Wetenschappelijk onderzoek gericht op de eigen klinische praktijk is een must voor Tergooi Pannenkoek pikken stuurt onderzoek in de war
WETE NSC01/H APS 2015 JOURNAAL voor huisartsen, specialisten, a(n)ios, opleiders en paramedische professionals Wetenschapsjournaal
1
Voorwoord Tergooi en de discussie over vrije artsenkeuze Gaat vrije artsenkeuze samen met betaalbare zorg? Het kabinet vindt van niet. Eind vorig jaar stelde de minister van Volksgezondheid een aanpassing in de zorgwet voor. Voortaan zouden de zorgverzekeraars mogen bepalen met welke zorgverleners zij afspraken maken. Alleen op deze manier zou de
3
De huisarts
4
Nieuws
6
zorgvraag, die nu al de pan uitrijst en met de vergrijzing in de toekomst gaat exploderen, betaalbaar kunnen blijven. Te dure zorgverleners worden dan immers niet meer gecontracteerd. Echter, het omstreden plan sneuvelde op 16 december 2014 in de Eerste Kamer. ‘De macht in de zorg mag niet in zijn geheel bij de verzekeraars komen te liggen’, was een veelgehoord argument van de tegenstanders, waaronder de VVAA. Branchevereniging Zorgverzekeraars Nederland liet teleurgesteld weten dat de zorgverzekeraars ‘een belangrijk instrument voor kwaliteit en doelmatigheid in de zorg werd
9 10 12
onthouden’. Wie heeft er gelijk? Is kwaliteit en doelmatigheid binnen de zorg afhankelijk van vrije artsenkeuze? Hoe beoordelen patiënten eigenlijk welke arts ze willen hebben? Wat maakt
13
een arts goed? Lastige vragen waarop ik niet gelijk het antwoord weet. Doelmatigheidsonderzoek kan antwoorden brengen. Het laat zien welke behandelwijze het beste resultaat geeft tegen welke kosten. Dit is bij uitstek het terrein waar zorgverleners en zorgverzekeraars elkaar zouden moeten kunnen vinden: beide stellen immers het belang van goede, betaalbare patiëntenzorg voorop. Zorgverzekeraars en zorgprofessio-
14 15
nals zouden intensief moeten samenwerken aan doelmatigheidsonderzoek met financiële ondersteuning vanuit de zorgverzekeraars. Dit zou ook op lokaal niveau meer zicht kunnen bieden op bijvoorbeeld de effectiviteit van nieuwe veelbelovende interventies of naar kosteneffectiviteit van reeds succesvol toegepaste interventies.
16
De Hilversumse huisarts Jan Wind was voorheen in opleiding tot chirurg. ‘Een kleine ingreep verricht ik graag zelf; ik heb alles bij de hand in mijn praktijk en ik vind het leuk om te doen. Ook handig is het feit dat ik aan de andere kant, het ziekenhuis, heb gestaan.’
Tergooi draagt bij aan ‘revolutionaire pil’ tegen hartfalen en sedatiestop verlengt de beademingsduur van ernstig zieke patiënten.
Promotieonderzoek roeping of reputatieboost? Jonge artsen promoveren vaak vooral om een opleidingsplaats te verwerven.’ Psychiater Joeri Tijdink en kinderarts Frans Plötz discussiëren over de zin en onzin van ‘promotiedruk’ onder artsen in opleiding.
Cijfers Verrassende cijfers en feiten uit Tergooi.
De casus Interventiecardiologen van Tergooi onderzoeken of ook de moeilijke gevallen baat hebben bij de biologische stent die net als een hechting oplost nadat hij zijn werk heeft gedaan.
Samenwerken ‘Tergooi is een opleidingsziekenhuis waar het AMC een intensieve band mee onderhoudt’, zegt AMC-bestuursvoorzitter Marcel Levi die ook voorzitter van de Wetenschapscommissie van Tergooi is.
Retrospectief Het Atkinsdieet kan de doorbraak zijn in de behandeling van epilepsie bij verstandelijk gehandicapten, weet onderzoeker Hanna Hulshof. Maar dan moeten de patiënten geen pannenkoek uit de keuken pikken.
Tergooi Tomorrow Verpleegkundigen Maike Leguit en Esther Dijkstra doen mee aan een landelijk onderzoek naar het effect van de post-infarctpoli in combinatie met professionele hulp bij een gezondere levensstijl.
Onderzoeksprojecten Onderzoek naar een model dat kans op sterfte na een heup operatie voorspelt, het verband tussen glucoseschommelingen en een (dodelijk) delier en een vergelijking van de thuliumlaser met twee andere operatietechnieken bij een vergrote prostaat.
De promovendus Apotheker Inger van Heijl en viroloog/arts Nicole van Tongeren zijn founding mothers van het Antibioticateam in Tergooi. Ze bestuderen in een duobaan hoe Tergooi antibioticaresistentie kan tegengaan.
De kloof tussen kabinet en patiënt is misschien helemaal niet zo groot. Misschien komt het volgende voorstel wél door de Eerste Kamer. Hoe dan ook, Tergooi toont maatschappelijke betrokkenheid door met zelf gefinancierd doelmatigheidsonderzoek bij te dragen aan een betaalbare en goede patiëntenzorg.
dr. Frans Plötz kinderarts en interne voorzitter van de commissie wetenschap
Het Wetenschapsjournaal is een uitgave van Tergooi. Tergooi, Postbus 10016, 1201 DA Hilversum. Uw reactie kunt u sturen naar:
[email protected] Redactie: Karin Arkenbout, Sebastiaan de Kroon, Paul van der Linden, Frans Plötz, Chris Schubart, Karen Verloop Teksten: Carine Damen, Karen Verloop, Caroline Wellink Fotografie: Kees Boelhouwer Vormgeving en drukwerk: de Toekomst © Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever en auteursrechthebbenden.
2
Wetenschapsjournaal
De huisarts
‘Nooit besefte ik dat de huisarts zoveel voorwerk doet voor de medisch specialist’
1
U heeft twee banen. Dat lijkt me
om het gesprek op gang te brengen.
erg druk.
