op kleinere schaal‚ in ons eigen land‚ valt het niet altijd mee. Neem de Pietendiscussie. Dan denk je toch dat je een beschaafd land bent‚ dat elke vorm van racisme wil voorkomen‚ maar toen ik me op Twitter liet ontvallen vóór een andere Piet te zijn‚ waren de botte scheldpartijen niet van de lucht. De meest treurige reactie was van een man met een heel vriendelijke profielfoto die botweg schreef: ‘Ik vind Zwarte Piet veranderen geen probleem‚ maar wil gewoon niet dat een klein clubje allochtonen hun zin krijgt.’ Ik moet hem nageven: eerlijk is hij wel‚ maar erg sjiek is het allemaal niet. Er waren zelfs boycots van de HEMA en de Albert Heijn‚ omdat daar geen Zwarte Pietjes meer hingen. Nederland‚ 2014: een winkel boycotten omdat hij niet racistisch genoeg is. Nou moet iedereen lekker zelf weten waar hij winkelt natuurlijk‚ maar als je dan toch je punt wil maken‚ máák het dan ook. Als je vindt dat Zwarte Piet geen slaaf is‚ boycot dan de Primark en de H&M om duidelijk te maken dat een slaaf iets anders is. Dan heb je nog een punt ook‚ namelijk dat een slaaf anno 2014 geen pofbroek en oorbellen meer draagt‚ maar in een sweatshop in Bangladesh werkt om een trui te maken die een paar duizend kilometer verderop voor drie euro verkocht wordt en in een Primark-tasje verdwijnt. Als je echt wil laten zien dat die kindervriend met kroeshaar wat jou betreft een vrolijk onschuldig ventje is‚ en dat je echt het beste voorhebt met alle Afrikanen‚ boycot in plaats van de HEMA dan lekker Shell‚ die er volgens een recent rapport nog steeds niet in slaagt de rotzooi in Nigeria op te ruimen‚ en als je écht zo graag wil vechten voor het bestaansrecht van donkere mensen op een boot en je wil ze elk jaar feestelijk onthalen‚ ga dan naar Lampedusa‚ kies een bootje uit‚ en laat het half november Het jaar van Pieter Derks | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

9

grunberg Eindelijk vrij in 2014 •

Abdullah al-Mansouri Iraanse Maastrichtenaar‚ zat sinds 2006 gevangen in Iran. Ondanks geruchten dat hij de doodstraf zou krijgen‚ kon hij in augustus 2014 terugkeren naar Limburg. Meriam Ibrahim Trouwde in Sudan als moslima met een christen en werd veroordeeld tot de doodstraf. Werd na een wereldwijde uitbarsting van afgrijzen vrijgelaten en woont nu in de VS. Ales Bialiatski Wit-Russische mensenrechtenverdediger‚ kwam deze zomer vrij nadat hij in 2011 op valse gronden was veroordeeld. Ervoer veel steun van Amnesty-actievoerders: ‘Dat ik brieven kreeg van gewone mensen‚ maakte voor mij een groot verschil.’ Hakamada Iwao ’s Werelds langstzittende terdoodveroordeelde. Verliet in maart na het opduiken van nieuw DNAbewijs na 45 jaar zijn Japanse isoleercel. Wacht een nieuwe rechtszaak‚ want de openbaar aanklager ging tegen zijn vrijlating in beroep. Michail Kosenko Werd na deelname aan een anti-Poetin-betoging in Moskou veroordeeld tot opname in een psychiatrische inrichting. Mocht vanaf juni thuis verder worden behandeld.

•

•

•

•

onder luid gejuich feestelijk onthaald worden in de haven van Amsterdam. Doen we een Asieljournaal met Dieuwertje Blok in de weken vooraf‚ waarin het dan meteen ook écht spannend is of de boot dit jaar wel gaat aankomen. Of zou zo’n feestelijk onthaal een aanzuigende werking hebben? Dan zal Fred Teeven

stofnesten en koekkruimels woont‚ want volgens mij is zelfs de aanzuigende werking van een kruimeldief al genoeg om hem volledig in paniek te krijgen. Terwijl het heus wel meevalt‚ met die aanzuigende werking. Zo leuk is het hier nou ook weer niet. Waar ik me vooral zorgen over maak‚ is de gretigheid waarmee we in de gaten worden gehouden. Privacy is allang niet vanzelfsprekend meer; via SYRI (Systeem Risico Indicatie) heeft de overheid al onze gegevens aan elkaar gekoppeld‚ van onze onderwijsprestaties tot onze gezondheid‚ en de politie bewaart alle kentekens van alle auto’s die langs een camera rijden zodat de belastingdienst kan controleren of leaserijders zich wel aan de regels houden. Er mag dan nog wel eens een jihadist doorheen

De aanzuigende werking van een kruimeldief is al genoeg om Fred Teeven volledig in paniek te krijgen het wel verbieden‚ want die is als de dood voor aanzuigende werking. Daar hoor ik hem steeds maar over praten. Daar schijnen we heel erg voor op te moeten passen‚ dat we een leuk land worden waar mensen graag willen wonen. Vanwege de aanzuigende werking. Het is bijna een fobie. Ik denk dat Fred Teeven in een huis tjokvol

10 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Het jaar van Pieter Derks

glippen bij onze opsporingsdiensten‚ maar geen leaserijder zal potdikkeme aan de bijtelling ontsnappen. Het is‚ kortom‚ opletten geblazen. In zekere zin zijn we allemaal een beetje WillemAlexander: we moeten gewoon goed blijven nadenken bij alles dat we doen. Bij welke winkel we spullen kopen. Met wiens gas we ons huis verwarmen. Met wiens benzine we onze auto rijden‚ en over welke snelweg we dat doen. Met welke bondgenoot we ons in een oorlog storten. En‚ als allerbelangrijkste les van 2014: met welke president we een biertje drinken. Ik zou zeggen: op een beter 2015. Proost. Reageren? [email protected]

Bizarre straffen in 2014 •

Voor de Saudische blogger Raif Badawi‚ die de islam zou hebben beledigd: tien jaar cel en duizend zweepslagen‚ in twintig wekelijkse series van vijftig. Voor zeven Iraanse jongeren die in een videoclip dansen op ‘Happy’ van Pharrell Williams: 91 zweepslagen en één jaar gevangenisstraf (beide voorwaardelijk). Voor de Nederlandse journaliste Rena Netjes‚ die in Egypte terroristen zou hebben geholpen: tien jaar cel (bij verstek). Voor wie schuttingtaal gebruikt in de Russische media of in een kunstuiting: 1.065 euro boete. Voor wie ‘homoseksuele handelingen’ verricht: mogelijk de doodstraf in Sudan‚ Saudi-Arabië‚ Iran en nog zeven andere landen.

•

• • •

Loterij Een neurowetenschapper met wie ik onlangs voor publiek over eigen en andermans hersenen moest praten‚ zei vol overtuiging: ‘Ik ben een determinist.’ Lang geleden beschuldigde mijn zus mij ervan een determinist te zijn‚ maar dat kwam doordat zij vond dat ik het noodlot niet genoeg bestreed. Ik had in haar ogen de neiging mij neer te leggen bij het noodlot. Waar ze misschien geen ongelijk in had. Maar voor zover de wetenschapper het over noodlot had‚ bedoelde hij daarmee iets specifieks: ons genetisch materiaal. Wij hebben meegedaan aan de genetische loterij en de uitkomst van die loterij kunnen we noodlot noemen. Maar we doen nog aan een andere loterij mee‚ en die loterij bepaalt de plaats waar we opgroeien‚ in welke cultuur we groot worden. Het gedrag dat wij vertonen‚ wordt erg bepaald door context. Neem Duitsland. In januari 1945 was vermoedelijk een meerderheid van de bevolking nog min of meer overtuigd fascist‚ terwijl een jaar later de meeste Duitsers min of meer overtuigd democraat waren. De omstandigheden veranderden‚ de burgers veranderden. Als wij willen dat burgers wenselijk gedrag vertonen – en dat willen wij – moeten wij de samenleving zo inrichten dat het hun makkelijk wordt gemaakt om zich wenselijk te gedragen.

De overheid staat tegenover de burger als de ruiter tegenover het paard Wat is wenselijk gedrag? Burgers hoeven niet allemaal de morele imperatief van Kant uit hun hoofd te kennen‚ maar het is aardig als de schade die ze aanrichten geminimaliseerd wordt. Ik ben een context-determinist. Was ik kort na mijn geboorte ter adoptie afgegeven op een boerderij in Pakistan‚ was ik een ander mens geworden en had ik een ander leven geleefd. Dit is een van de redenen waarom ik van mening ben dat migratie zo min mogelijk moet worden belemmerd. Als de context ons determineert‚ dan is verbetering van het eigen leven dikwijls alleen mogelijk in een andere context. Migratie is eigenlijk slechts een poging de per definitie onrechtvaardige uitkomsten van een existentiële loterij te herstellen. En hoe zit het dan met morele verantwoordelijkheid? Het is een vraag die altijd weer opkomt als we het over determinisme hebben. Een open en betrekkelijk rechtvaardige samenleving veronderstelt dat de burgers van die samenleving verantwoordelijkheid nemen voor hun daden. De context determineert ons – in dat gunstige geval – om die verantwoordelijkheid te nemen. Maar de wetgever begrijpt desondanks dat die verantwoordelijkheid in strafrechtelijke zin gelimiteerd kan zijn – denk aan verzachtende omstandigheden of ontoerekeningsvatbaarheid. De overheid heeft de taak ons te verleiden tot wenselijk gedrag‚ zeker nu andere instituten (zoals kerken) dit niet meer kunnen of willen. Je kunt zeggen dat de overheid tegenover de burger staat als de ruiter tegenover het paard. Dit is een definitie van moreel verantwoordelijk determinisme. Wij worden bereden‚ maar wij voelen ons ook verantwoordelijk voor de ruiter die ons berijdt. Arnon Grunberg Grunberg | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

11

Zachte of strenge winter?

Het jaar in lijstjes

TONZON Vloerisolatie Een slim idee!

“Ik woon nu altijd comfortabel”

Een jaar zoals achter ons ligt schreeuwt om ordening. Hoe kun je anders chocola maken van de internationale chaos en bizarre gebeurtenissen‚ die je haast doen vergeten dat er ook lichtpuntjes waren? Wordt Vervolgd heeft daarom het jaar samengevat in handige lijstjes‚ die door het hele dubbeldikke eindejaarsnummer verspreid staan. Zodat het Arabische plan moedermelk tot mensenrecht te verklaren evenveel aandacht krijgt als de duizend zweepslagen voor een simpel blogbericht.

Meedoen is belangrijker dan…

Opeens heel bekend

•

•

Sotsji In aanloop naar de Olympische Winterspelen begin dit jaar in het Russische Sotsji‚ was de roep om een sportboycot groot. Vooral de omstreden antihomowetgeving die Rusland in 2013 invoerde‚ riep weerstand op. Tijdens het evenement zelf arresteerde de Russische politie enkele vreedzame activisten. Brazilië In aanloop naar het WK voetbal in Brazilië traden ordetroepen keihard op tegen de honderdduizenden demonstranten die zich kwaad maakten over de dure WK-voorzieningen. Honderden mensen raakten gewond door de inzet van rubberen kogels‚ traangas – en soms echte kogels. Qatar Het lijkt nog ver weg maar het WK voetbal in 2022 in Qatar is nu al omstreden. Vakbond FNV‚ die dit jaar de bouwprojecten van stadions in de Golfstaat inspecteerde‚ oordeelde begin november dat er door slechte arbeidsomstandigheden nu al honderden doden zijn gevallen en dat migrantenarbeiders als slaven worden behandeld. Drone Tijdens de voetbalwedstrijd Servië-Albanië begin oktober vloog vlak voor rust een drone over het veld die een vlag van ‘Groot-Albanië’ meevoerde – het huidige land plus onder meer het in 2008 van Servië afgescheiden Kosovo. Er ontstond daarop een vechtpartij‚ waarbij Servische supporters vuurwerk op het veld gooiden. De wedstrijd werd gestaakt.

Kobani Syrische stad die het toneel werd van gevechten tussen Koerdische strijders en de Islamitische Staat. De naam is een verbastering van het Duitse Kompanie‚ naar de Duitse bedrijven die een treinstation in de stad aanlegden en waar veel mensen werkzaam waren. Donetsk Regio in het oosten van Oekraïne‚ waar in volle hevigheid de oorlog tussen pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger wordt uitgevochten. Op 17 juli werd hier vlucht MH17 van Malaysia Airlines uit de lucht geschoten‚ waarbij alle 298 inzittenden de dood vonden. Bangui Hoofdstad van de CentraalAfrikaanse Republiek en centrum van een religieus conflict tussen islamitische en christelijke milities. Met talloze doden en grote stromen vluchtelingen als gevolg. Raqqa Stad in Noord-Syrië‚ door de Islamitische Staat uitgeroepen tot de hoofdstad van het kalifaat. Sinjar In juli en augustus vluchtten duizenden van de in Sinjar levende Yezidi voor de soennitische IS-strijders. Talloze werden er vermoord‚ andere verschansten zich in het nabij gelegen Sinjar-gebergte. Nadat Amerikaanse bommen en Koerdische strijders hen hadden ontzet‚ vluchtten de overlevenden naar Turkije en Noord-Irak.

•

•

•

•

•

• •

12 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Opmerkelijk in 2014

Hè hè… •

Wapenhandelverdrag van kracht Het aantal landen dat het VN-Wapenhandelverdrag heeft geratificeerd komt in 2014 op vijftig. Daarmee wordt het per 24 december van kracht. Geen kind in de cel Vanaf 1 september belanden gezinnen met minderjarige kinderen niet meer in de cel als ze op Schiphol asiel aanvragen. Transgenders Het Indiase hooggerechtshof verklaart discriminatie op basis van genderidentiteit in strijd met de grondrechten. Transgenders mogen zichzelf in India als man‚ vrouw of een ‘derde geslacht’ registreren. Doodstraf Tsjaad en Kameroen schaffen de doodstraf af; ook de Amerikaanse gouverneur van de staat Washington Jay Inslee belooft elke executie in zijn staat te zullen tegenhouden. Homoseksualiteit legaal in Europa Noord-Cyprus‚ een republiek die overigens alleen door Turkije wordt erkend‚ legaliseert als laatste in Europa ‘homoseksuele handelingen’. Hulp‚ ongeacht status Het Europees Comité voor de Sociale Rechten van de Raad van Europa beslist in oktober dat Nederland alle mensen in nood basisopvang en medische zorg moet verstrekken‚ ook als ze geen verblijfsvergunning hebben. Of Nederland dit ook gaat doen‚ staat nog niet vast.

• •

•

•

•

TONZON Vloerisolatie • een slim idee Meer wooncomfort en hoog financieel rendement op uw spaargeld! TONZON Thermoskussens hebben een bijzonder isolerend effect waardoor de vloer warmer wordt dan bij alle andere soorten vloerisolatie. Dankzij deze warmere vloer krijgt u meer wooncomfort en stookt u minder waardoor ook de energie besparing hoger is. De gemiddelde besparing bedraagt 15% tot 20% bij gewone woningen. Bij woningen met

vloerverwarming kan dit oplopen tot wel 40%. De Thermoskussens worden gecombineerd met een stevige Bodemfolie zodat ook vocht uit de kruipruimte voorgoed verleden tijd is. Vloerverwarming Reageert uw vloerverwarming traag? Met TONZON Vloerisolatie blokkeert u het warmteverlies en bespaart u tot wel 40% op uw stookkosten.

Heel betaalbaar TONZON vloerisolatie is bovendien heel betaalbaar waardoor het rendement extra hoog is. Richtprijs all-in TONZON vloerisolatie: - 30 m2: € 1.325,- 50m2: € 1.850,• T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) • E: [email protected] • www.tonzon.nl

Bekijk de mogelijkheden voor u en vraag een gratis offerte aan. www.tonzon.nl

‘In 2015 gaan we voor het klassieke Amnesty-werk’

Tekst: Arend Hulshof

A

ls directeur van Amnesty International heeft Eduard Nazarski vele voormalige politieke gevangenen gesproken. Allemaal hadden ze een aangrijpend verhaal. Maar de ontmoeting met Abdullah al-Mansouri afgelopen september was wel heel bijzonder. In de jaren tachtig was Al-Mansouri bij verstek ter dood veroordeeld omdat hij opkwam voor de rechten van de Ahwazi‚ een Arabische minderheid in Iran. Hij wist het land te ontvluchten‚ naar Nederland. In 2006 werd hij bij een bezoek aan de Syrische hoofdstad Damascus gearresteerd en uitgeleverd aan Iran. Zijn situatie leek hopeloos. Sindsdien voerde Nazarski met Amnesty actie voor Al-Mansouri. ‘Ik heb zijn familie en vrienden goed leren kennen. Dan krijgt zo’n zaak toch een andere lading. Ik had nooit durven dromen dat ik hem nog eens in levende lijve zou ontmoeten. Toen ik hoorde van zijn vrijlating‚ kon ik dat haast niet geloven.’ Al-Mansouri vertelde Nazarski wat hij heeft moeten doorstaan in die acht jaar gevangenschap. Nazarski wil daar echter niets over kwijt. ‘Dat zal Al-Mansouri zelf publiek maken als hij er klaar voor is.’ De ontmoeting met Al-Mansouri viel in de spannendste weken van het jaar voor Amnesty Nederland. In 2013 bleek dat de inkomsten van de organisatie dusdanig waren gedaald dat de organisatie drastisch moest inkrimpen (van 103 naar 76 voltijdbanen).

© AI

Groot was de vreugde bij Amnesty-directeur Eduard Nazarski toen Iran in september de Maastrichtenaar Abdullah al-Mansouri onverwachts vrijliet. Tegelijkertijd zal hij zich 2014 herinneren als het jaar waarin Amnesty moest reorganiseren. Nazarski‚ opgelucht: ‘De organisatie is weer gezond.’

den bij de bouw van stadions‚ zoals in Qatar‚ of aan het recht te demonstreren tijdens het evenement zelf. Begin dit jaar was ik namens Amnesty bij de Winterspelen in het Russische Sotsji. Tijdens het evenement werden enkele vreedzame activisten gearresteerd. Dat was pijnlijk‚ en de IOC-leden zouden dat in gedachten moeten houden als ze komende zomer beslissen waar de Winterspelen van 2022 worden gehouden. Alleen het Chinese Peking en het Azerbeidzjaanse Bakoe zijn nog in de race. Beide landen staan niet bekend als heel mensenrechtenlievend.’

