1994 in Karinthië,
Het zomerkamp
bryologisch
verslag
K.W.
In
van
the
1994,
(Carinthia,
H.C.
Dort
Bryological
Dutch
Austria). The
the Kreuzeckgruppe
are
W.J.D. Loode
Greven &
Lichenological
and
results of the
bryological
en
1994
de
van
Bryologische vond
Lichenologische Werkgroep 17 t/m 27
dorf
in
dorpje
op
800
dicht
pe),
m.
klein
vriendelijk (Karnten),
onder
zuidoostelijke
de
Hohe
Tauern
de
Italiaanse
bij
plaats
Karinthië
een
te
en Gail
uitwaaierende
(KreuzeckgrupSloweense
en
de
zwoele Wim
zorgde
officiële
lijking de
avond
Loode,
opening
kring
leerde
het
en
dat
van
een
dagen totaal
bleken
terrein
van
riveerd. met
De
als
mossen
en/of 30
dat
het
natuurhistorisch
van
werd
kamp!
te
zich
20
en/of
ook
de
2 In
Geologie
Weiszbriach and
Hermagor
Othmar
BreuB" Vezda
Poelt,
professoren
verwelkomd.
Van is
de
Karnten alle
van
De door
kinderen,
niet
Een alleen
sfeer
een
lichenologische 4
km
2
deelnemers
behalve
onze
70
breedte
In
het
Het
Oostenrijk
een
7%
met
behoort
het
van
tot
land
de 58
met
94 inw.
land.
rechthoek
km met een
±180
van
insnoering
die
Villach,
bij
in
oppervlak
gehele
en westhelft
oost-
de Drau
van
tegen gemiddeld
,
het
vormt
±
2
het
voor
bij
km
delen
per km
het
van
land
in
44
een
verdeeld.
noorden
de
zijn
duidelijke scheiding
Kern-Alpen de
met
deelstaat
een
Salz-
burg. Onder Grosz
de
bied
naam
die
Alpenketens
de
van
vormen
tussen
de
Salzach de
ze
Hohe
van
Glockner),
lagere
vrienden.
qua
km
in
vijfde
Oostenrijkers.
scheiding
intensief
het
bevolkte
per
het land
'Bundeslander"
negen
kampeergear-
Landschap
en
Oost-Karinthië,
zijn
beziggehouden.
waren
afkomst:
39 (1996)
kwam
het
mossenkamp
versterkt
buitenlandse
BUXBAUMIELLA
op
was
later
deelnemer
het
van
lichenen
goede reputatie geniet. afdeling
Weiszbriach,
Oostenrijk
heren
Schmidt worden
Globaal
in
arriveerde
Sandtupr
maar
niet
nog
zouden
laatste
personen
familieleden
de
verge-
deelnemerslijst
Hij
hebben
Een
Sipman
personen
de familie
overige
andere
50
de
mensen
einde
Hiervan
aanwijzing
op
Harrie
toe
het
de
inwoners
ver-
deelnemers
meesten
eer
1994
juli
kamp.
verwelkomd.
voor
17
kampvoorzitter,
het
tiental
alsnog verschijnen.
worden
de
aantal
De
twijfelachtige
van
aanwezige
de
tussen
aangekomen.
te
en
uit
gast
konden
dun
grens.
Op
in
meeting
summer
kampeerterrein Alpen-
op
Weiszbriach,
Drau
tussen
juli
a
surroundings of
"vaste
zomerkamp
van
organized
in the
presented.
Inleiding Het
Society
excursions
Tauern
zich
daarin
met
Drau en
(met
oostwaarts
en
de
het
de Mur
de
over
water-
stroomge-
voortzetten,
noordelijke begrenzing
van
Karinthië. De
zuidelijke begrenzing is
bijzondere tegen muur,
Slowenië waar
verloop Alpen
Oostenrijkse
de
over en
en
de
de
Italië ligt
grens
de
tevens
rijksgrens.
in
ketens
een
van
Karawanken
steile
een
nogal
de
meest
Hier, bergrecht
Karnische
gaat.
Er
zijn
19
slechts
enkele,
1300
m),
door
thië,
groot
een
het
bekken, staat
de
met
rivier
genfurt van
het
voor
verkeer
gelegen Pas
is
route
veel
westen
Duitsland
de
De
vooral
geïsoleerd,
een
geeft deel uit in
echter
van
omgeving
gebieden
aantal
ler
Alpen
De
onbekend
door
die
elkaar
over
delen
en
slechts
in
een
doorzocht
Twee
die
rivierdalen, die
Gail,
bepalen lopende
van
de
de
tevens
verkeersaders
zijn,
Drau
en
de
oost-west
grote
vormen
harde,
Reisskofel
kamp
De
in
dit
gebied
glaciale
erosie de
verzamelden
er
belang-
rijke geologische grenzen.
De
Drau
De
Gail
is
Kern-Alpen andere
een
schisten,
uit
maar
hier
aan
ook
Voor
Gailtaler niet,
zoals
maar
in
de De veel
bieden
gesteenten: gneizen,
kalken
ons
tussen
Alpen.
"Urgestein",
variatie
afzettingen.
20
bestaan
Alpen
grote
de
en
en
vulkanische
gebied zijn
hier
behoort
Alpen. Wij juli,
27
o.a.
het
van
hand 60
kaart
werk,
van
in
Het
is
waarin
de
Verder
van
Voor
bryologen
gemakkelijk wel
zijn
maakt dan
bestaan
uit
kleurde
schisten,
uit
Siluur,
werkje
beschreven ook
boek
echter
Alpen
meestal
donker
en
en
zo
het
Alpen.
kwartsieten
Devoon
nog
niet
hoewel
Gailtaler
geplooide,
op
staan
"Geopunkte".
dat de Karnische
de
een
geologische
het
en
interpreteerbaar,
duidelijk
anders
"Von
echter
"Kompasskarte"
is het
het
(1991)
titel
gebied is
beschrijft
en
en
van
Schönlaub
natuurpaden, die
de
van
breuk
Gailtaler
geologie
in
Gailtal".
serieus
de
schreeuwerige
wat
zum
de
De
Alpen.
de
tectonische
tussen
beschreven
geschiedenis aan
een
scheiding
Karnische
hoogst
in
stroomt
de
vormt
ingetekend.
scheiding
de
vormt
18
op
tectonisch,
ontstaan,
en
juli
kalkmoerassen.
geologische panorama's
Kern-Alpen
waren
Gailtaler
21
op
22
hoogte.
m
deels
top
bryolo-
Op
2000
ook
tot
de
maar
Weissensee,
vormt,
Deze
(2371 m).
tot
en
steilste
De
kammen
geweest.
op
excursie
door
kalk-
Trias,
Wetterkalk-
z.g.
en
zien,
te
niet
er
geologisch
Urknall
Gail
morfologisch
West-Karinthië die
en
de
uit
excursies
onder
van
de
een
deels
uit
uit het
er-
Zui-
verfrommeld
zijn
scherpe graten
26 juli.
vnl.
geschoven zijn.
heen
het
Andere
bestaan
de
van
Alpiene plooing in steile, uit-
bestaan
kwam
een
voortzetting
deel
mergels
schubben
eengeraakte
gebied
land
de
waarbij
was
en
(Grims 1985).
West-Karinthië, het
Ze
werden
gebied
bereikt. De Gailta-
een
en
ons
Hochtristen
juli,
de
met
vormen
dolomieten
steen,
26
de en
voor
de
in dit en
aan
schisten
De
was
2400 m werd
delijke Kalkalpen.
zijn
lijst
20
19,
Karawanken,
de
van,
gen
(1889).
hier.
Excursies op
hoogte van
uit
een
goed
m).
gehouden
was
Karaten.
waren
(2535
direct
"zure"
dagzomen
veran-
stamt
Vooral
zuide-
waarvan een
dichtstbijzijnde hoge top
de
kampterrein
ons
gneizen
Tauern,
Kreuzeckgruppe
grenst.
zoals
overgrote
(1973)
voor
bryologisch volledig
wijdere
klein
Maurer
Drau
komst
informatie
De
deel,
lijk
die
literatuur
Wallnöfer
van
mossen
omgeving
De
de Hohe
belang
stein,
gedetailleerd vastgelegd
eeuw,
recentelijk gaf
naaste
pas
Het
gegevens.
standaardwerk
en
De
het
bryologisch gezien
gebleven.
bryologische
lichenen
van
de
de
vorige
de het
Meer
achter recente
geen van
heeft hier
Ook
gebracht.
Brenner
lang
het massatoerisme in
aan
waardoor
van
Karinthië
alpiene
westelijk
de
en
dè
Kla-
is toch
meer
agrarisch gebied is gebleven.
dering
Alle
kruispunt
grote
arm
is
deel-
Drau,
een
op
Innsbrück
Karinthië
de
waardoor
naar Italië
gunstiger,
van
openliggend
van
het
gegaan.
over
deze
Oost-Karin-
samen in
Maar
voorbij
langdurig
Klagenfurt.
verkeer
ligt.
van
hart
Karinthië,
van
wegen
Karinthië
daar
in
oosten
hoofdstad
komen
rivieren grote
naar het
economisch
zo'n
Tussen
worden.
centraal
ligt,
elkaar
van
die
passen,
geplaagd
sneeuw
begrenzingen
km
(gemiddeld
lage
steile
maar
100
±
op
weliswaar
gelegen,
Ze
ge-
kalksteen
Onder-Carboon,
BUXBAUMIELLA
39
(1996)
discordant Alpien
waarop uit
Perm deel
lijk
dit
van
Daar
belang.
bestaande
de
het ooste-
was
het
van
juli
de
Nassfeldpas,
Gartnerkofel (2195 m),
waren
excursies
er
in
met
afsteekje
een
Italië.
De
46
nog
geheel
en
komen
er
naar
de
warmere
werd
op
deze
op
de
waar
den
in
bezoekers
willen De
geval.
zonneland
duidelijke
geen
die
zijn
de
afstand N.-
tussen
in
de
en
verschillen
Dan
m.
peratuursinversie
Maar
juli veel
ook
is
koude
kan
in
buien. 1000
de
er
Weiszbriach 1250
Gaildal
heeft 5°
C)
een
van
kan
zijn.
tweemaal in
in zo-
N. valt
in
dan
hevige
neerslag
onweers-
gebied
een
jaar.
per
215
nodig
mijdt.
In dalen
de
op
behoort
floraprovincie aard het
rane
met
in
de de
nogal moeilijk
de
gecompliceerde
door
door
wijze
hogere
zuiden
zijn
resp.
het
18
1994:
juli
(800
-
Pontische
BUXBAUMIELLA 39 (1996)
de
door
structuur
In
de van
het
veld
"kalkmijdende"
het
soliflucvreemde
oog
groeien.
Gösseringgraben
Een
allereerste
den
op
17
juli,
bekeken de
klokslag
voet
9
MediterWaar
klonk
Henk
Na
vond
leiding in
het
dat
en
plaatsgevonhet
Henk
langs
officiële Schend-
pad
een
Greven,
de
van voor
van
eerste
Onze
had
Om
Wim
officiële
excursiere-
besloten
te
om
het kampeerterrein velen
iedereen van
belletje
de
vertrekken.
omgeving
gezelschap
al
buiten
mossen
teken
en
Onder
Siebel
de
uur
kon
verkennen.
had
viel
Hochwarteralm (Lokatie 1).
ten
de
excursie maar
Henk
programma.
heenreis
en
Ook
950m)
Loode
uiter-
oosten
floralementen binnengedrongen.
het
geolo-
van
zijn
en
voor
elkaar te
de
bosstrooisel,
zuur
op
juli
De excursies
richting
Midden-Europese
alpiene vegetaties. Uit
o.a.
