Woonwensen van nieuwe Nederlanders Samenvatting onderzoeksrapport – juni 2015
Voorwoord
In deze publicatie presenteren wij de be-
met niet-westerse allochtonen en hun woon
langrijkste bevindingen uit ons onderzoek
wensen; o.a. met Forum (een kennisinstituut
Woonwensen van nieuwe Nederlanders.
op het terrein van multiculturele vraag
We gaan in op de woonwensen van de
stukken). Tot slot zijn vier groepsdiscussies
drie grootste groepen nieuwe Nederlan-
gehouden
ders, te weten Turkse, Marokkaanse en
doelgroepen. In de groepsgesprekken is
Surinaamse Nederlanders.
onder andere ingegaan op de eisen die de
met
mensen
uit
de
drie
verschillende groepen stellen aan de woon Aantrekkelijke woningen
om geving, de woningplattegrond en de
Ons land telt op dit moment zo’n twee
architectuur.
miljoen mensen van niet-westerse afkomst, verdeeld over circa 620.000 huishoudens.
Meer informatie
De verwachting is dat deze groep de
Met deze publicatie willen we gemeenten,
komende jaren fors zal blijven groeien en in
woningcorporaties en andere betrokken par-
2030 uit ongeveer 2,7 miljoen mensen zal
tijen een handvat bieden om toekomstige
bestaan. Gemeenten, woningcorporaties en
projecten zo goed mogelijk af te stemmen
marktpartijen zullen in hun beleid en ontwik
op de woonwensen van deze doelgroepen.
kelstrategie dan ook meer rekening moeten
Wij hopen dat u uw voordeel kunt doen met
gaan houden met de woonwensen van deze
de onderzoeksresultaten. Voor meer infor-
doelgroep. Het is belangrijk om voor iede-
matie over dit onderwerp kunt u contact op-
reen aantrekkelijke woningen te bouwen,
nemen met Sander Klaver, Senior Marktanalist
hetzij in bestaand bebouwd gebied, hetzij in
(tel. (088) 712 20 38 of
[email protected]).
nog te ontwikkelen woonwijken. Onderzoekstechnieken Om inzicht in de woonwensen van deze groepen te krijgen, is gebruik gemaakt van een aantal onderzoekstechnieken. Er is een literatuuronderzoek en een analyse op het databestand
van
het
WoonOnderzoek
Nederland 2012 (WoON2012) uitgevoerd. Deze publicatie is uitgegeven door BPD, afdeling Marktonderzoek. Contactpersoon: Sander Klaver, Senior Marktanalist, tel. (088) 712 20 38,
[email protected].
2
Woonwensen van nieuwe Nederlanders
Ook is een aantal interviews gehouden met mensen en organisaties die te maken hebben
Kansen op de woningmarkt In het onderzoek zijn onder meer de
We zien dat de tweede generatie niet-wes-
volgende vragen aan de orde gekomen:
terse allochtonen meer verhuisgeneigd is
Wat zijn de grootste groepen
naar een koopwoning en ook vaker in een
niet-westerse allochtonen?
koopwoning woont. Hiermee nemen zij een
In welke gemeenten wonen zij en wat is hun woonsituatie?
tussenpositie in tussen de eerste generatie niet-westerse allochtonen en autochtonen. In
Wat zijn hun huishoudenkenmerken?
dit verband wijzen we op de zogenaamde assi-
Wat zijn hun woonwensen?
milatietheorie. Deze theorie stelt dat allochtonen in de loop van de tijd meer en meer de-
Uit de analyse van het WoonOnderzoek
zelfde woonwensen en hetzelfde verhuis -
Nederland 2012 (WoON2012) komt naar voren
patroon gaan vertonen als de grootste groep in
dat niet-westerse allochtonen die willen ver-
de samenleving doordat hun sociaalecono
huizen naar een (andere) koopwoning een
mische positie gaandeweg verbetert en
grotere voorkeur voor een nieuwbouwwoning
culturele verschillen langzaam verdwijnen. In
hebben dan autochtonen. Appartementen
de literatuur wordt opgemerkt dat het hier-
Het Centraal Bureau voor de Statistiek
Steeds vaker zijn niet-westerse allochtonen
en rijwoningen zijn de populairste koopwo-
voor beschreven ‘assimilatieproces’ langdurig
(CBS) rekent iemand tot de groep
een doelgroep voor de verkoop van nieuw
ningtypen onder niet-westerse alloch tonen:
is: het kan namelijk enkele generaties duren.
