Laat het gras maar groeien! Wie weet brengen we over enkele jaren allemaal het gras van onze tuin naar een vergister in de buurt? En verwarmen we, wassen, strijken en rijden we met schoon biogas gemaakt van gras. Wil je meer weten over de fascinerende groene kracht van gras? Kijk op www.graskracht.be om een studiedag bij te wonen of een cursus te volgen.
Contact Willy Verbeke Inverde Duboislaan 1b 1560 Hoeilaart
[email protected] www.graskracht.be Met de financiële steun van
Verantwoordelijk uitgever.: Tom Embo, OC-ANB, Koning Albert II-laan 20 , 1000 Brussel
In samenwerking met
w w w.g r askr acht. b e
In grasmaaisel van weiden, natuurgebieden en bermen schuilt heel wat kracht. Als je het maaisel vergist in een speciale installatie, kan het vrijgekomen gas elektriciteit of warmte opwekken. Zo kan het biogas uit 10 ton vergist gras een gezin een jaar lang van groene stroom voorzien. Deze nieuwe manier om duurzame energie op te wekken is uitdagend en veelbelovend. Als je op een goede manier vergist, hou je ook nog een materiaal over dat als meststof of voor bodemverbetering kan gebruikt worden.
A * Als je 1m² gras gedurende 1 jaar maait en dan maaisel laat vergisten, kan je met de energie die dat oplevert 1 keer de was doen.
Het project Graskracht wil de omzetting van gras naar energie in Vlaanderen bevorderen. Dit project is vooral gericht op het benutten van gras van bermen en natuurgebieden. De vraag is vandaag: waar blijven we met dit grasmaaisel? Nu wordt het vaak gezien als een vervelend afvalproduct, maar het is zeker mogelijk om het veel efficiënter te gebruiken dan nu het geval is.
Wat is gras ? Grassen zijn plantensoorten die behoren tot de grassenfamilie. Ze hebben dunne stengels en smalle bladeren, maar zijn desondanks relatief stevig gebouwd. Hun bloemen zijn zeer klein en gewoonlijk groen. Er zijn ongeveer 8.000 soorten grassen verspreid over alle werelddelen. Tarwe, rijst en riet zijn bijvoorbeeld echte grassen.
zijn zeer divers, ze variëren van een paar centimeter tot een paar meter hoog en zijn
Daarnaast zijn er ook de zogenaamde
te vinden op allerlei grondsoorten. We heb-
schijngrassen. Dit zijn planten uit andere
ben er allerlei namen aan gegeven zoals
plantenfamilies. Ze zijn ook fijn gebouwd
weide, hooiland, gazon, enz.
en daarom lijken ze op de echte grassen. Pitrus en Moeraszegge zijn dergelijke
Hoeveel gras is er in Vlaanderen ?
schijngrassen.
Vlaanderen is rijk aan gras en het groeit
Wat is een grasland ?
stevig door: graslanden produceren 3 à 10
In een grasland domineren gewoonlijk de
ton droge biomassa per hectare per jaar.
echte grassen, maar er kunnen heel wat
Het gewicht van het verse maaisel ligt min-
kruiden tussen het gras staan zoals made-
stens drie keer zo hoog, omdat vers gras
liefjes en boterbloemen. Zodoende kunnen
veel water bevat. Regelmatig maaien is
graslanden zeer soortenrijk zijn, met tiental-
aan de orde voor vele duizenden hectaren
len soorten per vierkante meter. Graslanden
grasland.
2
Waarom maaien we graslanden ?