22
oppervlak.
overzichtelijk.
uitloging
en
uit
en
boom-
bleek
1:50.000
"kalkminnende"
soorten
tie
het
van
geologische
niet
gebied
dit
bleken
komen
van
leiden
Bundersanstalt
Geologische
winterkoude m
bryoflora
afte
De
vochtige
zelfs de
hij
kaarten
geologische
die
excursie de
deze
gische gesteldheid
Het
dagen.
delen
de
betreft
ge-
loofbomen.
1400
tot
slechts
meeestal
strenge
hij
vooral
maar
soort,
vormt
op
Wat
gelaar, tot
andere
en
kan
zoals
grens,
stok
vegetatie
Karnten
heeft
Reisskofel
excursie
De
en
Oceanische
een
komen
Drau,
bestanden,
naald-
lucht
met
vegetatieperiode (temp.
gemiddeld
is
de
bos-
Gailtaler
de
de
ligt
mm
tem-
boven
regenmaximum
korte
zomer met
tot
boven
het
een
tot
bevoorrecht,
zonne-uren verwachten
Echter
kruipt
warmer
men
hangt
luchtmassa
het
Karnten
op
temperatuur
ontstaat er
15°C
augustus
Alpendalen.
plotselinge
omhoog
waarbij
wel
s'zomers
en
die
wind,
1200
"koudezee"
in
beuk
Beuken
m.
van
zuivere
met
bleek.
zuiden.
s'Winters
Z-hellingen.
in
mengd
2100
in
waar
De
de
en
op
vooral
bij,
vormt.
Karnische
een
hooggebergte
zoals
lage gebieden een
1000 tot
het
op
het
invloe-
dus
matigende
met
van
een
grote neerslagverschillen
en
weinig
wel
heeft
ligging
het hier
vormen
noordelijke
variaties,
alle
winden,
korte
met
de
invloeden
in
er
sterke
er
door
de
invloeniet
echter
klimaat
Midden-Europees
Echter
is
Karinthië
modificeert.
invloeden
Dat
Alpenketens
klimaatscheiding,
waterscheiding, den
zuidelijke
graag
zien.
centrale
Oostenrijk,
van
hoger
m.,
Larixen
boomgrens
Z.
is
staan
Sparrebossen 1600
en
meer
de
±
ten
zelden
hèt
de in
ligt
grens
oor-
Thans
continentale binengebieden,
soort
Alpen
wouden.
oppervlak bebost, vrijwel
1300
steeds
Karnten
was
met
naaldbos.
met
top
Karnischklamm,
het
van
tussen
Het klimaat is
%
toelaat,
bedekt
vooral
voor
Karnten
het
hoogte
spronkelijk
en
bezocht.
juli
de
25
deze
naar
diepe kalkkloof bij Hermagor,
een
meeste
dolomietgesteente. Op
27
24
geplooide lagen
ons
gebergte
ligt
uit
Winkelalm
Voor
Trias.
en
dat
Henk
toch wat een
Siebel
noordelijke
goed
idee.
zwierf
richting
te
lange
het
langs
21
bloemrijke hooilanden, passeerde muurtje (met Rhytidium tortuosa) op
bomen
Lokatie
osum);
2a.
Weiflbriach bleek
eigen
aan
haar
liefde
de
kleurde
de
de
dering bij
wandelen de
doel,
het
is
almen
zich
daar
buiten
het
uit Het
bloemplanten.
pad
"Hochstaudenfluren".
Petasites banche
lutea
die
in
van
geldt
voor
bedekt hier
met
en
ge
lantana. een
22
de
de
bosrand
in
rode
bosbodem saxatilis
ging
met
Oro-
Hetzelde
van
het
en
een
Dentaria
grotendeels
Daphne
van
Epipactis
erisithales (met
Plantensociologisch
struik-
Carex alba,
nidus-avis,
bloemhoofdjes)
stond
de noord-
bessen
en
van
illyrische
een
was
gezelschap
Cirsium
associatie
de
van
Pinksterbloem:
,
lichtgele
parasiet
alpigena;
Neottia
atrorubens,
om
Gail
opvallende
bereiken.
grote
Rubus
daar
mezer eum
de
subgroepjes
zuidelijke Alpen
De
pentaphylla.
spoedt
met
omzoomd
haar
één
areaal
met
van
gemengd
Allereerst
was
Aan
Lonicera
kamperfoelie familielid
de
het
grens
van
vertegenwoordigers
Salvia glutinosa,
soorten
zich
Buphthalmum salicifolium
en
Adenostyletalia.
veel
De
Adenostyles alliariae,
met
hybridus,
karakteristieke
zijn
dorp
enkele
naar
excursie-
door
stroomopwaarts.
we
een
na
die
verschillende
In
aandacht
onze
die
WeiBbriach
richting
even
verenigen.
trokken
kalkrotsen
over
montaan bos
beek
een
bewon-
bereikte.
"Gösseringgraben",
"Gösseringgraben"
met
nog
echte
eerste
het
bloemknop-
bryologen
groep
men
en
wekten
"dakpannen" bedekt,
uurtje
kon
boerderijen,
oude
be-
felge-
gieters
met
zich-
was
andere
en
uitgebloeide
van
Vooral
houten
zien
geven
bloeiende
uitbundig
Phloxen
bezig
verwijderen pen.
vol
bakken
bloemplanten. Dagelijks
boerinnen
de
te
Ieder
natuur.
van
bevolking
wijze uiting
met
hangen
speci-
buitenwijken
de
de Karinthische
voor
sciuroi-
en O.
traditionele
Pelargoniums,
te
In
epifyten
eerste
respecterende boerderijgevel
zelf
de
de
Tortella
(Leucodon
de weg
langs
Orthotrichum obtusifolium
des,
op
rugosum
bewonderde
en
kerk-
een
en
en
kleveri-
Viburnum
wijst
dit
op
Kalk-Beukenbos
het
(Cephalantero-Fagenion): Moor
Fagetum zijn
in
Op
de
dit
1952.
niet
gezelschap
bosgrond
Carici
Bijzondere
te verwachten.
triviale
waren
albaemossen
als
soorten
Plagiochila
asplenoides,
triquetrus
Hylocomium splendens promi-
bos
mengd
Moneses en
en
aanwezig
nent
de
uniflora, Melampyrum
Daar
voor.
slaapmos
bleek
de
aan
wordt
riegl heerd.
oude
bos
Ook
dood
bomen hout
obtusifolium
bij
kapsels
is
tot
drietal
onder
mollusci soorten
dens
pal-
boom-
Trichocolea Gelder
van
2 Buxbaumia-
discussie
enige
viridis.
ontdekte
Vlak Weeda
Eddy
het
orchideetjes:
begroeid
waren
werden
dat
met
een
gepubliceerd
Tortello-Ctenidietum
naam
1937.
Ctenidium
chostegium cens,
Na
kalkmossen
de
dubius,
leuke
monophyllos. Kalkrotsblok-
Stodiek
tortuosa
rottende
met
Buxbaumia
de schaduw van
Enkele
wel
Diplophyllum
Floor
minuscule
Malaxis
in
een
door
lunchplek
gezelschap
op:
beniet
Riccardia
aanwezigheid van
we
de
betrof
Op
vastgesteld.
besloten voor
werd
de
dus
schaars.
echter
kalkbron
een
tomentella
juichend
de Leitner-
Blepharostoma trichophyl-
en
(Lokatie 2b).
stronk
uitgepurum
lager gelegen
van
suecica,
Calypogeia
werd
waren er
was
epixylische levermosjes mata,
een
bosbouwkundig
leverden
stompen
de
op
noordflank
oude
stronk
enig twijfe-
na
Scleropodium
intensief
Veel
meer.
ken
ge-
carnea,
sylvaticum
een
dat
schleicheri
Het
zijn.
hellingen
van
achteraf
maar
te
werd
verzameld
Entodon
voor
maakt,
een
een
Erica
opvallend talrijke Lycopodium clava-
fors
lum
In
2b).
kwamen
verderop
tum
len
(Lokatie
Rhytidiadelphus
De
naamgevende
molluscum
hier
Tortella
en
vergezeld
van
Fissi-
Plagiopus oederianus, Rhynmurale
Schistidium
Homalothecium
lutes-
,
apocarpum,
Ditrichum
crispatissimum, Brachythecium populeum een
enkel
Een steile
kalkhelling
voornoemde stomum
en
matje Pseudoleskeella catenatula. leverde
algemene
aeruginosum,
Myurella julacea,
te midden
soorten
nog
van
Gymno-
Campylium halleri,
Orthothecium
intricatum,
BUXBAUMIELLA
39(1996)
Scapanea op
seringgraben sijpelt
In
Naast
langs
die
Fissidens
(vaak
(Lokatie Pellia
Huub
echter
aanwezigheid
de
hij
was
een
enthousiasme
groot
daar
bleek
overal
lijk
ander de
worden acuta.
en
tus.
en
Op
de
waterval.
Tot
ter
het
verkeerde
is
plekke
In
Waisacheralm
(1996)
Blindia
echter
g"èlegen
de
aange-
gezelschap dealba-
de
is
geldt
davalliana,
C.
variegatum,
een
hogere C.
flava,
is
komen
In
beide
belangrijke
het
zeldzame,
Caricetum de
aan
volgenCarex
planten:
panicea, Equisetum Parnas-
Eriophorum latifolium,
palustris, Pinguicula
sia
Er
voor.
mossen
van
Tofiel-
Parnassia
voor
te herkennen
combinatie
de
van
het
Tofiel-
vulgaris,
Tofieldia
calyculata,
Potentilla
erecta, Molinia
lea
en
wilg
donkergroene glanzen-
de
blaadjes:
een
mossen
cladus
voor
met
Salix deze
revolvens
glabra.
Karakteristieke
associaties
zijn Drepano-
Campylium
en
van
genoegen tweede
langs
Later
werd
omgeving op
see.
Het
in
dit
fen
op meerdere
alle
verschil
de
langs
vertoont
Weissen-
een
Behalve
vaag.
ferrugineus vindt
vertoont
de
haar
optimum. verschil.
hierboven
associaties.
eerste
excursiedag
genoemde Al al
met
kensoort
farinosa Ook We
de
trofin
soorten aan
al
meer
het
gemeen-
Primula
weinig
voorkeur maar
beide
tussen
de
aangetroffen,
gelegen groeiplaatsen,
beide
soorten
en
in
plaatsen
WeiDbriach
gezelschap
moslaag
eveneens
het
is
schappen
Weeda
zeldzame
ferruginei,
Kreuzberg
floristische
Schoenus
het
Gösseringgraben aanwezig.
Schoenetum
lager
voor
stellatum.
Eddy
de
van
de
o.a.
vooral
associatie,
Primulo-Schoenetum
nog
caeru-
leverde
dan
100
deze mos-
op.
calcarea
ook
van
Die
de
botani-
brandende
(1240m).
met
kalkhel-
Amblyodon
waren
niet
ontdekte
plek
in
De
Blindia
later
rustig tempo
onder
vorm-
namen
incurvatum
hier
en
een
wilsonii.
