wisselwand
materialenkast
boekenrek
tentoonstelling
boekenbak
PTT
Woordenschat kisten maken van horen, zien en zwijgen …..
Hore
e n e i n, z
n
!! ! n e sprek
Inleiding
Wat zouden we zijn zonder onze woorden? We realiseren ons dat waarschijnlijk niet dagelijks. Probeer je eens een wereld voor te stellen waar je maar de helft van het aantal woorden begrijpt. Hoe ziet die wereld eruit. Wat mis je dan. Door mijn werk word ik vaak met mijn neus op de feiten gedrukt. Sinds een aantal jaren ben ik leescoördinator op OBS De Notenkraker. Een school in een achterstandswijk in Hoogvliet met 97 % allochtone leerlingen. Toen ik met mijn werk als leescoördinator begon vond ik het belangrijk om het technisch leesniveau van de leerlingen te verhogen. Mijn idee daarachter was dat de leerlingen veel meer taal konden verwerven als ze goed konden lezen. De andere vakken zouden ze ook inhoudelijk beter kunnen volgen als ze alle teksten zouden kunnen ontcijferen van lettertekens naar woorden. Na een enorme inzet van veel teamleden hadden we het aardig voor elkaar. Het technisch leesniveau steeg, we hadden een fantastische schoolbibliotheek opgezet en er waren leespromotieprojecten opgezet. Stuk voor stuk activiteiten waar we trots op waren maar langzaam maar zeker kreeg ik sterk het gevoel dat we er nog niet waren. Veel kinderen waren teksten en boeken aan het lezen die ze foutloos konden verklanken. Maar dat was dan ook alles. Er ontstond geen film in hun hoofd. Ze wisten niet waar het verhaal over ging. De woorden hadden geen inhoud. Ik had dus weer een nieuwe uitdaging ontdekt. Er moest een actieplan komen voor de ontwikkeling van de woordenschat van deze leerlingen. De woordenschatkisten moeten ervoor zorgen dat de leerlingen op een actieve, zelfstandige en individuele manier de taal die hen in de methode aangeboden wordt gaan ontdekken. Dit kan door de woorden te zien, te horen, te voelen en te proeven. Alle zintuigen worden ingezet op deze ontdekkingsreis. De kinderen gaan op reis om een zeer waardevolle schat te ontdekken. Hun woordenschat.
Inhoudsopgave
•
•
•
Wat is een woordenschatkist? Begroting woordenschatkist De woordenschatkist in actie
Wat is een woordenschatkist? Op dit moment staan er drie woordenschatkisten in onze school. De groepen 3, 4 en 5 hebben ieder een kast in het lokaal staan. De inhoud van de kast hangt samen met het taalthema in de groep. We werken met taal met de methodes “De nieuwe leessleutel” in groep 3 en taal actief oude versie in de groepen 4 en 5. Doelgroep: De groepen 3, 4 en 5. Daarna gaan we kijken of we de overstap naar de andere groepen kunnen maken. Doel van de activiteit: De woordenschatkisten moeten ervoor zorgen dat de leerlingen op een actieve, zelfstandige en individuele manier de taal die hen in de methode aangeboden wordt gaan ontdekken. Materialen: Afhankelijk van het thema en het woordpakket moeten de volgende soorten materialen in de kist aanwezig zijn: • Alle lesmaterialen die nodig zijn voor de oefeningen en daarnaast materialen om de lessen levendiger te maken. • (voorlees)boeken indien mogelijk ingesproken op cd/mc • Videobanden met bv. Schooltelevisie uitzendingen • Concrete materialen (bruikbaar voor bv. poppenhoek of tentoonstelling) • Posters • Woordkaarten • Computerspelletjes, lijst met internetsites • Gezelschapsspelletjes • Lessuggesties en opdrachtkaarten om de andere lessen bij de taalles aan te laten sluiten • Huiswerkopdrachten en informatie voor de ouders • Liedjes op cd/mc en map met teksten • Materialen om werkstukken en spreekbeurten in de middenbouw en bovenbouw te kunnen maken Inhoud van de activiteit: De woordenschatkisten moeten per thema ontwikkeld worden. De kast krijgt iedere 2 tot 3 weken een nieuwe inhoud. Zodat de kinderen steeds weer nieuwe uitdagingen tegenkomen die steeds betrekking hebben op hetzelfde thema. Aan het eind van het thema blijft de kast/kist in de klas en worden alle materialen omgeruild voor nieuwe materialen die bij het volgende thema passen. De