niet-westerse allochtonen wanneer de
bouwwoningen. Uit recent onderzoek van
ze willen in ca. 30% van de gevallen verhuizen
moeder geboren is in Afrika, Latijns-
het Sociaal en Cultureel Planbureau (2014)1
naar een koopappartement; 70% wil verhuizen
De respondenten die deelnamen aan de
Amerika of Azië (inclusief Turkije), met
komt naar voren dat zij in toenemende mate
naar een eengezinskoopwoning.
groepsdiscussies behoren in potentie tot de
uitzondering van voormalig Neder-
deel uitmaken van de middenklasse in onze
Tussen de groepen loopt de koopbereidheid
doelgroep voor een nieuwbouwwoning.
lands-Indië/Indonesië en Japan. Er
samenleving die zich een dergelijke grote
uiteen: Marokkaanse Nederlanders zijn veruit
De hiervoor gehanteerde criteria zijn:
wordt onderscheid gemaakt naar gene-
aankoop kan veroorloven. Het rijksbeleid is
het minst geneigd te kopen en Turkse en
Leeftijd 23 tot 45 jaar.
ratie: een eerste generatie allochtoon
erop gericht meer woningbouw in bestaand
Surinaamse mensen nemen een middenposi-
Beheersen het Nederlands
is zelf in het buitenland geboren met
stedelijk gebied te realiseren. Dat betekent
tie in tussen Marokkaanse Nederlanders en
(de groepsdiscussies werden in het
ten minste één in het buitenland ge
dat we meer rekening moeten houden met
autochtonen. Voor de Turkse en vooral de
Nederlands gevoerd).
boren ouder, een tweede generatie
deze doelgroep en hun wensen. BPD heeft
Marokkaanse doelgroep is er een religieus
allochtoon is in Nederland geboren en
daarom deze woonwensen in kaart gebracht
motief waarom zij minder kopen. De koran
heeft ten minste één in het buitenland
en dan specifiek voor de Turkse, Marok
schrijft namelijk voor dat rente een onaan-
Bij de verhuizing wordt het kopen van
geboren ouder. Van de niet-westerse
kaanse en Surinaamse ge meen schap. Zij
vaardbare vorm van vermogensvermeerde-
een nieuwbouwwoning/-appartement
allochtonen in Nederland behoort 45%
vormen met 350.000 tot 400.000 mensen per
ring is. Hierdoor is een groot deel van deze
serieus overwogen.
tot de eerste generatie en 55% tot de
subgroep de grootste groepen binnen het
groep niet bereid een hypotheek af te sluiten
Zijn in staat om een hypotheek af te sluiten
tweede generatie.
geheel van niet-westerse allochtonen.
en minder in staat een woning te kopen. Wel
(allen beschikken op huishoudniveau over
is op dit vlak enigszins een kentering zichtbaar.
een inkomen vanaf modaal).
2
Woonwensen van nieuwe Nederlanders
1
Sociaal en Cultureel rapport 2014
Hebben de intentie om binnen vijf jaar te verhuizen.
3
Functioneel woningaanbod voor een diverse doelgroep Woonwensen: ruimte en andere functionele wensen
De woonwensen zijn: • Een groot aantal kamers: slaapka-
Turkse en Marokkaanse Nederlanders kopen
kaanse achter grond moeite heeft met het
doorgaans voor het leven. Zij vertrekken vaak
idee van kopen, zien zij zich door het beperk-
vanuit het ouderlijk huis naar een woning om
te aanbod in de huursector genoodzaakt de
In zijn algemeenheid kunnen we vaststellen
mers, logeerkamer, ontvangstkamer.
daar een gezin te stichten. Om deze reden
stap te maken naar een koophuis, onder het
dat Turken, Marokkanen en Surinamers geen
• Behoefte aan privacy in het huis: een
willen zij in één keer een goede woning kie-
motto: ‘nood breekt wet’. De Surinaamse
sterk afwijkende wensen hebben ten aanzien
functiescheiding tussen wonen en
zen. Bij de Turkse groep is een voorzichtige
groepen verhuizen vaker vanuit een koopwo-
van hun woning, al zijn er onderling wel ver-
slapen, tussen privéruimtes en open-
trend zichtbaar naar een zogenoemde woon-
ning naar een grotere woning; bij hen is meer
schillen. Kenmerkend voor de bevraagde
bare ruimte om bezoek te ontvangen.