Cololejeunea
crocea,
39
Van
Catascopium
Metzgeria conjugata
BUXBAUMIELLA
wilde
bleek
iets verder
men
het
voor
kussentjes
dezelfde
uliginosa
trok
niet
meest
Homomallium
partij (Lokatie 2a).
Aan
geplaatste kapsel
Bartramidula
kon
een
Barbula
komen.
te
kalkhelling.
eveneens
Het
Meesia
richting
begroei-
neerslagarme
enkele
geldt
De
ongeveer
werd
serend
De
Pijpekopmos gemakke-
Dat
vastgesteld,
troffen.
de
dat kleine
met
kapsels. Op
van
seta
zeldzame
Henk Greven
ling
voor
de
op
identiteit
ware
slijmpapil-
minst
de
langs
acuta tot
deze
De
spelen
davallianae,
was
het water.
klonken
worden
benoemen.
rol.
bovendien Catascopium nigritum
acrocarpje
langs
het
aan
associaties
zij
voor,
Pinguicula- soorten.
en
zeld-
davallianae),
kalkmoeras-associaties
twee
groot
van
herkennen.
te
de
eerst
waarnemen.
van
te
van
palustris
Tot
asymmetrisch het
Preis-
Hetzelfde
als
toestand.
kensoort
een
Caricetalia
(=
te
kregen
Gösseringgraben veel
vrij
nog
dan
genoeg
boek
te
de
van
verdroogde
calyculata,
deelnemers
massaal
plaatselijk
dia
exposé
te
drooggevallen
vrijwel
zomer
Bryum
eenvoudig
verticillatum
gevolg
meer
Aneura
thallus
die
echter
of
eveneens
vervolg
kon
er
in
min
staan
dal
komen
thalleuze
en
Ze
het
liggen
te
was
kalkmoerassen
de
name
In
zaam.
stuk verder
onderweg
aandacht.
veel
algemeen.
is
soort
enige
loep
Eucladium
als
een
de
de
Met
de
een
het
van
zien.
een
nog maar
adianthoides,
slijmpapillen
van
alvorens
door
tufvormer
het
bleek
gedacht,
dietalia
hier
Na
we.
in
uiteinde
vastgesteld
De
wei
zoden.
domi-
conic um,
endiviifolia
herkennen,
len
Aichin-
o.a.
kapselend)
2a).
dachten
Helaas
en
Conocephalum
quadrata
zal
groeien
zoden
punctatum
levermossen
dorsale
mosgezelschap
hoge goudbruine
er
Gös-
over kalk
commutatum
Rhizomnium
algemene
dat
water
Cratoneuron
of in
pinguis
de
van
commutati
pseudotriquetrum,
sia
dal
karakteristiek
vormt
en
neert
het
Cratoneuretum
1933.
ger
komt
een
het
voor:
Jungermannia pumila
en
aspera
(Lokatie 2b).
zon
alpen-
19
juli: Kreuzberg richting Grafenweger
Höhe 's
(1100m)
Morgens
van
Huub
betrok van
het
Melick
weer.
Onder
vertrok
een
leiding aantal
23
toch
deelnemers ruim
Weifibriach.
van
chauffeurs door en
een
zuurdere
De
milieu
sche
levermossen
vrij
een
van
rotsblokken
de
die
herkennen.
als
op
leerde in
je
het veld
betrapte
Tussen
excursie
besloot
groepje
van het
zuidwesten ken.
De
leverden ga
rotsen
(Lokatie 4).
Floor
hadden maken
en
die
gekozen,
in
voldoen-
voedzame inmid-
zette
discus-
zodat
op
kon
te
ten
beek
Schistoste-
op:
fissa,
C.
umbro-
Greven
Guggenberg als
het
een
bekij-
deze
Scapania
Amblystegium
met
alpenroosjes
langs
de
Hermagor
van
en
ten
excursiedoel
kamp
subtile
kennis
(Lokatie
een
de
Henk
sterk
sporenkapsels zijn en
Floor
werden
het
onmiddellijk
te
verzamelen
verdwijnen,
A.
aan
serpens
echter
overigens
humeurige boseigenaar
betrapt bij
24
doet
miezertje
denken, ner.
De
laten
op
ken
is.
Na
op
en
niet
zou
houten
met
lang
hutje
door
genomen
gemakkelijk
gen
vulpina, niaca
maar
geralm.
Huub
Nardia
we
van
een
kortweg
grote
afstand
spelen
num,
schap. strictae
en
Aan
een
Letharia
arme-
Vele te
waren
de
Ember-
levermossen
Nardetum 's
Nardus
Lüdi
Dit
al
van
zomers
de
aan
Arnica
aurea,
bloeide
kenmerkende
de
gewoonmontana;
stricta,
uniflora
(=
1948;
genoemd).
Potentilla Hieracium
glacialis,
Crepis
is
voor-
alpigenum
strictae
bloeiende
Scapania
en
schitterend
vooraanstaande
Subtiel
beslag bryolo-
Emberger-alm
Nardetum
Hypochaeris
barbata
in
Tephromela
De
Rhinanthus
er ecta,
zouden
kring
zelfs voor
te herkennen
massaal
oud meer
Oligotrichum hercy-
subalpiene gezelschap is
lijk
niet
zozeer
scalaris
6a).
Sieversio-Nardetum verder
ongeveer een
Diphyscium foliosum.
was
plantensociologisch beeld
de
de
partij.
cuhusamoensis.
kapsels).
(Lokatie
curta
door
vond
(met
noteerden
na
topkapselmosjes
Opmerkelijk talrijk nicum
de
ze
lemige wegkantjes bij
op
Ook
herkennen
te
o.a.
zuurminnende vinden
de
Candelariella
en
in
niet
ze
ontlas-
te
urenlang
toen
Avonds
dat
aurantiacum,
achterlating
's
want
ontdekten
zijn
en
vertellen
werden
duren
zwaar
voertuig
1700m. van
de
berei-
het
om
oog
van
te
van Dort
op
deze keer
lopen
meter
door
heterdaad
men
lichenologen waren
300
auto
per
dag gaan
het
één
oververhitte
excursieleider Klaas
parkeerde
te
had
Embergeralm;
snel
en
klei-
gesommeerd
excursieleider de
enig overstapwerk,
overbelaste
Dat
geschikte
een
weinige alpenweiden die
verder
5a). Dit
verkennen. vallen
leek
juli
hooggelegen alpenwei
een
teruggezien,
Henk
Dankzij
eens
ze
van een
afgebroken.
weer
vondsten
Gelder,
van
westen
blad-
Auerlinggraben
Jungermannia leiantha sa
heeft
de
Calypogeia arguta,
pennata,
gewoon
enige
werd
eens
20
Woensdag om
Nassfeldriegel
-
2100m)
-
voet
niet
na
wanden
als leukste
juli: Embergeralm
(1755
ten,
kampeerterrein
en
Henk
ettelijke
en
veilig weggeborgen (Loka-
20
van
van een
het
de
had
Gelukkig cribrosus
5b).
Isopterigium
regen
voortijdig
klaarde
middag
In de
De
materiaal.
Coscinodon
tie
cylindri-
aan
en
maar
zodat
door
behoorlijk
de
bosbessen
voorzien.
te
het
Grimmia-soorten
attenuata.
wel
de
aan
bryoloog
om een
maaltijd
sie
de
Cantharellen,
de mate
dels
een holte
trilo-
longidens
Lophozia
Siebel
in
3b)
eindelijk
rand.
Henk
het
en
ons
en
herkennen
(te
gemmen
stonden
(Lokatie
Bazzania
leiantha
namelijk roodbruine
Beuk.
van
aandacht,
Barbilophozia
en
Melick
pulchellum
een
identificeren
te
blaadjes
forse
Lophozia
kan
uit
soorten
bosgrond (Lokatie
De
perianth)
Huub
en
nader
Jungermannia
de
aan
Op
nog
gaffeltandmos.
bata,
bestond
quinquedentata
een
leverde
's.
al
van
ongezien
Beuk, Zilverspar
van
Paraleucobryum longifolium
Tritomaria alsmede
bos
mosflora
kalksoorten
van
trokken
de
vonden
redelijk begaanbaar bospad
gemengd
mengeling
noorden
ten
zoeken
enig
de
Kreuzberg;
bult iets
hoge Na
een
Fijnspar.
3a)
richting
1000 meter
Geum en
rol
voor
monta-
Campanula in
dit
het
Pseudorchis
BUXBAUMIELLA
gezel-
Nardion
(=
39
Leu-
(1996)
Pylai-
satilla
is
Gentiana
albida.
corchis)
al
waren
kwantitatief
bus
minutum
Lophozia wenzelii zijn Ze
gezelschap
taxifolius
in
groeien
is
daarentegen
van
aarde
met
en humus
Andreaea
nen,
bekijken
rupestris
en
de
de
naar
Hefte-
thuis
te
aanhoudende
deelnemers
vroegde afdaling
rotsen
met
een
De
Gymnomitrion.
dwong
regen
De
vol
zaten
epili-
Aan
gebrek.
geen
Nassfeldriegel
de
en
belangwekkendste
gevulde rotsspleten (Lokatie 6b). ten
bryofy-
(= Sphenolo-
Diplophyllum de
Pul-
en
aan terrestrische
arm
minutus),
soorten.
Het
uitgebloeid.
Anastrophyllum
ten.
punctata
een
tot
ver-
Fichtenbrunnhütte.
sia
polyantha,
Orthotrichum
O.
speciosum,
O.
Pseudoleskeella
en
Zelfs
de
schors
afgespeurd die
niet
werd
een
vochtig
ken.
Van
niet
nog
gearriveerd Dort
druk
iedereen Wim
waren
in
de
Loode
genot uit
soorten
ze
nella
Senecio
was
Klaas
van
ver-
recent
Österreich".
drankje
een
van
als
von
terras
en
hun
met
weer
schenen "Exkursionsflora Onder het
het
op
Gentia-
germanica, Gnaphalium supinum, Juncus
sylvaticum, Carex
sempervirens
J.
filiformis, en
Thesium
G.
trifidus,
21
Weissensee
juli:
stond
Weissensee van
de
pelde atie
door
Wiel
in
de
vakantiedoel
oosten
kaart
onder
wand). een
In de
bomen
de
overrom-
massarecre-
geliefde
zeer
oever
Fels
praktijk
de
en
konden
deze
over
de
worden
Kleine
zelfs
belopen (en
het
topografische en
op
leverde
op
werd
naar
Tschöllankofel
hooilanden,
azuurblauw Allereerst
de
weg
wandeling
druk
langs
de
(Ronacher
leuke
maar
daar
leiding
ontlopen
te
Neusach
volgen. Volgens
hield
bekeken
Om de
enigszins
vanaf
te
rotsen
excursieregelaar
de
langs
onder
programma
Nederlanders
bij
Stein-
excursie
een
goed,
befietst) pad bossen
gemengde
en
water met rondvaartboten.
richtte
langs
tot wat we in
de
meeroever.
Nederland
Zwarte
elzen hier een
kunnen
dragen:
BUXBAUMIELLA
aandacht
onze
Eriophorum
sa,
39
(1996)
tweede
(beide
kensoort
Niet
Primula
uit
dit
farino-
In
zich
op
langs jes
aardige begroeiing
don
davallia-
prikkeldraad
moeras
oever
met
thecium
kwamen
bekende
vulgaris.
Tortula
De
enthousiasme Teucrium
bens,
na
er
T.
en
Encalypta
brachten
meer
Epipactis
ramosum,
hier
verbeelding.