De inventarisatie in het project graskracht heeft aan het licht gebracht dat er in Vlaanderen uit natuurgebieden jaarlijks zo’n 21.000 ton droge stof aan maaisel wordt gehaald. Van bermen werd dit zelfs bepaald op 40.000 ton droge stof per jaar. Het gras dat opgegeten wordt door runderen en ander vee is hier niet bijgerekend. Daarnaast wordt er heel wat groenafval uit tuinen en plantsoenen naar gemeentelijke containerparken gebracht. Het grasmaaisel wordt hier vaak selectief verzameld,
Er was natuurlijk al gras vooraleer mensen
maar een juiste schatting is op het niveau
het begonnen af te maaien, maar toch zijn
van Vlaanderen niet beschikbaar.
heel wat grassoorten en kruiden perfect aangepast aan deze beheermaatregel, om-
Vergeten we verder ook niet dat er in
dat er gelijkenissen zijn met de begrazing
Vlaanderen ongeveer 210.000 ha grasland
door bijvoorbeeld schapen of runderen.
voor landbouwdoeleinden beheerd wordt.
Het blijkt zelfs zo dat graslanden die niet
Natuurlijk wordt dit gebruikt voor de vee-
meer begraasd noch gemaaid worden op
teelt, maar een deel zou ook kunnen vergist
enkele jaren tijd het grootste deel van hun
worden, bijvoorbeeld als er zich in een
biodiversiteit kwijtraken.
goed jaar plaatselijk overschotten voordoen of als men vreest dat er ergens teveel
Goed beheerde graslanden bevatten tot
giftige of onsmakelijke planten inzitten.
meer dan 50 plantensoorten op elk stukje van enkele m2, terwijl dat er in niet beheerde graslanden slechts een tiental zijn. Waarom dat zo is weten we niet precies en valt moeilijk te begrijpen, maar we weten met zekerheid dat je aan natuurbeheer moet doen om bloemrijke en soortenrijke graslanden te behouden. In natuurgebieden en bermen maaien we dus het gras in het kader van natuurbeheer, op bermen
3
komt daar nog de verkeersveiligheid bij. Als we niet maaien komen er onder ons klimaat immers bomen te groeien en dat kunnen we vlak tegen de rijbaan bijvoorbeeld niet hebben omdat er geen plaats voor is.
Ook in natuurgebieden kunnen we er bewust voor opteren om graslanden in stand te houden en geen bossen, omdat de
ons hernieuwbare energieverhaal.
meeste soorten die in graslanden leven
Tegen 2020 streven we in Europa naar 20%
dat nu eenmaal in een bos niet kunnen.
groene energie en in België naar 13%. Globaal genomen neemt de energie uit biomassa ongeveer de helft van deze her-
Wat is biomassa ?
nieuwbare energieproductie op zich en dat
Bios is het Griekse woord voor leven. Met
zal nog een aantal jaren zo blijven. Er komt
biomassa bedoelen we de materie in le-
dus veel meer energie uit biomassa dan uit
vende wezens of wat rechtstreeks daar-
zonnepanelen of windenergie.
van afkomstig is. Koeien, vogels, regenwormen, bloemen, bomen en gras zijn
Daar komt dan nog bij dat het gebruik van
dus allemaal biomassa. Maar bij biomassa
deze biomassa veel minder weersafhan-
worden ook zaken gerekend als gras-
kelijk is en dat biomassa gemakkelijk kan
maaisel, hout en mest.
opgeslagen worden voor gebruik op een later tijdstip. Hout kunnen we gerust ergens een tijd laten liggen en ook gras kun-
Zorgt biomassa mee voor groene energie ?
nen we vrij gemakkelijk bewaren.
lens enorm op in het landschap en zien
Waarom gaan we gras vergisten en niet verbranden ?
we tal van daken met zonnepanelen. Deze
Op het moment dat men het gras maait
volstaan echter niet en zijn sterk afhanke-
bevat het vaak 2/3de water op gewichtsba-
lijk van de weersomstandigheden. Daarom
sis, bij hout is dat vaak minder dan de helft
gaat biomassa een essentiële rol spelen in
op het moment van de velling. Om het te
Er zijn heel wat vormen van groene of hernieuwbare energie. Hierbij vallen windmo-
4
verbranden moet het materiaal zo droog
plaatsen zoals in de maag van koeien, in
mogelijk zijn, terwijl dit bij vergisting klets-
moerassen, in zuurstofarme bodems en
nat mag zijn. We steken het natte materiaal
in vuilnisbelten. Deze zogenaamde me-
bv. in een tank, waar het een vloeibare
thaanbacteriën behoren zelfs bij de eerste
massa vormt.