In 2015 zal Amnesty zich blijven richten op acties voor individuen. Nazarski: ‘Dat is het klassieke Amnesty-werk: ons hardmaken voor bijvoorbeeld een gewetensgevangene die gemarteld wordt.’ Als voorbeeld noemt hij Raif Badawi‚ de Saudische blogger voor wie Amnesty sinds september iedere vrijdag demonstreert bij de ambassade van SaudiArabië in Den Haag. Voor zijn blogs werd hij ‘Ik had nooit durven dromen dat ik Al-Mansouri nog veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf en eens in vrijheid zou ontmoeten’ duizend zweepslagen‚ verdeeld over twintig weken‚ in series van vijftig slagen. Begin oktober viel het definitieve besluit Nazarski: ‘Het is bizar dat Nederland excuwie kon blijven en wie niet. Hoewel veel ses aanbiedt voor de anti-islamstickers van medewerkers vrijwillig van een vertrekregeGeert Wilders‚ terwijl Den Haag het Saudische ling gebruikmaakten‚ waren achttien geregime nauwelijks aanspreekt op de barbaardwongen ontslagen onvermijdelijk. se straffen die het uitdeelt. De handelsbetrekInmiddels kijkt hij weer met vertrouwen kingen die we met het land hebben zijn kennaar de toekomst. ‘Het aantal leden is dit nelijk belangrijker.’ ‘Den Haag vraagt Saudi-Arabië Maar is het schrijven excuses voor Wilders’ acties‚ maar zwijgt van brieven naar dictaover de barbaarse straffen’ toriale regimes nog wel een effectief actiemiddel? Nazarski vindt van wel: ‘Met een brief kun jaar minder gedaald dan we hadden gevreesd. je nog altijd echt iets concreets voor iemand doen. Ook dit jaar werden tientallen gevanDe teller voor Amnesty Nederland staat nu genen vrijgelaten voor wie we actievoerden op 250 duizend. De begroting voor 2015 is – al weet je nooit zeker of dat door onze sluitend‚ de organisatie is weer gezond.’ brieven kwam. De gevangenen en hun omgeWel zal Amnesty’s agenda beperkter zijn ving waarderen het in elk geval zeer als ze dan voorheen. In 2015 zal de organisatie zich brieven ontvangen.’ Ontroerend vond Navolgens Nazarski richten op onder meer zarski de tekening die het 11-jarige zoontje discriminatie door de Nederlandse politie. van Raif Badawi‚ Tirad‚ naar Amnesty stuurOok gaat Amnesty in gesprek met een aantal de. ‘Ik hou van jullie omdat jullie mijn vader internationale sportbonden. ‘Landen die het helpen’‚ schreef hij erbij. WK voetbal of de Olympische Spelen mogen organiseren‚ moeten aan strengere voorwaarReageren? [email protected] den voldoen. Denk aan arbeidsomstandighe-

wordtvervolgd

Wie van uw vrienden heeft interesse in het wereldnieuws? Met welke collega voert u de beste discussies over actuele zaken? En wie is de grootste fan van Grunberg? Kortom: wie in uw omgeving zou eigenlijk graag Wordt Vervolgd lezen – maar doet dat nog niet? Wordt Vervolgd geeft u de mogelijkheid iemand (Amnesty-lid of niet) kennis te laten maken met hét mensenrechtenmagazine van Nederland. Met reportages‚ boek- en filmrecensies‚ beeldverhalen en interviews. Maar ook met spotprenten van Paul van der Steen en columns van Arnon Grunberg.

Geef iemand gratis drie maanden Wordt Vervolgd cadeau. Mail hem of haar de link: www.amnesty.nl/3maandenWV. Daar kan hij of zij zich aanmelden voor het gratis proefabonnement. De verzending stopt na drie maanden.

www.wordtvervolgdmagazine.nl

wordtvervolgd

14

Wordt Vervolgd. Recht van Spreken.

ook op tablet

Wilt u overal ter wereld op ieder willekeurig moment onze reportages‚ interviews en de columns van Arnon Grunberg kunnen lezen? Via de gratis Wordt Vervolgd-app (Apple en Android) kunt u het blad downloaden en onder meer extra filmpjes en fotoseries bekijken. Zie www.wordtvervolgdmagazine.nl.

Nieuwe lezers van Wordt Vervolgd (al dan niet op tablet) krijgen als welkomstgeschenk De mensen(rechten) van STEEN‚ een (papieren) bundeling van de beste tekeningen van Paul van der Steen‚ vaste illustrator van Wordt Vervolgd. Ga naar www.wordtvervolgdmagazine.nl of stuur een kaartje naar Amnesty International o.v.v. ‘Ik wil Wordt Vervolgd’. Antwoordnummer 10840‚ 1000 RA Amsterdam.

www.wordtvervolgdmagazine.nl | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Het jaar van Eduard Nazarski

Geef gratis drie maanden Wordt Vervolgd cadeau

Wordt Vervolgd. Recht van Spreken.

‘Zelfs wij journalisten zijn doelwit’ De Franse fotograaf Guillaume Herbaut maakte begin dit jaar de ‘Maidan-revolutie’ mee in de Oekraïense hoofdstad Kiev. De opstand zou leiden tot de val van de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj. Onderstaand dagboekfragment beschrijft de dagen waarin Herbaut deze foto maakte. ‘Kiev‚ 24 januari 2014. Bij de ingang van het stadion van Dynamo Kiev heerst een verwilderde sfeer. Karkassen van uitgebrande bussen‚ mannen met helmen‚ de scherpe geur van diesel‚ zwart-vervuilde sneeuw. In de verte zie ik een dicht opeengepakte menigte die schreeuwt en ritmisch slaat op alles wat lawaai kan maken. De politie reageert door op de eigen schilden te roffelen. Elk kamp zijn eigen herrie. De volgende dag volgt de grote aanval. De politie schiet met rubberkogels‚ hagel en echte kogels. Zelfs wij journalisten zijn doelwit. Ik probeer mijn ogen te beschermen en tegelijkertijd een charge van de politie te ontwijken. Het is te laat. Op het Europaplein komen de speciale regeringstroepen op ons af. Als ze de wapenstok heffen‚ schreeuwen we: “Pers!”‚ waarna ze de stokken weer laten zakken. Een paar meter verderop wordt een collega in elkaar geslagen. De balans van die dag: driehonderd gewonden en vijf doden‚ van wie vier door kogelwonden.’ © Guillaume Herbault/Institute

Ye di Ku y

u la r Ca ddes i Hamit Cd ak

Aske r

Ocağ i Cd

de s

Cum h

i

e Cadd

M

Gezi Park Cadd

Cumhuriyet Anıtı standbeeld

ri

In

i es dd Ca

d d e si

ad d e si

Ca

ü ön

Tekst: Froukje Santing

H

‘Nooit gedacht dat zoveel mensen zich mijn lot aantrekken’ Hakan Yaman werd door zes politiemensen in elkaar geslagen en halfdood op straat in Istanbul achtergelaten‚ tijdens de wekenlange ‘Gezi-protesten’ in 2013. De daders zijn nog altijd niet geïdentificeerd. ‘Als ik agenten zie lopen‚ denk ik: wie van hen heeft me in elkaar geslagen?’

18 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Slachtoffer politiegeweld Gezi-protesten

et is aangenaam herfstweer in Nederland‚ de zon schijnt. Hakan Yaman (38)‚ een niet al te lange man met een sportieve uitstraling‚ loopt van zijn hotel bij de Dam naar het kantoor van Amnesty International aan de Amsterdamse Keizersgracht. Het is druk in de stad. De gigantische rij bezoekers voor het nabijgelegen Anne Frank Huis‚ krult tot om de Westerkerk. Yaman had‚ op het eerste gezicht‚ een van die toeristen kunnen zijn. Maar de voormalige Turkse buschauffeur is hier voor een andere missie: met politici en mensenrechtenactivisten plannen bedenken om meer druk te kunnen uitoefenen op justitie in Turkije. De zes agenten in burger die hem molesteerden en meer dood dan levend achterlieten‚ moeten worden opgespoord en berecht. Hij gooit zijn sigarettenpeuk op straat‚ trapt hem uit en stapt door de groene toegangsdeur het monumentale pand van Am-

twee dochters en ouders. Turkije was in de ban van de Gezi-protesten. Totaal onvoorzien was een vreedzame ‘sit-in’ van activisten in het slonzige Gezipark bij het centrale Taksimplein – om te voorkomen dat het park zou wijken voor een woonblok met winkels – uitgegroeid tot wekenlang aanhoudende protesten die zich hadden verspreid over vrijwel het hele land. Avond na avond gingen politie-eenheden een nieuwe‚ vaak goedopgeleide stedelijke generatie te lijf met traangas‚ rubberkogels en waterkanonnen. Vier demonstranten kwamen om door het brute politieoptreden‚ 5.500 werden er aangeklaagd en zeker achtduizend betogers en omstanders raakten gewond. De apolitieke Yaman behoort tot die laatste groep. Hij wandelde laat in de avond naar zijn huis in Sarigazi‚ een buitenwijk in het Aziatische deel van Istanbul. Op de brede Demokrasi Avenue werd gedemonstreerd. Yaman had zijn minibus daarom een paar straten verderop geparkeerd. Plotsklaps werd de straal van een waterkanon op hem gericht‚ waarna zes politiemannen in burger hem kwamen afranselen. Ze sloegen hem herhaaldelijk tegen zijn hoofd en met een hard voorwerp werd een van zijn ogen eruit gekerfd. Yaman lag op de grond‚ niet meer in staat zich te bewegen. Hij herinnert zich dat een van de politieagenten tegen zijn collega’s zei: ‘Die is er geweest. Laten we het karwei afmaken.’ Ze sleepten zijn lichaam tien tot twintig meter over de grond‚ smeten hem in een vuurtje en verdwenen. Yaman was in staat om zich uit de vlammen te rollen‚ waarna

‘Die is er geweest. Laten we het karwei afmaken’‚ hoorde hij een agent in burger zeggen nesty International binnen. Een lange dag van gesprekken ligt voor hem – en een uitje naar het circuit van Zandvoort. Zijn lichaam is nog niet hersteld‚ zijn zicht beperkt‚ maar zijn liefde voor auto’s is ongebroken. ’s Avonds zal hij met opgewonden stem vertellen dat hij in een Ferrari heeft rondgeracet en op het parkeerterrein zelf even in de bolide mocht rondrijden. Anderhalf jaar geleden‚ op 3 juni 2013‚ was het de vraag of Yaman zou overleven. Bereid u op het ergste voor‚ zeiden de artsen in het ziekenhuis tegen zijn vrouw‚

Moedermelk als mensenrecht De Verenigde Arabische Emiraten namen in januari een wet aan die voorschrijft dat kinderen ‘het mensenrecht’ hebben om tot hun tweede verjaardag de borst te krijgen. Moeders die zich daar niet aan houden‚ kunnen door hun echtgenoot worden aangeklaagd. Liever Koos Werkloos In Sri Lanka solliciteerden 178 kandidaten voor de functie ‘het ophangen van terdoodveroordeelden’. Er werd iemand aangenomen‚ maar die kwam al snel niet opdagen. Een tweede kandidaat liet ook na korte tijd verstek gaan. Nummer drie nam geschokt ontslag toen hij de galg zag. De vacature is nog onvervuld. De puntjes eraf Mannelijke studenten in Noord-Korea is dit voorjaar opgedragen dezelfde haardracht te hebben als hun grote leider Kim Jong-un: geschoren zijkanten‚ lange lokken bovenop en een kuif. Het zou gaan om een advies van de Communistische Partij‚ dat altijd moet worden opgevolgd. Verloren familie Een Cambodjaanse realityshow die familieleden herenigt die elkaar onder het Rode Khmer-regime uit het oog verloren‚ is een regelrechte hit. Talloze familieleden hebben elkaar teruggevonden. Egyptische godin Pizzeria ISIS in het Zeeuwse Breskens veranderde zijn naam. De eigenaar distantieert zich daarmee van de terreurgroep. ‘Er moet zoveel worden veranderd: mijn menukaarten‚ de folders‚ de letters op het raam. Ik besloot daarom alleen de eerste I te laten vervallen. De zaak heet nu gewoon SIS’‚ aldus eigenaar Elsayed. Belgisch verbod seksisme Een maand tot een jaar celstraf of 50 tot 1.000 euro boete: wie zich in België ‘seksistisch’ gedraagt of aanzet tot seksisme‚ kan deze straffen sinds deze zomer verwachten. Minister van Gelijke Kansen Joëlle Milquet diende de wet in nadat zij een documentaire had gezien waarin de maakster op straat in Brussel voortdurend werd uitgescholden voor slet. Voor de leeuwen Bij een executie eind april in de staat Oklahoma bleef de geëxecuteerde na de ‘dodelijke’ injectie veertig minuten naar adem happen voor hij stierf. Het debat over de doodstraf in de VS laaide er weer door op. Congreslid Mike Christian bleef echter voor de doodstraf. Als alternatief executiemiddel opperde hij terdoodveroordeelden ‘voor de leeuwen te gooien’.

•

er C

Istanbul

nü

k Isti

si de Cad l al

i des Cad lal

Atatürk Cultural Center

I nö

k Isti

Taksimplein

Sira sel vil

ulv a

Me te

si de

B Tarlabaşı

•

esi

Tur an Ca d

Merkwaardig

et

ad

uriyet

C ran Tu

Cadd es

i

Ab dü lh

Istanbul

© Blokplan

Cd

ak I rm

Sarıgazi

esi

© AI

Gezi Park

•

•

•

•

•

Slachtoffer politiegeweld Gezi-protesten | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

19

© Guy Martin/Panos

© Guy Martin/Panos

betogers hem te hulp schoten en naar het ziekenhuis brachten. ‘Iedereen was aanvankelijk geschokt’‚ vertelt Yaman. ‘Toen mijn vader mijn verpulverde gezicht zag‚ bonkte hij van machteloze woede met zijn hoofd tegen een muur. Daar heeft hij nog steeds last van. Mijn moeder viel flauw. Ze was in shock. Mijn jongste dochter Sıla‚ die nu 8 is‚ wilde de eerste drie maanden niet naast me zit-

een goede leerling op school‚ maar haar prestaties gingen achteruit. Ze kon zich niet concentreren. De laatste tijd trekt dat gelukkig bij. ‘Mijn oudste dochter Özlem‚ 13 jaar nu‚ praat niet over wat er is gebeurd‚ noch met mij‚ noch met haar moeder. Ik weet niet of ze het wil verdringen of dat ze het er bewust niet over heeft om mij de vraag niet te hoeven stellen: waarom heeft de politie jou dit aangedaan? Nihal‚ mijn vrouw‚ heeft me vanaf het begin verzorgd. Zij spreekt me moed in‚ geeft me hoop. “Wellicht kan je uiteindelijk weer als chauffeur aan de slag”‚ zegt ze.’ Na een reeks operaties is het gezicht van Yaman enigszins hersteld‚ al is het aan de rechterkant nog gevoelloos. Vervolgoperaties zijn gepland. Hij ziet met zijn ‘goede’ oog nog steeds nauwelijks‚ maar er is hoop op verbetering. In zijn rechteroogkas zit een kunstoog‚ dat groter is dan zijn linker-

‘Toen mijn vader mijn verpulverde gezicht zag‚ bonkte hij uit woede met zijn hoofd tegen een muur’ ten. Ik zag er afzichtelijk uit‚ ik boezemde haar angst in. Ze hadden haar aanvankelijk verteld dat ik een verkeersongeluk had gehad. Maar nadat verhalen over mij in de media waren verschenen en mensen in de buurt erover praatten‚ hebben ze haar uitgelegd wat er was gebeurd. ‘Inmiddels is haar gedrag 180 graden gedraaid: ze wijkt niet van mijn zijde. Ze was

20 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Slachtoffer politiegeweld Gezi-protesten

oog. Het puilt ietwat naar voren. Veel is daar niet aan te doen‚ daarvoor is de oogkas te beschadigd. Ook voelt hij de prothese bewegen en komt er steeds traanvocht vrij. Ongemakken waarvoor medici oplossingen vinden‚ hoopt hij. Yaman is blij in Amsterdam te zijn – de eerste etappe van een reis van vijf weken‚ die hem ook naar Frankrijk‚ België en Duitsland zal brengen. ‘Weg van alle stress die ik dagelijks in Turkije ervaar.’ Hij kan nu ook mensenrechtenactivisten en burgers bedanken voor de massale steun die hij ontving. De Amnesty-schrijfactie voor hem‚ eind vorig jaar‚ leverde 135 duizend brieven en twintigduizend handtekeningen op‚ gericht aan de Turkse ministeries van Binnenlandse Zaken – waaronder de politie valt – en Justitie. De dringende boodschap is dat er een onafhankelijk onderzoek naar de molestatie van Yaman moet komen. Bovendien ontving hijzelf ruim tienduizend brieven. ‘Ik had niet verwacht dat zoveel mensen zich mijn lot aantrokken.’

Het is nogal een verandering voor iemand wiens enige bemoeienis met politiek zich beperkte tot het stemmen tijdens verkiezingen. Ook nu nog ziet hij zich niet als een politiek activist‚ zegt hij desgevraagd. ‘Wat ik van de staat verlang is gerechtigheid. Dat is het enige wat ik wil. Dat de mensen die mij zo toetakelden hun straf niet ontlopen.’ Vanaf een balkon heeft een buurtbewoner met zijn mobiele telefoon een filmpje van de martelingen gemaakt. De gezichten van de agenten in burgers zijn er niet op te zien‚ maar wel het nummer van het waterkanon. De politie weet dus wie die avond dienst hadden in zijn wijk. Yaman: ‘De lijst van 48 mogelijk betrokken politiemensen is inmiddels geslonken tot 34‚ heb ik van mijn advocaat begrepen‚ maar we weten niet of daar de daders bij zitten. De openbaar aanklager zegt druk op de politietop uit te oefenen om dat te onderzoeken‚ maar voorlopig sta ik met lege handen.’ Zijn zaak staat niet op zichzelf. Openbaar aanklagers in Turkije stellen slechts in enkele gevallen een onderzoek in als er doden

en gewonden vallen bij excessief politiegeweld. Processen volgen er vrijwel nooit. En als ze er al zijn‚ leiden ze vaak tot niets. In Amsterdam lijkt het of Yaman zijn emoties tot hanteerbare proporties heeft weten te kneden. Hij wil niet geloven dat de staat hem opoffert om het falende politieapparaat uit de wind te houden. ‘Ik houd van mijn land. Ik ben nog steeds trots op Turkije. We hebben de afgelopen decennia een enorme ontwikkeling doorgemaakt.’ Maar hij zegt ook soms boos te worden als hij door zijn woonwijk loopt en politieagenten tegenkomt. ‘Dan denk ik: wie van hen zou mij in elkaar hebben geslagen? Maar ik kan mijn woede niet de vrije loop laten en wil geen aandacht op me vestigen. Dat ben ik aan mijn vrouw en dochters verschuldigd. Ik mag hun leven niet nog verder verpesten.’ Van zijn reis door Europa verwacht hij dat het de druk op zijn land vergroot‚ waardoor de staat de daders alsnog zal identificeren en vervolgen. Hij heeft geen idee hoe lang hij die strijd volhoudt. Maar hij ziet het als zijn enige redding: als er een veroor-

Links: demonstranten in het Gezipark in Istanbul lopen weg voor de naderende politie (juni 2013). Rechts: een vrouw kijkt naar het politiegeweld bij de demonstraties in het district Besiktas in Istanbul.

deling is‚ kan hij een schadevergoeding claimen. ‘De afgelopen tijd heb ik op de zak van andere mensen geleefd‚ maar dat kan niet eeuwig doorgaan.’ En mogelijk kan Yaman dan zijn droom realiseren. ‘Ik zou graag uit Istanbul vertrekken. Ik kan niet meer tegen het hectische verkeer‚ de vele mensen op straat.’ Hij wil verhuizen naar de west- of zuidkust. Een eenvoudig huisje met een tuintje waarin hij zijn eigen groente en fruit kan verbouwen. En misschien een koe kan houden. ‘Ook mijn vrouw heeft behoefte aan rust en vrede.’ Reageren? [email protected]

Slachtoffer politiegeweld Gezi-protesten | Wordt Vervolgd | nr. 11 - november ’14 |