Al
verzeild
Zilversparren
chamaedrys,
recta,
tomentosus
de lunch
Goodyera
cum
S.
(vervangt
belangrijkste
Ento-
Homalo-
teweeg: Asperula cynanchica,
Anthericum
de
tot
subulata
montanum,
Cotoneaster
als:
tortuosa,
hogere planten
chys alop ecurus,
rupestre
te
Thuidium
lutescens,
abietinella,
Fissi-
nitens
droge kalkgrasland-
kalkmossen
Tortella
,
kon
Campylium
(Lokatie 7b). Oostelijker
toveren
concinnus
met
te
de
voor
de
tegenstelling
sciuroides,
voorschijn
com-
variegatum
adianthoides, Tomenthypnum
dens
bleek
Blysmus
Caricion
door
paar
mosdek
Primulo-Schoe-
o.a.
het
tekende een
graslandje
Equisetum
van
font-
Campylium
uit het
latifolium,
gehinderd
Weeda
en
Siebel
van een
wederom
en
pressus
we
gewend zijn blijken
Leucodon
Philonotis
Henk
ferruginosus met
netum
revolvens,
stellatum, Drepanocladus vernicosus,
wandeling
Heesch.
van
dit
besloten
het
op
(950m)
een
Een
werd beke-
Climacium
we
vondst; hij plukte
voorbeeld
fraai
Eddy
Donderdag
vermelden. leukste
Orthot-
belangstellend
Drepanocladus
(Lokatie 7b).
nae).
alpinum.
grasland
sprietjes Calliergon trifarium
een
sleutelden
incanus,
echter wel
pseudotriquetrum,
de
voor
vergeefs,
rogeri. Verderop
de mossen kunnen
stellatum
Zolang
en O.
Calliergonella cuspidata
ana,
7a).
begroeid Appelbo-
en
echter
gevonden,
dendroides,
Bryum
was
Essen
Elzen,
crispa
Orthotrichum gymnostomum,
op
pallens
richum
Berk
een
naarstig,
werden
men
Ulota
(Lokatie
nervosa
van
Haarmutsen.
met
affine,
obtusifolium,
en
repens
B.
Brachypodium pinnatum)
spraken
een
Beuken.
van
het
(= Aremonio-Fagion) in
en
meest
raakten
gemengd
bos
We ontdekten
en Anemone
kensoort
het
wandelend in
Sta-
atroru-
trifolia,
de
Fagion illyride
zuidooste-
lijke Alpen.
25
Figuur
1
Eucladium
26
verticillatum
(tek.
J.
Landwehr).
BUXBAUMIELLA
39
(1996)
Een
oude
dek
leukste
Radula
geria furcata. bovendien
beuken
groeide
nervosa
en
deze
zijn
dag
aan
Andere
Amblystegiella subtile.
catena-
In
(Lokatie 7c).
Lejeunea cavifolia
en
totaal
Metz-
en
soorten waren Pseudoleskeella
leuke
dan
meer
80
mossoor-
gevonden.
ten
22
Porella
seligeri,
oude
Op
mos-
Pterigynandrum
complanata
Pseudoleskeella
stamvoet
tula
uitbundig
een
soorten
Herzogiella
filiforme, platyphylla,
de
droeg
stobbe
als
met
Napalalm (800
Sattelnock via
juli:
-
Eén
vertrok
groep
via
bijzondere
zo
Na
zijn... te
bestaan
geen
milieu
steenarenden,
Het
Floor,
Huub
voor
schutzhaus
veel
2000m.
De
C.
echinata,
C. canes
wijzen Br.-BI. Braun
cens),
een
1915
Caricetum
davallianae.
gedomineerd
door
recurvum).
mineum, cladus
undulata.
veentje
nigra,
palustris
goodenowii
moslaag
werd
veel
de
er
rand
(Lokatie
stra-
Drepano-
plaatselijk grote Langs
het
(Sphagnum
Calliergon
fontana,
39 (1996)
C.
Eriop-
van
Viola
tegenhanger van
Harpanthus flotovianus
BUXBAUMIELLA
hen
albida
fuscae subalpinum
De
G. G.
sessitania, torquata.
elongata
Andreaea
julacea,
nia
gracillima
tum
(Lokatie 9b).
tum
over
in
molineri.
(2195m)
Ook
de
Dolzer
en
Festuca
toppen
(2172m)
plekken zijn
open
Thamnolia
zig;
stig
naar
meer
dan
in
dit
(Panaeolus
plaat
Via
op.
voor
geval
daalden
de
af
var.
het
vliegveld
enkele
de
vlek-
leverde
een
en
naar
maar
coprofiele
Geringde
denticulatum
we
van
naar-
gespeurd,
semiovatus),
modelvliegtuigjes
rol
nog
van een
en
aanwe-
geen
skihellingen,
Plagiothecium um
aantallen
Hefte-
aantal
werd
Splachnaceae grote
paddestoel,
niet
koeievlaaien
dit
met
(Lokatie
ericetorum
echter
spelen
Op
en
Gaugen
vermicularis) prominent
mossen
betekenis.
incanus,
van
een
met
halleri
zijn
C.
islandica,
(Cetraria
nen
Rübel
Sesleria)
bedekt
alpiene plantengezelschap 9c). Op
(=
Senecio
minima,
mutellina,
Narde-
genoemd)
Oreochloa
Primula
concinna-
curvulae
Curvuletum
curvula,
Jungerman-
gaat het
Hogerop Caricetum
een
Ligusticum Poa
rupestris,
Gymnomitrion
en
(kortweg
disticha
G.
Diplophyllum taxifo-
Anastrophyllum minutum,
Carex
G.
en
Brachythecium glacia-
de levermossen
en
lium,
veel
funalis,
elongatum, Diphyscium folio-
Racomitrium sum
G.
G.
montana,
Myurella
be-
hierin
granietblokken
alpestris,
Bovendien:
de
Op
plukjes
obtusifoli-
bewoonde
we-
reld.
curta
veenmossen
en
uit
naar
pad
naar een
en
Daartussen
Philonotis
vernicosus
Scapanea
zure
ver-
Gaugen-
een
Caricetum
(=
uit-
niet
het
gezelschap
Caricetum
de
1915);
C.
en
in
fraai
bestaand
Car ex
zeggen
panicea
Dryas
Pseudorchis
Wolverlei
Twee
wederom
voerde met
angustifolium op
trok
de
Equisetum en
Vanaf
(1655m)
wederom
veel
echter
groepje,
Klaas,
Nardetum
een
horum
Grimmiaceae.
moeite
tweede en
bleken
rupestris,
de
mocht
Wetterstein-
Slechtvalk,
Kreuzeckgruppe.
door
cf.
keiharde
zagen
droom-
Het
klimmen
uren
uit
een
maakten
geefs.
de
Henk
bergdennenstruweel
pratense, zicht
uit.
voorkomende
verspreid
is
Dozer
en
Nardetum.
een
Grimmia's:
le,
Gaugen
van
met
,
Napalalm
Grimmia's.
Silene
octopetala,
Henk
van
de
kampeerterrein
er veelbelovend
van
kalk;
(=
het
gehouden.
leiding
naar
al
niet
op
onder
rotsen
rotsen
en
excursies
Sattelnock
Vanaf
(2000m).
de
2
werden
dag
Greven
de
groeid
1911
2000m) Deze
zuidhelling
matten
groeide 9a).
De
23
juli: rustdag
Op
zaterdag
pland.
23
Henk
desondanks
berg. Op
juli
Siebel
de
was
en
rustdag
een
Klaas
Wildbachklamm bij
de kloofwand
groeide
met
kapsels (Lokatie
avond
een
doorslaand
Shirley waren
tikken.
Khoeblal
geslaagd Op
een
vuurtje
forellen, aardappels met
smaak
forellen
en
Plagio-
10).
succes
Vocks
Margriet
en
verse
Vorder-
o.a.
bryum zierii werd
op
werden
ge-
verkenden
de
De
omdat er
in
kop
te
gezamenlijk
appels gebakken
en
verorberd.
27
24
Garnitzenklamm /
juli:
Eén de
tum
de
van
toeristische
grote de
regio is
De
vanaf
de
Het
uitgesleten.
bryologiserend kwam
dan
lengte
een
het
zal
kloof
de
bij
Zowel
veel
ze
uit het
met
het
Sorbus
het
dat
thermofiel
op
Sae-
natte
zich
rots
De
Ook
kapsels.
stond
vooral
op
kapsels) pumila
oude
(in
pennata
het
soort
epifyten
in
in
leverde
op
zierii
rijkelijk hangende gebrek,
geen
crispa (met
gezelschap
abusievelijk
en
ken-
nog
aarde
was
Neckera
het
veld
versleten)
hebben
Plagiobryum
De
beuken.
verkeerde
humeuze
karakteristieke
aan
e.d.
trifolia
te maken
vertederende
in
voelde
de
van
van
nutans,
kalkwanden
op;
thuis.
goed
voorzien
ornus
beukenbosgezelschap:
van
donniana
noord-
optreden
Melica
Cyclamen purpurascens Inspectie
de
Fraxinus
Uit het
hier
we
van
voor
N. N.
Antitrichia curtipen-
(Lokatie 11c).
de
boven
lunch de
gramma
bruisende
men
beek.
kalkrotsen
het
Het met
pad hoog
middagproHomomalli-
incurvatum, Brachythecium populeum,
Neckera
besseri,
De
was
veel
en
rots-
vondst
een
Grimmia
en
geelbloeiende
veel
niet
nauwelijks interes-
Leuk
een
Kreuzeck-
alm
sphaericum
vooral
van
groep
leverde De
het
mos-
de Radlber-
de
van
waren
12b).
Splachnum
en
De
voor
12a).
120
Sempervivum Vale
paartje
gieren
goed.
25
Garnitzenalm
juli:
kost
Verplichte resseerde bezoek
bezoeker de
aan
Gartnerkofel.
Italiaanse
Hotel
gaat
Gartnerkofel
(een
feldpafi
tot
maakten
hellingen ties en
van
voor:
het
naar
het
Er
de
het
niet
zuidelijker
overigens in
dan
en
meer
nog
huis.
Gartnerkofel-Sesselbahn
hoogte
komen
Gartnerkofel
geste-
waren
subalpiene
met
op
NaB-
de
van
de
westelijke
twee
Caricetum firmae
associa-
Gams
warmteminnende
meer
de
Gartnerkofel
(Tröpolach)
kennis
we
kalkgraslanden.
op
op
groeiplaats
comfortabel
1900m
op
de
links.
heeft
de
met
we
de
van
trots
ook
soort
de
bijzonderheden
stoeltjeslift)
zijn
vanuit Wulfenia-stad
men
'Wulfenia'
botanische Nadat
is
Wulfenia-dorf
gelegen
gen
dus
en
hellingen
van
localiseren:
te
(Hermagor)
De
de
een
endeem
Scrophulariace-
de
Karinthiërs
(hoewel
geïnteis
het
van
Deze
op
hellingen
voorkomt)
bij
De
endeem
botanisch Karinthië
groeiplaats
uitsluitend
groeit
moeilijk
van
carinthiaca.