levende wezens op aarde. Ze waren er al 3 à 4 miljard jaar geleden, toen de atmo-
Bij de verbranding zelf geeft gras vaak
sfeer nog geen zuurstof bevatte. Ze leven
problemen omdat het meer chloor bevat
dan ook in zuurstofloze omstandigheden.
dan hout. Hierdoor kunnen de verwar-
We spreken van anaerobe bacteriën en
mingsketels aangetast worden. Gras heeft
anaerobe vergisting.
ook een lager smeltpunt dan hout waarBIOGASPOTENTIEEL m3/TON MATERIAAL
door het materiaal tijdens het branden 900
meer aan elkaar gaat koeken.
800 700 600
Na verbranding levert gras meer as op dan
500
hout en het verschil is groot: gemakkelijk
400 300
10% ten opzichte van tot minder dan 1% as
200 100
bij hout. Deze as is in de praktijk een afval-
Glycerine
Gebruikt vet
Oud brood
Tarwe
TRoggesilage
Maïssilage
Grassilage
Voederbieten
Restafval huisvuil
Vet van slachthuizen
maar een materiaal dat we kunnen gebrui-
Bietenloof
Varkensgier
we gras vergisten bekomen we geen as,
Aardappelpulp
0
product, waarvan men moeilijk afraakt. Als
bron: ODE
ken als bodemverbeteraar of bemesting.
Alleen met zeer sterke microscopen kunnen
Hierbij dient vermeld dat het best mogelijk
we deze methaanbacteriën te zien krijgen,
is om grasmateriaal of stro te verbranden
omdat ze slechts ongeveer een duizendste
in aangepaste ketels. Bij ons wordt het ech-
millimeter groot zijn. Toch zijn het levende
ter zelden gedaan.
wezens die we moeten verzorgen en voeden opdat ze ons ten dienste zouden zijn. Exploitanten van vergistingsinstallaties zijn
Wie zorgt voor de vergisting ?
in die zin dan ook een beetje als veetelers.
De productie van het energierijke biogas
Bij de vergisting komt er biogas vrij, waar-
dat vrijkomt bij vergisting van biomassa
uit we energie kunnen halen. Dit biogas be-
wordt verzorgd door bacteriën. Dergelijke
staat namelijk voor 50 à 75% uit methaan,
bacteriën vinden we in de natuur op diverse
dat ook het voornaamste bestanddeel van
5
Wat steekt er best niet tussen het gras ?
BEPALING VAN HET BIOGASPOTENTIEEL (vb.)
biogasproductie (Nm3/ton)
140 120
De verschillende vergistingsinstallaties zijn
100
meer of minder gevoelig voor onzuiverheden:
80
• Hout is niet zo interessant omdat het nu
60
eenmaal heel slecht vergist
40 20
• Stenen kunnen de installatie blokkeren
0 0
10
20
30
40
• Zand kan plaatselijk ophopen en moet
50
tijd (d)
vermeden worden
aardgas is. Methaan wordt ook wel moe-
• Koorden (van de hooibalen) kunnen ook
rasgas genoemd omdat de methaanpro-
zorgen voor blokkering
ducerende bacteriën voorkomen in zuur-
• Zwerfvuil zoals blikjes, plastic en flessen
stofloze moerasbodems.
is misschien nog het ergste
Methaan is ook een broeikasgas, dat zelfs 23 keer zo sterk is als het beter bekende broeikasgas kooldioxide. Bij de strijd tegen de klimaatsopwarming is vergisting van biomassa dus dubbel interessant. Enerzijds verhinderen we dat er methaan de lucht ingaat door dit in motoren om te zetten in energie en anderzijds wordt de cyclus rond gemaakt doordat de planten ongeveer evenveel kooldioxide opnemen als er vrijkomt bij de energieproductie.