21

© Anja Niedringhaus/AP Photo

Amsterdam‚ november 2014

T

oen we elkaar onlangs zagen in jullie kantoor in Bagdad‚ heb ik lang niet alles gezegd wat ik had willen zeggen. Ik wist dat jij en je team licht spottend de schouders zouden ophalen als ik mijn respect voor jullie werk te nadrukkelijk zou uiten. Daarom doe ik dat bij dezen. Voor een bezoekend journalist zoals ik is het soms nauwelijks voor te stellen hoe jullie het volhouden dag in dag uit te berichten over een land dat maar geen vrede gegund lijkt. Mijn gedachten gaan terug naar de periode tussen 2003 en 2006‚ toen ik aan een boek werkte over een familie in Bagdad en vaak bij jullie binnenliep. Wat een hectiek en wat een gekte heerste er op jullie kantoor‚ dat toen nog in het Palestine Hotel zat. Jullie renden in en uit. Of jullie zaten met verstrakte ruggen achter laptops foto’s door te seinen. Elke seconde telt immers in de wereld van het internationale nieuws. De telefoon rinkelde voortdurend. Meestal was een van jullie bezig de nieuwe ruiten met tape af te plakken tegen rondvliegende scherven. De voorspelling dat het Palestine Hotel zelf een doelwit zou worden‚ kwam natuurlijk uit. Terwijl ik dit schrijf‚ hoor ik nog hoe de stem van Anja Niedringhuis (zie kader op pagina 24‚ red.) door de ruimte knalde terwijl ze jullie team van fotografen aanstuurde. Want wee degene die niet het beste van zichzelf gaf‚ ook in de moeilijkste omstandigheden. Maar haar lof was even luid als haar ‘tough love’‚ vond je niet? En niemand was trotser dan zij toen jullie in 2005 de Pulitzerprijs in de categorie breaking news in de wacht sleepten. Herinneren jullie je trouwens nog hoe we gelachen hebben om haar foto van een Amerikaanse militair in Fallujah uit wiens rugzak een ‘G.I. Joe’ (een soldatenpop‚ red.) piepte‚ als mascotte? En dat absurde beeld van de Kerstman bij de Amerikaanse troepen was al net zo’n typische Anja-foto. Ook jullie wereld stond stil toen op 4 april dit jaar een politiecommandant haar vermoordde in de provincie Khost‚ in het oosten van Afghanistan. Terwijl in de loop van 2005 de meeste westerse journalisten vanwege de aanslagen en het ontvoeringsrisico binnen bleven‚ of alleen nog met militairen meereisden‚ waren jullie degenen die het dagelijks leven van de Irakezen bleven vastleggen in een land dat steeds verder ontwricht raakte. Dat werk moet extra pijnlijk geweest zijn‚ omdat het ook over jullie eigen leven ging. Nadat de Amerikaanse troepen eind 2011 vertrokken‚ verdween Irak uit het internationale nieuws. Maar jullie maakten van dichtbij mee hoe fragiel en betrekkelijk die rust en politieke compromissen waren. Het duurde niet lang of het beleid van de sjiitische regering‚ dat gepaard ging met uitsluiting en vervolging van soennieten‚ begon zich te wreken. Jullie moesten weer achter diezelfde treurige verhalen aan van aanslagen‚ moorden en verdwijningen. Veel publicaties zal het niet opgeleverd hebben‚ want ‘the story in Iraq was dead’‚ zoals dat cynisch heet in de business. Ander nieuws slokte de aandacht op. Hoe is het mogelijk dat we pas nu‚ als de opmars van de Islamitische Staat ons in de westerse landen de stuipen op het lijf jaagt‚ weer aandacht hebben voor jullie land? Telkens weer negeren de meeste internationale media de voorbodes van conflicten‚ om pas massaal aan te rukken als de vlammen uit het dak slaan. Die wetenschap zat me dwars toen ik deze zomer als vanouds bij jullie aan de koffie zat. Nou ja‚ als vanouds was het natuurlijk niet. Allemaal misten we Anja. Zij was degene die de laatste jaren niet meer mee wilde in die veel te beperkte opvatting van het nieuws‚ en die ervoor pleitte conflicten langduriger te volgen. Ik zie haar blik en haar talenten in jullie foto’s terug. ‘Ze is nog elke dag bij ons’‚ zei je terwijl we haar portretje toeknikten dat op de Iraakse vlag naast de deur prijkt. Ik moet aan jullie denken nu er een plattegrond van Bagdad circuleert waarop met rode stippen het aantal aanslagen sinds 2003 is vastgelegd. Op Facebook en Twitter krijgt die kaart veel reacties. Maar jullie weten als geen ander dat die kaart‚ hoe schokkend ook‚ bij lange na niet klopt. De aanslagen zijn niet meer te tellen. ‘Dit is Irak. Wat kunnen we doen?’ schreef je me na de zoveelste explosie. Het is in ons vak een van die ongeschreven regels dat je het niet tegen elkaar zegt‚ maar ik zeg het toch: stay safe‚ blijf veilig. Jij‚ en al je collega’s daar. Tot aan de volgende koffie‚

Minka Nijhuis werkt sinds 1991 als schrijver en journalist. Ze schreef haar verhalen en boeken vanuit conflictgebieden als Syrië‚ Oost-Timor‚ Irak‚ Afghanistan en Birma.

22 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Brief aan Khalid Mohammed

Brief aan Khalid Mohammed | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

23

© Karim Kadim/AP Photo

© Karim Kadim/AP Photo

Foto’s genomen door het fotografencollectief in Bagdad dat onderleiding stond van Anja Niedringhaus. Foto vorige pagina: Amerikaanse militair in Fallujah met een ‘G.I. Joe’ – een soldatenpop – in zijn tas (november 2004). Linksboven: autobomaanslag in het Habibiya-district in Bagdad (oktober 2014). Linksonder: Anja Niedringhaus (met camera) met Pakistaanse soldaten in de stad Chaman bij de grens met Afghanistan. Hiernaast: parade van sjiieten in Sadr City in Bagdad (juni 2014). Hieronder: Amerikaans militair kamp in de woestijn van Koeweit viert Kerstmis in 2002. Een paar maanden later zouden de

© AP Photo/Reporters

© Anja Niedringhaus/AP Photo

VS Irak binnenvallen.

De Duitse fotografe Anja Niedringhaus (1965-2014) begon haar carrière bij het European Pressphoto Agency (EPA). In 2002 stapte ze over naar Associated Press (AP). Niedringhaus (op de foto met camera) was een van de weinige vrouwen die 25 jaar in de top van de internationale fotografie werkte. Ze bracht vele conflicten in beeld‚ waaronder die in Kosovo‚ Irak‚ Gaza‚ Pakistan en Afghanistan. In 2005 won ze met een team van elf Iraakse fotografen de Pulitzerprijs in de categorie breaking news‚ voor hun berichtgeving over de oorlog in Irak. Het team staat inmiddels onder leiding van fotograaf Khalid Mohammed. Op 4 april 2014 werd Niedringhaus doodgeschoten toen ze verslag deed van de verkiezingen in Afghanistan. AP-collega Kathy Gannon raakte ernstig gewond bij die schietpartij. Zie www.anjaniedringhaus.com.

24 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Brief aan Khalid Mohammed

Brief aan Khalid Mohammed | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

25

polman

Internationaal

In oktober dit jaar overleed Jean-Claude Duvalier aan een hartaanval‚ net zoals eerder zijn vader‚ Francois ‘Papa Doc’ Duvalier. Jean-Claude verdween al in 1986 van het politieke toneel in Haïti‚ maar alle grote kranten ter wereld vonden hem toch een in memoriammetje waard. Allemaal vertelden ze hetzelfde‚ overbekende verhaal‚ van de vadsige ‘Baby Doc’ die Haïti – dat dankzij de uitbuiting door zijn vader toch al het armste land van het westelijke halfrond was – in nog grotere armoede had gestort. Hij had alle hulpfondsen‚ door internationale donoren barmhartig bestemd voor het hongerige Haïtiaanse volk‚ in eigen zak gestoken om er feest van te vieren en omdat zijn echtgenote‚ de mooie‚ maar slechte sloerie Michèle Bennett‚ in bontjassen wenste te paraderen in een land waar het altijd veertig graden Celsius is. De necrologietjes voor Jean-Claude waren vaak geïllustreerd met een beroemd geworden foto van zijn huwelijksfeest. Michèle droeg iets op haar hoofd dat vast heel duur was en op een reusachtige sneeuwvlok leek. De bruiloft zou 3 miljoen dollar gekost hebben‚ terwijl het volk niets anders restte dan in lekke schuitjes naar Miami proberen te komen. Jean-Claude zou in de winsten van mensensmokkelaars gedeeld hebben en die in Louis Vuitton-tassen omgezet hebben. Het echte verhaal van Haïti’s misère is schandaliger. Het begon in november 1963 met de moord op John F. Kennedy‚ de enige Amerikaanse president die weigerde de Haïtiaanse dictatuur te steunen. Papa Doc haatte hem erom. Hij heeft

Baby Docs vrouw wenste bontjassen te dragen in een land waar het altijd veertig graden is altijd volgehouden dat de aanslag op Kennedy heeft kunnen slagen dankzij de voodoovloek die hij over Kennedy had uitgesproken. Kennedy’s opvolgers‚ Lyndon Johnson en Richard Nixon‚ koesterden Duvalier als bondgenoot. In zijn retoriek presenteerde Duvalier zich als communistenhater‚ wat de VS belangrijker vonden dan de gruwelen die Duvalier beging in zijn martelkelder. In 1971 overleed de oude Duvalier en kwam Jean-Claude‚ 19 jaar jong‚ op de troon. Nixon‚ op dat moment president van de VS‚ rook kansen. Hij bood Jean-Claude aan de Amerikaanse steun voort te zetten in ruil voor handelsvoordelen. Amerikaanse zakenlieden dienden voortaan vrijgesteld te zijn van Haïtiaanse im- en exportheffingen en van Haïtiaanse belastingen‚ en Jean-Claude moest beloven dat Haïtiaanse loontjes minuscuul en Haïtiaanse vakbonden verboden ble-

26 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Polman

© Reporters

Horrorverhaal

De Haïtiaanse president Jean-Claude Duvalier en zijn bruid Michèle Bennett (mei 1980).

ven. Jean-Claude‚ zonder Amerikaanse steun kansloos‚ tekende ervoor en kon feest blijven vieren. Intussen streken meer dan tweehonderd Amerikaanse assemblagefabrikanten als gieren neer op Haïti om‚ belastingvrij‚ rechteloze Haïtiaanse sloebers baseball-ballen en Disney-shirts in elkaar te laten naaien. Aan de militaire dictatuur die Jean-Claude in 1986 opvolgde‚ beloofde de Amerikaanse president du jour‚ Ronald Reagan‚ de steun voort te zetten‚ in ruil voor verlaging van de Haïtiaanse importheffing op Amerikaanse rijst van 35 naar 3 procent. De militairen tekenden en Haïti werd overspoeld door Amerikaanse rijst. Dankzij de subsidies voor Amerikaanse boeren was die zo goedkoop dat Haïtiaanse rijstboeren en masse aan de bedelstaf raakten. Daarna waren Haïtiaanse suikerboeren aan de beurt. Haïti exporteerde suiker‚ tot de gesubsidieerde Amerikaanse suiker er mocht worden gedumpt. Het kleine beetje export van cacao‚ sisal en katoen dat Haïti nog overhad‚ werd vermorzeld door nieuwe Amerikaanse importbarrières. Ten slotte exporteerde Haïti alleen nog wat kistjes mango’s en een paar pakken koffie. Die werden door internationale hulporganisaties geclaimd als bewijs voor het succes van hun landbouwontwikkelingsprojecten voor het arme ‘door de Duvaliers geruïneerde’ Haïti. Terwijl Haïti tot de laatste drup werd uitgeknepen‚ waren Jean-Claude Duvalier en Michèle Bennett niet eens in de buurt. De Bonnie en Clyde van de ‘Caribische Goelag’ zaten zich te vervelen in hun ballingsoord aan de Franse Rivièra. Jean-Claude tufte heen en weer naar Cannes in zijn Ferrari en Michèle Bennett loste kruiswoordraadsels op en bestelde kleren. In het horrorverhaal van Haïti had Jean-Claude een bijrol‚ en niet meer dan dat. Linda Polman‚ www.lindapolman.nl

Bestel nu! In opdracht van CNV Internationaal portretteerden de fotografen Sven Torfinn en Nana Kofi Acquah zestien jongeren uit Nederland en Niger. De jongeren vertellen over hun leven, werk en toekomstdromen. Bestel het prachtige fotoboek met de bestelkaart in dit blad. De opbrengsten van het boek komen ten goede aan vakbonden in ontwikkelingslanden die opkomen voor het Recht op Fatsoenlijk Werk. www.cnvinternationaal.nl Donaties: NL16 INGB 000 12 55 300

€14,95

De Oekraïense schrijver Andrej Koerkov woont vlak bij het Maidanplein in Kiev‚ waar een jaar geleden protesten uitbraken. De absurde maanden die volgden‚ leken wel uit zijn romans te komen. Hij hield er een dagboek over bij. Koerkov geeft deze maand de Vrijheidslezing in Amsterdam en Nijmegen. ‘Mijn Russische vrienden beantwoorden mijn e-mails niet meer.’ Tekst: Henk van Renssen Fotografie: Gerhard Kassner

W

‘Ik bracht de kinderen naar school en ging naar de revolutie kijken’

at niet veel mensen in het Westen weten‚ vertelt de Oekraïense schrijver Andrej Koerkov met een glimlach‚ is dat zich onder het Maidanplein in Kiev een winkelcentrum bevindt van twee verdiepingen. Dat bleef tijdens de roerige revolutiemaanden begin dit jaar gewoon open. ‘Dus je kon afgelopen winter onder de grond geld halen bij de bank‚ winkelen‚ en daarna omhoog om de revolutie mee te maken.’ Nog zoiets grappigs‚ voegt hij meteen toe: ‘Journalisten uit allerlei landen wilden vaak commentaar van me op de gebeurtenissen. Dan sprak ik met ze af in een café op twintig meter van het plein‚ je kon de barricades door de ramen zien. Weet je hoe dat café heet? Café Mafia! Onderdeel van een keten die zich nota bene aanprijst met: “Voor de hele familie!”’ ‘Erg surrealistisch’‚ noemt hij dat – zoals die hele periode voortdurend absurde trekjes vertoonde. Je zou denken dat het hele openbare leven in een land tot stilstand komt als het volk in

opstand is tegen een corrupte president‚ maar nee: het alledaagse leven gaat gewoon door. ‘School 57‚ pal naast de barricades‚ is slechts twee dagen dicht geweest’‚ noemt Koerkov een ander voorbeeld. Dat doet denken aan wat de romanschrijver en essayist Koerkov terloops schrijft in Ukraine Diaries‚ zijn onlangs in het Engels vertaalde dagboek uit die tijd: ‘Ik bracht de kinderen naar school en ging naar de revolutie kijken.’ Het indringende boek beslaat de periode vanaf het moment vorig jaar november dat de toenmalige president Janoekovitsj onverwachts het associatieverdrag met de EU niet tekende en de eerste protesten begonnen‚ tot en met de vlucht van Janoekovitsj‚ de annexatie van de Krim door Rusland en het begin van de burgeroorlog in Oost-Oekraïne. Het eindigt een paar weken voordat het toestel van vlucht MH17 wordt neergeschoten: ‘Een grote schok was dat’‚ herinnert Koerkov zich. ‘Die liet zien dat de oorlog in OostOekraïne niet alleen lokaal is. Het is een Europees conflict’ –

zelfs een ver land als Nederland is erbij betrokken geraakt. Magisch-realisme Naar aanleiding van de gebeurtenissen in Oekraïne en zijn boek daarover is Andrej Koerkov door onder meer Amnesty Nederland uitgenodigd op 17 december in Lux in Nijmegen‚ en een dag later in De Balie in Amsterdam‚ de Vrijheidslezing te houden. In Nederland zijn slechts twee romans van Koerkov vertaald‚ Picknick op het ijs (in het Engels bekend als Death and the Penguin) in 2000 en in 2008 De laatste liefde van de president. Veel bekender is hij in de VS‚ Engeland‚ Frankrijk en Duitsland‚ dankzij zijn humoristische‚ magisch-realistische romans waarin het leven van gewone Oekraïners door allerlei vreemde

een bijeenkomst had met schrijvers en politici. Daarvoor reisde hij een maand door Duitsland. Maar moe of terneergeslagen ziet hij er niet uit‚ deze middag in de lobby van een chique hotel in een zeventiende-eeuws gebouw‚ midden in een wijk vol lelijke hoogbouw uit de jaren zeventig. Hij oogt opgeruimd en lacht vriendelijk. Wat ook opvalt: hij kan zowel in het Engels (tegen de interviewer) als in het Frans (tegen zijn uitgever en het barpersoneel) prima uit de voeten. En dan te bedenken dat hij weliswaar Oekraïner is en Oekraïens spreekt‚ maar zijn romans in het Russisch schrijft omdat hij als Sovjetburger in het toenmalige Leningrad (nu Sint-Petersburg) werd geboren en het Russisch ‘mijn moedertaal’ noemt.