Wulfenia
hun
/ Gartnerkofel
ieder
voor
1936
Ranunculo
hybridi-Caricetum sempervirentis (de zuideafsplitsing van het Seslerio-Caricetum lijke sempervirentis).
vervolgde
bracht
onderdeel
Törl
bij
wulfenia
illyrische plantenrijk van
gekozen
cupulaAan
ruim
er
fijnsparrenbos
(Lokatie
en
pad (Lo-
op
Anemone
rediviva,
Seligeria
santer
van
de humeu-
op
van
aria,
Ostryo-Fagetum.
bloei.
wanden
11b).
waargenomen.
bijzonders (Lokatie
de
bijvoorbeeld
zich
voorkomen
als
een
soort
28
de rand
bleken
had
een
Een
gruppe.
maakten
verwachten
kapsels
met
Greven
geralm,
(Lokatie
dag
zijn
soorten te
Henk
Orthotrichum
en
licht
de
van
elatior.
mossen
gewoonlijk
de
te
het
ingang ontdek-
Siebel
pas
Ostrya carpinifolia.
Lunar ia
um
van
te beleven.
verbazing
van
blijkt duidelijk
Na
Henk
Garnitzenklamm
soorten
dula
kloof-
tommasinii)
aan
einde
ae
bevindt
blijkt
een
verder
begin
aan
de
voorbij
meter
stomme
de
het
ons
11a).
grens
en
100
wandjes langs
Dat
als
er veel
was
glaucescens
katie
km
dat
de eerste
vanaf het
grotere hoogte
lania
6
parkeerplaats (612m).
excursieleider
zijn
kalkge-
nauwelijks van
landschappelijk
Slechts
het
heeft
ongeveer
verbazen
groepje bekijken
hogere planten
tot
van
niet
kilometer, gerekend
Herma-
bij
Garnitzenbach
Kühwegeralm (1107m)
over
steente
in
trekpleisters
Garnitzenklamm
gor-Möderndorf.
te
C.
(=
Radlberger
Alm
Cirriphyllum
tenuinerve
Het
Caricetum
grasland komen
slechts
wikkeling. caesia,
firmae
worden
Carex
nauwelijks
planten firma
serpyllifolia,
S.
,
als
rotsgruis
tussen
spaarzaam
Vooral
Salix
kan
betiteld;
tot
ont-
Saxifraga alpina
BUXBAUMIELLA
39
en
(1996)
kalkgruishellingen of
in
octopetala zijn
Dryas
stabiliseren.
te
meer
nauwelijks Tortella
tortuosa.
voor
de
Valeriana
De
albicans,
Campanula Achillea
Carex
verna,
G.
Ook
men.
nië
als
die
in
areaal in
er
en
lend
Ranunculus scala
een
van
Karinthië
de
veel
cularis
P.
bonarota
en
zelfs de
kwalitatief
en
Henk
Siebel
Tayloria de
vond
serrata.
liet
zich
39 (1996)
roze
De
droge als
dankzij een
een
met
de
aantal
levermosjes
(Lokatie
vervoeren.
BUXBAUMIELLA
af.
worden
op
met
mosvondsten
konden kleine
op
Poa
kwantitatief
Cratoneuron
groep
dalwaarts
De
Slechts
voorschijn
te
noordkantje
van
Huub
en
Nigritella
ganzerik
zowel
nogal tegen.
rotsspleten
een
Rhodot-
laevigata,
magertjes
te herkennen
beide
Cystopteris alpina,
cordifolia,
vielen
Alpen)
(oostelijke Alpen)
nitida.
wat
onvermoeibare
moeilijk
zijn (=
tussen
bovendien:
prachtige
kalkhellingen
Julische
Biscutella
Potentilla
hierbij
Pedi-
Alpen)
gevonden. Op
als
soorten
een
komt
uit
gebracht
beschaduwd
curvicaule
13a). de
Fanatiekere
voorkeur
het
pad
doel
de
aan
Cicerbitetum
wil
komt
A.
maculatum,
deze
bewogen
keer
Het
hek
schijnt
daar
minuscuul
in
Wulfenia
door
zich
eens
de
met
licheen
aantal
mogelijk
neus
het
langs
Er
kampeerterrein.
ons een
prak-
een
onopvallend
rond
(IJstijd-
Hieracium
en
avondprogramma
verzorgd
Zo
zij
houten
austriacum
bleek
Helaas
lichenologen.
voor
1921. Dat
Hypericum
nervosa,
cacaliaster
uitgebloeid.
werd
talrijk
Adenostyles glabra,
Doronicum
intybaceum. tisch
als
Centaurea
Senecio
relict),
een
Adenostyletalia-gezelschap
'Hochstauden'
alliariae,
nog
hoofd-
toch
was
Bolleter
alpinae
een
zeggen
met
het
Wulfenia-plek (Lokatie 13c).
Wulfenia carinthiaca een
voet
werden
maar
inspanning
te
Naflfeldpal).
13b)
(Lokatie
deze
van
bezoek
de
naar
verzameld,
mossen
afdaling
aan een
Törl
Kühweger
zeldzaam,
te hebben
vooral
maar
gegroeid.
opval-
Behalve
kruising
2000m
Globular ia
en
zich
Paederota
de
soorten
rond
chamaecistus
bloemen: steken
in
(vooral
Daphne striata,
nigra
hun
van
(voornamelijk in Slovenië),
laatstgenoemde
algemenere
soorten
zijn,
bevinden
(Karntische
zeldzame
kalkhelling
alpina,
noordgrens
juratensis,
lutea
Veronica)
waargenomet Slove-
soorten
Scrophulariaceae.
Scrophularia
Persicaria)
verspreiding,
Hieronder
elongata
hamnus
(=
of er endemisch
bereiken, voor.
alpinus,
alopecuros,
hybridus
aan
centrum
o.a.:
Helianthemum
clusii,
grandiflorum, Polygonum
viviparia
is de
sempervirens,
Betonica
clavenae,
Gentiana
de
van
Acinos
scheuchzeri,
Langs
soort
begeleiders zijn
de
enkele
Karinthië
endeem
via
er
zijn versprei-
van
een
Aan
oostelijke Alpen.
in
in
de
gaven
van
hybridi-
vooral
kenmerkende
elongata,
Sesleria
komt
bereikt
en
op
min
komen
Ranunculo
noordgrens
dingsgebied.
deze
uitzondering
sempervirentis
Dolomieten
ongeveer
Het
zich
om
en
Mossen
met
voor,
Caricetum
staat
vestigen
te
Een
en
deel
stoeltjeslift bryologen
26
juli: Embergeralm
Zweisee
Aangelokt een
groep
man
bereiken. moest
door
Een
rooskleuriger
de
basisch Een
zure
Nu
Vanaf de
De
veel
loopt
te
alles
er
op
pad
een
noordhelling
be-
afwisseling
met
in
soorten
variatie
Blindia
Kiaeria
Arctoa
aestivum,
leverde
Encalypta alpi-
op:
Amphidium lapponicum,
Anoectangium
starkei,
fulvella,
caespiticia (= Stylostegium caespitien
moesten
Na
en
anderen
meer
alpiene
worden
bergmeer Floor
helaas
zag
gesteente.
natuurlijk
14a).
te
juli
parkeerplaats
(1750m)
rotsen
20
op
mist
en
regen
afgebroken.
Koop-
Zweisee
expeditie
eerste
uit.
Jacob
de
dergelijke geologische
cium)
-
besloot
weer
van
wagen
Turggeralm.
uit
stond
na,
te
Embergeralm
naar
zonnige
leiding
vanwege worden
vroeg
de
het
onder
poging
een
Turggeralm
-
Hochtristen
-
een
op
stevige
mossen
Christien
beperkten
moerassen
soorten
die
thuis
gedetermineerd (Lokatie wandeling
worden deden
zich
(Lokatie
dat
tot
14b).
kon
het
geïnspecteerd. zwemmend,
de oevers
Rond
de
en
de
Zweisee
29
groeide Rübel den
het
Behalve
moeras
de
en
Dicranella
dealbatus
Amblyodon
rotsspleten De
rotsen
groeide
nomitrion, Myurella (Lokatie bovendien
(Lokatie
Hochtristen
van
lag
laxifolia,
en
soorten
meer
veel
was
er nog
Een
naderend
lijk
besluiten
heerste
een
door
een
Weeda
in
wesp
bleek
Jos
Een
in
In de
groep
vanwege
kamp
Wim
was
Loode
niet
nog
het
in
een
Adder
nu
de
was
bijten!
bryologisch volley-
balteam.
De
juli:
Deze
wederom Greven
Vanaf
de
oosthelling Behalve
15a). er
Madritschen /
Henk
Italië. de
weinig
ling
was
excursiemogelijkheeen
groep
mee
Madritschen
veel
beter.
verdient
De
Alleen
vermelding
men
(Lokatie
muehlenbeckii
aangetroffen.
naar
werd
westhelFissidens
(Lokatie
sten
Dicranella
op.
Bryum pallens,
wandeling Een
kalkwand kelalm
15c). bloeide
30
de
juli
de
verkend worden
kon beke-
het
pad
niet
spectaculaire,
leverden
D.
grevilleana,
Campylium
nogal vond-
varia,
chrysophyllum,
Drepanocladus unciatus, Pogonatum aloides indiceren
Jungermannia sphaerocarpa
en
een
ontwikkeld
prachtig de
als
soorten
elzenbroekbos
Rhodobryum
Climacium
kapsels),
herberg-
Jungermannia leianthaI
um rostratum,
palmata Een
16b). eria
daarvan
plaats
Het
Schoenetum nitens,
Aneura
ryfolia
en
als
soorten
Primulo-
een
Homalothecium
Riccardia
pinguis,
Hook-
resultaat.
kalkmoeras
een
wederom
de
(Lokatie
naar
zonder
werd
betrof met
bleef
en
Riccardi-
Hypnum pallescens
en
uitputtende speurtocht
Trichocolea
en
(met
roseum
dendroides, Plagiomni-
epifyten Pterigynandrum filiforme, a
Een
lemig substraat (Lokatie 16a).
zuur
chamaed-
Chiloscyphus polyanthos (Lokatie
16b). Na
de
lunch
Dentaria
werd
gemengd
een
bos
met
triloba, Aposeris foetida, LaserpiSalvia
latifolium,
tium
Rubus
glutinosa,
Het
avondprogramma
Eerst
met
leverde Tussen
voerde
langs
nauwelijks
nog
Italiaanse
begraasde
sneeuwresten
wat
de
boven
soorten
schilderachtige
op
de
bracht
er
ven,
verleden.
het
aan
eenden
imitatie
van
Ria
de
in.
gaf
de en
Han
van
op
verbaasde
een
rond
gitaarbe-
Boom
het
zongen hits
uit
de beurt
Achtereenvolgens aanwezigen wol-
marsmannetjes Dobben
kalkoen.
gedenkwaardige afsluiting
extra
een einde.
stemming
Daarna was
van
keer
Onder
de
bos-
ontdekt.
meeslepende
jeugdcircus.
voor
Win-
aardig
en
deze
was
zangtrio
de
langs
worden
kamp liep
Pieter
van
grijs
door
rotsblokken
een
Tania, Moniek
steile
(Lokatie
want het
kampvuur
leiding
een
nieuws
weinig
er
uitgebreid
het
leemindicatoren
wat
kon
traden
15b).
grens.
het
nieuwe, zij
rand
Nassfeldpass besteeg
Grimmia
niet
Weissensee
2
nam
van
nieuws
osmundoides
De
had
naar
saxatilis en Melica nutans bekeken.
dag
den.