kasten/kisten moeten uitdagend en vrolijk zijn en steeds weer aan te passen zijn aan een nieuw onderwerp. Als de kist helemaal uitgepakt is ontstaat er een soort tentoonstelling van alle boeken, materialen, leerlingwerkstukken en andere materialen. Het is leuk om de ouders aan het einde van het thema voor de tentoonstelling uit te nodigen. woordenschatkisten ontwikkelen In alle groepen wordt er methodisch aan de uitbreiding van de woordenschat van onze leerlingen gewerkt. Omdat er veel verschillende niveaus binnen een groep zijn is het ingewikkeld om ieder kind op zijn eigen niveau te benaderen. Omdat dit echter wel noodzakelijk is willen we graag een nieuwe uitdaging aangaan en woordenschatkisten gaan ontwikkelen. Deze kisten moeten ervoor gaan zorgen dat de taal gaat leven. Het is de bedoeling dat de leerlingen de taal gaan zien, horen,voelen, proeven,ruiken en gebruiken in praktische situaties. Door alle zintuigen van de kinderen in te gaan zetten krijgen we een taalontdekhoek die zowel klassikaal , groepsgewijs als individueel ingezet kan gaan worden. De werkkaarten die hiervoor ontwikkeld zijn kan u in de bijlage terugvinden. Op dit moment zijn we zover dat er in de groepen 3,4 en 5 een woordenschatkist staat. We werken met man en macht om de kist iedere twee weken van nieuw materiaal te voorzien. Het prototype is volop in ontwikkeling al is er aan de basis nog niet veel veranderd. De tot nu toe uitgevoerde veranderingen hadden vooral te maken met de ruimte in de klas.
Begroting woordenschatkist thema 12 groep 5 Inhoud • Boeken Ridders en burchten* Ridder Schijtebroek* Ridder en schildknaap /T.Jones Ridders/Gravett Het kleine- kamertjes- kasteel/K Thant Ruige ridders en kille kastelen* Bouwboek maak zelf een echt kasteel/ • Videobanden “Kastelen zijn zo gek nog niet” € 11.• Concrete materialen legoridders € 20.we zijn nog op zoek naar een speelgoed kasteel en een ridderoutfit • Posters nog niet gevonden • Woordkaarten van de kleurplaten van die we besteld hebben willen we woordkaarten maken • Computerspelletjes nog niet gevonden • Gezelschapsspelletjes • • • •
materialen om deze zelf te ontwikkelen Lijst met bruikbare internetadressen geen kosten aan verbonden Lessuggesties en opdrachtkaarten
€ 45,-
materiaalkosten € 45,Liedjes op cd en map met teksten materiaal aanwezig Huiswerkopdrachten leuke puzzels en woordenschatopdrachten en (voor) leesverhalen om thuis te maken en te lezen. Daarnaast zou het goed zijn om er informatie voor ouders aan toe te voegen rondom het thema
€ 45,-
Het is de bedoeling dat de kisten voor de leerlingen spannend en aantrekkelijk zijn en voor de leerkrachten een ondersteuning bij hun werk. Het uiterlijk van de kisten is dan ook van groot belang. Gelukkig hebben we een iemand binnen de school die de vaardigheden bezit om de uitgedachte plannen in elkaar te knutselen. Hierdoor kunnen de kosten beperkt blijven.
Op dit moment is er in ons idee een soort kist ontstaan met spannende laden voor alle materialen. Bij de start van een nieuw thema worden de laden verwisseld en kan het nieuwe materiaal weer een nieuwe uitdaging vormen. De woordenschatkisten die wij ontwikkelen zijn sluiten aan bij de methoden “De Leessleutel en Taal actief NT2”. Na ontwikkeling zijn ze daardoor voor vele scholen interessant. Onkosten maken van de kisten
€ 180,Verf € 70,Scharnieren en knoppen € 70,Diversen € 130,Hout
Totaalkosten voor de eerste kist van groep 5
inhoud kist
€ 200.€ 450,-
We denken daarna voor de inhoud van de andere kisten van groep 5 nog €1500.- nodig te hebben. Dit lijkt een erg grote investering maar we weten dat deze materialen ook weer voor de thema’s van de andere groepen gebruikt kunnen worden. Onkosten inhoud van de kisten Iedere groep behandelt 16 thema’s per schooljaar. We denken dat we door een goede inzet van de materialen voor de verschillende groepen ongeveer €10.000 aan materialen kwijt zijn. We willen proberen dit bedrag bij elkaar te krijgen door : • Financiën via de onderwijsbegroting • Aanvragen van subsidies • Deelnemen (en winnen ?!) van prijzen • Bedrijven vragen om een schenking van materialen te doen
De woordenschatkist in actie De kist bestaat uit verschillende delen die ieder een taaluitdaging moeten gaan vormen voor de verschillende leerlingen.