‘Vrijwel geen enkele Oekraïense schrijver schrijft meer fictie‚ iedereen houdt een blog bij’ gebeurtenissen op zijn kop komt te staan. Onlangs verscheen de pocketeditie van The Gardener from Ochakov‚ de Engelse vertaling van een ingenieuze‚ totaal onvoorspelbare roman uit 2009‚ waarin een Oekraïense jongen een politie-uniform uit de Sovjettijd vindt en prompt terugreist naar die tijd als hij het pak aantrekt en tegelijkertijd een glas whisky drinkt. Wie Koerkov wil interviewen‚ moet hem ergens in Europa‚ waar hij nu alweer enkele maanden rondtoert om Ukraine Diaries te promoten‚ zien te onderscheppen. Het lukt half november in het Noord-Franse Lille. Die ochtend is hij daar geland vanuit de Letse hoofdstad Riga‚ waar hij

Het is iets wat hem ook tijdens de revolutie weer op felle kritiek kwam te staan van nationalistische Oekraïners‚ ook al steunde hij die revolutie van harte. Zulke aanvallen laten hem naar eigen zeggen al jaren koud. ‘Ik zie Russisch als één van de Oekraïense talen‚ die door miljoenen Oekraïners wordt gesproken. Het is net als met Frans. Dat wordt ook buiten Frankrijk gesproken‚ in bijvoorbeeld België en Québec.’ Hoewel hij in het Russisch schrijft‚ moeten de Russen ‘natuurlijk’ niks van hem hebben‚ voegt hij toe. Zijn boeken worden er al sinds 2008 niet meer gepubliceerd. En toen zijn Oekraïense uitgever onlangs een stapel exemplaren van De laatste

Het Interview | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

29

de zaak

NAAM Andrej Koerkov GEBOREN in 1961 in Leningrad (nu Sint-Petersburg) VERHUISDE al snel naar Oekraïne ZIJN VADER was testpiloot‚ zijn moeder arts TIJDENS ZIJN MILITAIRE DIENST voor de Sovjet-Unie was hij gevangenenbewaarder in Odessa ZIJN EERSTE ROMAN publiceerde hij twee weken voor de val van de Sovjet-Unie in eigen beheer SCHRIJFT romans in het Russisch‚ kinderboeken soms in het Russisch‚ soms in het Oekraïens en essays in het Russisch‚ Oekraïens én het Engels ZIJN VROUW is Brits; ze hebben drie kinderen en wonen in Kiev

Rolstoeler versus Roemenië

Andrej Koerkov: ‘Facebook dreigde me te blokkeren omdat ik iemands vrijheid van meningsuiting zou hebben geschaad.’

liefde van de president naar Rusland probeerde te exporteren‚ werden ze aan de grens teruggestuurd. ‘Blijkbaar is dat boek verboden in Rusland’‚ zegt hij gelaten. Om eraan toe te voegen: ‘Er zou een zwarte lijst bestaan van dertigduizend Oekraïners die Rusland niet meer

hij interviews aan internationale media als CNN‚ BBC en TV5. Of hij bracht er de bivakkerende demonstranten voedsel (‘Boekweit en pap‚ om te koken’). Ook zit hij in het bestuur van verscheidene organisaties‚ zoals het Soros Fonds‚ die slachtoffers van het geweld en hun nabestaanden financieel steunen. Op een gegeven moment nam hij het initiatief voor een oproep aan Oekraïners om hun Russische vrienden en kennissen te bellen‚ om ze te vertellen wat er echt gaande was in Kiev‚ een (vergeefse) poging de muur van Russische propaganda over de Oekraïense ‘fascisten’ te doorbreken. ‘In Rusland heerst angst’‚ constateert hij. ‘Mijn vrienden beantwoorden mijn e-mails inmiddels niet eens meer.’ Zijn activisme leverde hem weer een paar absurde‚ angstige momenten op‚ vertelt hij. Zo stonden er op een avond vreemde

‘Er bestaat geen verenigd Europa. Bij de EU komt de economie vóór de democratie’ in mogen. Om erachter te komen of je daarop staat‚ zou je een visum moeten aanvragen. Maar daar heb ik geen zin in.’ Muur van propaganda Koerkov was op verschillende manieren actief tijdens de revolutie‚ schrijft hij in zijn dagboek. Als hij niet op pad was voor zijn werk of op vakantie‚ zoals op de inmiddels onbereikbaar geworden Krim‚ was hij vaak te vinden op het Maidanplein‚ waar hij vlakbij woont met zijn Engelse vrouw en drie kinderen. Daar gaf

figuren in de portiek van zijn huis‚ terwijl alleen zijn 17-jarige dochter thuis was. Ze belde Koerkov‚ die op het Maidanplein stond. Hij schrok behoorlijk: wat wilden die lui? Een van de leiders van de activisten op het plein ging erheen en fotografeerde de onbekenden‚ die vervolgens afdropen. ‘Daardoor was ik gerustgesteld. Het was een poging ons te intimideren.’ Ook op zijn Facebook-pagina ontving hij geregeld bedreigingen‚ maar daar is hij naar eigen zeggen niet van onder de indruk:

30 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Het Interview

‘Ik blokkeer de afzenders gewoon.’ Hij gaat op Facebook wel in gesprek met mensen die hem niet agressief benaderen – hoewel ook dat verkeerd kan uitpakken. Onlangs voerde hij op Facebook een prettig privégesprek met een vrouw (‘Tenminste‚ zo deed ze zich voor’) over literatuur en humanistische waarden. Maar gaandeweg probeerde ze hem steeds meer pro-Russische uitlatingen te ontlokken en begon ze te suggereren dat hij de Russische belangen zou schaden. Daar weigerde hij op in te gaan‚ en toen ze druk bleef uitoefenen‚ zette hij de hele conversatie op het openbare deel van Facebook. ‘Even later werd ik benaderd door Facebook zelf‚ dat dreigde me te blokkeren omdat ik iemands vrijheid van meningsuiting zou hebben geschaad. Facebook moet flink onder druk gezet zijn.’ Hij kijkt er veelbetekenend bij. Ondanks al die pesterijen is Koerkov nooit echt bang geweest‚ het afgelopen jaar‚ zegt hij. ‘Het was veel erger in 2001‚ toen ik me tegen een Duitse krant kritisch uitliet over de moord op de journalist Georgi Gongadze (waarschijnlijk in opdracht van het toenmalige regime van Leonid Kuchma‚ HvR). Geheim agenten hebben me toen drie maanden gevolgd. Heel openlijk‚ ze deden de deur van de supermarkt voor me open. En onbekenden belden me op en dreigden dat mijn kinderen binnenkort wezen zouden zijn.’ Het emotionele dieptepunt van het afgelopen jaar‚ zegt hij‚ kwam eigenlijk pas nadat Janoekovitsj was gevlucht en op het Maidanplein begrafenisdiensten voor de slachtoffers van het geweld wer-

den gehouden. ‘Mijn zoon van elf zat helemaal te trillen van angst‚ hij dacht dat het schieten weer zou beginnen.’ Blijvende onzekerheid Al die tijd kwam Koerkov er niet aan toe te werken aan zijn nieuwe roman‚ schrijft hij meerdere malen in zijn dagboek. Nog steeds lukt hem dat maar moeizaam‚ vertelt hij in Lille. ‘Ik schrijf zo’n vijftien pagina’s in veertien dagen’ – wat hij zelf weinig vindt. De blijvende onzekerheid over de toekomst van zijn land zet hem steeds weer aan om essays te schrijven. ‘Ik volg elke dag het nieuws op mijn laptop. De media houden iedereen in een staat van opwinding. Dan melden ze dat Vladimir Poetin over twee dagen vliegtuigen stuurt. De volgende dag is dat over drie dagen. Je blijft bezig.’ Als je zo het reële drama van je land volgt‚ met daaraan gekoppeld het verhaal van jezelf en je gezin en je vrienden‚ ‘dan is het heel moeilijk om‚ parallel daaraan‚ nog een fictief drama in je hoofd te ontwikkelen en te volgen. Ik probeer het om de dag te doen‚ maar het is moeilijk.’ Hij ziet het terug bij zijn Oekraïense collega-schrijvers: ‘Bijna niemand schrijft meer fictie‚ iedereen houdt een blog bij.’ Hoe zal het waar gebeurende drama van Oekraïne zich dan ontwikkelen‚ denkt hij? Koerkov is er niet optimistisch over. Poetin zal het conflict in OostOekraïne in stand houden‚ denkt hij‚ ‘om het land te destabiliseren en zo onaantrekkelijk te maken voor de EU’. En die EU‚ die vindt hij tandeloos. ‘Landen als Polen en Litouwen hebben Oekraïne het meest gesteund‚

maar bijvoorbeeld Tsjechië en Griekenland zijn tegen sancties tegen Rusland‚ en Angela Merkel steunde Oekraïne ook pas na veel aandringen; ze was bang de handel met Rusland te schaden. Kortom: er bestaat geen verenigd Europa. En bij de EU komt de economie vóór de democratie.’ Corruptie Toch hoopt hij dat de EU Oekraïne wel op andere manieren kan helpen. Met economische steun‚ maar vooral met het bestrijden van de corruptie in het land. Want ook in Oekraïne zelf zijn de oude problemen nog lang niet over: ‘Hoe ontdoe je je van 23 jaar corruptie? Je kunt niet in één jaar alle rechters ontslaan.’ Bovendien: veel ‘oude’ politici hebben zich in een pro-Europees jasje gehesen en zitten gewoon weer in het parlement. Dan zijn er ook nog de extreem-nationalistische partijen‚ en de vrijwilligersbataljons die in Oost-Oekraïne vechten voor hun land maar zich soms ook schuldig maken aan onder meer standrechtelijke executies‚ zoals een Amnestyrapport onlangs nog meldde. Het is moeilijk te zeggen‚ antwoordt hij op de vraag of het afgelopen revolutiejaar de toekomst van zijn land ten goede of ten kwade heeft gekeerd. ‘Het verhaal is nog lang niet voorbij.’ Reageren? [email protected] Andrej Koerkov houdt op 17 december de Vrijheidslezing in Lux in Nijmegen en een dag later in De Balie in Amsterdam. Zie www.lux-nijmegen.nl of www.debalie.nl.

‘Het is als altijd een grote eer voor u te verschijnen.’ Beleefd begint de landsadvocaat van Roemenië‚ casual gekleed in een paarse trui‚ haar pleidooi voor de Grote Kamer van het Europees Mensenrechtenhof in Straatsburg. De zeventien rechters buigen zich deze novemberdag over een klacht van de Roemeense ex-student Ra˘zvan Gherghina (33)‚ voor de helft verlamd sinds een zwaar ongeluk. Begin 2007 wilde hij weer gaan studeren‚ maar zijn universiteit weigerde de eerder beloofde aanpassingen voor rolstoelers door te voeren. Twee andere universiteiten‚ waarvan een in Boekarest‚ bleken evenmin voldoende toegankelijk. Daarop stapte hij naar het hof in Straatsburg. Zijn ‘recht op onderwijs’ was geschonden‚ maar ook zijn ‘recht op een privéleven’‚ vond Gherghina: omdat hij niet met andere studenten kon optrekken‚ miste hij een sociaal leven. De Grote Kamer komt alleen in bijzondere gevallen bijeen‚ dit jaar pas dertien keer. Het weerhoudt de landsadvocaat er niet van aan te sturen op een ‘niet ontvankelijk’-verklaring van de hele klacht. Tijdens de – online bekeken – zitting hakt ze op respectvolle wijze in op Gherghina. Zo negeerde hij allerlei handreikingen‚ zoals het aanbod thuis te studeren via Skype en een camera in de klas. Maar bovenal: hij had niet alle nationale rechtsmiddelen in Roemenië benut‚ een voorwaarde voordat ‘Straatsburg’ een zaak kan oppakken. Hij had

Uitgeput gaf hij de studie op: hij paste niet in de wc‚ steeds moest hij naar huis zich bijvoorbeeld niet gewend tot een speciaal agentschap‚ dat in 2009 ‘285 petities en klachten’ van andere gehandicapten in behandeling nam. Noch was hij naar de ‘gewone’ rechter gestapt‚ waar een andere gehandicapte toch succes had. Gherghina’s advocaat sloeg direct terug. Die Roemeense uitspraak had zes jaar op zich laten wachten‚ ‘wat lang is als het gaat om onderwijs’‚ zei hij. Ook de klachtenprocedure van het agentschap stelde weinig voor: in 2009 deelde het maar vijf boetes uit en ‘verder slechts waarschuwingen‚ 276 stuks’. En het aanbod via Skype te studeren‚ vergrootte Gherghina’s sociale isolement juist. Terwijl zijn cliënt er alles voor over had om een ‘gewone’ student te zijn. Gherghina wilde dat zelfs zó graag dat hij ervoor naar Boekarest verhuisde en er een dure kamer huurde – vlak bij de universiteit‚ die wél hellingbanen had. Na één semester gaf hij zijn studie echter uitgeput op: er waren geen aangepaste toiletten‚ waardoor hij steeds op en neer moest naar zijn kamer. Mocht het hof Gherghina gelijk geven‚ dan moeten de Roemeense universiteiten hun toegankelijkheid vergroten. Maar het effect is groter. ‘Een veroordeling van Roemenië kan mensen met een handicap stimuleren Frankrijk aan te klagen en te laten veroordelen’‚ reageerde de Franse vereniging voor verlamden APF‚ in de krant La Croix. Frankrijk legde tien jaar terug wettelijk vast dat in 2015 alle openbare gebouwen rolstoelvriendelijk zouden zijn. ‘Helaas is dat lang niet overal het geval’‚ aldus Bénédicte Kail van de APF. En zo heeft een Roemeense doorbijter zijn Franse lotgenoten hoop gegeven. Marnix de Bruyne Volg het weblog op www.wordtvervolgdmagazine.nl. De Zaak | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

31

Tussen barbaarse taferelen De Franse fotograaf William Daniels was dit jaar getuige van het geweld in de Centraal-Afrikaanse Republiek. In 2013 brak in het land een burgeroorlog uit nadat de Seleka‚ een coalitie van islamitische rebellen uit het noorden‚ de regering had verdreven. William Daniels: ‘Vijf keer reisde ik afgelopen jaar naar de Centraal-Afrikaanse Republiek. Ik zag er uiterst barbaarse taferelen die de donkerste kant van de mensheid lieten zien. De heftigheid van het geweld heeft me enorm geraakt. Nooit eerder in mijn twaalfjarige carrière als fotograaf zag ik zoiets ergs. De kracht van deze foto‚ die ik in de hoofdstad Bangui maakte‚ is dat hij niet het directe geweld toont. Het meisje staat in de deuropening van het huis van een familielid dat twee dagen eerder omkwam door een granaat die een Seleka-militie had afgevuurd. Deze rebellengroep‚ die vooral uit moslims bestaat‚ maakt zich schuldig aan het moorden‚ ontvoeren en martelen van christenen in het land. Als reactie daarop ontstonden de anti-Balaka-milities‚ vooral animisten en christenen‚ die de tegenaanval inzetten. Ze doodden duizenden moslims. Grote groepen van hen sloegen op de vlucht. Op de dag dat ik de foto nam‚ begon voor deze familie de rouwperiode.’ © William Daniels/Panos

ik herken jouw geur overal maar nog nooit was je zo dichtbij – als het 's ochtends koud is trek je per ongeluk mijn onderbroek aan in tien jaar zijn we niet zo close geweest als in de afgelopen vijf maanden – en nu draag je de hele dag mijn sweater blij en verdrietig word ik van jouw vrolijkheid over de pakketten vol humanitaire hulp ik vraag me af hoe jij elke avond in vredesnaam koffie vindt er zit geen stukje glas meer in onze ramen en het is onmogelijk om van die plakvliegen af te komen

Semezdin Mehmedinovic´

Semezdin Mehmedinovic´ (Bosnië 1960) werkte gedurende de oorlog in voormalig Joegoslavië als schrijver en filmregisseur. Zijn reportages zijn in dertig talen vertaald. Hij emigreerde later naar de Verenigde Staten. Bovenstaand gedicht staat in de in november verschenen dichtbundel Licht!‚ samengesteld door Daan Bronkhorst. Hij selecteerde hiervoor werk van 125 auteurs uit vijftig landen‚ waaronder Nederland. Voormalige gewetensgevangenen‚ dichters die nog altijd vastzitten en enkele Nobelprijswinnaars beschrijven in de gedichten hun eigen of andermans lot. Licht!‚ een uitgave van Bekking & Blitz‚ is voor € 9‚95 te koop via webshop.amnesty.nl.

34 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Gedicht

© Joana Kruse/buchcover.com/HH

Het is oorlog maar er gebeurt niets – ik ga naar de stad en bedel om een sigaret

lezen

kijken

Bekijk de filmpjes en trailers op uw tablet of smartphone‚ via de Wordt Vervolgd-app

Door Maarten Reijnders

boeken

RECENSIE

Jong‚ homo en Rus ‘Rot op naar Nederland!’ Als de jonge Russische homo Pasha Romanov (18) zijn vroegere school in Moskou bezoekt‚ ontvangt niet iedereen hem met open armen. Een jongen brengt de Hitlergroet‚ geeft hem het bovengenoemde emigratie-advies – Nederland heeft blijkbaar een homovriendelijk imago in Rusland – en grijpt hem vervolgens bij zijn nek. Een vrouw met een onduidelijke functie zegt de politie te bellen. Niet om de homofobe pestkop tot te orde te roepen‚ maar om Romanov de school te laten uitzetten. Als hij naar buiten loopt‚ schelden leerlingen hem uit. De ervaringen van Romanov zijn exemplarisch voor wat tal van jonge Russische homo’s overkomt‚ blijkt uit de documentaire Children 404. In de soms schokkerig gefilmde maar huiveringwekkende documentaire vertellen tientallen tieners en twintigers‚ bijna allemaal anoniem‚ wat ze moeten doorstaan. Homoseksuele jongeren worden gepest‚ in elkaar geslagen en vaak ook nog verstoten door hun ouders. Op steun hoeven ze niet te rekenen: een sociaal werker vertelt een jonge homo dat hij door zijn verwijfde gedrag het getreiter over zichzelf heeft afgeroepen. En dan is er ook nog de wet die op jongeren gerichte ‘homopropaganda’ verbiedt. Nadat die vorig jaar in Rusland van kracht was geworden‚ startte journaliste Elena Klimova (25) het internetproject Children 404 – genoemd naar de klassieke foutmelding die verschijnt als een internetpagina onvindbaar is. Op speciale pagina’s van Facebook en VKontakte zet zij verhalen van tieners‚ die onherkenbaar op de foto gaan. ‘Wij zijn er wel degelijk’‚ is de boodschap. De moed van Romanov en Klimova is bewonderenswaardig. Als Romanov in het centrum van Moskou een eenmansdemonstratie voor homorechten houdt‚ wordt hij bespuugd en meegenomen naar het politiebureau. Klimova verliest haar baan vanwege haar geaardheid. Ook krijgt ze te maken met de politie omdat ze met Children 404 de wet zou hebben overtreden. Romanov kiest eieren voor zijn geld en vertrekt naar Canada‚ waarvoor hij een studievisum kon krijgen. Daar voelt hij zich eindelijk vrij‚ zei hij onlangs in de Canadese krant The Globe and Mail. Klimova blijft dapper doorvechten in Rusland. In de film trekt ze een parallel met de strijd voor gelijke rechten van zwarten in de VS. Kinderen daar luisteren inmiddels vol verbazing naar hun grootouders als die vertellen dat zwarten een halve eeuw geleden achter in de bus moesten zitten‚ zegt Klimova. Ze droomt ervan dat over zestig jaar Russische kinderen met evenveel verbazing naar de antihomowetgeving van nu zullen kijken. Pavel Loparev en Askold Kurov: Children 404 In december te zien. Zie www.moviesthatmatter.nl voor locaties en tijden.

36 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | KijkenLezen

Sterke vrouwen In Dochters van de bergen vertelt geoloog Myra de Rooy het levensverhaal van vier vrouwelijke mensenrechtenstrijders uit Iran‚ Ladakh (NoordwestIndia)‚ Oost-Turkestan en Tibet. Zoals dat van Phuntsog Nyidron‚ die na een vreedzaam protest tegen de Chinese overheersing van Tibet vijftien jaar werd opgesloten. Chinese ondervragers scholden haar uit voor ‘smerige non’‚ sloegen met stangen op haar armen en benen en hingen haar op aan het plafond‚ tot haar armen gevoelloos werden. Het boek bevat behalve indrukwekkende verhalen ook indringende portretten en landschapsfoto’s. Myra de Rooy: Dochters van de bergen Dato‚ 400 p.‚ € 29‚95

stan. Veel landgenoten van Malala gingen haar zien als werktuig van het Westen en tegenstander van de islam‚ schrijft NRC-redacteur en Aziëkenner Floris van Straaten in Kinderen die de wereld hebben veranderd. Dit rijk geïllustreerde boek‚ in november verschenen ter gelegenheid van de 25ste verjaardag van het VN-Kinderrechtenverdrag‚ vertelt de verhalen van twintig kinderen die symbool zijn gaan staan voor de strijd tegen uiteenlopende misstanden. Van de in Bergen-Belsen omgekomen Anne Frank via de verslaafde Duitse tiener Christiane F. tot de Japanse Sadako Sasaki‚ die het gezicht werd van de gruwelijke gevolgen van de atoombom op Hiroshima. De moeite waard. Floris van Straaten‚ Els Kloek en anderen: Kinderen die de wereld hebben veranderd Pixel Perfect Publications‚ € 17‚95. www.ikverandermee.nl.