21
op
bij Paterzipf
wandjes langs
wat
Behalve 27
al
oever
zuidoever
mee
groep
men
ken.
ontdekt.
verzwikte genoeg
tweede
Omdat
noordoostelijke
In
de
de
nam
Weissensee.
de was
wespesteken
Klaas
de
tong gebeten, Eddy
door
voor
wijse-
groep
Toorenbeek dat
zich
slag
het
enkele
Coby
humilis Wellicht
te verzamelen.
de
af te dalen.
zijn
door
Spier
zware
deed
minder.
enkel en alsof
haar liet
stuk
geveld,
arm
moois
meer
juichstemming
een
top
Sneeuw-
Coscinodon
onweer
ijlings
de
naar
(Lokatie 14e).
geslaagde excursie; sfeer
pad
werd
Anthelia juratzkana,
Hygrobiella nog
julacea
verzameld
sneeuw.
nog
leverden
dalvegetaties
Gym-
en
M.
cirrosum
het
Langs
In
froelichiana.
Zweiseetörl
de
Cirriphyllum 14c).
Tayloria
tenerrima,
Rond
14c).
zelfs
sphaericum!
Andraea
met
palus-
uligino-
Tayloria
vol
zaten
als
Meesia
en
Splachnum
en
soorten
beekjes
tris, Calliergon stramineum, sa,
herberg-
veenmossen
Drepanocladus revolvens,
lingulata
scheuchzeri
Eriophoretum
een
1911.
op.
een
Tussen-
perfecte
Kortom:
van
een
een
heel
bijzonder mossenkamp.
Aquilegia einseliana.
BUXBAUMIELLA
39
(1996)
28
officiële
het
konden
pen
een
nieuw verder
vertrok
was
afgelo-
niet
genoeg
groepje
een
Gösseringgraben. plek
de
op
de
van
de
naar
reeds
mensen er
paar
Zo
krijgen.
van
kamp
het
waar
grootste
excursiegroep
eerste
Men
op-
Dat
leverde
Siebel
bovendien
en
aardige
nog
soorten
maar
Buxbaumia viridis
liefst
Bakker
Bernd,
Tania
oude
op een
Daan
Remi
Gelder,
Henk
Harmsen
van
beukestomp.
ken
in
de
rehmannii
Ulota
hoop
Iris
Henk
rode
kapselmond of U.
beke-
worden
echter
dus
moesten
en
bruchii
briach aan
het
ligt
einde
het
de
van
WeiBenbachklamm.
Wipfler
WeiB-
soortgenoot bij
Hermagor illyrisch
veel
o.a.
en
met
Helleborus
tufwanden
leverden
tot
1200
omstreeks
kloof,
betreft
Azores.
de
van
onderzocht
m,
Isothecium
o.a.
kalkrotsen
striatulum
& W.
Musci) in F.
Grims,
het
Smith,
Alpenkamp
betekent dat
niet
vrijwel
zijn
vrij
Bij
graden voor
om
een
als
die
moest
de
op
de ze
maar
er
al
door-
het
1973.
Region.
A.J.E.
Glowacki,
der
Flechten und
1991.
Stuttgart.
(Grimmiaceae,
bryologischen
Erfor
Moose
Kantten.
aus
Vom
Urknall
zum
Erdgeschichte
Gailtal.
in der Karni-
Hermagor.
1990.
A.
J.
Gmünd
The Liverworts
1888.
362
of Britain
and
pp.
Die
Laubmoose
1904. in
Beitrag
Karaten.
Karnten
v.
Karntens.
zur
Jahrb.
20. 154 pp.
Laubmoosflora Naturhist.
Mus.
von
v.
Karaten 27:93-128.
te
ko-
Geraadpleegdekaarten Kompas
dan
daar
Wanderkarte
nr.
60.
Gailtaler
Alpen-Karni-
30 sche
meesten
er
meer
and the
worden
alpenweiden van
Zum Stand
Jahrb. Naturhist. Mus.
verkeer
uren
Additions
Europe
Dit
alpiene
tot
gemotoriseerd
voor
temperatuur
hielden
gezien,
ontbraken,
ze
Grimmia Hedw.
Ireland. Cambridge.
weinig
waargenomen.
boswegen
afgesloten
geklommen men.
dat alle
reiken
hoogten waren
soorten
1991.
of
1987. Moosflora.
Frey.
1995.
H.P.
Wallnöfer,
alpiene
mosses
16:337-356.
500 Millionene Jahre sche
hoog
Crundwell.
the
en
Opmerking Tijdens
to
Herzogia:23-30.
(Lokatie 18).
op.
Europe
en
Schönlaub,
Seligeria trifaria
of
Oesterreichs. Herzogia 7:259-277.
W.
Maurer,
M.O.
Düll,
Mosses
Europe.
1985.
schung
de
1982.
pp. H.C.
Greven,
begin
en
Ali,
Bryol. 11:609-689.
A.C.
J. Bryol.
J.P.
Frahm,
een
vegetatie,
De
het
J.
R.
Crundwell,
Smith.
and amendments
(700m)
het
getinte
niger.
werden
A.C.
A.J.E.
M.F.V. &
Corley,
525
kalkkloof
Vocks
Viola.
en
M.F.V.,
Corley,
beroemde
haar
Harrie
Marieke,
en
Weeda,
Eddy
en
Ben,
en
Siebel,
Margriet
slotte
ten
Prins
Rian
van
Loode
Literatuur
bezochte
weinig
Coby,
en
en
Els
Jos,
Wiel
en
Wim
Henk
Loes,
en
and the Azores.
Evenals
van
Ger
Khoeblal,
U.
tot
Jadersdorf
gehucht
Dobben, Floor
de
gerekend.
zuidoosten van
ten
Djoeke,
van
Dort,
Els
gezin,
en
Melick,
van
Toorenbeek
Bertus
WeiBenbachklamm
juli:
Enkele kilometers
Han
van
Berkenbosch,
Spier, Marjan,
Leo
Hill &
29
Brand,
Shirley
en
Koopman
Schendstock
ontdek-
te
misten
kroesmosssen
Klaas
Huub
Martens,
Adeodaat
Alle
BreuB,
Tilly
en
Christine
ken.
crispa
werden
fijnsparren
aantal
groot
Otmar
Emma,
Greven
Jacob
Heesch,
Sipman,
Een
en
Boom,
den
van
Maarten
Robin,
Pieter,
en
Claudia,
Pieter
Hanny,
en
en
Henk
op.
kapsels
zeven
Deelnemers Simon
Amblystegium confervoides
ontdekte
eerder
dank.
gepubliceerd. Hartelijk
deel
terugge-
was
werden
ging
keerd.
niet
zijn originele tekeningen die
Het
juli: Gösseringgraben
Hoewel
wel
aankwamen.
Alpen
1:50.000.
ISB N 3-87051-067-6.
Geologische
kaarten
van
Weiszbriach
en
Hermagor
1:50.000, bladen 197,198,199.
Dankwoord Ons erelid artikel
Koos
Landwehr
stelde
de
bij
dit
geplaatste afbeeldingen beschikbaar.
BUXBAUMIELLA
39 (1996)
31
Legenda bij de soortenlijst
GRUPPE)
en
veentje
lokaties Vondsten keerd
minaties
Wim
Harmsen,
Siebel
(1991),
Crundwell en
et
Corley
volgens
mossen
et
Milde komt
in
de
&
Corley
en
Cratoneuron
humulis
literatuur niet
voor,
1995). Voor
(Greven
soort
de blad-
Coscinodon
gehandhaaft.
goede
veldde-
naamgeving van Corley
bovengenoemde
een
blijkt
maar
is
(1982)
(1982)
al.
opgaven
zijn
betreft
wat
de geslachten
m.u.v.
Drepanocladus, waarbij al.
Deze
opgaven
voor
Henk
Henk Schend-
Weeda.
overige
terminaties. Nomenclatuur
deter-
Dort,
van
Loode,
Eddy
en
de
onderstreept,
zijn
Klaas
van
gemar-
microscopische
van
Opgaven
ontvangen
Ger
Henk
stok,
!
een
zijn
Greven,
betreft de levermossen is Smith (1990)
wat
gevolgd.
11.
24-7:
Siebel),
12.
en
13.
25-7: lift
met
lokaties
die
de
tijdens
onderverdeeld
is
materiaal is
verzameld
slechts
en
spaarzaam is
in
De
dan ook
term
wat
26-7:
verzameld,
lokatie
in
moet
gevallen
ruimer worden geinterpreteerd.
15.
alm
omgeving
(800
kampterrein
950m) (H.
-
vanaf
Kühweger
via
vanaf
(J.Koopman),
GÖSSERINGGRABEN
3.
2a)
pad
over
Zweisee
(800-950m)
Höhe
ger
KREUZBERG
en
15a)
27-7:
(K.
Siebel,
rotsblokken in bos,
via
terug
vanaf
oosthelling
Winkelalm
de
Naszfeldpass
in
Madritschen,
Italië (H.C.
15b) westhel-
zuidoever
van
WEISSENSEE
Dort),
16a)
bij
Peterzipf
lemige wegkantjes
28-7:
met
kalkmoeras,
en
bos
16c) lemige bosrand.
GÖSSERINGGRABEN
halverwege
tot
Pfarreben
deel 2:
vanaf
Jagd-
(1000-1 lOOm)
kalkrotsen
29-7:
en
(H.
bos.
WEISZENBACHKLAMM
bij
Jagersdorf
Grafenwe-
(700- 1200m)(H.Siebel),
Melick), en
3b) bosgrond
Zwei-
(H.Sie-
bos.
richting
v.
(1000-1 lOOm) (H.
de
14d) Zweisee-
Hochtristen.
MADRITSCHEN
,16b) broekbos
18. ochtend:
-
noordhellingbij
en
17.
2b) kalkrotsen
kalkmoerassen,
19-7:
alm
Hochtristen
Madritschen 15c) Winkelalm in Italië.
Siebel), bel),
13c) Wulfe-
sneeuwdal/moeras rond
14b)
14e) langs
hutte 18-7:
Törl
Emberger
-
14a)
H.Schendstok). 2.
Naszfeldpass
Kühweger
Törl,
Zweiseetörl
noordhellingboven
27-7:
(950m)
Hochwarteralm
richting
pad
pad
ZWEISEE (2250m)
(2400m)
Greven),
ling
Beknopte lokatielijst 17-7: WEISZBRIACH,
helling-
Törl.
2195m),
-
(KREU-
buiten beschoumeeste
de
bij
m)
Picea
12a)
rots-
13a) kalkrotsen Gartnerköfel
Siebel),
Terug
14c)
Törl,
overige gebieden,
de
Greven)
(H.
11b)
hout.
en
(1200-2050
rotswanden
en
kloof,
1 lc) bomen
(2000
in de kloof.
(600-800m)
veel
waar
gebieden
laat
rotsen
GARTNERKOFEL,
13b) kalkrotsen
16.
1.
zuur
niaplek.
zijn
excursies
en
(1500-1900m),
wing,
9a)
9c) graad
bij Vorderberg (600-
Dort),
Alm
(H.C.
omhoog.
(1914m) (H.
Rottörl
met
v.
wandjes begin
Radlberger
12b) alm
bos,
K.
kalkwanden,
ZECKGRUPPE)
see,
waar
Dort),
Gaugen,
GARNITZENKLAMM
24-7:
Turgger
lijst
en
11a) lemige
blokken
14.
Lokaties De
en rotsen
10. 23-7: WILDBACHKLAMM 750m) (H. Siebel
(1750m).
bezocht
v.
2200m) (K.