Heel wat onzuiverheden kunnen eruit ge-
Het is mogelijk om biogas op te werken tot
haald worden in een zogenaamde “voor-
het de kwaliteit heeft van aardgas, zodat
trein” met zeven, magneten of zelfs manu-
het in het aardgasnet kan verspreid wor-
ele sortering. De stikstof eruit halen is veel
den. In Vlaanderen wordt dit nog niet ge-
moeilijker. Sterk met stikstof bemest gras is
daan en voor heel wat toepassingen is het
immers minder gewenst in een vergistings-
ook niet nodig. In sommige landen rijden er
installatie, omdat het zorgt voor een gro-
auto’s en zelfs treinen op biogas.
tere hoeveelheid ammoniak, wat giftig kan zijn voor de bacteriën. Hieraan kan verholpen worden door stikstofrijke voedingsstromen te mengen met stikstofarmere. In
6
Kunnen we het grasmaaisel bewaren ?
natuurgebieden en op bermen wordt echter weinig of niet bemest, zodat dit probleem zich weinig stelt.
Het bewaren van grasmaaisel als veevoeder wordt reeds lang gedaan in functie van
Kunnen we het maaisel onmiddellijk gebruiken ?
de veeteelt. Nu blijkt dat we dat even goed kunnen doen om er energie uit te halen. Als men op enkele dingen let kan het gras-
Eigenlijk geldt bij maaisel voor energie-
maaisel in een silo of kuil meer dan een jaar
winning: hoe verser hoe beter. Als we gras
bewaard worden. Men spreekt dan van in-
een paar dagen in een plastic zak bijhou-
gekuild of gesileerd gras. De silo bevindt
den of op een hoop laten liggen wordt het
zich best naast de vergistingsinstallatie om
warm. Men zegt dat het gaat “broeien”.
er doorheen het jaar beetje bij beetje van
Deze warmte is eigenlijk al een energie-
te verwerken.
verlies, dat we hadden kunnen opvangen. We kunnen gras dus helemaal vers van
Het verse maaisel wordt zo snel mogelijk
het veld naar de vergistingsinstallatie voe-
naar de silo gebracht en daar vast aange-
ren, maar in de praktijk is dit niet realis-
reden, om er zoveel mogelijk lucht uit te
tisch omdat de grasgroei met pieken ver-
krijgen. Zo stapelt men het gras in de silo
loopt en niet alles tegelijk verwerkt kan
op naarmate het binnengebracht wordt en
worden. De grootste productie gebeurt in
uiteindelijk wordt het afgedekt van de
mei-juni met gewoonlijk een tweede, klei-
lucht, gewoonlijk met een laag plastic. Ge-
nere piek in het najaar. In putje winter is er
zien er geen zuurstof meer aan kan en de
zelfs helemaal geen aanvoer. Daarom
aanwezige zuurstof snel opgebruikt is,
gaan we gras bewaren in silo’s, ook wel
stopt het gewone rottingsproces en gaat
kuilen genoemd. We gaan het inkuilen.
het ingekuilde gras bewaren. Dit inkuilen dient met zorg te gebeuren.
Voor sommige installaties moet het gras fijn verhakseld zijn in stukjes tot bijvoorbeeld
Interessant om te vermelden is dat ook het
maximaal 4 centimeter. Bij andere maakt dit
geproduceerde gas gedurende langere tijd
niets uit en kunnen zelfs grotere kruidachti-
probleemloos kan opgeslagen worden.
ge planten volledig verwerkt worden.
Zonnecellen en windmolens bieden geen dergelijk voordeel van energieopslag.
7
Wat is co-vergisting ?
de buurt ligt van de veel gebruikte maïs.