carrière. Hoewel een deel van de mensen
sprake van een wooncarrière.
groepen is dat ze sterk gefocust zijn op de
• Behoefte aan privacy om het huis:
functionaliteit van de woning. Hun wensen en
keuken aan de straatkant, geen
behoeften zijn daarbij vooral pragmatisch van
inkijk in de woonkamer.
aard. Met andere woorden: ze kiezen een wo-
• Veel opbergruimte: voorraadruimte
ning in eerste instantie niet zozeer vanwege de
in de keuken, ruimte voor kasten in
prettige sfeer, maar omdat die voldoet aan
de kamers.
bepaalde criteria. Een belangrijke reden om te verhuizen is een grote behoefte aan ruimte.
met een islamitische en met name Marok-
• Parkeergelegenheid in nabijheid van de woning: niet ten koste van woonruimte, wel parkeergarantie.
Voor alle onderzochte groepen geldt dat
• Nieuwbouw: vanwege het gemak
zij (zeer) prijsbewust zijn. Men denkt met een
en omdat het onderhoudsvrij is.
koopwoning goedkoper uit te zijn dan met een huurwoning in de vrije sector. S ociale huurwoningen zijn niet meer bereikbaar vanwege de inkomensnormen. Eengezinskoopwoningen zijn populair omdat daarvoor geen servicekosten hoeven te w orden betaald.
‘In kleine dingen kunnen kosten gaan zitten, dus als je
Vooral voor de Turkse en Marokkaanse groe-
ziet dat een huis instapklaar
pen zijn maandelijkse servicekosten bijvoor-
is, dan is dat mooi meege-
beeld een reden om niet in een appartement
nomen. Anders moet ik een
te willen wonen. Ook is gekeken naar de keuze voor nieuwbouw. Dit is over de gehele linie
goedkoper huis gaan kopen
populair, onder meer vanuit de gedachte dat
en een budget hebben om
daar in de nabije toekomst niet in hoeft te
te verbouwen.’
worden geïnvesteerd. 4
Woonwensen van nieuwe Nederlanders
5
Woonwensen: verschillende groepen, diverse woonwensen
‘Ik wil gewoon wat meer ruimte en wat meer slaap
Hoewel de doelgroepen op hoofdlijnen geen
kamers. Ik denk dat je in een
sterk afwijkende woonwensen hebben, is er
appartement die ruimte niet
wel degelijk een aantal verschillen aan te wij-
hebt die je in een eengezins-
zen. De Marokkaans-Nederlandse groep heeft de meest specifieke woonwensen,
woning zou kunnen hebben.’
Surinaamse Nederlanders de minst specifieke. Wanneer naar de verschillen tussen de drie
zien van de woning staan bij deze groep cen-
groepen wordt gekeken, blijkt dat met name
traal, daarna kijkt ze naar de locatie.
Turkse en Marokkaanse mensen een woning
Woonomgeving: liefst rustig, kindvriendelijk en groen
op wonen is gericht spreekt onvoldoende aan. Het is voor allen noodzakelijk dat er
‘Ik wil het graag in
zinswoning varen als ze daarmee in de eigen
Voor zowel Turkse, Marokkaanse als Surinaam-
voorzieningen in de buurt zijn, zoals winkels.
buurt kunnen blijven wonen. De Surinaamse
se Nederlanders geldt dat bij het zoeken
Ook de aanwezigheid van etnische voorzie-
één keer goed doen.
groep daarentegen is minder gebonden aan
naar een nieuwe woning de woonomgeving
ningen zoals een toko of islamitische slagerij
Dat is voor onszelf ook
de huidige buurt. Zij overweegt ook de voor-
een belangrijke rol speelt. Die moet rustig
zijn voor de respondenten van belang. Men wil
gemakkelijker.’
steden van de grote steden. Wensen ten aan-
zijn, maar niet saai. Een omgeving die alleen
zich kunnen herkennen in het aanbod en niet
zoeken dichtbij de huidige woonplek, in de buurt van familie en vrienden. Respondenten uit Amsterdam laten de wens voor een eenge-
Woonwensen: Groepen verschillen onderling qua woonwensen Marokkaans-Nederlands • Veel eenduidigheid binnen groep. • Noodgedwongen keuze voor koop. • Functioneel ingestoken. • Gescheiden vertrekken voor mannen en vrouwen. • Ruimte voor bezoek (ontvangstkamer, logeerkamer). • Gesloten keuken. • Onderhoudsvrije tuin.