-
zuidhelling
Dolzer.
peritheciën zijn
en/of
kapsels
met
met
(1655
,9b)
tufwanden
en
kalkrotsen.
zure
3a)
19.
29-7:
Weiszenbachklamm
bij
Jadersdorf
(H.
dood hout.
Siebel). 4.
19-7:
van
5.
middag:
kampterrein (800-900m)(H.
helling,
(F.
van
NASZFELDRIEGEL/
(K.
sfeldriegel,
6c)
8.
WEISSENSEE,
aan
7c)
22-7:
Alm, 6b)
de
7b)
SATTELNOCK
8a)
en
almen Nasrotsblokken
kalkrotsen
(W.
vanaf Neusach
van
Heesch),
kalkmoerasjes langs
bos langs
kampterrein (800-2000m), Greven),
en
zure
noordoever
(950m)
oever,
rotsen en
rotsen
met
alm
Emberger lemige paden
beekjes bij Emberger alm.
Kleine Steinwand
oever
Hermagor
TURGGER-ALM
de
6a)
noordhelling
Emberger alm, 6d) 21-7:
vanaf
Dort),
v.
kantjes bij Emberger
bomen
van
5b) Natte steile wand langs de weg.
20-7:
(1755-2100m)
tot
ZW
Picea bos zuidop
Gelder) 5a)
(KREUZECKGRUPPE)
7.
ten
Melick).
v.
ten westen
19-7: GUGGENBERG
(750-1250 m)
6.
de AUERLINGGRABEN
de
de Weissensee.
via
NAPALNALM
terug op
7a)
via
de
Möselalm.
graad,
8b)
vanaf
(H.C.
bos
bij
Napalnalm. 9.
32
22-7:
GAUGEN
en
DOLZER
(KREUZECK-
BUXBAUMIELLA 39 (19%)
Soortenlijst Bladmossen
Amblyodon dealbatus
2a!
Amblystegium confervoides
7!
Amblystegium serpens
2b 4 5a! 7a 8b
Amblystegium subtile
5a! 7c!
Amphidium lapponicum Amphidium mougeotii Andreaea
alpestris
Andreaea
rupestris
8b!
13! M!
11!
14b 6b! 6c!
11b 12 14 15
8a
Anomobryumjulaceum
8b
Anomodon attenuatus
11 18
Anomodon
17
curtipendula
Arctoa fulvella
14c
19
7c 7
11
19
14!c
Atrichum undulatum Aulacomnium
androgynum
Aulacomnium palustre Barbula convoluta
3 4 5a 6 7c 8b 3 7c
crocea
Barbula
unguiculata
6 8b 9a
12b 14
11b!
ithyphylla
6 9
Bartramia
pomiformis
4
14c!
2a! 6c!
Blindia
14c!
6d! 11b!
campestre
1.
Brachythecium
glaciale
9 12b 14c!
Brachythecium
glareosum
2b 7a 8b 10
Brachythecium
mildeanum
4
Brachythecium
oxycladum
14e! 11
.1
7 8 11
Bryoerythrophyllumrecurvirostre
7c 8a
Bryum
13c
12
5a 6c 7c 8a
5b 9
10 11b!
Bryum argenteum
2b 3 5b 7c
Bryum bicolor
2b 11
Bryum caespiticium
2b 6a!
Bryum capillare
2b 3 4 5b 7c
Bryum elegans
8a
15a 16
12
1 lb
12 15c
13b 14c!
8a 12
16 17f! 18
15c 17
19
19
15
J_8
8a
10!
11
12
13 15
19
13a 13b 14
6 2a! 7
Bryum
pallescens
4!
Bryum
pseudotriquetrum
2a 4 6 7b 8b 10 1 lb!
BUXBAUMIELLA
Ui
19
Bryum pallens
Bryum rubens
19
14a! 4f!
muehlenbeckii
17! 18
13a 14 16
12
2b 3 4 6 7a 8b
Brachythecium velutinum
Bryum
15
17 4 5a 6d 10 11
alpinum
19
17 2b 3 4f! 7a Hb!
Brachythecium rutabulum
Brachythecium trachypodium
H
14b
Brachythecium rivulare
salebrosum
12b 14c 14d! 15b
8b 16
Brachythecium
Brachythecium reflexum
11
11
Blindia acuta
Brachythecium populeum
15
2b 3 6 8b
Bartramia
Brachythecium albicans
15 16 19
2b 3 8a
Bartramia halleriana
caespiticia
12 13 14
10 11
11
2a 2b 8b 10!
Barbula
Brachythecium
19
14c! 14e!
Anoectangiumtenuinerve
Antitrichia
18
5b 9b 11b 14 15
13b 14c
Anomodon viticulosus
11 17
8b 11!
Anoectangium aestivum
longifolius
15!
16! 17!
11
13 15a!
16! 17!
14c! 15a!
13 14 15a!
15c 16
18 19
17
39 (1996)
33
Bryum schleichcri
B
Bryum turbinatum
6 13c!
Buxbaumia viridis
2b! 17!
Calliergon cordifolium
7b
stramineum
Calliergon
9a
Calliergon trifarium
14 15
2^
Calliergonella cuspidata
7b 8b 13 16
Campylium chrysophyllum
2b 2b 7c 8a 11
Campylium hallen
2b! 8b 11b!
Campylium stellatum Campylium stellatum
13 14 15 16
13b!
2b! 4 6 7b! 7c 2a 7
17
Campylopuspyriformis
6 7c
15
Campylopus subulatus
5b 14c
Catascopium nigritum
2a[
var.
protensum
10 11c 13b!
2 3 4 5b 6 7 8 9 12
Cinclidotus
l
Cirriphy Hum cirrosum
13a 14c
Cirriphyllum piliferum
4 16
Cirriphy llum
tommasinii
4
Conostomum tetragonum
2b
13 14 15
19
8b 12a 14 \6
5b! 6
Coscinodon humilis
14e 2a 4 6 7b 8b 11
Cratoneuroncommutatum Cratoneuron commutatum var.
falc.
Cratoneuron commutatum var.
sulc
Cratoneuron curvicaule
13b 14 15
8a
13a 17
13a 13b 6
decipiens
4 6 7c 8b 11
Ctenidium molluscum
2b 3 4 7c 1 lb
Cynodontium polycarpon
5b!
Cynodontium strumiferum
4! 6!
Desmatodon latifolius
12a 13 14 13b
4 6 11
pellucidum
13a
15a
2b 3 4 5a 6d 7c 8b 12 6 13
Dicranella schreberiana
13
Dicranella subulata
lj 3a 12 14
Dicranoweisia cirrata
5a 19
Dicranoweisia
6d! 9b!
crispula
14 15 16
18
14a
Dicranodontium denudatum
12 14a
14b! 14c
14e 15
14a
Dicranum elongatum Dicranum fuscescens
6b! 12
Dicranum montanum
3b 6 7c
Dicranum
2b 3b 5a 6 7c 8b 11
scoparium
Dicranum tauricum
6 7c
Dicranum
Tc
viride
Didymodon fallax
8b 11
12 13 15
19
12 13 14 15
B *9
3 8b 16 19
Didymodon insulanus
10 18 2b 11b 17!
Didymodon rigidulus Didymodon vinealis
34
19
18 19
16a!
Dicranella palustris
17 18!
foliosum
capillaceum
Distichium capillaceum
]6b
12!
Dicranella heteromalla
Distichium
15
15 16 17
14e!
Dicranella grevilleana
Diphyscium
16 17 18 19
15a
Cratoneuron filicinum
Dichodontium
19
14b!
Coscinodon cribrosus
Cratoneuron
15 16b! 17
15c
10 11b 15c 17
Climacium dendroides
14c
2b! 13! 15!
Ceratodon purpureus
riparius
19
18 19
var.
comp.
19
19
6 9
14c
2b!
11b! 12 13a!
13b 14c!
15 19
9c
BUXBAUMIELLA
39 (1996)
Distichium inclinatum
2b 11b! 13a 14a
15
Ditrichum
2b 7c
8a
±4c
2b 8a
11
crispatissimum
Ditrichum flexicaule Ditrichum heteromallum
H 5a 6a!
Ditrichum lineare
6a[
11
113
8b 9 12
exannulatus
9a
Drepanocladus
rcvolvcns
2a 7b 10
Drepanocladus
vernicosus
7b 9
1_3
13a!
14c! 15!
Encalypta longicolla streptocarpa
Encalypta
14b 12b 13 14
8a!
13a
2b 3 4 6
8a
7c[
Entodon concinnus
7c 19
Eucladium verticillatum
2b 11
Eurhynchium angustirete
2b 3 4 5a 7c
Eurhynchium
praelongum
11
Eurhynchium
pulchellum
11b 17
Eurhynchium
striatum
2b 7c
13 18!
16 19
Fissidens
dubius
2b 7c 8a
Fissidens
osmundoides
Fissidens
taxifolius
12 13 15
10 1 lb!
alpestris
7c 8a
19
16
12b 14c!
Grimmia
5b
atrata
caespiticia
Grimmia donniana
14e
14e 14d!
6b! 9b! 12b! 14c! 12a
Grimmia elatior Grimmia elongata
6b! 12b 14a 14e
Grimmia funalis
5b 6b 9c 12b
Grimmia hartmanii
7c 11b 12a
Grimmia incurva
6b! 12b!
Grimmia muehlenbeckii
5b 15a
Grimmia orbicularis
7c!
Grimmia ovalis
5b
Grimmia
pulvinata
Grimmia
sessitana
9c
Grimmia
5b
trichophylla
Gymnostomum aeruginosum Gyroweisia tenuis s.1.
Herzogiella seligeri Heterocladium dimorphum
14a 14e
14d! 14e!
1! 2b! 12! 6b! 12b!
Grimmia torquata
2b! 8a!
14c! 14d! 14e!
11b!
13a 15c
18! 19 5b! 7c 12 2b! 3! 4! 5a! 7c! 8b! 12! 6c
13!
16! 19!
9b
11b
Homalia besseri
Homalothecium lutescens Homalothecium philippeanum
2b 11
13 18
17
Homalothecium sericeum
2b 6 7c 8a
Homomallium incurvatum
2b! 7c
1_1
11b!
1_8
19
19
4 17
1
Hygrohypnumduriusculum
6d 14b!
Hygrohypnum luridum
4 10!
Hylocomium splendens
2b 3 4 5a 6 7c
39(1996)
15
1517!
Hookeria lucens
BUXBAUMIELLA
19
15 16 17 18
2b 3 4! 6 13
1!
ciliata
16b 18
14b 15a
Grimmia anodon
Hedwigia
13b 14
5b! 6b! 14a!
Grimmia affinis
Grimmia
18 19
12 15 16 19
2a 4 7b 8b 11
Grimmia
15 16 17!
19
adianthoides
hygrometrica
11 13a 14
11
Fissidens
Funaria
15 16b 17
10!
ciliata
Encalypta
14 15
9 14c
Drepanocladus
Encalypta alpina
15 19
13b
1 lb
13 19 8b
1_1
13 14 15
16 19
35
Hymenostylium recurvirostrum Hypnum
2b! 8a 13a 14c 17 18
10
bambergeri
Hypnum cupressiforme
2 3 4 5 7 8 9 11
Hypnum lindbergii
7
Hypnum
1.
15c 17!
Hypnum vaucheri
15b
Isopterygiopsis pulchella
3 4 8a
Isothecium alopecuroides
2b! 3 4 7c
Isothecium
myosuroidcs
16
Isothecium
myosuroides
11b!