Het komt vaak zo uit dat de huisarts de
Het is een leuke spagaat, twee zulke verschillende werkkringen. Die drie dagen in de praktijk zijn eigenlijk al
4
stervensfase begeleidt. Mist u het ziekenhuis niet?
een fulltime baan. Naast het dagelijks
Nee, maar ik heb nog dagelijks profijt
behandelen van veel verschillende
van mijn ervaring als arts-assistent
soorten patiënten ben je ook ondernemer met alles wat daarbij komt kijken.
chirurgie. Een kleine ingreep verricht
Maar met mijn onderzoekswerk op het
in mijn praktijk en ik vind het leuk
AMC zou ik ook makkelijk vijf dagen
om te doen. Ook handig is dat ik aan
ik graag zelf; ik heb alles bij de hand
kunnen vullen. Vaak doe ik ook nog
de andere kant, het ziekenhuis, heb
wat in de avonden en weekenden. Ik
gestaan. Niet alleen kan ik als huisarts
heb een gezin, ja. Maar zij hebben hier
beter ontrafelen wat mijn patiënten
weinig last van. Ik heb bewust voor de
precies scheelt en naar welke afdeling
combinatie gekozen: geen van beide
in Tergooi ik ze moet sturen. Ook weet
werkkringen wil ik nu opgeven.
ik hoe ik iets moet regelen; drieënhalf jaar werd ik zelf door huisart-
Waarom is de huisartsenpraktijk
sen gebeld. Je kent de wederzijdse
alleen niet genoeg voor u?
vooroordelen. Omdat ik natuurlijk nog
Wetenschap trekt me enorm. Tijdens
veel mensen in Tergooi ken gaat het
mijn opleiding chirurgie promoveerde
overleg soepel en fijn.
ik op kijkoperaties bij dikkedarmkanker. Toen is mijn interesse voor
Wat gaat u kiezen?
2
onderzoek ontstaan. In dezelfde week waarin Noëlle mij vroeg voor deze praktijk kreeg ik te horen dat ik een grote subsidie voor het AMC-onderzoek naar oncologische
Jan Wind wilde altijd chirurg worden. Maar tijdens zijn opleiding merkte hij dat het urenlang opereren hem te weinig boeide. Als huisarts – in de gedeelde praktijk met compagnon Noëlle Zegers in Hilversum - profiteert Jan Wind nog dagelijks van zijn chirurgische opleiding en ervaring. “Ik verricht de meeste kleine ingrepen hier in mijn praktijk en heb daarvoor apparatuur aangeschaft.” Daarnaast begeleidt Jan Wind enkele dagen per week drie promovendi in het AMC bij hun onderzoek naar nazorg van dikkedarmkankerpatiënten.
5
Dat is waanzinnig moeilijk. Maar ik zal vroeg of laat die keuze moeten maken want het zal me gaan opbreken dat ik beide banen voor mijn gevoel voor maar negentig procent kan vervullen.
nazorg van patiënten met dikkedarmkanker kon krijgen. Ik kon gewoon niet
Ik denk dat het de huisartsenpraktijk gaat worden. De ene keer ben
kiezen; beide zijn te leuk.
ik op bezoek bij een 98-jarige vrouw
3
in wier huis de klok in 1955 stil is
Waarom wilde u dit onderzoek doen?
blijven staan, de volgende patiënt is
Dikkedarmkankerpatiënten moeten
een depressieve twintigjarige. Ik heb
Jan Wind (35) studeerde genees-
in het nazorgtraject geregeld naar het
er nooit bij stilgestaan dat het vak zo
kunde op de Vrije Universiteit en
ziekenhuis terugkomen. Ze zien daar
gevarieerd, zo spannend maar ook zo
werd in 2004 arts-assistent chirur-
enorm tegenop. Wij onderzoeken nu of
dankbaar is en dat de huisarts zoveel
gie in Hilversum. Hij promoveerde
de nazorg door de huisarts kan worden
voorwerk doet voor de specialist.
in 2008 maar maakte de opleiding
gedaan. Deze kan ook bloedprikken
niet af omdat hij overstapte naar
en het voordeel is dat hij zo’n patiënt
de huisartsenopleiding. Dat was
vaak veel beter kent. Hij kan mogelijk
in 2010. Sinds februari 2013 werkt
makkelijker comorbiditeit en psychosociale effecten van de ziekte ter
Jan Wind samen met compagnon
sprake brengen. Juist in de fase waarin
tijk De Egelantier. Tegelijk startte
de kanker onbehandelbaar is kan de
hij ook zijn onderzoek in het AMC.
Noëlle Zegers in huisartsenprak-
huisarts de aangewezen persoon zijn Wetenschapsjournaal
3
Nieuws Sedatiestop op een vaste tijd, de moeite waard? Het effect van sedatiestop op de duur van de beademing op de Intensive Care.
ECT
Geen afname cognitie ouderen na elektroconvulsie therapie
G. Klein- de Vreede, Ventilation Practitioner/ IC-verpleegkundige
Inleiding Ernstig zieke patiënten die invasief mechanisch beademd worden, hebben veelal sedatie en analgesie nodig voor angst- en stress reductie. De opvattingen over sedatie bij beademing zijn in de loop der jaren nogal veranderd, variërend van diepe sedatie (1970) tot lichte sedatie anno nu. Een veel gebruikte methode is het uitvoeren van de dagelijkse geprotocolleerde sedatiestop, wat kan leiden tot een verkorting van de beademingsduur.
Doelstelling
Resultaten
Inzicht krijgen in een mogelijke afname van de beademingsduur, door het strikt volgen van het bestaande sedatieprotocol, met daarin de dagelijkse sedatiestop.
In deze studie zijn er 150 patiënten geïncludeerd. Bij een APACHE II-score onder de 15, ligt het aantal beademingsuren bij de interventiegroep lager dan bij de controle groep (71 uur v.s 104 uur). Bij een APACHE II-score boven de 26, heeft de interventiegroep gemiddeld een langere beademingsduur ten opzichte van de controle groep (208 uur v.s 129 uur). In de onderstaande tabel staan de patiënten onderverdeeld naar APACHE II score (indicatie voor de mate van ziek zijn) afgezet tegen de beademingsuren.
250 200 150
Methode Deze observationele studie is uitgevoerd op een niveau 1 IC. Restrospectief (controlegroep) en prospectief (interventiegroep) in de periode van 1 januari 2012 tot 1 april 2013.
100 50 0
Apache II t/m 15
Apache II 16 t/m 25
Apache II 26 of meer
Conclusie
Een prospectief onderzoek dat is uitgevoerd door onder andere gezondheidszorg psycholoog Caroline Tielkes van Tergooi wijst uit dat het neurocognitieve functioneren na behandeling met elektroconvulsietherapie (ECT) gelijk blijft of zelfs beter wordt bij ouderen met een ernstige depressie.
De sedatiestop leidt maar bij een kleine groep patiënten (APACHE II 0-15) tot een verlaging van de beademingsduur. De verschillen zijn niet significant. Vanaf 1 maart j.l. is er een nieuw sedatieprotocol ingevoerd waarbij de sedatiestop is afgeschaft. Nu is het streven naar een optimale RASS-score (0 tot -2) zodat de patiënt wakker en comfortabel aan de beademing ligt. Voor meer informatie en/of inzage in het gehele onderzoeksrapport kunt u een mail sturen naar:
[email protected]
022014 Tergooi Academie A2 tergooi tomorrow.indd 3
Agenda
Cijfer
Meten is (beter) weten. Daarom wordt op 19 mei 2015 voor de derde keer het verpleegkundig en paramedisch symposium Tergooi Tomorrow georganiseerd.