Meest specifieke woonwensen
6
Woonwensen van nieuwe Nederlanders
Turks-Nederlands • Meer variatie binnen de groep: zowel functioneel-traditioneel als modern-experimenteel. • Noodgedwongen keuze voor koop. • Functioneel ingestoken. • Gesloten keuken. • Veel ruimte wenselijk, onder andere om bezoek te ontvangen, ook logeerkamer. • Onderhoudsvrije tuin.
Surinaams-Hindostaans • Zoektocht naar ruimere woning is aanleiding om te kopen. • Lichtinval zoekcriterium, veel ramen wenselijk. • Veel opbergruimte gewenst, wasruimte. • Gesloten keuken. • Veel kamers (ook bidkamer, logeerkamer). • Parkeerruimte is need-to-have. • Tuin.
Surinaams-Creools • Zoektocht naar ruimere woning is aanleiding om te kopen. • Veel kamers (ook hobbykamer). • Open keuken. • Lichtinval belangrijk, maar veel ramen is drempel vanwege onderhoud. • Dakterras of onderhoudsvrije tuin.
Minst specifieke woonwensen
7
Woonomgeving: groepen verschillen in hun wensen ten aanzien van diversiteit in woonomgeving
Turks-Nederlands • Nabijheid van leden uit eigen gemeen schap belangrijker dan (veel) diversiteit. • Sociale controle is niet negatief. • Etnische voorzieningen in de buurt.
Marokkaans-Nederlands • Diversiteit is belangrijk (50/50-verdeling). • Familie en vrienden in de buurt (loopafstand). • Gemengde houding ten aanzien van sociale controle. • Etnische voorzieningen in de buurt (zoals islamitische slager). • Goede scholen in de buurt.
Eigen gemeenschap oververtegenwoordigd in directe woonomgeving
te ver hoeven reizen om hiervan gebruik te maken. Ook wordt, afhankelijk van de levens-
Surinaams-Creools • Diversiteit is belangrijk (50/50-verdeling). • Geen oververtegenwoordiging van 1 bevolkingsgroep. • Niet enige in de wijk willen zijn, herkenning is belangrijk. • Toko in de buurt.
Diversiteit
Surinaams-Hindostaans • Bewust bezig met wooncarrière: starten in ‘achterstandswijk’ en kopen in wittere wijk (aspiratief). • Statusrijke omgeving (uitstraling) is belangrijk. • Goede scholen in de buurt.
Meer autochtone dan allochtone samenstelling van de buurt
Woonomgeving: voorkeuren voor gemengde wijken
fase, prijs gesteld op een kindvriendelijke omgeving met in de buurt goede (gemeng-
De onderzochte groepen verschillen in hun
de) scholen, veiligheid op straat (brede stoe-
voorkeuren ten aanzien van diversiteit in de
pen), een omgeving die qua buurtsamenstel-
woonomgeving. Voor het merendeel geldt
ling in balans is (een goede mix tussen
dat een sterk gekleurde wijk een realistische
autochtoon en allochtoon), geen hangjonge-
optie is om een woning te kopen. De Turks-
ren (sociale veiligheid) en voldoende speel-
Nederlandse groep heeft er geen moeite
plaatsen. Een groene omgeving wordt even-
mee wanneer veel leden van de eigen
eens genoemd: parken en groen in de
gemeenschap in de nabije omgeving wonen.
omgeving zijn een pre. Deze buitenruimte
Surinaams-Hindostaanse Nederlanders ambi-
wordt gebruikt voor recreatie en ontspan-
ëren daarentegen een woonomgeving waarin
ning. Ook zorgt het voor een aangenaam uit-
veel autochtone Nederlanders wonen. Deze
zicht vanuit de woning.
groep kijkt niet zo zeer naar diversiteit, maar naar prijs en of de woning voldoet aan de gestelde criteria.
‘Ik heb geen problemen met een gemengde wijk.’
8
Woonwensen van nieuwe Nederlanders
9
Architectuur: praktisch en modern
woonoppervlak optimaal wordt benut. Een moderne, hoekige bouwstijl voor eengezinswoningen sluit hier goed bij aan.