18!
14 16 19
]_1
var.
7b
brachyth. Isothecium striatulum
17
Kiaeria starkei
6 14a 14c! 14d
Lescuraea
6c
saxicola
Leucobryum glauci'm Leucodon sciuroides
14a 14e
5a 6 8b
14 15
2b 5a 7c
8a
uliginosa
2b! 8b! 13!
Mnium
14c!
marginatum
2b 11b! 15 19
Mnium spinosum
8a 8b
Mnium thomsonii
2b 7c 8b 1 lb
Myurella julacea
2b 6 9 11
Myurella tenerrima
14c
Neckera complanata
8a
11
Neckera
crispa
2b
IJ]
Neckera
pumila
11c
Oligotrichum hercynicum
Oncophorus
virens
6! 8b 12
18 19
14 15
14b! 15!
13a!
19
2b 11
J3a
2b 11
13b 15
Orthotrichum affine
2a 4!
Orthotrichum anomalum
7c!
Orthotrichum
cupulatum
8a! 8b! 11b!
Orthotrichum
diaphanum
17!
Orthotrichum
lyellii
2b 16 7a
Orthotrichum obtusifolium
2b 7a!
Orthotrichum
pallens
1!
Orthotrichum
pumilum
7c]
Orthotrichum
rogeri
7a!
17
7a!
11c! 17!
2b! 4! 7a!
Orthotrichum stramineum
8b! 11c!
enerve
Paraleucobryum
longifolium
16! 19!
17! 19!
Orthotrichum speciosum
Paraleucobryum
17! 19
7a! 8b! 12!
8a!
7c!
14c! 19
19
19 15 17
Orthothecium rufescens
tenuirostris
19
14e! 15!
13a
14c
Orthothecium intricatum
Orthotrichum striatum
16
11
Meesia
8b!
10!
16!
17! 18!
_17!
4 15 2b 3a! 3b 5a 6 8b 9a
Philonotis calcarea
6 7c
Philonotis fontana
2b 4 6 7b 8b 9 1113
Philonotis tomentella
1
Plagiobryum
zieri
12b 13
14c
10!
17
oederianus
Plagiothecium curvifolium
36
14 15
14 15 16e
11c!
Plagiomnium
Plagiomnium undulatum
12a 13
15
2b 4 7c 8b 11
cuspidatum
1 lb
16
Plagiomnium affine
Plagiopus
19
4 7b 7c 8b 13c
14c!
sauteri
Oxystegus
15 16 17!
1 7 16b
pallescens
Hypnum pratense
Hypnum
12 13 14
12
16a 19
18
3 4 7c 8b 10 11 2b! 11b!
14c!
16 17
15! 16!
18 19 17! 18!
19!
5a 6
BUXBAUMIELLA
39
(1996)
Plagiothecium denticulatum
2!
Plagiothecium laetum
4 6 7c 8b 11
Plagiothecium nemorale
4_11
Plagiothecium undulatum
4
Plagiotheciumplatyphyllum Pleurozium schreberi
Pogonatus
aloides
Pogonatum urnigerum Pohlia cruda
3 4 6 8b 9 11 15b!
15b 2b 3 4 5a 6 7c 3!
4! 5a! 6!
3! 4! 5a! 6!
6a 4!
Pohlia elongata
13! 14
18 19
16! 15
15a! 6 9 14
3 4 6 8b 12
Pohlia obtusifolia
14d!
14c! 14e!
1
Pohlia proligera
wahlenbergii
4! 6 12b!
Polytrichum
8b 12
commune
14c!
14a! 15 19
Polytrichum formosum
2b 3 4 5a 6 7c
Polytrichum juniperinum
6a! 8b 9 13
Polytrichumpiliferum
6 9
sexangulare
12
Polytrichum
strictum
7b 12 6c!
Pseudoleskeella catenulata
2b 7c
Pseudoleskeella
7a 7c 8 11
8b 12 13a 13b 14a 15 1 lb
13 14 15c
10 16
Pterigynandrum filiforme
2b 3 4 7c 8b
Pterigynandrum filiforme var. majus
9b 9c 8a
11
Racomitrium affine
5b 6!
Racomitrium elongatum
14 15
5b 6 9 10 12 14
7!_12
Racomitrium fasciculare
14a
Racomitrium heterostichum
6c!
Racomitrium
6 9
11b! 12
12 13 14c 14d 15
Racomitrium sudeticum
12b! 14
Rhabdoweisia fugax
6b! 9!
Rhizomnium punctatum
l 2a 3 4 5a 11
Rhodobryum
16!
Rhynchostegium
confertum
12b! 14c! 14e!
2b 7c 11
Rhynchostegium riparioides
4 10 11
loreus
4 5a
6_8b
12 14 15 19
Rhytidiadelphys triquetrus
2b 3 4 6 7c 11
Rhytidium
2b 4 7c
11
16
12 13
19 15 16 17
18 19
18 19
Saelania glaucescens
11a!
Sanionia uncinata
2b 6 13 14
Schistidium apocarpum
2b! 3! 4! 6! 8a!
Schistidium confertum
6d!
14c! 15 16 19
Schistidium rivulare
14b!
Schistidium trichodon
2b! 2b! 11b! 17!
Schistostega pennata
3! 4!
Scleropodiumpurum
1 2b! 17
39(1996)
19
13a 16 18 19
1! 3b 4 7c 8b
BUXBAUMIELLA
16 17 18
18 19
Rhytidiadelphus squarrosus
rugosum
13 14 15
10
Rhynchostegium murale
Rhytidiadelphus
16 19
16!
6
roseum
12
13a
7a!
Racomitrium aciculare
lanuginosum
17
13 16c!
Pseudotaxiphyllumelegans
plicatum
13 15 16
14c
Pseudoleskea incurvata
polyantha
12
8b 11
14 15
12 13 14 15
Polytrichum
nervosa
15 16 19
4 6d 11a 13 14
Polytrichum alpinum
Pylaisia
13 14 15 16
14! 15!
8b 9! 12
Pohlia nutans
Ptychodium
8b 9b 11
8b! 12!
4 6 7 13a 14c
Pohlia drummond»
Pohlia
15
10 11!
13! 14!
15b 17!
18! 19!
15! 19!
19
37
Seligeria
donniana
Seligeria trifaria
10!
11b! 18!
1_8!
19
Sphagnum spec.
2 5 6 7 8 9 12 13 14 15 16
Sphagnum capillifolium
6a
Sphagnum girgensonii
Sphagnum
russowii
1 4
1^
Sphagnum quinquefarium
4
Splachnum sphaericum
6c
Taxiphyllum
Tayloria
wissgrillii
froehlichiana
Tayloria lingulata Tayloria
scrrata
Tetraphis pellucida
Thamnobryum alopecurum
12b! 14b!
11b 19 14c! 14b! 13a 13b 2b 3b! 4 6 7c!
Thuidium abietinum
2b 7c 18 19
Thuidium philibertii
4
Thuidium recognitum
5a 11
Thuidium tamariscinum
4 5a 16
Timmia norvegica
8b
Tortella
2b 3 4 6 7a 8a
Tortula
laevipila
Tortula muralis Tortula norvegica
8a
8a!
13
10 11
18 19
14b 15 19
Trichostomum
brachydontium
8a
Trichostomum
crispulum
2b 5a 7c 8a 11
Weissia
7a! 16!
17!
11! 16!
7*1
controversa
18 19
13 15b
7c!
crispa
15 16 17
1! 2b! 3!
Tortula
Ulota
10 11b 12 13
7a
2b 7c
Ulota bruchii
19
2b
Tortula ruralis subulata
_17
13a 13b 7b 16
tortuosa
12 16
18 19
Tomenthypnumnitens
Tortula intermedia
1 lb!
19
6a! 7c!
17!
19!
8b 12
Levermossen
Anastrophyllum minutum Aneura
Anthelia
3b 6c 8b 9 2a 11
pinguis juratzkana
Apometzgeria pubescens
2b 4
Barbilophozia attenuata
3b 4
Barbilophozia floerkei
13 16b
11
tricrenata
6c
Bazzania
trilobata
3 4 5a 4
pusilla
Blepharostoma Calypogeia
Calypogeia
trichophyllum
arguta fissa
2b 3b 4 6 8
3b 7c
Cephalozia bicuspidata Cephalozia
lunulifolia
15 16
17 19
16 10 17 18
2b 4 5a 8b 12 17 2a
14b
3b
Chiloscyphus polyanthos
3 10 14
Cololejeunia calcarea
2b 11b 15c
Conocephalumconicum
2a 4
Diplophyllum albicans
3 4 6b 10 16
38
13 Mc
3 4 17
Calypogeia muelleriana suecica
1_1
3 4
Calypogeia integristipula
Calypogeia
19
15a
Bazzania
Blasia
19
14b
J_1
16b 17 18
16
19 19
BUXBAUMIELLA
39 (1996)
Diplophyllumobtusifolium
2b 4
Diplophyllumtaxifolium
6b 9b
Frullania dilatata
Gymnomitrium
concinnatum
Gymnomitrion coralloides Harpanthus
flotovianus
17 18 14 15a
2b 3 4 7c 11 16 6c
9b 14 9a
16
Jungermanniaatrovirens
10
Jungermanniagracillima
6 9
Jungermanniahyalina
4
Jungermannia leiantha
3b! 4 11
Jungermanniaobovata
4_13
16b 17
Jungermanniapumila
2b 10 11
Kurzia trichoclados
6c
Leiocolea bantriensis
2b 8a
Lejeunia
cavifolia
Lepidozia
reptans
Lophocolea bidentata Lophocolea heterophylla Lophozia longidens
2b
1
3 4
11
3 8a
12 15
11
ventricosa
2b 6 17 6b
brevissima
Marsupella emarginata Marsupella
sprucei
3 4
LJb 15
16
13 14b 6c 15 6c 17 19
Metzgeria conjugata
2b 2b 11
Metzgeria furcata
2b 3 4 7c 11
Nowellia curvifolia
Uc
Odontoschisma elongata
13a
Pedinophylluminterrruptum
11 17 19
Pellia endiviifolia
2a 7b 16 19
Pellia epiphylla
3
Plagiochila asplenoides
2 3 4 10 11
Plagiochilaporelloides
2 3 4 5a
Porella platyphylla
7c
Preissia quadrata
2a 7 10
Ptilidium ciliare
7c
Ptilidium pulcherrimum
3 5a
Radula complanata
2 3 4 5a 7c
chamaedrifolia
Riccardia palmata
7_14
13 15 16 17 13b 15
7_11
12 16 18
19
19
19
11 13b 14
15 16 17
19
15
7_8b
11
16 17 19
16b 2b 16b 17
2b 8b 11
Scapania
aspera
Scapania
calcicola
4
curta
6a
Scapania
umbrosa
2 3 4 6
Scapania
undulata
6 9
Trichocoleatomentella
quinquedentata
39 (1996)
13b 14
16 19
10
Scapania
BUXBAUMIELLA
15 19
3
sorocarpa
Tritomaria
19
4 6a 8a 9b 14b
Nardia scalaris
Riccia
18
14b 15b
Mylia taylorii
Riccardia
12 17
11
17 18
7_16
5a
wenzelii
Marsupella
19
1.8
3 4 5a 7c 8b
Lophozia
polymorpha
19
18
7c_l
Lophozia
Marchantia
18 19
14c
14 15
2b 4 2 3a 4 8b
13
39