Een sedatiestop verlengt de beademingsduur van ernstig zieke patiënten. Zij vertonen een APACHE II score vanaf 26. Uit onderzoek blijkt dat deze patiëntencategorie mèt sedatiestop gemiddeld 208 uur beademd werd. Vergelijkbare patiënten die geen sedatiestop kregen, lagen gemiddeld 129 uur aan de beademing.
Onderzoeksresultaten van kwaliteits- en verbeterprojecten worden in mooie posters gegoten. Wilt u graag uw aanbevelingen delen met collega’s? Meld u aan bij
[email protected] en laat zien dat ‘evidence based’ leeft in Tergooi! U wilt niet deelnemen maar wel zien hoe collega’s met hun onderzoek bijdragen aan de toekomst van Tergooi? Bezoek dan Tergooi Tomorrow op 19 mei 2015 in de Wesselzaal in Hilversum. De zaal is geopend vanaf 15.30 uur. We ontvangen
19-05-14 16:48
u met koffie en thee. Om 16.00 uur start het programma, dat
4
eindigt om 18.00 uur. Aanmelden kan via
[email protected].
Bron posterpresentatie G. Klein – de Vreede,
Er zijn voor dit symposium twee accreditatiepunten indien u
I.C.-verpleegkundige, 22 mei 2014,
bent aangesloten bij het Kwaliteitsregister V&V.
symposium Tergooi Tomorrow
Wetenschapsjournaal
Promotie Goede overlevingskansen bij HPV-expressie Het is zinvol om patiënten met
bijwerkingen. Bij zijn onderzoek zocht
hoofd-halstumoren zowel op het
Pramana naar gen-expressieprofielen
human papillomavirus (HPV) als op
die kunnen voorspellen of patiënten
EGRF-eiwit te testen voordat zij met
baat zullen hebben bij de behandeling.
chemoradiatie beginnen. Dat is een
Dit is gelukt. Pramana toonde aan
van de conclusies van het proefschrift
dat patiënten met hoofd-halstumo-
van KNO-arts Jimmy Pramana die op
ren die worden veroorzaakt door het
17 oktober 2014 promoveerde aan de
HPV goede overlevingskansen dankzij
Universiteit van Amsterdam.
chemoradiatie hebben. De tumoren zijn daarentegen ongevoelig voor de behan-
Veel hoofd-halstumoren worden in een
deling als ook in hoge mate EGRF-
laat stadium ontdekt. De behandeling
expressie wordt gemeten.
bestaat dan vaak uit een combinatie van chemotherapie en bestraling. Dit is een zware therapie met veel
Tergooi draagt bij aan ‘revolutionaire pil’ tegen hartfalen Het experimentele hartfalenmiddel LCZ696 verbetert de
verlaagt het niet alleen de belasting van het hart maar
levensverwachting van patiënten met chronisch hartfalen.
stimuleert het ook het herstel van de hartspier.’
Deze angiotensinereceptor-neprilysine inhibitor werd in de Paradigm-HF trial vergeleken met de huidige gouden
Over een periode van gemiddeld 27 maanden verlaagde
standaard, ACE-remmer enalapril.
LCZ696 in vergelijking met enalapril de cardiovasculaire sterfte met 20 procent. Daarnaast verminderde het nieuwe
Aan dit grote internationale onderzoek onder ruim 8.000
middel het risico op ziekenhuisopname door hartfalen met 21
patiënten deden ook enkele patiënten vanuit Tergooi mee.
procent.
Op 11 september 2014 verscheen er een publicatie over in de New England Journal of Medicine
Hoedemaker spreekt van een revolutionaire pil: “Ik verwacht dat bij de volgende herziening van de hartfalenrichtlijnen
Cardioloog Gerard Hoedemaker, een van de onderzoekers,
het middel een prominente plek zal krijgen. Het zou zelfs de
spreekt van een geweldig succes. ‘Vanwege de overtuigende
ACE-remmers kunnen gaan vervangen. Leuk dat Tergooi daar
resultaten is de studie zelfs vervroegd gestopt. Omdat
een mini-steentje aan heeft bijgedragen.”
LCZ696 verschillende werkingsmechanismen combineert,
Wetenschapsjournaal
5
Zin en onzin van de ‘promotiedruk’ voor jonge artsen in opleiding
Promotieonderzoek roeping of reputatieboost?
Hordes jonge artsen leggen al in een vroeg stadium van hun loopbaan de proeve van bekwaamheid af als wetenschapper; ze promoveren voor of tijdens hun specialisatie. Niet iedereen doet dit uit puur wetenschappelijke belangstelling. Promoveren is vaak een pré om in aanmerking te komen voor een opleidingsplaats tot medisch specialist. Is dit wenselijk? Zou het anders moeten? In de medische wereld zijn de meningen hierover verdeeld. Ook in Tergooi.
H
Een goede ontwikkeling, meent Frans Plötz, kinderarts in Tergooi en interne voorzitter van de Commissie Wetenschap in Tergooi. ‘Eén van de prioriteiten die wij als ziekenhuis vorig jaar hebben gesteld, is het verhogen van het aantal promovendi dat hier onderzoek doet onder onze eigen patiëntenpopulatie. Afgelopen jaren zijn er vier promovendi onder deze conditie gestart en we verwachten dat het er aan het eind van dit jaar zes tot zeven zullen zijn.’
Wetenschappelijk onderzoek gericht op de eigen klinische praktijk, zo geeft Plötz aan, komt ten goede aan de kwaliteit van patiëntenzorg: ‘In tegenstelling tot de grote academische centra behandelen wij voor het merendeel patiënten met niet complexe aandoeningen. In onze dagelijkse praktijk vragen we ons
et aantal gepromoveerde artsen is de
geregeld af of een bepaalde behandeling, medi-
afgelopen vijfentwintig jaar gestaag
catie of protocol wel zo effectief of efficiënt is.
gestegen. In 1990 promoveerden 471
Omdat wij de patiëntenpopulatie ervoor hebben,
artsen aan een Nederlandse universiteit, in het
is het dan ook logisch dat dit soort wetenschap-
collegejaar 2012-2013 waren dat er 1413 (CBS).
pelijk onderzoek in ons soort ziekenhuizen
Academische centra hebben er meer dan duizend
plaatsvindt.’
in dienst, maar ook in perifere ziekenhuizen als
6
Tergooi groeit het aantal artsen dat voor, tijdens
Een voorbeeld hiervan is het onderzoek dat
of kort na specialisatie promoveert.