Bij de keuze van een woning zijn voor alle doelgroepen de indeling van de woning en
Experimentele architectuur sluit niet aan bij
de locatie van groter belang dan de architec-
de voorkeuren van de doelgroepen en stoot
tuur. Het exterieur lijkt voor hen in die zin van
eerder af dan dat het tot koop uitnodigt. De
ondergeschikt belang. Een woning dient
voorkeur gaat veelal uit naar een bouwstijl
vooral praktisch te zijn. Er is een sterke voor-
die ‘rechttoe-rechtaan’ is. De (retro) jaren 30
keur voor rechte architectuur met strakke vor-
bouwstijl en de retro-dorpse bouwstijl zijn bij
men: dit maakt het makkelijk de woning in te
geen van de doelgroepen erg populair. Voor
richten. Deze specifieke wens verklaart ook
wat betreft de architectuurstijl van apparte-
de voorkeur voor een plat dak, omdat zo het
menten geldt dat het direct duidelijk moet
‘Ik heb zelf liever modern. Ik hou van dat hoekige. Ik wil mijn huis ook modern
zijn dat het om een wooncomplex gaat. Onduidelijkheid over de functie is een reden om niet verder te kijken.
inrichten. Het moet bij elkaar passen.’
Communicatie: multicultureel Geen van de onderzochte doelgroepen wil in woord en beeld specifiek op etniciteit wor-
Voor alle groepen geldt dat etnisch specifieke
den aangesproken. Men ervaart het als stig-
architectuur eerder afschrikt dan dat het aan-
matiserend wanneer er in communicatie-
trekkelijk of aanlokkelijk is. De in de groeps-
uitingen één etnische groep in beeld wordt
gesprekken getoonde projecten in Rotter-
gebracht. Communicatie dient een goede af
dam en Amsterdam Zuidoost die specifiek
spiegeling te zijn van de multiculturele
op bepaalde etnische groepen zijn gericht,
samenleving. Met name leden van de Suri-
worden in dit verband gezien als potentiële
naamse groep reageren hier sterk op: etno-
concentratiebuurten en daarmee op voor-
marketing heeft voor hen een groot afbreuk
hand als oninteressant.
risico. Het gebruik van beelden van mensen uit de eigen gemeenschap wordt overigens
‘Ik wil geen zwarte buurt en geen witte buurt, een beetje er tussen in.’
10 Woonwensen van nieuwe Nederlanders
wel positief bevonden – dergelijke beelden zorgen voor herkenning en laten zien dat een nieuwbouwproject ook voor hen is – maar alleen samen met beelden van autochtonen.
11
Tot slot In de grotere steden vormen de drie onder-
Wat de toekomst betreft, is de verwachting
zochte groepen nieuwe Nederlanders een
dat de sociaaleconomische positie van alle
interessante doelgroep om woningen voor
onderzochte groepen gaandeweg verbetert
aan te bieden. Onder andere door hun gro-
en culturele verschillen langzaam zullen ver-
tere nieuwbouwvoorkeur en door het feit dat
dwijnen. Doordat een deel van de tweede
zij eerder in een meer gekleurde wijk willen
generatie niet-westerse allochtonen aan het
BPD houdt zich bezig met één van onze
wonen dan autochtone Nederlanders. Hoe-
begin van hun wooncarrière staat, zij beter
eerste levensbehoeften: wonen. Met
wel we ons in dit onderzoek primair gericht
opgeleid zijn en over een hoger inkomen be-
woningen, woonwijken en alle woon-
hebben op huishoudens die naar de koop-
schikken dan de eerste generatie niet-wes-
wensen die er leven in de landen waar-
sector willen verhuizen, kunnen de uitkom-
terse allochtonen, verwachten wij dat onder
in wij actief zijn: Nederland, Frankrijk
sten ook worden toegepast in projecten met
deze groepen de voorkeur voor een koop
en Duitsland. Naar die woonwensen
(sociale) huurwoningen.
woning langzaam verder toe zal nemen.
doen we uitgebreid onderzoek waar-
Onderzoek vanzelf sprekend bij klantgerichte benadering
van de resultaten de basis vormen voor wat we ontwikkelen en realiseren. Bij BPD verplaatsen we ons voort durend in de eindgebruiker, de toekomstige bewoner. Niet door zelf te bedenken hoe zij het liefst willen wonen, maar door hen dat regelmatig te vragen. Deze klantgerichte benadering is voor ons vanzelfsprekend waarbij we altijd oog houden voor een goede balans tussen het gemeenschappelijke en individuele behoeften. Zo zijn we in staat onderscheidende woon- en leefomgevingen te ontwikkelen waar een keur aan mensen zich thuis voelt.
12 Woonwensen van nieuwe Nederlanders
13
Onderdeel van Rabo Vastgoedgroep