In het geval van co-vergisting worden ver-
Maar gras is veel meer variabel van kwali-
schillende materialen of stromen samen
teit en zeker bermgras kan heel wat onzui-
vergist. Gras levert hierbij ongeveer 200
verheden bevatten.
m biogas op per ton vers materiaal, wat in 3
Bron: Oosterhof Holman bioEnergie
8
Vaak wordt er maïs samen vergist met
Bij droge vergisting bestaan systemen die
mest uit de veeteelt, met als eigenlijke
veel gemakkelijker kunnen omgaan met on-
hoofddoel om de mest te verwerken.
zuiverheden en zwerfvuil. Maar globaal ge-
Mest levert echter erg weinig biogas op.
nomen kan gesteld worden dat een instal-
Langs de andere kant bestaan er energie-
latie voor droge vergisting een hogere
rijke afvalstromen zoals sommige vetten
investering vraagt.
die heel wat biogas opleveren. Een professionele vergister kan hier handig op inspe-
bacteriëngemeenschap zich instelt op be-
Wat is warmtekrachtkoppeling (WKK) ?
paalde materialen of een mengsel ervan.
Het totale energetische rendement van
Men kan dus niet zomaar de voeding van
vergistingsinstallaties met WKK is poten-
het systeem omgooien; er bestaat dan het
tieel hoog, ongeveer 85%, maar dit valt
risico dat de gasproductie in gevaar komt.
uiteen in 35 à 40 % elektrisch rendement
len. Hier moet bij vermeld worden dat de
en 40 à 50 % warmterendement. Het biogas wordt immers verbrand in een aange-
Welke vergistingssystemen bestaan er ?
paste motor: een generator voor elektriciteit wordt aangedreven maar de motor
Als het drogestofgehalte 15 à 20 % of min-
zelf wordt ook warm. Daaruit zien we dat
der is, spreekt men van natte vergisting.
slechts 35 à 40% van de energie in de bio-
Gewoonlijk gebeurt dit type vergisting
massa kan omgezet worden in elektriciteit
met vloeibare mest en het materiaal is dan
en dat er gewoonlijk meer energie als
ook vrij goed vloeibaar. Gras kan hierin
warmte vrijkomt dan als elektriciteit.
wel eens een vervelende drijflaag vormen.
Het rendement van de hele installatie is
Maar door een stevig roerwerk is het mo-
dus sterk gebonden aan het gebruik van
gelijk om de massa homogeen te houden.
de vrijgekomen warmte.
Ook de buizen en de aanvoersystemen zijn voor het verwerken van gras best wat
Wanneer deze warmte bijvoorbeeld kan
steviger en breder uitgevoerd dan voor
gebruikt worden voor de verwarming van
andere materialen. Bij een hoger droges-
bedrijfsgebouwen, huizen of serres in de
tofgehalte spreekt men van droge vergis-
buurt via een warmtenet maakt dit een
ting. Het materiaal is hierbij ook nog steeds
enorm verschil.
behoorlijk nat, maar niet noodzakelijk vloeibaar.
9
Wat blijft er over van het gras na de gasproductie : het digestaat ?
vangen worden. En laat ons niet vergeten dat kunstmest bijzonder veel energie vraagt in de productie. Het digestaat draagt in tegenstelling tot kunstmest ook
Na vergisting van biomassa blijft het zoge-
bij tot het humusgehalte en dus tot de
naamde digestaat achter. Alle makkelijk af-
structuur van de bodem.
breekbare molecules worden omgezet in biogas en het resultaat is dat het eindpro-
Als de beheerder van een vergistingsinstal-
duct meer vloeibaar is dan het uitgangs-
latie het digestaat als secundaire grondstof
materiaal. Dit digestaat kan op landbouw-
wil gebruiken dan heeft hij/zij een VLACO-
grond uitgespreid worden of eerst nog
certificaat (Vlaamse Compostorganisatie)
verwerkt tot compost als het voldoende
nodig, of moet het product onderwerpen
structuur of stevigheid heeft.
worden aan een gelijkwaardige kwaliteitscontrole. Er gebeuren ook veldproeven om de bemesting met digestaat uit te testen.