1.
De wisselwand:
Deze wand bestaat uit verschillende platen met verschillende functies. De platen die niet gebruikt worden schuif je weg achter het middendeel van de kist. De plaat die gebruikt wordt schuif je uit.
kastelen
A. A. B. C. D. E.
B.
C.
D.
E.
Doewand: als deze wand gebruikt wordt kunnen de kinderen dagelijkse taal situaties naspelen Prikbord: op dit prikbord kunnen plaatjes, krantenknipsels e.d. geprikt worden die door de kinderen en/of de leerkracht verzameld zijn Schoolbord: op dit bord kunnen kinderen zelf schrijven en tekenen over het thema Poppenkast: Leerkrachten,klassenassistenten, ouders en leerlingen kunnen deze wand gebruiken om een voorstelling te geven Graffitiwall : Bij de start van het thema kan op deze wand een woordveld bij het thema gemaakt worden. Het woordveld kan gedurende het hele thema aangevuld worden.
2.
Boekenrek
3.
Boekenbak
In het boekenrek staan een aantal aantrekkelijke themaboeken tentoon gesteld.
Deze bak is gevuld met de overige themaboeken
4.
De materialenkast 1.
2.
3.
4,
5. 6. 7. In deze kast zijn allerlei vakjes en laden met materialen die de woorden van het thema op verschillende manieren ondersteunen. 1. Videobanden 2. Woordkaarten en fotokaarten 3. Vakken voor papierwaren 4. Posters 5. Cd’s en cd-rom's 6. Spelletjes 7. Hangmappen / dossierkasten
5.
Tentoonstelling
Op de plank liggen allerlei concrete materialen voorzien van woordkaarten. De kist die zich hieronder bevindt bevat de voorraad concrete materialen en verkleedkleren
De metamorfose Iedere woordenschatkist bevat materiaal voor de duur van het taalthema. Na twee of drie weken is er een ander thema aan de beurt. De inhoud van de kist moet dan weer aangepast worden. Vooraf hebben de bibliotheekmedewerkers in samenwerking met een aantal klassenassistenten de nieuwe materialen al verzameld. Met elkaar zorgen we er nu voor dat ook het nieuwe thema weer volop in de belangstelling kan komen te staan. De inhoud van de schatkisten wordt vernieuwd maar ook de panelen worden aangepast. Met lappen stof, concrete materialen en nieuwe panelen worden de kisten in een handomdraai aangepast om opnieuw alle zintuigen van de leerlingen te prikkelen. Zo zal de belangstelling voor het nieuwe thema gewekt worden. Zeker wanneer de leerkracht zorgt voor een spectaculaire opening kan het taalprogramma weer op hernieuwde belangstelling van de leerlingen rekenen. Alle materialen worden weer uitgeleend aan de diverse groepen en de materialen die terugkomen worden ingenomen en gecontroleerd. Op die manier is het altijd duidelijk wie welke materialen in zijn/ haar bezit heeft. Het is van groot belang dat iedereen zorgvuldig met de materialen omgaat.
Zelfstandig werken Het is de bedoeling dat de leerlingen zelfstandig met de materialen uit de kast kunnen gaan werken. Er worden op dit moment ook werkkaarten ontwikkeld die door de leerlingen gebruikt kunnen worden om zelfstandig met de materialen uit de kast aan de slag te gaan. We zullen ook proberen om veel zelfcorrigerende materialen in de kast op te nemen of materialen zelfcorrigerend te maken. Inhoud De inhoud van de kasten is zeer wisselend per thema. Toch ontstaan er ook een aantal vaste onderdelen. • Pim-pam-pet-woordenschatpret: Het oude vertrouwde pim-pam-pet spel heeft nieuwe kaartjes met vragen gekregen. We hebben een aantal vragen bij ieder thema gemaakt. De leerkracht kan kiezen of hij alleen de vragen van het huidige thema gebruikt of ook vragen herhaald van een vorig thema. •
Themaboeken: De themaboeken bestaan uit verhalende en informatieve boeken. We houden rekening met de vele verschillende leesniveaus. Op die manier kan ieder kind aantrekkelijk leesvoer vinden. We zijn op dit moment ook bezig met het ontwikkelen van leeskaarten met daarop korte teksten waarbij er een aantal vragen of andere verwerkingsopdrachten staan.