Jonge iconen Meteen na de moordaanslag op Malala Yousafzai in 2012 zag je overal in Pakistan uitingen van medeleven met de dappere scholiere. Scholen brandden kaarsjes voor haar en leerlingen droegen borden met de tekst ‘Ik ben Malala’. In de jaren die volgden‚ groeide Malala ook in het buitenland uit tot een icoon in de strijd voor meisjesonderwijs en tegen religieuze onverdraagzaamheid. Maar hoe meer lof Malala ontving vanuit het buitenland‚ met de Nobelprijs voor de Vrede dit jaar als indrukwekkendste voorbeeld‚ hoe groter de achterdocht tegenover haar werd in Paki-

web Draai de tijd terug in Syrië

De stenen van een kapotgebombardeerd gebouw die verspreid over de grond liggen‚ vliegen opeens omhoog. Bloed stroomt terug de hoofdwond in van een meisje. Andere kinderen staan op uit de dood om te voetballen. De raket die de speelplaats trof‚ vliegt terug de lucht in. In een mooie video draait de actiegroep With Syria de gevolgen van de Syrische

burgeroorlog terug. ‘We kunnen niet terugdraaien wat er in Syrië is gebeurd‚ maar wel hoe het verhaal eindigt’‚ is de boodschap. Volgens de beweging‚ die honderdertig organisaties vertegenwoordigt‚ moet de internationale gemeenschap meer ondernemen om de aanvallen op markten‚ ziekenhuizen en scholen tegen te gaan. www.wordtvervolgdmagazine.nl.

film Terug naar de favela Twintig jaar geleden maakte Jos de Putter de documentaire Solo‚ de wet van de favela‚ over jonge voetbaltalenten uit de sloppenwijken van Rio de Janeiro. Dit jaar keerde hij terug naar Brazilië voor een bij vlagen treurig stemmend vervolg: Solo‚ out of a dream. Hoe is het Anselmo en Leonardo‚ destijds 11 jaar oud‚ vergaan? Nadat De Putters film was uitgebracht‚ kregen ze een uitnodiging van Feyenoord voor een stage. Leonardo mocht blijven‚ brak door in het eerste elftal van de Rotterdamse club en kwam vervolgens uit voor onder meer Ajax en NAC. Inmiddels slijt hij zijn dagen bij TSV 1860 München‚ een club uit de tweede divisie in Duitsland. Hij is gescheiden en heeft een enorme villa voor zijn moeder laten bouwen. Zijn vriendje Anselmo haalde het niet als voetballer en keerde

terug naar de favela. Maar inmiddels is hij wel gelukkig getrouwd. Uitzending: 8 december‚ 20.25 uur‚ NPO 2 Kaïn en Abel in 2014 Bethlehem is de debuutfilm van de Israëlische regisseur Yuval Adler‚ die voor het schrijven van het script samenwerkte met de Palestijnse journalist Ali Waked. De thriller verhaalt over de ingewikkelde verhouding tussen Razi‚ een medewerker van de Israëlische geheime dienst‚ en zijn Palestijnse informant Sanfur. Bij Razi krijgt Sanfur iets waar het hem thuis aan ontbreekt: respect en waardering. Dat is veel waard voor de onzekere tiener‚ die voortdurend in de schaduw staat van zijn broer‚ een vooraanstaande Palestijnse militant. Daarmee heeft de spannende film‚ in de woorden van de Canadese recensent Liam Lacey‚ het nodige weg van het Bijbelse verhaal over Kaïn en Abel‚ maar dan ‘aangepast aan het tijdperk van zelfmoordaanslagen en tactische bombardementen’. Yuval Adler: Bethlehem Nu in de bioscoop

RECENSIE

Rechtspreken op de smeulende puinhopen in Japan De verschijning van De offers van Kees van Beijnum leidde begin oktober meteen tot een relletje. Historicus Hugo Röling verweet Van Beijnum zonder zijn toestemming te hebben geput uit de dagboekaantekeningen van zijn vader‚ de in 1985 overleden rechter Bert Röling. Bovendien zou Van Beijnum in zijn boek een verkeerd beeld schetsen van zijn vader‚ door hem onder meer een Japans bordeel te laten bezoeken in de roman. ‘Mijn vader was niet monogaam‚ maar een hoerenloper was hij niet’‚ zei Hugo Röling in NRC Handelsblad. De roman van Van Beijnum speelt zich af tegen de achtergrond van het Tokio-tribunaal‚ waarheen de Nederlandse regering Bert Röling in 1946 als rechter afvaardigde. Met tien andere rechters‚ alle afkomstig uit landen die als winnaar uit de Tweede Wereldoorlog waren gekomen‚ moest Röling oordelen over de Japanse hoofdrolspelers uit de oorlog. De Nederlandse rechter viel op omdat hij vrijspraak bepleitte voor een aantal verdachten – een opstelling waarmee hij de andere rechters én de Nederlandse regering tegen de haren in streek. Van Beijnum heeft het verhaal van het ruim tweeënhalf jaar durende proces in een vernuftig plot gegoten‚ waarin hij het geriefelijke leven van de buitenlandse rechters contrasteert met de erbarmelijke omstandigheden waaronder de Japanners leven. Twee mannen in het boek symboliseren deze tegenstelling: de Nederlandse rechter bij het tribunaal‚ die in De offers overigens Rem Brink heet‚ en Hideki‚ een oorlogsveteraan die gehandicapt en verminkt uit China terugkwam. De schakel tussen deze twee mannen is de zangeres Michiko‚ de nicht van Hideki‚ op wie Rem verliefd wordt. De verhaallijnen leveren een spannend boek op dat leest als een trein. Heerlijk om te lezen tijdens de kerstvakantie. Wie daarna dieper wil duiken in het Tokio-tribunaal en de rol die Röling daar speelde‚ kan het boek De rechter die geen ontzag had aanschaffen. Dit non-fictiewerk van Hugo Röling verscheen één dag voor de roman van Van Beijnum. Kees van Beijnum: De offers De Bezige Bij‚ 512 p.‚ € 19‚90

KijkenLezen | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

37

Eindelijk‚ Nederland ratificeert het gehandicaptenverdrag

Nederland is van plan in 2015 het VN-Verdrag voor Mensen met een Beperking te ratificeren‚ als een van de laatste drie landen van Europa. Hoe bereidt Den Haag zich daarop voor? Het College voor de Mensenrechten: ‘Het verdrag vereist wetswijzigingen‚ maar wat de regering nu voorstelt‚ gaat ons niet ver genoeg.’ Tekst: Tamara Franke Beeld: Odilo Girod

I

n conferentiecentrum ’t Veerhuis in Nieuwegein zitten zo’n honderd mensen met een handicap. Het gaat er chaotisch aan toe. Er staan rijen stoelen‚ die een blokkade vormen voor de bezoekers in een rolstoel. Ook de blindengeleidehonden kunnen moeilijk tussen de dicht op elkaar staande stoelen door. Zelfs op een bijeenkomst over toegankelijkheid voor mensen met een beperking kan toegankelijkheid een probleem zijn‚ zegt Caroll Sastro van het Amsterdamse Platform Gehandicapten Zuidoost cynisch. Het is voor haar de zoveelste bevestiging dat veel mensen er geen idee van hebben hoe het is om met een beperking te leven. ‘Het draait allemaal om bewustwording. Anders zal er niets veranderen.’ Aanleiding van de bijeenkomst is het Nederlandse voornemen om in 2015 het VN-Verdrag voor de Rechten van Mensen met een Beperking te laten ratificeren door het parlement. Het College voor de Rechten van de Mens zal toezicht houden op de uitvoering van het verdrag en heeft ter voorbereiding de bijeenkomst georganiseerd.

ruim duizend mensen met een handicap eerder dat jaar voor het Capitool in Washington hadden gedemonstreerd en tientallen de 83 treden van het overheidsgebouw waren opgekropen. Nederland ondertekende in 2007 het gehandicaptenverdrag‚ maar ratificatie liet nog op zich wachten. Inmiddels behoort Nederland met Finland en Ierland tot de laatste drie Europese landen die nog niet hebben geratificeerd. Den Haag wilde eerst de gevolgen inventariseren van de ratificatie‚ laat het ministerie van Volksgezondheid weten. Andere Europese landen kozen ervoor eerst te ratificeren om daarna te bekijken wat er moest worden veranderd. Uit de inventarisatie bleek volgens de regering dat ratificatie vereist dat twee wetten worden aangepast. Dat zal gebeuren via de uitvoeringswet‚ die het parlement op de dag van de ratificatie zal aannemen en die nu bij de Tweede Kamer ligt. Allereerst is een uitbreiding nodig van de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte. Die wet bepaalt dan dat instellingen die goederen

De Verenigde Naties ‘Ik wil niet via de achterdeur naar binnen‚ namen in 2006 het alsof ik een tweederangs burger ben’ gehandicaptenverdrag aan. De Amerikaanse Disabilities Act (ADA)‚ die en diensten aanbieden – winkels‚ musea‚ in de VS in 1990 van kracht werd‚ diende als culturele instellingen of sportclubs – vollevoorbeeld. Senator Tom Harkin‚ die zelf een dig toegankelijk moeten zijn voor mensen dove broer heeft‚ was de grote voorvechter met een beperking. Ze hoeven hun gebouvan die wet. Tegenstanders waren vooral wen na ratificatie niet direct aan te passen‚ religieuze organisaties‚ die bang waren de mocht dat nodig zijn‚ maar wel zodra een kerken te moeten verbouwen‚ en busmaatverbouwing plaatsheeft. schappijen‚ die enorme kosten vreesden als De tweede wet die wordt gewijzigd is de het openbaar vervoer voor iedereen Kieswet. Volgens de conceptversie van de toegankelijk zou worden. De wet kwam er uitvoeringswet moet minimaal een kwart uiteindelijk in de zomer van 1990‚ nadat

38 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | VN-Verdrag voor Mensen met een Beperking

Nog steeds vast •

Fatima Hussein Badi Jemenitische vrouw die in 2000 werd gearresteerd wegens de moord op haar man. Na gewelddadige ondervragingen en een oneerlijk proces werd ze ter dood veroordeeld. In 2003 werd ze in hoger beroep vrijgesproken maar na interventie van de president van Jemen werd haar alsnog de doodstraf opgelegd. Aster Fissehatsion Eritrees parlementslid dat in 2001 met vijftien anderen een kritische open brief ondertekende aan de president. Werd op 18 september 2001 gearresteerd en zit sindsdien in eenzame opsluiting. Guantánamo-gevangenen Zes jaar nadat president Obama beloofde het gevangenenkamp op Guantánamo Bay binnen een jaar te sluiten‚ zitten er nog 149 mannen vast – sommige al sinds januari 2002‚ de meeste zonder aanklacht of proces. Liu Xiaobo en Liu Xia De Chinese mensenrechtenactivist Liu Xiaobo werd in 2009 veroordeeld tot elf jaar cel omdat hij een van de auteurs was van het politiek manifest Charta 08. Zijn vrouw Liu Xia staat sinds 2010 onder huisarrest‚ nadat bekend was geworden dat Liu Xiaobo de Nobelprijs voor de Vrede had gewonnen. Mohammad al-Qathani Medeoprichter van de Saudische mensenrechtenorganisatie ACPRA. Werd in 2012 veroordeeld tot tien jaar cel‚ onder meer wegens ‘het verspreiden van valse informatie’.

•

•

•

•

VN-Verdrag voor Mensen met een Beperking | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

39

Rolstoelers Limburg zijn tevreden‚ het college niet

van alle stemlokalen toegankelijk worden voor mensen met een fysieke beperking. Voor andere beperkingen‚ zoals een visuele of psychische‚ is nog niets geregeld. ‘Volgens het verdrag moeten álle stemlokalen toegankelijk worden voor rolstoelen en rollators. En moeten slechtzienden of mensen met een psychische beperking hulp kunnen krijgen van een begeleider’‚ legt Dick Houtzager uit van het College voor de Mensenrechten. ‘De wet verbiedt nu nog dat iemand mee het stemhokje in mag. Daar moet een oplossing voor gevonden worden‚ maar die staat nog niet in het wetsvoorstel.’ ‘Het VN-verdrag heeft absoluut meerwaarde‚ maar het voorstel voor de uitvoeringswet gaat ons niet ver genoeg’‚ vervolgt hij. ‘Wijziging van twee wetten is onvoldoende‚ de overheid moet bij álle maatregelen die ze neemt kijken wat voor effect het heeft voor mensen met een beperking. Het verdrag bepaalt immers dat algemene voorzieningen en vervoer uiteindelijk toegankelijk moeten zijn. Dat betekent dat meer regels moeten worden aangepast.’ Houtzager doelt op onder meer het zogeheten Bouwbesluit‚ waarin alle voorwaarden en regels voor nieuwbouw in Nederland staan. Eén zo’n voorwaarde is dat gebouwen groter dan vierhonderd vierkante meter voor

‘U bedoelt toiletteren’‚ zei de rechter Ook daklozen zitten soms in een rolstoel. En ook zij moeten soms naar de wc. In nachtopvang De Brug in Rotterdam was die er echter niet voor gehandicapten. De instelling weigerde dat aan te passen‚ waarop een dakloze in rolstoel het advocatenkantoor van Pim Fischer inschakelde. Fischer: ‘De wc-deur moest open blijven staan‚ omdat de rolstoel niet in zijn geheel naar binnen kon. Ook kon hij zijn billen niet afvegen‚ omdat er te weinig ruimte was om te draaien. Dus had hij hulp nodig. Tegen de rechter zei ik dat mijn cliënt zich schaamt voor de stank op de gang als hij moet “plassen en poepen”. “U bedoelt: toiletteren”‚ reageerde de rechter. “Nee‚ poepen en plassen”‚ herhaalde ik.’ ‘Bij een mensenrechtenbetoog moet je veel beeldender pleiten dan bij een juridisch betoog waarin je‚ bijvoorbeeld‚ vrijspraak vraagt voor een cliënt’‚ verklaart Fischer zijn aanpak. ‘Je moet zorgen dat de rechter‚ die zelf niet gehandicapt is‚ zich kan inleven in mijn gehandicapte cliënt.’ Toch wees de Rechtbank Rotterdam het verzoek af. Kort daarop presenteerde de gemeente een bouwplan voor een ruime aangepaste douche- en toiletruimte in De Brug. De GGD had dat al in gang gezet‚ na een klacht van Fischer-advocate Else Cerezo. Een nieuwe rechtszaak is daarmee voorkomen.

40 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | VN-Verdrag voor Mensen met een Beperking

ten minste 40 procent toegankelijk moeten zijn voor gehandicapten. Houtzager: ‘Organisaties vrezen vaak dat integrale toegankelijkheid duur en ingewikkeld is en slecht voor het design. Dat is jammer en niet terecht. Want wanneer integrale toegankelijkheid meteen in het ontwerp wordt opgenomen‚ hoeft dat niet veel duurder of ingewikkelder te zijn. En het is de taak van de architect om het design er niet onder te laten lijden.’ Ook belangenverenigingen vinden het Bouwbesluit te vrijblijvend. ‘Een liftje aan de zijkant van een gebouw is niet voldoende’‚ vindt Caroll Sastro. ‘Als ik met iemand uitga‚ wil ik met die persoon via de hoofdingang naar binnen kunnen. Probeer dat maar eens in Amsterdam bij het Eye filmmuseum of bij het Muziekgebouw aan ’t IJ. Onmogelijk. Je moet via de achterdeur naar binnen‚ alsof je een tweederangsburger bent. En dat terwijl die gebouwen nog geen tien jaar open zijn.’ Bij de bijeenkomst in Nieuwegein zeggen de aanwezigen veel knelpunten te ervaren in het openbaar vervoer. Eén op de drie NS-stations biedt gehandicapten assistentie aan‚ maar op de reisplanner van de NS‚ bijvoorbeeld‚ is niet van alle stations te zien of ze toegankelijk zijn voor een rolstoel. Een veertiger in een rolstoel‚ tijdens de bijeenkomst in Nieuwegein: ‘Als je op het perron bent – áls je er eindelijk bent – is het maar de vraag of je vervolgens de trein in kunt en of je bij aankomst weer kunt uitstappen. Duidelijke informatievoorziening zou al veel helpen. Een sprinter is bijvoorbeeld toegankelijk voor een rolstoel. Maar de oude stoptreinen zijn dat niet. Toch rijden ook die onder de naam sprinter. Daar sta je dan‚ te wachten op een trein waar je in kunt…’ Een woordvoerder van de NS zegt desgevraagd dat de organisatie in 2015 de toegankelijkheid zal verbeteren. Er zal meer assistentie komen voor gehandicapten‚ zodat de zogeheten ‘klapvlinderbrug’ op de perrons vaker kan worden ingezet. Het zal echter nooit zo zijn dat op alle stations assistentie mogelijk is‚ zegt hij. Dat heeft te maken met de dienstregeling: ‘Treinen mogen geen vertraging oplopen door hulp aan gehandicapten.’ ‘Nou‚ het VN-verdrag gebiedt de NS toch echt zijn best te doen álle stations zo toegankelijk mogelijk te maken’‚ reageert

Een vrouw in een rolstoel‚ wonend in Limburg‚ werd regelmatig niet meegenomen door buschauffeurs en diende daarover een klacht in bij het College voor de Rechten van de Mens. Dat oordeelde dat busmaatschappij Veolia discrimineert. Het meenemen van mensen in een rolstoel is vaak lastig. De elektrische uitklapplank is nogal eens beschadigd en niet alle bussen hebben een handmatig te bedienen plank. Om mensen in een rolstoel tegemoet te komen‚ bedacht de directie van Veolia dat rolstoelers een uur van tevoren moeten bellen om te zeggen dat ze mee willen. Dan zorgt het bedrijf ervoor dat er op die specifieke lijn op dat tijdstip een toegankelijke bus komt voorrijden. Dat is niet voldoende om te voldoen aan de wet‚ vindt het college. Alle bussen zouden toegankelijk moeten zijn. Gehandicaptenzorg Limburg is echter tevreden met de oplossing. ‘Mensen bellen liever een uur van tevoren zodat ze zéker mee kunnen‚ dan dat ze volgens de wet in elke bus moeten kunnen – maar in de praktijk het risico lopen dat ze achterblijven bij de halte en de bus doorrijdt’‚ zegt een woordvoerder.

Houtzager. ‘In 2020 moeten overigens alle perrons zo zijn aangepast dat mensen in een rolstoel zelfstandig de trein in kunnen. Dat is al eerder wettelijk vastgelegd.’ Het College voor de Rechten van de Mens krijgt ook veel klachten binnen dat bussen mensen met een handicap niet meenemen. Denise Janmaat‚ directeur van het Nederlands Instituut voor Rolstoeltoegankelijkheid‚ wijst erop dat de verantwoordelijkheid daarvoor niet alleen bij de buschauffeurs ligt. ‘Gemeenten en provincies eisen van

busmaatschappijen dat ze volgens een strak schema rijden. Voor iedere bus die te laat komt‚ kan de maatschappij een flinke boete krijgen. Dat stimuleert chauffeurs niet om de tijd te nemen voor een rolstoeler. Bovendien willen chauffeurs rolstoelers vaak geen hulp bieden‚ omdat ze hun geld niet onbeheerd mogen achterlaten.’ Toegankelijkheid van het openbaar vervoer komt een aantal keer terug in de tientallen vragen die Kamerleden hebben gesteld over de uitvoeringswet. De tekst

ervan is dan ook nog niet definitief. ‘De intentie om dingen te veranderen is er’‚ zegt Houtzager over de ratificatie‚ ‘maar het is de vraag op welke termijn die veranderingen er komen. Dat hangt nu nog vaak af van de welwillendheid van instanties en organisaties. Het mooie van de nieuwe wetgeving is in elk geval dat zij juridische mogelijkheden biedt om bij dwarsliggende organisaties toegankelijkheid af te dwingen.’ Reageren? [email protected]

advertentie

Wenders confirms his MASTERY…with this STUNNING ODE to Sebastião Salgado – VARIETY

Podium van de vrijheid Met korting naar het museum‚ theater‚ concert? Amnesty-leden profiteren van bijzondere cultuuraanbiedingen. Zie: www.amnesty.nl/podiumvandevrijheid.