binnen chirurgie is gedaan naar de duur van de
Wetenschapsjournaal
spellen. Een aspect dat in zijn onderzoek ook aan de orde komt, zijn de intrinsieke drijfveren van artsen om te willen promoveren. Tijdink: ‘Er zijn er natuurlijk die interesse hebben in onderzoek en hun talenten zo in een vroeg stadium kunnen etaleren, maar de meeste jonge artsen zijn aan het begin van hun loopbaan doorgaans gericht op de klinische praktijk. Ze willen hun vak als arts uitoefenen. Bovendien zijn hun wetenschappelijke vaardigheden niet of nauwelijks ontwikkeld. De opleiding tot arts is vooral een praktische opleiding met relatief weinig wetenschappelijke vorming. Je kan niet verwachten van pas afgestudeerde artsen dat ze zomaar ingewikkeld wetenschappelijk onderzoek kunnen doen. De vraag is wat dat betekent voor de betrouwbaarheid van onderzoeksresultaten. Het is vanwege carrière-technische redenen dat deze jonge artsen zich vaak gedwongen voelen ook wetenschappelijk onderzoek te doen. Bij veel sollicitaties voor opleidingsplaatsen tot medisch specialist is het een groot voordeel als je een promotietraject hebt afgerond.’ Het gesprek met Tijdink vindt plaats in de werkkamer van zijn promotor, professor Yvo Smulders, antibioticakuur na een operatie aan de geperfo-
internist aan het VUmc. We kijken tegen een
reerde blindedarmontsteking. Op basis van de
enorme stapel promotieboekjes aan die bijna het
resultaten van dit onderzoek werd het protocol in
plafond raakt. Allemaal van artsen die de afge-
Tergooi aangepast en de kuur teruggebracht van
lopen jaren binnen het VUmc zijn gepromoveerd.
vijf naar drie dagen. Zo is ook de verwachting dat
Tijdink: ‘Ik ken de inhoud van die boekjes niet,
de conclusies van het onderzoek van Tergooi naar
maar ik durf blind te beweren dat minder dan
groeiachterstand bij tieners en het effect van
één derde van deze promovendi onderzoek heeft
behandeling met antipsychotica op de gluco-
gedaan omdat ze in de dagelijkse praktijk tegen
sespiegel bij kwetsbare ouderen in ieder geval
een vraagstuk waren aangelopen dat ze weten-
voor de regionale patiëntenzorg gevolgen zullen
schappelijk wilden toetsen. De rest heeft het waarschijnlijk gedaan om er een opleidingsplaats mee te verwerven.’
hebben, aldus Plötz.
Talent etaleren Niet iedereen ziet de ontwikkeling dat steeds
In een peiling in 2013 onder jonge artsen door
meer jonge artsen moeten promoveren als
beroepsvereniging De Jonge Orde wordt de carri-
positief. ‘Ik vraag me af hoeveel van deze artsen
ère-technische motivatie bevestigd. Het vergroten
de juiste motivatie hebben om wetenschappe-
van de kans op een opleidingsplaats bleek een
lijk onderzoek te doen.’ Aan het woord is Joeri
belangrijke reden om te gaan promoveren.
Tijdink, psychiater in Tergooi. Daarnaast doet hij promotieonderzoek aan het VUmc naar factoren
Vraagtekens
die de betrouwbaarheid van wetenschappelijk
‘Ik zet mijn vraagtekens bij het moment van
onderzoek bepalen. Zijn onderzoek gaat vooral
promoveren en de hoeveelheid promoties,’
over publicatiedruk, wetenschapsfraude, het
vervolgt Tijdink. ‘In het huidige promotiesysteem
willen publiceren van positieve resultaten en
beslist vaak iemand anders, meestal de promotor
persoonlijkheidsfactoren die de kans op bijvoor-
die het geld beheert, wat je gaat onderzoeken.
beeld burn-out bij wetenschappers kunnen voor-
De promotor legt je een onderwerp op. Niks geen Wetenschapsjournaal
7
nieuwsgierigheid dus naar een specifiek onder-
tie-onderzoeken. ‘De subsidiekans voor inhoude-
werp dat jij wilt onderzoeken. Daar komt bij, deze
lijk interessante en uitgebreide onderzoeksaan-
jonge artsen doen hun promotieonderzoek aan
vragen, waar veelal weken tot maanden werk in
het begin van hun carrière. Ze bestuderen daar-
zit, is gedaald tot minder dan vijf procent. Er is
door veelal een deelgebied waar ze vervolgens
ongekend veel competitie. Bij de toekenning van
de rest van hun loopbaan weinig mee te maken
de subsidie wordt vervolgens nauwelijks gese-
hebben. Jammer voor de vakinhoudelijke kennis
lecteerd op artsen die echt gaan voor het onder-
die ze ermee hebben opgedaan. Ik ben van mening
zoeksonderwerp en echt wetenschappelijk talent
dat je pas wetenschap zou moeten gaan bedrij-
hebben. Dat vind ik schrijnend. Artsen die geen
ven als je in je werk tegen thema’s aanloopt die
belangstelling voor onderzoek hebben, kunnen
je wetenschappelijk wilt toetsen. Dan heb je een
zich beter richten op de klinische praktijk. Veel
intrinsieke motivatie.’
specialisten hebben namelijk geen wetenschappelijke achtergrond nodig om uitstekend te zijn in
Voor Tijdink zelf was het ondenkbaar dat hij tijdens zijn opleiding tot psychiater al had
hun vak.’
kunnen promoveren. Hij kwam pas aan het eind
Zwart-wit
van mijn opleiding op dat idee toen hij een lezing
Geheel zwart-wit ligt het echter niet, zo geeft
van Yvo Smulders had bijgewoond over relati-
Tijdink aan. ‘De opgedane vaardigheden door
vering van wetenschappelijk bewijs om genees-
het doen van onderzoek kunnen, ongeacht de
kunde te kunnen uitoefenen. Tijdink: ‘Ik vroeg me
redenen, zeker waardevol zijn voor de klinische
al jarenlang af: we vertrouwen met z’n allen de
praktijk. Zo doe je als jonge onderzoekende arts
wetenschap. Sterker, we varen er blind op. Maar
essentiële wetenschappelijke ervaring op. Je
is het wel zo betrouwbaar? Met Yvo bleek ik na
leert veel over hoe wetenschappelijk onderzoek
veel gesprekken de klik te hebben om dit onder-
is opgezet. Ook leer je onderzoeksresultaten van
zoek te kunnen doen.’
anderen op waarde te schatten en kritisch te beoordelen of een bepaalde behandeling of medi-
Smulders wordt tijdens het gesprek naar de poli
catie geschikt is voor de patiënt die voor je zit.