Is de geurhinder aanvaardbaar ? Het vergistingsproces zelf moet afgescheiden worden van de luchtzuurstof en gaat daarom door in luchtdicht afgesloten Voedingsstoffen als stikstof, fosfor, kalium,
tanks. Hier kan dus geen geurhinder voor-
calcium en magnesium blijven in het diges-
komen. Aangezien de makkelijk afbreek-
taat en gaan niet in het biogas. Daarom kan
bare verbindingen zijn omgezet in biogas
digestaat gebruikt worden als meststof of
kent ook het digestaat een minder uitge-
bodemverbeteraar, indien het geen scha-
sproken geur dan de verse mest.
delijke producten bevat. Toch kan er geur vrijkomen bijvoorbeeld bij Natuurlijk moet de samenstelling van het
de aanvoer van biomassa, de opslag en de
digestaat opgevolgd worden om de be-
voorbehandeling. Hiervoor kunnen maatre-
mesting evenwichtig te krijgen, maar op
gelen genomen worden zoals afdekken en
deze manier kan heel wat kunstmest ver-
behandelingen in gesloten ruimtes. Grotere
10
Zijn er wettelijke vergunningen nodig om gras te vergisten ?
vergistingsinstallaties horen echter niet thuis temidden van woonwijken. Ze passen op landbouwbedrijven of industrieterreinen.
De verplichting van een bouwvergunning ligt
Is er geen ontploffingsgevaar ?
voor de hand, er wordt immers doorgaans heel wat beton gegoten om een vergis-
Vanzelfsprekend is biogas brandbaar en
tingsinstallatie te laten werken. Maar af-
het wordt opgeslagen boven de vergisten-
hankelijk van het materiaal dat vergist
de biomassa in een luchtdicht afgesloten
wordt zal de beheerder van een vergis-
ruimte. Maar het gevaar is zeer beperkt
tingsinstallatie ook de nodige milieuver-
omdat de druk van dit gas laag is en de
gunningen moeten aanvragen. Het kan
hoeveelheid gas relatief beperkt.
gaan
om
gemeentelijke,
provinciale,
Vlaamse, Belgische (federale) en Europese regels, wat dus een heel kluwen kan opleveren. Het bekomen van de vergunning voor een installatie neemt minstens anderhalf jaar in beslag.
Vlarea of het Vlaams Reglement voor Afvalvoorkoming en –beheer somt alle voorwaarden op waaraan men dient te voldoen om organisch-biologisch afval (OBA) te Een biogasinstallatie moet voldoen aan
vergisten. De gestelde eisen hebben be-
strenge veiligheidsnormen en is daarom
trekking op de inzameling, het transport en
zeker niet gevaarlijker dan andere installa-
de verwerking. (sinds 2012: Vlarema) Een
ties die gas gebruiken.
andere Vlaamse bevoegdheid betreft het meststoffendecreet en het mestactieplan (MAP). In onze regio is immers vaak sprake van een mestoverschot en hieromtrent kan men terecht bij de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) die ook de Mestbank onder haar hoede heeft.
11
Mest en maïs vallen hier bijvoorbeeld onder, maar ook andere landbouwproducten van plantaardige oorsprong zoals gras geteeld op het land- en tuinbouwbedrijf dat niet als afval beschouwd wordt.
gunning zijn aan mekaar gekoppeld. De
Is het vergisten van gras economisch rendabel ?
eerste wordt pas definitief als de milieuver-
Spijtig genoeg is het vergisten van gras om
gunning ook toegekend wordt, en omge-
er hernieuwbare energie mee te produce-
keerd. Vlarem is het Vlaams Reglement
ren tot op heden op zichzelf niet econo-
voor Milieuvergunningen en hier valt een
misch rendabel. Maar er bestaan verschil-
vergistingsinstallatie onder Klasse 1, dus bij
lende steunmaatregelen om hieraan te
de meest hinderlijke activiteiten. Klasse 3 is
verhelpen en op die manier ondernemers
de minst hinderlijke.
ertoe te brengen toch te investeren.