•
Prik je woord: Van alle belangrijke woorden zijn vlaggetjes gemaakt. De kinderen kunnen de woorden op de juiste plaats op de kleurplaat prikken. Het was leuk om te zien dat ze de woorden die ze niet wisten zelf op gingen zoeken in de themaboeken.
•
Huidige stand van zaken •
Werkbladen: De werkbladen bestaan uit puzzelbladen waar veel illustraties de woordpuzzels ondersteunen.
•
Computergebruik:Op deze foto zijn kinderen de websites van de werkkaart op aan het zoeken op internet. Daarnaast zijn er bij veel thema’s cd-rom's die de kinderen kunnen gebruiken. De werkkaart die de kinderen op deze foto gebruiken wordt voor alle onderdelen en spelletjes van de kast ontwikkeld. Deze kaart zorgt ervoor dat alle materialen zelfstandig door de kinderen kunnen worden gebruikt en voor het grootste deel zelfcorrigerend zijn. Memory/Wie of wat is het? : Met de mooie duidelijke afbeeldingen van de woordenschatkaarten kunnen de kinderen memory of het spel wie of wat is het spelen. Poppenkast: De kinderen kunnen voorstellingen geven nadat ze zelf een verhaal hebben geschreven of een bestaand verhaal hebben ingestudeerd. Klasgenootjes of kleuters willen graag de voorstelling bezoeken. Het is ook mogelijk dat de leerkracht of de onderwijsassistent een thema op deze manier opent. Met de luisterles op de achtergrond is dit een aantrekkelijke optie. Mijn eigen woordenboek: Ieder kind heeft een eigen woordenboek. In dit boek kunnen de kinderen onbekende woorden verzamelen. Er is op iedere pagina ruimte voor het schrijven van het woord, een tekening van het woord en een woordveld. De kinderen zoeken de voor hen onbekende woorden op in woordenboeken, themaboeken of via internet. • Knutselopdrachten: Bij de meeste thema’s worden ook creatieve verwerkingsopdrachten ontwikkeld. De voorkeur gaat daarbij uit naar groepswerkstukken omdat kinderen dan samen aan de slag gaan en moeten overleggen hoe ze te werk zullen gaan. • Graffiti-wall :Deze woordmuur is nog in ontwikkeling. Op dit moment werken we op papier. Het is echter de bedoeling om op een vaste wand een muur te verven.
•
•
•
Huidige stand van zaken Op deze muur kunnen de kinderen bij ieder thema een woordveld maken. De kinderen mogen aan de hand van het hoofdwoord woordassociaties maken. Ze kunnen dit individueel of in groepjes doen. Het werken met bordkrijt maakt het werken voor de kinderen extra leuk en ze kunnen de spellingsfouten die ze ontdekken zelf makkelijk corrigeren. Gedurende het hele thema kan het woordveld aangevuld worden.
Concreet materiaal: De tentoonstelling van concreet materiaal is op een schoolbordplaat gemaakt. De kinderen kunnen alle woorden bij de voorwerpen schrijven. De woorden die ze niet weten kunnen ze opzoeken. •
•
• •
•
Videobanden: In de kast staan videobanden met schooltelevisie uitzendingen en andere videobanden met interessante programma’s die bij het thema aansluiten. Luisterlessen: Alle luisterlessen zijn op aparte cassettes gezet. Zo kan een leerling individueel de luisterles herhalen. Spelletjes:Er zijn veel spelletjes op de markt die aansluiten bij de thema’s van onze taalmethode. Op rommelmarkten en kinderbraderieën ed. proberen we zoveel mogelijk leuk materiaal te verzamelen. Lespakketten en posters: Bedrijven en instellingen verzorgen vaak uitstekende lespakketten die de thema’s goed ondersteunen. We proberen hier op een goede manier gebruik van te maken.
Nawoord Het is nog steeds een feestje om de kinderen met een goed gevulde woordenschatkist aan het werk te zien gaan. We merken dat een krachtige leeromgeving veel plezier op kan leveren. Voor leerlingen en leerkrachten vormt deze manier van leren een uitdaging. De woordenschatkist is erg flexibel van opzet. Daarom is deze manier van werken gemakkelijk aan te passen aan de verschillende mogelijkheden van een school en een team. Ook kan de manier van werken meegroeien met een team in ontwikkeling. We hopen dat er veel leerlingen en leerkrachten met dit document de uitdaging aan willen gaan. Voor voorbeelden in de praktijk kan u contact opnemen met:
OBS De Notenkraker Inger Trommel Othelloweg 8-10 3194 GS Hoogvliet 010-2957273
[email protected]