teruggeroepen en vult zijn promovendus nog snel
Bovendien, en dat is zeker niet onbelangrijk, laat
aan: ‘In de dagelijkse praktijk zie ik als promotor
je zien dat je beschikt over eigenschappen zoals
én opleider om mij heen hoe het kan gaan met
doorzettingsvermogen.’
promotieonderzoek. Vaak is een proefschrift niet meer dan een bundeltje artikelen dat in één of
Kinderarts Plötz geeft aan dat hij de door Tijdink
ander blad is gepubliceerd en waar verder niet
opgenoemde aspecten dagelijks terugziet in de
meer zoveel mee gebeurt. Ik zie ook maar weinig
praktijk. ‘Vanuit Tergooi worden gepromoveerde
specialisten die ná hun promotie nog onderzoek
en niet-gepromoveerde artsen, maar ook para-
doen. Dan kun je je hardop afvragen waar die
medici, verpleegkundigen en ander personeel
promotie dan voor dient. Ik durf te stellen dat een
gestimuleerd onderzoek te doen. Gaandeweg hun
promotie veelal plaatsvindt vanwege de klinische
onderzoek zie je ze de opgedane vaardigheden
loopbaan van een arts en vooral de wetenschap-
toepassen. Wij zien en ervaren dat onze patiën-
pelijke status van de promotor dient.’
ten hiermee gediend zijn. De faciliteiten zijn hier daarom dusdanig ingericht dat iedereen weten-
8
Een ander punt van kritiek is volgens de hoog-
schappelijk actief kan zijn. Onderzoek, zo ervaren
leraar dat het subsidiesysteem onder druk staat
wij, draagt bij aan je eigen ontwikkeling en aan
door het grote aantal aanvragen voor promo-
het verbeteren van de patiëntenzorg.’
Wetenschapsjournaal
Cijfers
5 geestelijk verzorgers. Per jaar staan zij 5.000 keer patiënten In Tergooi werken
en hun naasten bij. Jaarlijks
zij 50
begeleiden
medewerkers met
werkgerelateerde levensbeschouwelijke problemen.
24/7 bereikbaar heidsdienst waar gemiddeld 1x per week gebruikt van wordt gemaakt. Er is een
Tergooi verstrekt per jaar 101.500 warme maaltijden Soep, aardappelen en brood zijn het populairst.
Physician Assistent Chirurgie Renée Noteboom heeft de eerste prijs
90% van de zorg in Tergooi valt binnen de norm die de streeftijd weergeeft waarin een patiënt zorg zou moeten krijgen.
56
In 2014 startten in Tergooi 56 nieuwe trials.
voor de Nederlandse Associatie Physician Assistants afstudeeraward gewonnen. Haar onderzoek laat zien dat het opwarmen van de voet geen meerwaarde heeft bij een teendruk hoger dan 55 mmHg bij patiënten met arterieel vaatlijden.
Oplosbare
stent
heeft de toekomst
Stents die net als hechtingen oplossen als hun werk erop zit. Interventiecardiologen dr. Karin Arkenbout (Tergooi) en dr. Joanna Wykrzykowska (AMC) zien een zonnige toekomst voor deze oplosbare coronaire stent.
E
r is veel gebeurd sinds in 1980 de eerste
Het probleem met de eerstegeneratiestent was
patiënt in Nederland werd gedotterd. De
het gevaar op stenttrombose: er trad litteken-
eerste stents bestonden uit slechts metaal
vorming op waardoor hij dichtgroeide. ‘Met de
waarna de tweede generatie werd voorzien van
metalen drugeluting-stent is dat gevaar aanzien-
een medicinale coating die dichtgroeien van de
lijk verkleind’, vertelt Karin Arkenbout. ‘De medi-
stent en celwoekering moest tegengaan. Dit type
cijnen in de coating voorkomen de vorming van
is verfijnd tot de huidige standaard: metalen
littekenweefsel rond de lichaamsvreemde stent. ’
derdegeneratiestents die medicijnen afgeven.
10
Wetenschapsjournaal
Oplosbare stent
Nadelen
Ook interventiecardioloog dr. Joanna
De nieuwe stent heeft echter niet alleen voor-
Wykrzykowska in het AMC vindt dat medicijn-
delen. Wykrzykowska: ‘Deze oplosbare is opge-
gecoate metalen stents een flinke verbetering
bouwd uit strengen van langeketenmelkzuur,
zijn. ‘Maar het blijft een lichaamsvreemd voor-
struts. Door deze struts is de huls van de oplos-
werp dat op een cruciale plek in het lichaam
bare buis dikker dan de metalen buis wat het
zit. Het metaal vormt een permanent pantser
lastiger maakt deze te plaatsen. Het dotterresul-
in het bloedvat dat daardoor niet kan knijpen
taat kan daardoor bij bijvoorbeeld lange laesies
en ontspannen. Het vat kan niet reageren op en
slechter zijn.’
zich herstellen van lichamelijke belasting zoals
De dikte van de stent zou volgens Wykrzykowsa
sporten, ’ aldus Wykrzykowska. ‘Daarom is de
in theorie nog een nadeel kunnen hebben. ‘Door
oplosbare versie een goede uitvinding. Het idee
het grotere oppervlak van de biologische stent
hierachter is dat hij uit het lichaam verdwijnt als
kunnen er zich meer bloedplaatjes aan hechten.
hij niet meer nodig is waardoor het lichaam er zo
Omdat acute patiënten meer kans op trombose-
min mogelijk last van heeft.’
ring hebben, kan het kokertje dan sneller verstop-
Wykrzykowska laat beelden zien van dwars-
pen. Daarom plaatsen we buiten studieverband
doorsneden van gedotterde kransslagaders.
nog geen oplosbare stent bij de complexere
Het verschil tussen de metalen en de oplosbare
patiënt.’
variant is verbluffend. Vlak na, en een jaar na de
Dat de strut dikker en daardoor stugger is, heeft
behandeling, zijn de dotterresultaten gelijk. Na
volgens Wykrzykowska tot nu toe nog niet voor
twee jaar – als de biologische stent is opgelost
grote problemen gezorgd bij de stentplaatsing bij
- oogt het biologisch gedotterde vat gezonder
‘simpele’ patiënten. Ze is in gesprek met bedrijven
dan de metalen variant. Het heeft minder plaque
voor een ranker alternatief. Dit huidige type is
en de diameter is zo’n 30 procent groter. Na vijf
pas een eerste device.’
jaar is de diameter zelfs nog groter geworden, de binnenwand is wijder en de buitenwand dikker.