De stedenbouwkundige en de milieuver-
Vergistingsinstallaties
kunnen
gebouwd
Groenestroomcertificaten (GSC) kunnen
worden in industriegebied, maar ook in
door
energieproducenten
aangevraagd
landbouwgebied. Voor deze laatste situa-
worden bij de VREG (Vlaamse Regulator
tie werd door de Vlaamse regering een
voor de Elektriciteits- en Gasmarkt). Ander-
Omzendbrief (RO/2006/01) goedgekeurd.
zijds zijn de elektriciteitsleveranciers ver-
Hierin staat dat vergistingsinstallaties met
plicht een vast percentage groene stroom
een verwerkingscapaciteit tot maximaal
te verdelen met de door hen aangekochte
60.000ton per jaar kunnen ingeplant wor-
GSC als bewijs hiervan. Zo is door vraag en
den in landbouwgebied, en dat er dan tot
aanbod een handel in GSC ontstaan.
40% materiaal niet afkomstig uit land- en tuinbouw mee vergist kan worden. In deze
De minimumprijs voor een GSC bedraagt
laatste hoeveelheid kunnen dan wel afval-
nu 100 of 110 euro per 1000kWh. De elek-
stoffen zitten die veel biogas opleveren. Dit
triciteit moet dan wel met anaerobe vergis-
wil dus met andere woorden zeggen dat er
ting opgewekt zijn uit biomassa voorna-
minimaal 60% materialen in verband met
melijk afkomstig uit landbouwstromen of
landbouw moeten in verwerkt worden.
uit groenten-, fruit- en tuinafval (GFT).
12
Op 1 februari 2012 werd een mededeling
maaiselproductie uit Vlaamse natuurge-
van de VREG gewijzigd waardoor natuur-
bieden en bermen. Het blijkt dat bermen
en bermmaaisel duidelijk onder de land- en
een veelvoud produceren van de graslan-
tuinbouwgerelateerde stromen vallen. Het
den in natuurgebieden. Dit komt door de
project Graskracht heeft er dus voor ge-
grotere totale oppervlakte: 23.500 ha gra-
zorgd dat natuur- en bermmaaisel mee telt
zige bermen ten opzichte van ongeveer
onder het aandeel dat in aanmerking komt
6.400 ha gemaaid grasland in natuurge-
voor de verhoogde minimumsteun.
bieden. Op basis van wat er echt gewogen en doorgegeven is komt men tot een to-
Tuinafval dat bestaat uit niet houtig, fijn
taal van 61.000 ton droge stof aan maai-
materiaal zoals gazonmaaisel behoort dan
sel, maar dat is zonder twijfel een onder-
weer tot het GFT. Naast de GSC bestaat er
schatting
ook een systeem voor warmtekrachtkop-
potentiële productie.
van
de
echte
en
van
de
peling met verhandelbare WKK-certificaten. Ook het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) kan in uitzonderlijke gevallen steun verlenen aan de bouw van vergistingsinstallaties. Maar er zijn nog tal van andere pistes om de installatie rendabeler te krijgen. Bij verschillende partners in het graskrachtproject kan men terecht voor advies: ODE, Vlaco, FEBEM, Biogas-e, OVAM en Inagro (zie verder). In het project graskracht hebben we voorzichtig geschat dat er jaarlijks 93.000 ton
Hoeveel mensen kunnen we van groene stroom voorzien met grasmaaisel uit natuurgebieden en bermen ?
droge stof aan grasmaaisel wordt geproduceerd of zeker kan geproduceerd worden in Vlaamse natuurgebieden en bermen. Om aan de hoeveelheid vers materiaal te komen met ook water erin kunnen we dit met 3 vermenigvuldigen: 279.000 ton. Per ton kan dit ongeveer 151 m3 biogas produ-
In het project Graskracht is een gedetail-
ceren zodat we in totaal 42.129.000 m3 bio-
leerde inventarisatie gebeurd van de
gas bekomen.
13
Eén m3 methaan levert 10 kWh energie op,
Dertien partners - elk met hun specifieke ex-
maar biogas bestaat slechts voor bv. 65%
pertise - richtten met de Europese steun van
uit methaan zodat 1 m3 biogas 6,5 kWh
EFRO, het Europees fonds voor Regionale
energie oplevert: 273.838.500 kWh.
ontwikkeling, het project Graskracht op:
Maar het grootste deel van de geprodu-
• Inverd e: het Ondersteunend Centrum
ceerde energie bestaat uit warmte en bv.
van het Agentschap voor Natuur en Bos.