A film by Wim Wenders and Juliano Ribeiro Salgado www.cineart.nl

VANAF 4 DECEMBER IN DE BIOSCOOP Wordt Vervolgd 132 x 66 mm-corr.indd 1

uw cultuuradvertentie in deze rubriek? E [email protected] 06-11-14 17:21

De strijd woekert door in hun hoofd In de Gazastrook brak deze zomer het zoveelste conflict uit tussen Israël en Hamas. Er vielen 2.100 doden aan Palestijnse kant‚ onder wie veel burgers. Aan Israëlische zijde sneuvelden 66 militairen en zeven burgers. Eind augustus kwam er een staakt-hetvuren. Een maand later bezocht fotojournalist Geert van Kesteren het gebied. Van Kesteren: ‘De Gazanen rondom dit kampvuur raakten deze zomer allemaal hun huis kwijt. Israël bombardeerde hun hele wijk plat. De bewoners leven nu op straat. De dertiger in het midden vertelde dat het Israëlische parlement de begroting voor de volgende Gaza-oorlog al had goedgekeurd. De man links van hem zei dat de Al-Aqsabrigade binnen twee uur na het staakt-hetvuren opdracht gaf nieuwe tunnels te graven naar Israël. “Ik geloof niet dat Israël‚ Fatah of Hamas ons ooit nieuwe woningen zullen geven”‚ voegde hij toe. De meeste foto’s van het conflict in Gaza tonen geweld. Platgebombardeerde gebouwen‚ vechtende soldaten‚ stenen gooiende jongeren. Het zijn beelden die je dwingen partij te kiezen‚ waarmee ze onderdeel worden van de strijd. Deze foto toont het dagelijkse leven van mensen in een rustperiode tussen de oorlogen in. Ondertussen woekert de strijd in hun hoofd door‚ want voor angst‚ verdriet en trauma’s wordt geen staakt-het-vuren afgekondigd.’ © Geert van Kesteren

•

Ameyo Adadevoh Nigeriaanse arts die voorkwam dat ebola zich verder verspreidde in haar land door een geïnfecteerde Liberiaan in haar ziekenhuis vast te houden en te isoleren. Ondanks druk van de autoriteiten om de man vrij te laten‚ hield ze voet bij stuk. Adadevoh raakte zelf geïnfecteerd en stierf half augustus. Hans Boland Nederlandse vertaler van Russische literatuur weigerde de Russische Poesjkin-medaille. Aan de Russische cultureel attaché in Den Haag schreef hij: ‘Een dergelijk eerbetoon zou ik met de grootst mogelijke dank ontvangen‚ ware daar niet uw president‚ wiens gedrag en denkwijze ik veracht en haat.’ Frans van der Lugt Nederlandse pater die sinds 1976 in Syrië woonde weigerde zijn woonplaats Homs te verlaten‚ ook toen daar de Syrische burgeroorlog verhevigde. Op 7 april 2014 werd hij doodgeschoten op het terrein van zijn klooster‚ vermoedelijk door een lid van het Al-Nusrafront. Joshua Wong Hongkongse student en activist voor democratie‚ stond als 17-jarige aan het hoofd van de massale ‘paraplurevolutie’ in de straten van Hongkong. Relativeerde zijn eigen moed: ‘Mensen zeggen dingen als “Hongkong vertrouwt op jou” en sommigen noemden me zelfs een held. Ik word ongemakkelijk van dat soort lof.’

•

© Katrina Bridgeford/Newspix/Rex

Moedige eenlingen

‘Het is een hel op Nauru en dat weten jullie’ Sinds vorig jaar kunnen bootvluchtelingen geen asiel meer aanvragen in Australië. In plaats daarvan sluiten de autoriteiten hen op in detentiecentra op Papoea-Nieuw-Guinea of op het eiland Nauru – ook als het kinderen zijn. ‘Het beleid is duidelijk bedoeld om mensen af te schrikken.’

•

Groot gemis •

Cao Shunli (Peking‚ 14 maart 2014‚ 52 jaar). Chinese advocaat en mensenrechtenactivist. Overleed in de cel‚ vermoedelijk nadat haar medische zorg was onthouden. U Win Tin (Rangoon‚ 21 april 2014‚ 85 jaar). Birmees journalist en activist. Zat ruim een vijfde van zijn leven gevangen. Nadine Gordimer (Johannesburg‚ 13 juli 2014‚ 90 jaar). Schrijfster die zich haar leven lang inzette voor burgerrechten en vrijheid van meningsuiting in Zuid-Afrika. Anneke Bosman (Amsterdam‚ 29 maart 2014‚ 54 jaar). Onvermoeibaar hoofd van de afdeling Actie van Amnesty Nederland. Tessa van der Sande (Donetsk‚ 17 juli 2014‚ 26 jaar). Betrokken medewerker van Amnesty’s Speciaal Programma voor Afrika. Kwam om bij de ramp met vlucht MH17.

• • •

C

anberra – Het belooft een spannende dag te worden in het Australische parlementsgebouw. Tijdens een hoorzitting op vrijdag 22 augustus over het lot van kinderen in vreemdelingendetentie verdedigt de Australische minister van Immigratie Scott Morrison zijn omstreden asielbeleid. Juristen en mensenrechtenorganisaties bekritiseren Morrisons beleid. Zo spreekt Zeid Ra’ad al-Hussein‚ de Hoge VN-Commissaris voor de Mensenrechten‚ over ‘een keten van mensenrechtenschendingen’. Morrison meldt zich die ochtend in zaal 2R1 van het parlementsgebouw – een ruimte zonder ramen‚ met houten lambrisering tot aan het plafond. De Australische mensenrechtencommissie‚ een onafhankelijk overheidsorgaan‚ heeft hem opgeroepen als getuige. Commissievoorzitter Gillian Triggs onderwerpt Morrison aan een kruisverhoor.

Manus

Pacific O cean (Stille O ceaan)

Nauru

Papoea-Nieuw-Guinea

•

Cairns

AUSTRALIË

44 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Asielbeleid Australië

AUSTRALIË Canberra

© Blokplan

•

Tekst: Dolf de Groot

‘Hoe denkt u het opsluiten van kinderen te kunnen rechtvaardigen?’ begint Triggs. ‘Het is een maatregel die moet voorkomen dat er meer boten met vluchtelingen naar Australië komen’‚ zegt Morrison. ‘Maar waarom moet u daarvoor kinderen opsluiten?’‚ vraagt de juriste door. De minister: ‘Daar geef ik graag antwoord op‚ maar het gevaar bestaat dat we afdrijven van uw onderzoek.’ Triggs: ‘Volgens mij is het een heel simpele vraag. Is er bewijs dat het opsluiten van kinderen in vreemdelingendetentie helpt om het aantal bootvluchtelingen terug te dringen?’ Op een eiland De mensenrechtencommissie van Triggs deed het afgelopen jaar onderzoek naar de leefomstandigheden van minderjarige asielzoekers in Australische vreemdelingendetentie. Het definitieve rapport verschijnt eind dit jaar‚ maar Triggs heeft al laten weten wat haar conclusie is. ‘Het bewijs dat de detentie van kinderen zeer negatieve gevolgen heeft voor hun gezondheid en ontwikkeling stapelt zich op’‚ schreef de juriste in oktober op de opiniepagina van The Sydney Morning Herald. Het opsluiten van kinderen op het eiland Nauru zorgt volgens haar voor ‘de meeste schade’. Nauru‚ een eilandstaatje op drieduizend kilometer van Australië‚ is de locatie van een van de twee offshore gevangenissen waar Australië bootvluchtelingen opsluit. Het is

half zo groot als Schiermonnikoog en telt negenduizend straatarme inwoners: 90 procent van de Nauruanen is werkloos. In de vorige eeuw stond Nauru bekend om zijn fosfaatmijnen. Die inkomstenbron verdween nadat het eiland was afgegraven en het overgrote deel van de natuur was verwoest. De Australische ontwikkelingshulp die Nauru krijgt in ruil voor het herbergen van asielzoekers‚ is nu de grootste inkomstenbron van het land. Het andere buitengaatse detentiecentrum van Australië is gevestigd op Manus‚ een eiland voor de noordkust van Papoea-NieuwGuinea. De twee detentiecentra vormen het meest omstreden onderdeel van het Australische asielbeleid. Onderschept De Australische regering noemt haar aanpak de Pacific Solution‚ naar de Engelse benaming van de Stille Oceaan. Onderdeel van deze ‘oplossing’ is dat sinds vorig jaar geen enkele bootvluchteling asiel in Australië kan aanvragen. De Australische conservatieve regering voerde die maatregel in nadat in 2012 en 2013 zo’n 30 duizend vluchtelingen per boot in Australië waren aangekomen. De meeste bootjes die vanuit Indonesië of Sri Lanka richting Australië varen worden tegenwoordig op volle zee door de kustwacht onderschept en teruggestuurd. Afgelopen zomer droeg de kustwacht zelfs een groep Tamils uit Sri Lanka over aan de Sri

Lankaanse marine – precies de autoriteiten waarvoor de Tamils waren gevlucht. Wie de Australische wateren toch bereikt‚ wordt opgepakt en voor onbepaalde tijd opgesloten op Nauru of Manus. Ook als blijkt dat de asielzoekers om gegronde redenen zijn gevlucht. En ook als het kinderen zijn. De bootvluchtelingen kunnen de detentiecentra alleen verlaten als een ander land hun asiel verleent. Zoals Nauru zelf: een groep van 29 tieners kreeg een verblijfsvergunning voor de eilandstaat. Een deel van de lokale bevolking is daar fel tegen. Een groep Nauruanen heeft al een keer vier asielzoekers in elkaar geslagen. De tweede optie is terugkeren naar huis. Tussen september 2013 en september 2014

ber bekend dat een Iraanse asielzoeker op Manus was overleden aan bloedvergiftiging. De man had in juli een wond aan zijn voet opgelopen‚ maar mocht van het beveiligingspersoneel niet naar een dokter. Zijn toestand verergerde en hij overleed op 5 september. Later kwam naar buiten dat zijn consult op 27 september stond gepland – bijna twee maanden na zijn eerste verzoek.

Fysiek beschadigd De Australische mensenrechtencommissie heeft de stilte de afgelopen maanden doorbroken. Op de website van de commissie staan inmiddels tientallen getuigenissen vanuit Nauru en Manus. ‘Op Nauru worden kinderen mentaal en fysiek beschadigd’‚ schrijven anonieme medewerkers van de Aus‘Veel Australiërs zweven door het leven‚ ze tralische liefdadigheidsweten niet hoe het is te moeten vluchten.’ organisatie Save the Children bijvoorbeeld. In de brief vertellen ze dat een bewaker een kind heeft aangerand hebben 450 vluchtelingen op beide eilanden en dat andere kinderen zijn bedreigd met dat gedaan (bijna een kwart van het totaal). verkrachting. Ook zouden kinderen hebben geprobeerd zelfmoord te plegen – of waren De detentiecentra op Nauru en Manus zijn ze getuige van pogingen daartoe. Verder met veel geheimzinnigheid omgeven. Journalisten en mensenrechtenorganisaties kun- ontbreekt het hun volgens de medewerkers op Nauru aan medische zorg. Als de vluchtenen er niet of nauwelijks naartoe. Medewerlingen daarover klagen‚ antwoordt het bekers moeten geheimhoudingsverklaringen veiligingspersoneel dat ze ‘ook kunnen teondertekenen. Toch bereikt af en toe een ruggaan naar hun eigen land’. > verhaal de buitenwereld. Zo werd in septemAsielbeleid Australië | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

45

Twee maanden later zucht Peter Catt diep‚ als hij terugdenkt aan de verdediging van Morrison. Catt is voorzitter van een interkerkelijke werkgroep die zich inzet voor vluchtelingen. In Australië geldt hij als autoriteit op het gebied van asiel. ‘Het beleid van Morrison is overduidelijk bedoeld om mensen af te schrikken’‚ zegt Catt in zijn kantoor naast de kathedraal ‘Soms huilen kinderen urenlang om een van de Australische stad druppel water’‚ schrijft een kind vanaf Nauru Brisbane. ‘De minister wil dat alleen niet publiekelijk toegeven.’ De priester laat een foto zien van een plein zijn giftige duizendpoten‚ grote krabben en in de Pakistaanse stad Quetta‚ vlak na een schorpioenen. ‘In onze kamers‚ in onze klebomaanslag van de Pakistaanse Taliban. ren. We zijn heel bang.’ Rond een zwartgeblakerde krater liggen lichaamsdelen en plassen bloed. Slachtoffers Consequentie worden op brancards weggedragen. Catt In de hoorzitting van de mensenrechtencomwijst op een groot billboard langs het plein‚ missie zegt Immigratieminister Morrison dat met een poster van de Australische overheid. hij het ‘stoppen van de boten’ belangrijker Bootvluchtelingen zullen nooit een Australivindt dan de internationale verdragen die het sche verblijfsvergunning krijgen‚ staat erop. land heeft geratificeerd‚ waaronder het VN‘Het Australische asielbeleid is bedoeld om Vluchtelingenverdrag. ‘Ons succesvolle beleid mensen af te schrikken’‚ zegt Catt. ‘En om van offshore-detentie en het terugsturen van mensen die zo’n aanslag hebben overleefd af boten heeft ervoor gezorgd dat onze grenzen te schrikken‚ moet je de huidige asielzoekers weer veilig zijn en er niet langer kinderen op wel heel slecht behandelen.’ zee verdrinken’‚ houdt hij commissievoorzit-

Opvallend genoeg staat het asielbeleid in Australië zelf vrijwel niet ter discussie. Ook de grootste oppositiepartij‚ het sociaaldemocratische Labour‚ steunt de Pacific Solution. Uit een landelijke opiniepeiling van begin dit jaar bleek dat 60 procent van de bevolking vindt dat de bootvluchtelingen zelfs nog wel harder kunnen worden aangepakt. Volgens Catt is de stemming onder de bevolking deels veroorzaakt door de retoriek die Australische politici al tien jaar lang gebruiken. ‘In Canberra hebben ze goed door dat een groep stemmers gevoelig is voor thema’s als veiligheid en immigratie.’ Ook minister Morrison bestempelt bootvluchtelingen steevast als ‘illegale immigranten’‚ die de Australische soevereiniteit zouden bedreigen met een verzonnen vluchtverhaal. Catt: ‘Morrison gaat er op voorhand van uit dat geen van de bootvluchtelingen in eigen land gevaar loopt. Hij weigert hun verhalen te onderzoeken‚ en dat terwijl de Australische immigratiedienst in 2012 (toen het beleid veel minder streng was) nog oordeelde dat 90 procent van de asielclaims van bootvluchtelingen gegrond was.’ Voordringers Daarnaast stelt Morrison dat de bootvluchtelingen ‘voordringers’ zijn. Asielzoekers moeten in zijn ogen netjes op hun beurt wachten in een buitenlands vluchtelingenkamp‚ tot Australië of een ander land besluit ze op te nemen. Australiërs zijn‚ volgens Catt‚ gevoelig voor dit argument‚ ook omdat de minister er vaak op wijst dat Australië jaarlijks twaalfduizend verblijfsvergunningen geeft aan vluchtelingen die

© Australian Human Rights Commission’s Inquiry into Children in Immigration Detention 2014

geregistreerd staan bij de UNHCR‚ de vluchtelingenorganisatie van de VN. Maar in werkelijkheid hebben volgens Catt maar weinig vluchtelingen de mogelijkheid om zich te laten registreren: volgens de UNHCR heeft nog geen 10 procent van het wereldwijde aantal vluchtelingen zich aangemeld‚ en slechts 1 procent van die geregistreerde vluchtelingen wordt uiteindelijk opgenomen door een ander land. Catt wijst erop dat het VN-Vluchtelingenverdrag bepaalt dat niet-geregistreerde vluchtelingen evenveel recht hebben op bescherming. Hij vertelt over een familie uit Birma‚ die tot de Rohingya behoren‚ een etnische groep die in Birma stelselmatig wordt vervolgd. Na een aanval van het leger is de familie naar Maleisië gevlucht. Daar werden ze in een vluchtelingenkamp on-

46

Links: de Australische marine onderschept in september 2013 een boot van dertig meter in de Indische oceaan met 56 Iraanse asielzoekers en een Afghaanse man uit Kunduz. Midden: het eilandstaatje Nauru. Rechts: tekening van de 10-jarige Melika, die vastzit in het detentiecentrum op Manus.

traliërs zweven door het leven. Ze kunnen zich niet voorstellen wat het is om te moeten vluchten. Zo erg kan het toch niet zijn‚ denken ze dan. Maar dat is het wél.’ Op Nauru proberen sommige kinderen de Australische bevolking ook persoonlijk aan te spreken. ‘Stel je voor’‚ staat er in een van de brieven uit het detentiecentrum‚ ‘dat wij jullie kinderen zouden zijn. Zouden jullie ons dan ook zo behandelen?’ Reageren? [email protected]

advertentie

SoundS of Silence t/m 11.01.2015 www.coda-apeldoorn.nl/sos

| Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Asielbeleid Australië

dergebracht. Catt kent verhalen over vrouwen die door het Maleisische leger uit de vluchtelingenkampen zijn gehaald en daarna zijn verkocht aan de Thaise seksindustrie. ‘Ik durf er niet aan te denken wat er met de kinderen gebeurt.’ De familie heeft zich in het kamp in Maleisië nooit kunnen registreren als vluchteling‚ zegt Catt. ‘Na tien jaar wachten hebben ze een mensensmokkelaar betaald. Anders hadden ze er nu nog gezeten.’ Catts werkgroep probeert bootvluchtelingen in Australië een menselijk gezicht te geven. ‘Zo hoop ik de angst voor mensen van buiten te verkleinen. Want die is in dit land altijd latent aanwezig.’ Het is de priester opgevallen dat ook kerkgangers zich vaak niet kunnen identificeren met vluchtelingen. ‘Mensen hebben het hier zó goed. Veel Aus-

Eike, 2013, Bertil Nilsson, courtesy Galerie Wilms

ter Triggs voor. De kinderen op Nauru zijn volgens hem ‘een consequentie’ van dat beleid. Triggs concludeert daarop dat Morrisson ‘weigert morele of juridische verantwoordelijkheid’ te nemen. Geïrriteerd voegt ze toe: ‘U zegt simpelweg dat deze kinderen het maar moeten verdragen.’ De minister: ‘Ik laat me geen woorden in de mond leggen.’