Vergelijkende studies
Wykrzykowska stipt nog een ander voordeel
Naast de AIDA-studie lopen in Tergooi nog andere
aan. ‘Patiënten met resorbeerbare stents hebben
vergelijkende studies naar stents. Ook partici-
minder vaak last van pijn op de borst en minder
peert Arkenbout in een trial die het beste moment
behoefte aan nitrospray.’
voor een hartkatheterisatie onderzoekt bij
Groot onderzoek
patiënten met een hartinfarct bij wie de verstopte kransslagader spontaan opengaat. Daarnaast
Omdat tot nu toe vooral de biologisch oplosbare
is ze momenteel bezig met het opzetten van een
stent is onderzocht bij patiënten met eenvoudige
onderzoek vanuit Tergooi naar het effect van een
vernauwingen in een bloedvat, laesies, heeft
drukverband bij polsdotteren. Voor Arkenbout is
Wykrzykowska de AIDA-studie opgezet. Deze
het meedoen aan studies waardevol. ‘Niet alleen
grootschalige ‘real life practice’-studie zoekt uit
omdat onderzoek de zorg voor de patiënten
of àlle patiënten die in aanmerking komen voor
verbetert maar ook omdat wetenschap je blikveld
een percutane coronaire interventie baat hebben
verruimt. Je kleurt buiten de lijntjes en ontdekt
bij een biologisch exemplaar. Via loting zal onder
daardoor kansen en mogelijkheden.’
tweeduizend patiënten worden bepaald met
Volgens haar is er een steeds grotere verschui-
welke stent zij gedotterd zullen worden. Duizend
ving gaande van de belastende bypassoperatie
patiënten krijgen een metalen, medicijnafgevend
naar de relatief lichte dotterbehandeling met
type, de ander helft ontvangt een oplosbare.
stents. ‘De zoektocht naar betere dotter- en stent-
In Tergooi zullen 300 patiënten meedoen aan
materialen wordt steeds verder ontwikkeld, dat
het onderzoek. ‘Dit moet uitwijzen of de nieuwe
laat goed zien dat nieuwe kennis de motor is van
stent ook goed werkt bij de moeilijke gevallen. De
vooruitgang.’
meeste patiënten hebben namelijk geen simpele laesies’, vertelt Arkenbout. Veel patiënten hebben aderverkalking, meerdere laesies achter elkaar of lange laesies.
Wetenschapsjournaal
11
Samen werken
Marcel Levi:
Specialisten Tergooi zijn erg enthousiast over wetenschap Marcel Levi is voorzitter Raad van Bestuur van het AMC, hoogleraar interne geneeskunde en decaan van de faculteit geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast vindt hij nog tijd voor een aantal nevenfuncties, waaronder het voorzitterschap van de Commissie Wetenschap van Tergooi. Deze veertienkoppige commissie, waarvan een derde uit externe deskundigen bestaat, beoordeelt onderzoeksaanvragen van artsen uit Tergooi.
Leuk onderzoek De Commissie Wetenschap beoordeelt ongeveer acht aanvragen per jaar. Levi oordeelt positief als het onderzoek ‘leuk’ is: ‘Het voorstel moet methodologisch kloppen, het moet gaan om relevante vragen uit de gewone praktijk dus aandoeningen die elke dokter geregeld tegenkomt. Voor een ziekenhuis als Tergooi is het belangrijk dat een onderzoek de geneeskundepraktijk verder brengt.’De meeste aanvragers hebben veel kwaliteit en onderzoekservaring in huis. Het moet dus wel gek lopen, wil de Commissie hun aanvraag
Hij hoefde niet lang na te denken toen hij vijf jaar
niet honoreren, meent Levi. ‘Wel adviseren we
geleden per e-mail gevraagd werd. ‘Tergooi is een
onderzoekers soms aansluiting te zoeken bij een
opleidingsziekenhuis waar het AMC een inten-
grotere onderzoeksgroep die al met het onder-
sieve band mee onderhoudt’, zegt Marcel Levi
werp bezig is. In Tergooi moet een medisch speci-
in zijn lichte werkkamer in het AMC. ‘Daarnaast
alist zich in eerste plaats met patiëntenzorg bezig
doen we graag grote onderzoeksprojecten samen:
houden, niet zelden moet onderzoek in de vrije
wij bezitten de infrastructuur als het gaat om
tijd plaatsvinden. Dan moet je wel heel gemo-
statistiek en onderzoekers; Tergooi heeft goede
tiveerd zijn, wil je dat jaren doorzetten. Soms
medisch specialisten en een groot palet aan pati-
moeten we dit echt bespreekbaar maken. Maar
ënten. We sluiten mooi bij elkaar aan.’
het blijft leuk te zien hoe enthousiast artsen in Tergooi over wetenschap zijn.’
12
Wetenschapsjournaal
Retrospectief 02 2013
Als arts-onderzoeker gestart met onderzoek naar effect aangepast Atkinsdieet op epilepsiepatiënten met verstandelijke beperking.
01 2014
10 2013
Het onderzoek gaat van start nadat medisch-etische toetsingscommissie groen licht geeft.
Inclusie van de eerste patiënten in twee Baarnse instellingen voor verstandelijk gehandicapten: Amerpoort en Sherpa.
11 2014
Besluit onderzoek uit te breiden naar andere instellingen nu er te weinig patiënten geïncludeerd kunnen worden in de twee Baarnse instellingen.
Onderzoek naar Atkinsdieet bij epilepsiepatiënten met verstandelijke beperking
Pannenkoek gooit roet in het eten Kan het Atkinsdieet een heilzame
het UMC Utrecht het effect te onder-
rond. Dan kan er snel iets mis gaan.
werking hebben? Uit eerdere studies
zoeken in twee Baarnse instellingen
Zo pikte een bewoner een keer een
blijkt van wel. Het zogenaamde modi-
voor verstandelijk gehandicapten:
pannenkoek uit de keuken.’
fied Atkins diet (MAD), dat uit weinig
Amerpoort en Sherpa. Hij ziet daar
koolhydraten zoals suiker en meel
regelmatig patiënten die al veel
Wilsonbekwaam
bestaat en veel vetten, kan ondermeer
anti-epileptica hebben gebruikt zonder
Een aantal protocollaire hobbels
leiden tot aanvalsvermindering bij
succes, en voor wie hij niet veel andere
veroorzaakte vooral vertraging.
epilepsiepatiënten. Door het ontbre-
behandelopties meer heeft.
Daarnaast konden er in Baarn minder
ken van voldoende koolhydraten gaat
dan de vereiste vierenvijftig patiënten
het lichaam vetten gebruiken als
Potjes
voornaamste energiebron. Dankzij
Het doen van dit soort onderzoek
andere curatoren die voor de wilson-
afbraakproducten van deze vetver-
vergt acrobatiek, weet Hulshof
bekwame patiënten toestemming
branding, zogenaamde ketonen, raakt
inmiddels. ‘Voor de bewoners die dit
moesten geven, waren soms huiverig.
het lichaam ‘in ketose’. Dit leidt
dieet volgen, zijn de regels strikt. We
Hulshof: ‘Ze vonden het sneu dat hun
tot vermindering van epileptische
hebben daarom uitgebreide protocol-
familielid maandenlang geen zoetig-
aanvallen.
len geschreven en alle betrokkenen
heid mocht hebben. Eten is namelijk
Het effect van MAD was nog niet
zorgvuldig geïnformeerd. Omdat de
voor sommige patiënten heel bepalend
eerder onderzocht bij epilepsiepati-
verzorgenden letterlijk en figuurlijk
voor de kwaliteit van hun leven.’