34% bestaat uit elektriciteit: 93.105.090
Het ANB is beheerder van Vlaamse na-
kWh. Eén huisgezin verbruikt per jaar on-
tuurgebieden voor de overheid en bijge-
geveer 3500 kWh (een doorsnee gezin,
volg een groot leverancier van gras-
www.vreg.be) zodat we met de elektrici-
maaisel.
en
• Eneco International: leverancier van
bermen ongeveer 26.600 gezinnen van
elektriciteit, gas en duurzame energie,
groene stroom kunnen voorzien. Dit is
en één van de top vijf spelers in België.
ongeveer 1% van de Vlaamse bevolking.
Eneco
Als we uitgaan van het totale elektrici-
voor biogas en verwezenlijkt wind- en
teitsverbruik van de Vlaamse huishou-
zonneprojecten bij ondernemingen.
teitsproductie
uit
natuurgebieden
plaatst
vergistingsinstallaties
• PHL: Provinciale Hogeschool Limburg:
dens (41,4 PJ in 2010, www.emis.vito.be) komen we aan 0,8%. Deze twee bereke-
onderwijs en onderzoek.
• Universiteit Hasselt: onderwijs en on-
ningswijzen bevestigen dus elkaar wat de grootteorde betreft.
derzoek.
• INAGRO: onderzoek en advies in landHiermee hebben we dan ook de grote be-
en tuinbouw.
perking van graskracht ontmoet: het is niet
• Natuurpunt beheer: dit is veruit de
dé oplossing van het energieprobleem,
grootste private natuurbeheerorganisa-
maar verwaarloosbaar is het ook niet. In de
tie in Vlaanderen, ze produceren gras-
toekomst zal de energie allicht uit veel
maaisel op duizenden hectaren.
meer verschillende bronnen moeten ko-
• OVAM: Openbare Vlaamse Afvalstof-
men. In eerste instantie moeten we echter
fenmaatschappij. Streeft naar minder af-
energie besparen (gezien dit nog het
val en een propere bodem in Vlaanderen.
meest duurzame is) en vervolgens gaan
• Departement LNE AMIS: Departe-
kijken naar verschillende bronnen van
ment Leefmilieu, Natuur en Energie, Af-
duurzame energie, evenals organisatie en
deling Milieu-integratie en subsidiërin-
distributie.
gen: gerichte communicatie-acties en
14
natuurtechnische milieubouw.
plannen inzake groenafval, GFT-afval en
• AWV: Agentschap Wegen en Ver-
bedrijfsorganisch afval te ondersteunen
keer: beheerder van de bermen van de
De dertien partners experimenteren volop
Vlaamse autosnel- en gewestwegen.
met graskracht en werken oplossingen uit
• Biogas-e: Vlaams platform voor infor-
die in de nabije toekomst toepassingen op
meren over en stimuleren van anaerobe
grotere schaal mogelijk maken. Het aantal
vergisting
vergistingsinstallaties in Vlaanderen zal
• FEBEM-FEGE: Federatie van bedrij-
groeien in lijn met het Europese beleid om-
ven voor milieubeheer
trent hernieuwbare energie.
• ODE: de Organisatie voor Duurzame Energie Vlaanderen, is de sectororgani-
Het project Graskracht loopt van april
satie voor duurzame energie in het
2010 tot eind september 2012 en kost
Vlaams Gewest, vertegenwoordigd door
circa 992.000 euro. Daarvan is 40%
zijn Bio-Energie platform
EFRO subsidie (Europees geld), de
• Vlaco (Vlaamse Compostorganisa-
rest van het budget is afkomstig van
tie) stelt zich tot doel stelt om de uit-
de Vlaamse partners.
voering van de opeenvolgende beleids-
15