© Corbis/HH

© Joël van Houdt/HH

Volgens de meest recente statistieken zitten op Nauru in totaal 1.095 asielzoekers opgesloten‚ onder wie zo’n tweehonderd kinderen. Op de website van de commissie staat ook een aantal brieven van deze kinderen. ‘Het is hier een hel en dat weten jullie’‚ schrijft een van hen. ‘Jullie weten het‚ want jullie hebben het georganiseerd. De wreedheid‚ de paniek en de onmenselijkheid.’ Een andere minderjarige asielzoeker begint een brief van twee kantjes met de constatering dat ‘alle moeders verdrietig zijn en alle vaders nerveus en boos’. Bovendien is het ‘heel erg heet’ op Nauru‚ en is er vaak te weinig drinkwater. ‘Soms huilen kinderen urenlang om een druppel water.’ En overal

De grote verliezers Internationale fotografen konden Syrië de afgelopen jaren nauwelijks in. Het waren daarom vooral lokale fotografen die het conflict in beeld brachten. De in Aleppo wonende Karam Almasri is een van hen. Almasri: ‘Het doet me pijn wat er in Syrië gebeurt. En vooral in Aleppo. Mijn stad. Helemaal verwoest. Deze foto van een Syrische vrouw die zich een weg baant door het puin in een straat in Aleppo‚ nam ik in juli van dit jaar. Regeringseenheden hadden net een van de vele luchtaanvallen uitgevoerd‚ waarbij opnieuw veel doden waren gevallen. De foto laat zien hoe het dagelijks leven van veel Syrische burgers er de laatste jaren uitziet. Zij zijn de grootste slachtoffers van het conflict. Ondanks de verwoesting van hun land proberen ze een zo normaal mogelijk leven te leiden.’ © Karam Almasri

Nieuwolda‚ 18 november 2014

Nederland op z’n slechtst •

Tussen wal en schip Alleen al in 2014 stierven duizenden bootvluchtelingen op de Middellandse Zee op weg naar een beter bestaan in Europa. Nederland gaf geen gehoor toen Italië hulp vroeg om meer reddingsoperaties uit te voeren. Zwarte Pieten Kan het zwarte hulpje van Sinterklaas nog wel‚ anno 2014? Tot in de hoogste politieke gelederen was hier discussie over. Activisten die Zwarte Piet discriminerend vonden‚ werden met de dood bedreigd. Bij de intocht in Gouda werden negentig demonstranten aangehouden. Het heerlijk avondje zal nooit meer hetzelfde zijn. 1% Bij elkaar opgeteld hebben de EU-lidstaten toegezegd 33.393 vluchtelingen toe te laten. Dat is slechts 1 procent van het totale aantal van 3‚2 miljoen. Nederland zegde toe om in 2014 niet meer dan 250 gevluchte Syriërs op te nemen. Kastje-muur Vluchtkerk‚ Vluchtflat‚ Vluchtkantoor‚ Vluchthaven‚ Vluchtgebouw. Zo’n tweehonderd uitgeprocedeerde en niet-uitzetbare asielzoekers zwerven sinds voorjaar 2012 door Amsterdam. In november oordeelde het Europees Comité voor de Sociale Rechten van de Raad van Europa dat Nederland verplicht is hun basisopvang te verlenen. Of Nederland dit gaat doen‚ staat nog lang niet vast. ‘We gaan niet in de houding springen en iedereen eten en drinken geven’‚ zei staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie) vorig jaar‚ toen het comité met een voorlopige uitspraak kwam in deze zaak.

•

Tenzin Delek Rinpoche

Khenpo Kartse

Sinds de inval in 1950 houdt China Tibet met harde hand bezet. Sindsdien verloren honderdduizenden Tibetanen hun leven door hongersnood, marteling en executies. Ook nu gaan de mensenrechtenschendingen in Tibet door China onverminderd door. Systematisch wordt het Tibetaanse volk gedwongen haar taal, godsdienst en unieke cultuur op te geven. Tenzin Delek Rinpoche en Khenpo Kartse gingen hiertegen in protest en zijn gevangen gezet. Beide boeddistische leiders zijn ernstig ziek en krijgen geen medische hulp. International Campaign for Tibet (ICT) wil daarom op 10 december, de dag van de mensenrechten, 10.000 petities bij minister Koenders aanbieden om bij China aan te dringen dat zij met spoed medische zorg verleent aan deze twee boeddhistische leiders. Jouw steun maakt het verschil! ICT voert met succes campagne voor de vrijlating van politieke gevangenen in Tibet. Zo is door onze acties Dhondup Wangchen in juni vrijgelaten. Teken nu de petitie op www.iksteunpolitiekegevangenenintibet.nl

www.iksteunpolitiekegevangenenintibet.nl International Campaign for Tibet zet zich in voor mensenrechten en democratische vrijheid voor Tibetanen in Tibet. Gesteund door onze ruim 100.000 donateurs wereldwijd geven wij al meer dan 25 jaar een stem aan het vreedzame verzet van het Tibetaanse volk.

•

•

S

trange letters are coming to you nowadays. This one is from Nieuwolda‚ The Netherlands. You can find Nieuwolda in the yellow coleseed fields of the district Oldambt in the north of The Lowlands‚ a footstep away from ’t Waar‚ a name familiar to the rich who order their yachts there. Shahs of Iran‚ modern Russian oil tycoons and kings of Jordan: at a certain moment in time they all turn to their personal lackeys for life at the seas and say: ‘Call Dirk-Jan in ’t Waar.’ At least one inhabitant of my village was thinking of you and your fate long before Amnesty International asked me – a well-known ex-soccer player of this region who fought for the flag of his beloved country – to write you a letter to support you during your long imprisonment after you did your duty for your country. When I see horror pictures of IS murdering innocent people in the desert with their knives and cameras‚ it reminds me of pictures you brought into daylight from precision bombs dropped out of the sky by the American Army in Bagdad‚ killing 18 innocent Iraqis. Is there a difference to be made between these two horrifying atrocities? No. We are witnessing the same forbidden human act: murder. The IS knife-murders we see on our screens nowadays are‚ in a way‚ actions of revenge for the sloppy attacks by the US laser bombers. It’s wartime. We should not believe that we‚ in the ‘western and therefore good’ part of the world‚ murder for peace and happiness‚ no‚ we are murderers of 18 pedestrians crossing a street and should be prosecuted. I thank you for the wise and humane decision to help WikiLeaks and to publish all these hundreds of thousands of dazzling documents. I am with you‚ Chelsea. I am somewhat ashamed to write this only after I was invited to do so by Amnesty International‚ but I now thankfully seize this opportunity and scream out loud in this letter: persist‚ be sure of the right thing you did‚ have faith‚ not in God and Country of course‚ but in all your true admirers and followers. When you are tired and hopeless some Tuesday afternoon‚ not to worry: we take care‚ we have faith‚ we will stay convinced of the so deeply justified and brave ‘criminal’ act you executed. Thank you again and again. Sincerely yours,

© Károly Effenberger/HH

Jouw handtekening kan de levens van Tenzin en Khenpo redden. Teken nu!

Jan Mulder (1945) is televisiepersoonlijkheid‚ schrijver en ex-profvoetballer (onder meer bij Ajax en Anderlecht). Voor Amnesty’s Schrijfmarathon op 10 december (zie pagina 52) schreef Mulder een brief aan Chelsey Manning‚ een van de gevangenen voor wie de organisatie die dag actievoert.

Jan Mulder schrijft Chelsea Manning | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

51

Pennen voor je leven Wereldwijd nemen op 10 december honderdduizenden mensen een van de machtigste wapens ter hand die er bestaan: de pen. Zes mensen staan centraal in Amnesty’s Schrijfmarathon 2014‚ maar ook voor andere activisten en gewetensgevangenen kunnen deelnemers brieven schrijven.

Geheime informatie gelekt Bekennen na marteling Oezbekistan – Erkin Musajev uit Oezbekistan werd in 2006‚ op weg naar een conferentie van de Verenigde Naties‚ opgepakt. Veiligheidsagenten hadden een diskette met vertrouwelijke informatie in zijn bagage aangetroffen en beschuldigden hem van spionage. Volgens Musajev hadden agenten de diskette in zijn tas gestopt. Uiteindelijk bekende hij‚ volgens zijn familie na langdurige marteling. Hij kreeg twintig jaar gevangenisstraf. Amnesty roept de autoriteiten op Musajev vrij te laten. De Oezbeek‚ vader van twee kinderen‚ werkte tot 2004 bij het ministerie van Defensie‚ maar verwierf daarna een functie bij de NAVO‚ en vervolgens bij de VN. In 2006 kregen veel NAVO- en VN-medewerkers in Oezbekistan lange gevangenisstraffen op beschuldiging van fraude‚ verraad en machtsmisbruik. Dit gebeurde na internationale kritiek op Oezbeeks overheidsingrijpen bij een demonstratie‚ waarbij honderden doden vielen.

Verenigde Staten – Een celstraf van 35 jaar voor het lekken van geheime informatie. Daartoe werd Chelsea Manning uit de Verenigde Staten eind 2013 veroordeeld. Manning was analist in het Amerikaanse leger en had daardoor toegang tot geheime overheidsdocumenten. In 2010 openbaarde zij zo’n 700 duizend documenten via klokkenluiderssite WikiLeaks. Nadat het vonnis was uitgesproken gaf de soldaat‚ die als Bradley Manning werd geboren‚ aan als vrouw te willen leven en nam de naam Chelsea aan. Manning wilde met het lekken een openbaar debat aanwakkeren over mogelijke mensenrechtenschendingen door het Amerikaanse leger in Irak en Afghanistan. De rechter veroordeelde haar echter wegens overtreding van de spionagewet en het ‘helpen van de vijand’. Amnesty vraagt de autoriteiten om haar vrijlating. Zie ook de brief van Jan Mulder op pagina 51.

De doodstraf Ruzie zoeken China – Liu Ping uit China zette zich in om de corruptie in haar land tegen te gaan. Vlak nadat ze regeringsfunctionarissen had gevraagd hun vermogen bekend te maken‚ werd ze door leden van de veiligheidsdienst opgehaald en vervolgens veroordeeld tot zesenhalf jaar gevangenisstraf. Ze zou zich schuldig hebben gemaakt aan ‘ruzie zoeken en het uitlokken van onrust’ en ‘het bijeenroepen van een menigte om de openbare orde te verstoren’. Amnesty vraagt om haar vrijlating. Liu (50) is lid van de Nieuwe Burgerbeweging‚ die naar meer democratie streeft. De beschuldiging van ‘ruzie zoeken en het uitlokken van onrust’ hangt samen met haar deelname aan vergaderingen over sociaal-politieke onderwerpen. De aanklacht van het ‘bijeenroepen van een menigte om de openbare orde te verstoren’ volgde op een openbare toespraak die Liu hield terwijl ze pamfletten uitdeelde. Liu heeft altijd volgehouden dat ze slechts gebruikmaakte van haar rechten. In de gevangenis kreeg ze gezondheidsproblemen‚ maar medische zorg bleef uit. Liu Pings dochter en moeder worden lastiggevallen en geïntimideerd.

Nigeria – Moses Akatugba uit Nigeria werd in 2005 gearresteerd omdat hij verdacht werd van een gewapende overval. Zelf zegt hij daarbij niet betrokken te zijn geweest. Tijdens zijn drie maanden durende detentie in het politiebureau is hij ernstig gemarteld. Na acht jaar begon zijn rechtszaak. Het enige bewijs tegen hem was een na marteling afgedwongen bekentenis en de getuigenis van het slachtoffer. Het vonnis van de rechtbank luidde: de doodstraf. Amnesty roept de autoriteiten op het doodvonnis in te trekken. Akatugba (nu 25) was 16 op het moment van de overval. Internationale wetgeving verbiedt terdoodveroordeling van iedereen die ten tijde van het misdrijf jonger dan 18 jaar is.

Op 10 december‚ de internationale Dag van de Rechten van de Mens‚ houdt Amnesty Nederland voor de tweede keer een 24 uurs-Schrijfmarathon in haar kantoor op de Amsterdamse Keizersgracht. Een etmaal lang worden brieven geschreven voor de mensen over wie u op deze pagina’s leest. Ook bekende Nederlanders‚ onder wie Hedy d’Ancona‚ Jan Mulder‚ Maarten Spanjer‚ Manon Uphof en Frénk van der Linden‚ schrijven mee. Ook elders in het land vinden op 10 december schrijfmarathons plaats. Meer informatie of zelf mee schrijven? Kijk op www.amnesty.nl/schrijfmarathon.

52 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Amnesty’s Schrijfmarathon

amnesty Duizend zweepslagen Saudi-Arabië – De Saudische blogger Raif Badawi werd begin mei 2014 veroordeeld tot tien jaar cel en duizend zweepslagen plus een boete van 191 duizend euro. Hij zou de Saudische wet op informatietechnologie hebben overtreden en hij zou op zijn online forum islamitische religieuze symbolen hebben beledigd. Als hij vrijkomt‚ mag hij tien jaar lang niet reizen en mag hij geen journalistiek meer bedrijven. Badawi is medeoprichter van een van de grootste online fora van Saudi-Arabië‚ Saudi Arabian Liberals. Dit is de werkelijke reden voor zijn veroordeling. Amnesty roept de autoriteiten op Badawi vrij te laten. De Saudische autoriteiten voeren een meedogenloze campagne om vreedzame activisten de mond te snoeren. Hierbij zetten ze ernstige middelen in‚ zoals zware gevangenisstraffen en lijfstraffen.

Vloeken bij de bushalte Rusland – Jevgeni Vitisjko uit Rusland werd op 3 februari 2014 gearresteerd. Hij zou bij een bushalte hebben gevloekt. Eerder‚ in juni 2012‚ was de milieuactivist veroordeeld tot drie jaar cel voorwaardelijk. Hij had een gat gemaakt in een hek bij de woning van de gouverneur van Sotsji omdat hij bewijs wilde verzamelen voor het kappen van zeldzame bomen. Vitisjko moest zich sindsdien aan strenge regels houden om celstraf te voorkomen. Met zijn ‘vloek’ had hij die regels overtreden en moet hij nu alsnog zijn straf uitzitten. Vitisjko (40) onderzocht onrechtmatigheden bij de bouw van Olympische voorzieningen in Sotsji‚ waar begin dit jaar de Winterspelen werden gehouden. In maart is hij overgebracht naar een strafkamp. De autoriteiten leggen hem geregeld extra straffen op‚ omdat hij de gevangenisregels zou overtreden. De echte reden is dat hij medegevangenen juridische hulp verleent. Op 24 september 2014 diende Vitisjko’s zaak in hoger beroep‚ maar zijn straf bleef gehandhaafd. Amnesty vraagt om zijn vrijlating.

Sieraden en wijn Voor wie nog een cadeau zoekt voor de feestdagen: de Liberty Collection is een gloednieuwe sieradenlijn die het gevoel van vrijheid moet verbeelden. Verkrijgbaar zijn een ring en een armband‚ in 925 sterling zilver en in 18 karaat witgoud‚ geelgoud en roségoud. De ring is er vanaf 270 euro‚ de armband vanaf 450 euro. Een deel van de opbrengst komt ten goede aan het werk van Amnesty. Bestellen kan via www.andsparkles.com. Wie (veel) minder te besteden heeft‚ kan een goede fles ZuidAfrikaanse fairtradewijn kiezen‚ die Amnesty met Grapedistrict op de markt brengt. Er is een witte Sauvignon Blanc en een rode Merlot. Een fles kost 8‚99 euro en is verkrijgbaar in de Grapedistrictwinkels‚ of – vanaf zes flessen – online via www. grapedistrict.nl.

Tijdens Amnesty’s Schrijfmarathon 2013 klommen honderdduizenden mensen in 143 landen 2.373.422 keer in de pen. Resultaten bleven niet uit. ‘Het onvoorstelbare gebeurde vandaag: Misha mag naar huis’‚ liet de zus van Michail Kosenko uit Rusland weten. ‘Jullie inzet heeft tot succes geleid‚ zo blijkt uit mijn vrijlating’‚ zei huisvestingsactiviste Yorm Bopha uit Cambodja. ‘Dankzij jullie hulp stemde de regering in om ons te helpen’‚ schreef een lid van de uit hun woonwijken verdreven Badia East-gemeenschap in Nigeria. advertentie

(Her)ontdek bekende steden met de RightsWalk-app als gids: Trails of Justice (Den Haag), la Ville en Rose (Maastricht), Dwars door de Stad (Amsterdam), Cacao, Suiker & Slaven (Middelburg) en Herinneringen aan Mensenrechten (Apeldoorn).

nieuws

Download GRATIS de app: www.rightswalk.nl

Speel ’m ook! Download GRATIS de Pubquiztoolkit: www.amnestypubquiz.nl.

januari

februari

maart

april

mei

Waar Amnesty actie voor voerde in 2014

juni

juli

augustus

Achteroverleunen was er voor Amnesty wederom niet bij dit jaar. Van de Winterspelen in Sotsji tot de conflicten in Syrië‚ Irak en Oekraïne: onvermoeibaar bracht de organisatie gepleegde wandaden onder de aandacht en kwam ze op voor wie zijn nek uitsteekt. Amnesty deed dat met nieuwe actiemiddelen als een app om alarm mee te slaan. En met voetbalplaatjes. Een overzicht.

Tekst: Bernadette Booij en Jeroen Teitler Januari Gitmo again – De Amerikaanse president Obama zette begin 2009 zijn handtekening onder de beslissing het gevangenenkamp Guantánamo Bay te sluiten. Toch zitten er nog 149 mannen vast‚ op dubieuze gronden. Amnesty roept de VS nogmaals op het detentiecentrum te sluiten en onderzoek te doen naar mensenrechtenschendingen die daar zouden zijn begaan. Christelijke rebellen – Op 10 januari valt de regering van de Centraal-Afrikaanse Republiek. Christelijke en islamitische rebellen in het land bestrijden elkaar. Een Amnesty-onderzoeksteam ter plekke constateert de ergste mensenrechtenschendingen ooit begaan in dit land. Goed nieuws Een Bahreinse kinderrechter gelast de vrijlating van Jehad Nabeel al-Samee (10) en Abdullah Yousif al-Bahrani (13). Zij zouden bij een demonstratie stenen hebben gegooid‚ wat ze ontkenden. Amnesty voerde bliksemacties voor de tieners.

Februari Sotsji – Amnesty vestigt de aandacht op de schaduwzijde van de Olympische Winterspelen 2014: ‘Kijk verder dan Sotsji’. Bij het Kremlin wordt een petitie voor vrijheid van meningsuiting aangeboden met 336.412 handtekeningen. Ook zijn er acties voor vrijlating van onder anderen milieuactivist Jevgeni Vitisjko. Tijdens de Spelen worden opnieuw mensenrechtenverdedigers gearresteerd‚ onder wie twee leden van punkband Pussy Riot. Oekraïne – In Oekraïne vallen bij confrontaties tussen de autoriteiten en demonstranten vele doden en gewonden. Amnesty roept op tot beëindiging van het politiegeweld en berechting van de verantwoordelijken. Goed nieuws Gouverneur Jay Inslee van de Amerikaanse staat Washington schort de doodstraf op. ‘Er is te veel twijfel en er bestaan te veel fouten in het systeem. We kunnen niet met de doodstraf doorgaan als het systeem niet perfect is’‚ zegt Inslee.

Maart Gebruik je macht – Via een langlopende campagne werft Amnesty deelnemers voor acties voor individuen die gevaar lopen. Het hele jaar zijn er grootschalige acties voor onder anderen de Chinese mensenrechtenverdediger Liu Xia en de gemartelde Mexicaanse Claudia Medina. #WithSyria – Op 13 maart wordt ’s avonds in ruim veertig landen stilgestaan bij de burgeroorlog in Syrië. Een beeltenis van een meisje met een rode ballon van de graffitikunstenaar Banksy wordt geprojecteerd in onder meer Amsterdam (op het Rijksmuseum)‚ Londen en in het Zaatari-vluchtelingenkamp in Jordanië. Goed nieuws Twee‚ nogal late‚ vrijlatingen. In Japan komt terdoodveroordeelde Hakamada Iwao vrij na 45 jaar in de isolatiecel. De rechtszaak tegen hem vertoonde gebreken‚ oordeelt het Hof van Beroep. In de VS wordt Glenn Ford vrijgelaten na dertig jaar dodencel. Uit nieuw bewijsmateriaal blijkt dat hij op het cruciale tijdstip niet in de buurt was van de winkel waar hij iemand zou hebben vermoord.