ënten met een verstandelijke beper-
veel potjes op het vuur hebben staan,
Hulshof hoopt het onderzoek uit te
king. Hans Carpay is neuroloog in
was het aangepaste dieet niet op elke
breiden naar andere instellingen. ‘Als
zowel Tergooi als het Specialistisch
afdeling haalbaar. Daarbij verloopt het
we dan zouden aantonen dat in meer-
Behandelcentrum Zandheuvelweg te
leven in zo’n instelling hectisch: bewo-
dere centra verstandelijk gehandicap-
Baarn voor verstandelijk beperkten.
ners zijn overdag naar dagbesteding en
ten baat hebben bij het MAD, hebben
Hij vroeg arts-onderzoeker Hanna
hebben steeds andere begeleiders én
we bredere evidence. Dan kunnen we
Hulshof om in samenwerking met
er lopen veel stagiaires en vrijwilligers
ook laten zien dat het haalbaar is.’
worden geïncludeerd. Familieleden of
Wetenschapsjournaal
13
Tergooi Tomorrow Verpleegkundigen Tergooi ronden post-infarctpoli-onderzoek af
‘Een gezonde levensstijl houd je pas vol als je het effect ondergaat’ Verpleegkundigen Maike Leguit en Esther Dijkstra wonnen afgelopen jaar de publieksprijs tijdens Tergooi Tomorrow met hun presentatie over de post-infarctpoli. Deze werd in Tergooi gestart nadat uit een landelijke studie bleek dat hartpatiënten een gezonde levensstijl beter volhouden als zij hierbij verpleegkundige begeleiding krijgen. Momenteel ronden Dijkstra en Leguit hun bijdrage aan de vervolgstudie af, over de combinatie van post-infarctpoli en externe professionele hulp bij gezond leven.
O
Wetenschapsjournaal
Leguit. ‘Patiënten praten gemakkelijker met een verpleegkundige dan met een specialist, bij wie ze het gevoel hebben dat er minder ruimte is voor het bespreken van vragen over kwaliteit van leven.’
Persoonlijk ervaren Volgend op deze eerste studie is er vorig jaar een landelijk onderzoek gestart naar het effect van de post-infarctpoli in combinatie met professionele hulp bij gezond leven. Patiënten
vergewicht, stress, te weinig
worden doorverwezen naar Weight
beweging en roken zijn
Watchers, Luchtsignaal (begeleiding
belangrijke oorzaken van een
bij stoppen met roken) of Philips
hartinfarct. Degenen die na een infarct
DirectLife (een fitnessprogramma).
meteen beginnen met een gezondere
Dijkstra en Leguit hebben het afgelo-
levensstijl hebben minder kans op
pen jaar vijfenzeventig patiënten van
recidive. Actieve verpleegkundige
Tergooi in totaal zes keer gezien én
begeleiding hierbij blijkt een belang-
data verzameld. Binnen een half jaar
rijke slagingsfactor te zijn, zo blijkt
na de start van deze studie ervoeren
uit een landelijke studie. Niet alleen
beiden al positieve effecten van de
zijn er beduidend minder heropnames
interventieprogramma’s. Dijkstra: ‘We
voor klachten van pijn op de borst, ook
kunnen prima coachen, maar de effec-
houden patiënten een gezonder leefpa-
ten van een bewustere leefstijl met
troon beter vol.
gezond eten, niet roken en voldoende
Patienten van Tergooi bezoeken hierom
bewegen moet je persoonlijk ervaren.
sinds vorig jaar eenmalig de post-in-
Veel patiënten die vanwege de studie
farctpoli, twee weken na ontslag
deelnemen aan één van deze program-
uit het ziekenhuis. Naast controles
ma’s zijn hier heel gemotiveerd mee
krijgen patiënten informatie over
bezig omdat ze het verschil echt onder-
bijvoorbeeld autorijden, hervatten
gaan. Zelfs het dipje dat iedereen na
van werk en wat te doen bij druk op
zo’n acht maanden heeft, wordt goed
de borst. Maar belangrijkste is dat ze
getackeld. De samenwerking tussen
gecoacht worden bij een gezondere
verpleegkundigen en externe profes-
levensstijl. ‘We bespreken ervaringen
sionele hulp, zo ervaren wij, werpt
van de patiënt en leggen uit wat ze
aantoonbaar positieve vruchten af.’
kunnen doen én vooral moeten laten
14
om gezonder te leven,’ vertelt Maike
De subsidies
Toegekende onderzoekssubsidies vanuit Tergooi De Commissie Wetenschap van Tergooi krijgt jaarlijks veel projectvoorstellen van eigen artsen met een verzoek om onderzoekssubsidie. De commissie kan die subsidie gelukkig regelmatig toekennen. De afgelopen maanden deed zij dat bijvoorbeeld voor de voorstellen die u vindt op deze pagina. Alle drie zijn het bijzondere bijdragen aan de groei van onze kennis voor de zorg van morgen.
Heupfractuur bij ouderen: opereren of niet?
Is er een verband tussen glucoseschommelingen en een delier?
Ouderen hebben een grote kans op overlijden na de operatie van een heupfractuur. 13 procent
De helft van de zeventigplussers die een heup
sterft binnen de eerste maand en bijna een kwart
breken, ontwikkelt tijdens de ziekenhuisopname
binnen een jaar. Samen met het Sint Lucas Andreas
een delier. Het is niet bekend of en hoe dit met
Ziekenhuis onderzoekt de afdeling Chirurgie van
glucoseschommelingen te maken heeft. De afdeling
Tergooi hoe een model ontwikkeld kan worden dat het
Klinische Farmacie onderzoekt of patiënten met
vroegtijdige overlijden kan voorspellen.
een delier grotere glucoseschommelingen hebben
Zo’n beslissingsboom bestaat uit patiëntkarakteris-
dan patiënten die niet acuut verward zijn. Hiervoor
tieken en wordt ingezet vóór de operatie plaatsvindt.
worden 145 ouderen gedurende tenminste een jaar
Als het lukt het model te ontwikkelen, kunnen patiën-
dagelijks tijdens hun ziekenhuisopname in Tergooi
ten beter over hun prognose worden geïnformeerd en
geprikt op glucose. In dit onderzoek wordt ook de
helpt dit hen bij de beslissing om wel of niet te laten
rol van antipsychotica bestudeerd. Eerder toonden
opereren.
deze onderzoekers namelijk aan dat oudere diabetici die antipsychotica gebruiken vaker een te lage bloedglucosespiegel hebben. Omdat antipsychotica
Is de thuliumlaser de beste behandeling voor een vergrote prostaat? Sinds drie jaar zijn in Tergooi een open-buikoperatie of een trans-urethrale resectie niet langer nodig om
regelmatig worden ingezet bij de behandeling van een delier, is het belangrijk om te achterhalen of deze groep geneesmiddelen wellicht een risicofactor voor glucoseschommelingen is.