54 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Amnesty in 2014

April Leerstoel – Amnesty en de Stichting Vredeswetenschappen (SVW) richten de leerstoel International Business and Human Rights op. Cees van Dam wordt de eerste bijzonder hoogleraar op deze leerstoel op de Rotterdam School of Management van de Erasmus Universiteit. Hij onderzoekt de rol van bedrijven bij het respecteren van mensenrechten. Handboek – Amnesty publiceert een herziene versie in zes talen van de Fair Trial Manual‚ een standaardwerk met richtlijnen voor een eerlijke rechtsgang. Wereldwijd gebruikt door onder anderen rechters en proceswaarnemers. Goed nieuws De inheemse gemeenschap Sawhoyamaxa mag terugkeren naar haar grond in Paraguay‚ die tientallen jaren in handen was van particuliere veeboeren. De Senaat stemt in met een wet die hierin voorziet. De Sawhoyamaxa leefden al die tijd in sloppenwijken langs een snelweg.

Mei Bevrijdingsfestivals – Bijna een jaar na het politiegeweld tijdens de Gezipark-demonstraties in Turkije gaan de agenten nog steeds vrijuit. Op Nederlandse Bevrijdingsfestivals worden handtekeningen verzameld onder een oproep de agenten te vervolgen. Festivalbezoekers gaan op de foto met een levensgrote afbeelding van een van de geweldsslachtoffers: Hakan Yaman (zie ook pagina 18). Afvalligheid – In Sudan krijgt de zwangere Meriam Ibrahim de doodstraf omdat zij trouwde met een christen. Amnesty Nederland begint een actie‚ die mede door een noodkreet van actrice Lieke van Lexmond‚ veel aandacht krijgt. De actie lijkt te werken: op 24 juli landt Ibrahim veilig met haar gezin in Italië. Apps – Amnesty lanceert twee nieuwe apps. Met de Panic Button-app kunnen mensenrechtenverdedigers in nood via hun smartphone alarm slaan. Met de Urgent Action-app kunnen Nederlandse actievoerders een e-mail sturen naar de verantwoordelijke autoriteiten wanneer een gevangene gevaar loopt‚ bijvoorbeeld als marteling of executie dreigt. Zo’n tienduizend mensen hebben de Urgent Action-app gedownload.

Juni Voetbalplaatjes – In aanloop naar het WK in Brazilië brengt Amnesty voetbalplaatjes uit met gehavende ‘voetballers’‚ om aandacht te vragen voor het politiegeweld tijdens protesten tegen de dure WK-voorzieningen. Ruim 87 duizend mensen wereldwijd geven de Braziliaanse autoriteiten een ‘gele kaart’. Diverse Braziliaanse ambassades‚ waaronder die in Nederland‚ zeggen de afspraak af om de kaarten in ontvangst te nemen. IS – Als de Islamitische Staat (IS) in NoordIrak oprukt‚ bezoekt Amnesty-onderzoeker Donatella Rovera de regio om bewijzen te verzamelen van mensenrechtenschendingen. Ze bericht over etnische zuiveringen en het lot van Yezidische vluchtelingen. Goed nieuws Op 21 juni wordt in WitRusland mensenrechtenverdediger Ales Bialiatski vervroegd vrijgelaten. ‘Ik ben ervan overtuigd’‚ zegt hij‚ ‘dat ik anderhalf jaar eerder ben vrijgekomen door de inzet van onder andere Amnesty-aanhangers.’

Juli Giant backflip for mankind – Op het muziekfestival Zwarte Cross in het Achterhoekse Lichtenvoorde overbrugt stuntman Jackson Strong 44 meter met zijn motor‚ een wereldrecord. Met de sprong vraagt hij aandacht voor de gevangengenomen Saudische blogger Raif Badawi (zie ook september). Jokowi – Koko Widodo (Jokowi) wint de Indonesische presidentsverkiezingen. Amnesty stuurt hem een lijstje met wensen op mensenrechtengebied. Amnesty voert dit jaar meer acties tegen mensenrechtenschendingen in Indonesië. Zo worden ruim 54 duizend handtekeningen verzameld voor de vrijlating van Johan Teterissa‚ een Molukse onderwijzer die vijftien jaar cel kreeg voor het zwaaien met een Molukse vlag. Goed nieuws De Sudanese jongerenactivisten Mohamed Salah Mohamed Abdelrahman‚ Moamar Musa Mohamed en Taj Alsir Jaafar worden op 11 juli vrijgelaten. Ze hadden twee maanden vastgezeten omdat ze deelnamen aan een demonstratie. Amnesty voerde een bliksemactie voor hen.

Augustus Gaza – Oorlog in de Gaza-strook. Amnesty roept op tot een wapenembargo tegen alle strijdende partijen. In een petitie worden met name de VS opgeroepen te stoppen met wapenleveranties aan Israël. Goed nieuws Het Oegandese Constitutionele Hof verklaart op basis van een technische fout de in maart ingevoerde antihomowet ongeldig. ‘Groot nieuws‚ ik ben officieel legaal’‚ twittert de Oegandese homoactivist Frank Mugisha. Goed nieuws Op 20 augustus keert Abdullah al-Mansouri terug in zijn woonplaats Maastricht. Hij zat sinds 2006 vast in Iran. Bij thuiskomst bedankte Al-Mansouri Amnesty-directeur Eduard Nazarski en Amnesty-groep Maastricht‚ waarvan hij lid is: ‘Zij hebben alles gedaan wat in hun macht lag.’

Amnesty in 2014 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

55

• DROOGTE

Puzzel mee & maak kans op € 2.500,-

© ANP

oktober

november

december

September Raif Badawi – Medewerkers van Amnesty Nederland demonstreren vanaf september iedere vrijdag voor de ambassade van Saudi-Arabië. Zij vragen om de vrijlating van blogger Raif Badawi‚ die voor het ‘beledigen van de islam’ tien jaar cel‚ duizend zweepslagen en 191 duizend euro boete kreeg. Het gerechtshof bepaalde dat Badawi iedere vrijdag vijftig zweepslagen krijgt‚ twintig weken lang. SOS Europa – ‘Eerst mensen‚ dan grenzen.’ Dat is Amnesty’s boodschap tijdens een demonstratie bij het Haagse Binnenhof. In 2014 kwamen duizenden bootvluchtelingen om het leven op de Middellandse Zee terwijl ze Europa probeerden te bereiken. Goed nieuws Zeven landen ratificeren het VN-Wapenhandelverdrag‚ waaronder Argentinië‚ Portugal en Senegal. Daarmee komt het aantal ratificaties op vijftig en wordt het verdrag van kracht. Het verdrag moet de export van wapens aan banden leggen naar landen waar ze vermoedelijk worden gebruikt om mensenrechten te schenden.

56 | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 | Amnesty in 2014

• STORM

• HAGEL

• WARMTEGOLF

• HALO WEERHUISJE Los de puzzel op door de afgebeelde • woorden in de letterbrij te zoeken en deze te omcirkelen. Als alle woorden omcirkeld zijn, blijven er nog • JAARGETIJDE • ZUIDPOOL enkele letters over die samen de oplossing van de woordzoeker vormen.

Eerste prijs:

€ 2.500,-

Het zou zomaar kunnen dat u binnenkort een mooi bedrag rijker bent! Bent ú straks de gelukkige winnaar van € 2.500,-?

Bel de oplossing door via 0800-1315 (gratis). Op werkdagen van 9-21 uur en op zaterdag van 10-16 uur.

Waar Amnesty actie voor voerde in 2014 Oktober Opgepakt – Bij een Amnesty-demonstratie voor de Russische ambassade houdt de Haagse politie twee Amnesty-medewerkers aan. Amnesty wilde aandacht vragen voor de veel te strikte voorwaarden die Rusland hanteert voor dergelijke protesten. In Moskou voert een medewerker van Amnesty Rusland dezelfde actie uit. Daar wordt niemand opgepakt. Bert‚ bel Amnesty – Op de eerste werkdag van minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders stelt Amnesty het telefoonnummer 0207733894 voor hem open. Daar wordt‚ alleen voor hem‚ kort wat informatie op een rijtje gezet‚ over onder meer de mensenrechtensituatie in Rusland‚ Saudi-Arabië‚ China en Turkije. Goed nieuws Na ruim vijf jaar gevangenschap wordt de Hondurees Ángel Colón vrijgelaten uit een Mexicaanse gevangenis. Tijdens zijn gevangenschap‚ waartegen Amnesty actievoerde‚ werd Colón gemarteld en gedwongen een valse verklaring te ondertekenen.

• DRUKKEND

De overgebleven letters vormen de oplossing.

November Eskinder Nega – Op 12 november biedt Amnesty bij de Ethiopische ambassade in Brussel bijna 45 duizend handtekeningen aan onder de oproep Eskinder Nega vrij te laten. Deze Ethiopische journalist werd in 2012 tot achttien jaar cel veroordeeld wegens ‘terrorisme’‚ na kritiek op de regering. Kinderrechten – Op de Dag van de Rechten van het Kind (20 november) viert Amnesty het 25-jarig bestaan van het VN-Kinderrechtenverdrag op scholen in het hele land, met quizzen, acties en… het eten van cupcakes.

December Schrijfmarathon – Op 10 december‚ Dag van de Mensenrechten‚ doen tienduizenden mensen over de hele wereld mee aan Amnesty’s Schrijfmarathon (zie ook pagina 52).

F

D

R

U

K

K

E

N

D

L

L

C

L

L

E

G

A

H

A

U

H

E

O

O

O

T

G

A

N

C

D

D

K

D

B

O

G

L

E

H

H

IJ

D

R

E

E

P

O

E

T

N

T

P

E

I

O

W

D

O

D

T

E

V

M

B

C

R

O

I

R

E

G

M

O

A

I

L

A

L

U

D

R

R

Z

R

D

L

O

N

K

Z

A

O

A

N

S

A

T

O

J

T

A

T

N

W

E

T

E

W

P

E

J

S

I

U

H

R

E

E

W

R

© DENKSPORT PUZZELBLADEN

Woordzoeker. De overgebleven letters vormen de oplossing.

• • • • • • • • •

BEWOLKT CODE ORANJE DAMP DE BILT DROOGTE DRUKKEND HAGEL HALO JAARGETIJDE

• • • • • • • • •

LUCHTDRUK NACHT VORST NAZOMER POOLCIRKEL REGENVAL STORM WARMTEGOLF WEERHUISJE ZUIDPOOL

1x

Tweede prijs: Postcode Loterij Koffer t.w.v. € 99,-

5x

© Denksport Puzzelbladen

september

• REGENVAL

Een stevige reiskoffer die u overal als handbagage mee naartoe kunt nemen. Stijlvol en gemakkelijk!

Derde prijs: HEMA Cadeaukaart t.w.v. € 20,Met de HEMA Cadeaukaart kunt u zelf een keuze maken uit het ruime assortiment van de winkels van HEMA.

Bel uw ia v oplossing door

315 0800 -1 tis) (gra

Oplossing Deelname aan deze actie is gratis. Deelname vanaf 18 jaar. Deze actie wordt mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij. Als u belt naar 0800-1315 zult u de vraag krijgen of er een aanbod tot deelname aan de Nationale Postcode Loterij, VriendenLoterij of de BankGiro Loterij mag worden gedaan. Medewerkers van de Nationale Postcode Loterij, VriendenLoterij hondenweer en de BankGiro Loterij zijn uitgesloten van deelname. Alle winnaars ontvangen persoonlijk bericht per telefoon en worden vanaf 29 januari 2015 gepubliceerd op www.postcodeloterij. nl/puzzel. Hier vindt u ook de volledige actievoorwaarden. De vergunning voor de loterij is afgegeven door de Kansspelautoriteit onder kenmerk 00.005.593 d.d. 19/12/2012

ca de au ka

ar t

20

�

50x

Puzzel Wanneer u alle vragen hiernaast juist beantwoordt‚ ontstaat er in de gekleurde balk van boven naar beneden een woord. Stuur dit woord vóór 5 januari 2015 per mail naar [email protected] (of per post naar Redactie Wordt Vervolgd‚ Postbus 1968‚ 1000 BZ Amsterdam)‚ o.v.v. ‘Decemberpuzzel’ en maak kans op een van de volgende prijzen. Vergeet niet uw (post)adres te vermelden.

-

1

2 3 4 5 6 7 8

5x de dvd Jimmy’s Hall. De film vertelt het waargebeurde verhaal van de Ierse activist Jimmy Gralton‚ die in de jaren ’30 voor de vrijheid van meningsuiting streed. Hij bouwde op het Ierse platteland een cultuurhuis waar mensen samenkomen om te leren‚ te debatteren‚ te lezen en te dromen‚ maar vooral om te dansen en plezier te hebben. Tot afschuw van de katholieke kerk. 2x de Amnesty-kalender 2014* 2x De dichtbundel Licht! (zie ook pag. 34)* 3x Het boekje De mensenrechten van Steen *De kalender en de dichtbundel zijn ook verkrijgbaar via webshop.amnesty.nl.

De winter staat voor de deur. Voor ons betekent dat feest. Voor kinderen in vluchtelingenkampen betekent het vooral vrieskou en nattigheid, duisternis en ziekte. Hoog tijd om deze kinderen goed in te pakken. Met warme kleren, met voedzaam eten en waterdichte tenten. Laat ze niet in de kou staan. Pak vluchtelingenkinderen goed in deze feestdagen. Vul hun verlanglijstje in op vluchteling.nl/pakzegoedin of geef direct op IBAN 999 Uw hulp is hun hoop.

NL48INGB0000000999 vluchteling.nl/pakzegoedin

9 10 11

© Puzzelcorner.nl

1. Maastrichtse mensenrechtenactivist die dit jaar werd vrijgelaten. 2. Eiland waar voor de kust honderden bootvluchtelingen de dood vonden. 3. Waar wachten Amerikaanse terdoodveroordeelden op hun straf? 4. Onderscheiding die de Nederlandse regering jaarlijks uitlooft voor vernieuwende mensenrechtenverdedigers. 5. Een van de drie landen die het Kinderrechtenverdrag niet hebben geratificeerd. 6. Marteltechniek waarbij je het gevoel krijgt dat je verdrinkt. 7. Deze Belgische zanger zei het volgende over racisme: 'De keuze is niet: bestrijden of de dialoog aangaan. Je moet het bestrijden door de dialoog aan te gaan.' 8. Volk dat afgelopen zomer een veilig heenkomen zocht in het Iraakse Sinjar-gebergte. 9. Favoriete wapen dat in het voorjaar door actievoerders in Kiev gebruikt werd tegen de ordetroepen van de inmiddels afgezette president Janoekovitsj. 10. Etnische minderheid in de Europese Unie. 11. Rechtsgeleerde die verscholen in een boekenkist wist te ontsnappen.

colofon Wordt Vervolgd is een uitgave van Amnesty Nederland. De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren. Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie. Hoofdredactie Arend Hulshof Redactie Marnix de Bruyne‚ Carolien Cuypers Gedelegeerd uitgever Roland van Veen Fotoredactie Lotti Pronk Vaste medewerkers Daan Bronkhorst‚ Arnon Grunberg‚ Eduard Nazarski‚ Linda Polman‚ Maarten Reijnders‚ Paul van der Steen‚ Jeroen Teitler‚ Frederiek de Vlaming Aan dit nummer werkten verder mee Karam Almasri‚ Bernadette Booij‚ William Daniels‚ Pieter Derks‚ Tamara Franke‚ Dolf de Groot‚ Guillaume Herbaut‚ Geert van Kesteren‚ Semezdin Mehmedinovic´‚ Jan Mulder, Minka Nijhuis‚ Puzzelcorner.nl‚ Henk van Renssen‚ Froukje Santing‚ Mira Zeehandelaar Redactieraad Yoeri Albrecht‚ Marjon Bolwijn‚ Rob Vreeken‚ Daan de Wit Redactie- en Amnesty-secretariaat Keizersgracht 177 (bezoekadres)‚ Postbus 1968‚ 1000 BZ Amsterdam‚ tel. 020-6264436‚ fax 020-6240889

E-mail [email protected] Website www.wordtvervolgdmagazine.nl Verschijningsdata 2014 Wordt Vervolgd verschijnt tien keer per jaar: 31/1‚ 28/2‚ 28/3‚ 25/4‚ 30/5‚ 3/7‚ 28/8‚ 26/9‚ 24/10‚ 5/12 (onder voorbehoud) App Wordt Vervolgd verschijnt ook als app voor tablets en smartphones van Apple en Android. Abonnementen Een los jaarabonnement kost € 30‚voor niet-Amnesty-leden. Amnesty-leden die minimaal € 30‚- per jaar contributie bijdragen kunnen Wordt Vervolgd gratis ontvangen. Bankrekening giften IBAN: NL42 INGB 0000 4540 00 BIC: INGB NL2A t.n.v. Amnesty International‚ Amsterdam Advertentie-acquisitie YUNO‚ Harriet Tomassen‚ [email protected] Directeur Amnesty Nederland Eduard Nazarski Bestuur Amnesty Nederland Martijn Franssen‚ Richard Goldstein (penningmeester)‚ Heleen de Jonge van Ellemeet (secretaris)‚ Ila Kasem (voorzitter)‚ Egbert Myjer‚ René Peters‚ Marieke Schoenmakers‚ Jeanine Wubbels (jongerenlid) Vormgeving en lay-out Heijdens Karwei‚ Amsterdam Prepress en druk Senefelder Misset‚ Doetinchem Distributie Sandd‚ Apeldoorn‚ [email protected] Oplage 250.000 ISSN 0165-4241

Wordt Vervolgd wordt verpakt in recyclebaar polyetheen (PE) kunstfolie waaruit bij verbranding geen giftige stoffen vrijkomen.

www.wordtvervolgdmagazine.nl Vragen? Ander tijdschrift? Verhuizing? Nieuw lid? Meer informatie? Aanvraag informatiefolders? Ga naar amnesty.nl/service Het werk van Amnesty International wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van:

Puzzel | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december ’14/januari ’15 |

59

Lukt het deze dappere boeren om Shell op de knieën te krijgen?

Boerengezinnen en vissers zijn zwaar de dupe van de olievervuiling van Shell in Nigeria. Help ons mee om het gelijk van deze gezinnen te halen!

Ze hebben onze hulp nodig om hun recht te halen In hoger beroep tegen Shell 2015 wordt een spannend jaar. 12 maart is de eerste zitting van het hoger beroep. Dan gaan we de strijd wéér aan voor rechtvaardigheid voor de mensen in Nigeria. Gaan de arme boeren gelijk krijgen en wint de lokale bevolking het van het grote geld? Milieudefensie ondersteunt de boeren in hun strijd. Om hen te helpen, maar ook om de wereld te laten zien dat grote, rijke multinationals verantwoordelijk zijn voor wat ze aanrichten, ook al is dat ver weg, in een land waar de bevolking niet

in staat is om zelf een dure, slepende rechtszaak te betalen. Shell weigert op te ruimen Boerengezinnen in de Nigerdelta hebben altijd geleefd van kleinschalige landbouw en visserij en verdienden soms een beetje extra om de kinderen naar school te kunnen laten gaan. Door slecht onderhoud, lekkages en sabotage van de oliepijpleidingen zijn grote delen van het gebied veranderd in een stinkend en besmeurd oliemoeras waar het letterlijk zwart ziet van de plak-

Steun het hoger beroep! Doneer met de actiekaart in deze Wordt Vervolgd of ga naar: milieudefensie.nl/shellrechtszaak/doneren

kerige ruwe olie. Shell is wettelijk verplicht haar rommel op te ruimen maar doet tot nu toe helemaal niets. Samen kunnen we Shell aanpakken We moeten voorkomen dat Shell de langste adem heeft en zomaar wegkomt met de verwoestingen die ze aanrichten. Ik wil u daarom dringend verzoeken om de boeren te helpen in hun strijd tegen Shell. Met uw gift kunnen we doorgaan met procederen, totdat Shell gedwongen wordt haar verantwoordelijkheid te nemen.