Een project ondersteunen?
een vergrote prostaat te behandelen. De urologen van Tergooi beschikken over een chirurgische thuliumla-
In Tergooi vindt veel wetenschappelijk onderzoek
ser die het overtollig prostaatweefsel via de plasbuis
plaats. Helaas kan Tergooi niet alle onderzoeks
verwijdert. Patiënten herstellen waarschijnlijk sneller
initiatieven van medewerkers financieel (onder)steu-
doordat er minder bloedverlies is, ze korter een
nen. Hierdoor gaan soms jammer genoeg waardevolle
blaaskatheter nodig hebben en minder nabloedingen
bijdragen aan de zorg van morgen verloren.
krijgen. De afdeling Urologie van Tergooi vergelijkt de
U kunt ons helpen door middel van uw financiële
resultaten van de thuliumlaser met de twee bovenge-
steun. Dit kunt u doen door een bedrag over te maken
noemde operatietechnieken. Voor dit onderzoek zullen
op het rekeningnummer NL33INGB0002962388 onder
gegevens - zoals opnameduur, complicaties en opna-
vermelding van Wetenschapsfonds Tergooi.
meduur - van 200 behandelde patiënten geanalyseerd
Voor meer informatie kunt u contact opnemen
worden. Dankzij de resultaten van dit onderzoek
met dr. Frans Plötz,via
[email protected]
kunnen urologen patiënten beter informeren over de verschillende behandelwijzen. Wetenschapsjournaal
15
De promovendus
‘Resistente bacteriën kunnen fataal zijn’ Een simpele infectieziekte is in de westerse wereld al decennialang geen belangrijke doodsoorzaak meer, dankzij antibiotica. Dit dreigt te veranderen. Resistentie tegen antibiotica komt namelijk steeds vaker voor. Om worstcase-scenario’s te voorkomen, worden wereldwijd protocollen ontwikkeld om het antibioticagebruik te beperken. In Tergooi zijn promovendi Inger van Heijl, apotheker-onderzoeker, en Nicole van Tongeren, arts-onderzoeker, medeverantwoordelijk voor het bewaken van het antibioticagebruik en het voorkomen van verdere ontwikkeling van resistentie. Ze onderzoeken ondermeer of antibiotica verantwoord worden ingezet. Zomer 2014 ontmoetten Inger van Heijl en Nicole van Tongeren elkaar voor het eerst. Ze waren uitverkozen om in een duobaan promotieonderzoek te doen op het gebied van antibioticagebruik en -resistentie en om onderdeel uit te maken van Antibioticateam van Tergooi. Dit zogenaamde A-team dat intern het antibioticagebruik bewaakt, is verbonden aan het nationale Antibiotica Stewardship Programma dat tot doel heeft dat antibiotica verantwoord worden ingezet en uiteindelijk de antibiotica-resistentie vermindert. ‘Inderdaad een ambitieus doel,’ beaamt Van Tongeren. ‘Resistentie kan namelijk alleen worden teruggedrongen als wereldwijd op de juiste wijze antibiotica worden ingezet. In landen zoals Nederland wordt de medicatie terughoudend voorgeschreven. Maar in met name onderontwikkelde landen ligt dat anders. Daar koop je het in lokale winkels, zelfs antibiotica die in westerse medische centra als reservemiddel achter de hand worden gehouden. Middelen die we hier pas inzetten op momenten dat standaard antibiotica ontoereikend zijn.
In 2013 voltooide Inger van Heijl (28) haar
Maar eenmaal resistent voor ook ‘reserve’-antibiotica kan een bacterie
studie farmacie in Utrecht. Kort daarna begon ze als
voor iedereen fataal zijn. De grootste uitdaging is dus wel het terugbren-
projectapotheker in Tergooi. Dit ziekenhuis kende ze
gen van antibioticagebruik in de onderontwikkelde landen.’
al van haar onderzoeksstage in 2011, toen ze samen met ziekenhuisapotheker Paul van der Linden
Dat neemt niet weg dat ook in westerse medische centra het antibioti-
en neuroloog Hans Carpay onderzoek deed naar
cagebruik kan worden aangescherpt, bevestigen beide onderzoekers.
kwaliteit van leven en bijwerkingen in de behande-
Ook in Tergooi. Ze hebben de afgelopen maanden het antibioticagebruik
ling van epilepsie in de dagelijkse klinische praktijk.
op een aantal afdelingen gemonitord. Ze onderzochten of op basis van
Dit resulteerde in een publicatie in the Journal of
juiste indicaties wordt voorgeschreven. Ook toetsten zij of er kweken
Neurology.
worden gedaan in situaties waarin dit vereist is, of op het juiste moment wordt overgestapt van intraveneus naar oraal en of de duur van een kuur
Nicole van Tongeren (28) studeerde van
correct is. ‘Normaliter gaan we in Tergooi verantwoord met antibiotica
2005 tot 2009 neuroscience in de Verenigde Staten
om,’ weet Van Heijl inmiddels. ‘Hoewel er zeker punten van verbetering
en behaalde in 2010 een master moleculaire
zijn. Zo wordt er soms een reservemiddel voorgeschreven als patiënten
virologie in Groot-Brittannië. Aansluitend startte
aangeven allergisch te zijn voor bijvoorbeeld penicilline. Uit literatuur-
ze in Groningen als zij-instromer met haar studie
onderzoek blijkt dat in tachtig procent van deze gevallen dan niet sprake
geneeskunde. Deze rondde ze in het voorjaar van
is van een allergie, maar bijvoorbeeld van een bijwerking. Wij zijn nu
2014 versneld af. Sinds de zomer van 2014 werken
aan het uitzoeken of het mogelijk is om met een sneltest gevallen van
Van Heijl en Van Tongeren binnen Tergooi samen aan
penicilline-allergie vlot op te sporen. Het zou geweldig zijn als we zo
promotieonderzoek naar de kwaliteit van antibioti-
met een simpel hulpmiddel een bijdrage gaan leveren aan efficiënter
cagebruik en -resistentie.
antibioticagebruik.’ 16
Wetenschapsjournaal
