In Tergooi worden alle medici gestimuleerd onderzoek te doen. Te vroeg geboren: Als peuter al in het nadeel.
WETE NSC01/H APS 2016 JOURNAAL voor huisartsen, specialisten, a(n)ios, opleiders en paramedische professionals Wetenschapsjournaal
1
Voorwoord Sterke teams op de werkvloer maken het verschil Rond deze tijd promoveert chirurg Charles van Rossem tot doctor in de geneeskunde. Nu vraagt u zich vast af wat hier zo bijzonder aan is. Wekelijks promoveren er onderzoekers aan Nederlandse universiteiten. Wat maakt Charles of zijn onderzoek zo uniek ? Welnu, Charles is de eerste promovendus die zijn onderzoek volledig in Tergooi heeft verricht. Het gaat over de behandeling van acute blindedarmontsteking en is direct vertaalbaar naar de klinische praktijk. Zo toonde hij onder andere aan dat de duur van de antibioticabehandeling na de operatie bij acute blindedarmontsteking verminderd kan
3 4 6
worden van vijf naar drie dagen. Dankzij Charles kan de patiënt gelukkig sneller naar huis. Het succes van Charles’ onderzoek weerspiegelt het beleid dat Tergooi een paar jaar geleden inzette. Tergooi hecht waarde aan onderzoek dat heel direct de patiëntenzorg verbetert. In een vorige column trok ik de vergelijking tussen het Nederlands voetbalelftal en het onderzoek. Voor beide heb je een breed team nodig om tot successen te komen. Ons team heeft inmiddels een sterke basis. Zo is er de intensieve samenwerking met een universitair medisch centrum, in dit geval het AMC en met de Stichting tot Bijstand voor financiële steun. Echter, het echte werk is natuurlijk gedaan door Charles en een klein team op de werkvloer. Zijn co-promotor dr. Nanette van Geloven, chirurge, speelt een grote rol in het succesverhaal. Meer dan drie jaar heeft zij heeft al vele vrije
9 10 12
uren aan de begeleiding van Charles gespendeerd. Haar inzet verraadt een grote mate aan commitment. Het streven is minimaal één afgerond promotieonderzoek per jaar. Tergooi laat hiermee zien doelmatigheidsonderzoek serieus te nemen. Promoveren tot doctor in de geneeskunde is
16
De huisarts
De Baarnse huisarts Sylvia Sluis heeft veel oudere patiënten in haar praktijk. Als een manager regelt ze alles rondom thuiszorg, mantelzorg en dagbesteding. ‘Dat zijn eigenlijk geen taken van de huisarts. Maar het zijn míjn patiënten.’
Nieuws
Kinderen die enkele weken te vroeg zijn geboren, hebben op tweejarige leeftijd al moeite met de grove motoriek. De Medisch Psychiatrische Unit (MPU) in Tergooi neemt met veel succes zelfmoordplegers op.
Hoe patiënten in Tergooi profiteren van onderzoek door eigen artsen
Niemand móet hier onderzoek doen, zegt Peter de Vries, internist in Tergooi. ‘Maar het is wel heel logisch dat het hier in Tergooi gebeurt.’ Onderzoekservaring opdoen is belangrijk voor de ontwikkeling van jonge artsen. Maar even zwaarwegend is het profijt dat patiënten van de resultaten hebben. Bovendien: ‘Het voordeel van Tergooi is de wet van de grote getallen’, vindt kinderlongarts Bart van Ewijk. Er zijn altijd genoeg patiënten om je onderzoek solide te maken.
Cijfers
Verrassende cijfers en feiten uit Tergooi.
De casus
Charles van Rossem is de eerste promovendus die zijn onderzoek volledig vanuit Tergooi opzette. Hij boekte veel succes met de Engelse ‘snapshot’-methode, waarbij collega’s uit andere ziekenhuizen gegevens van een specifieke patiëntenpopulatie verzamelen in een online database. In mei promoveert hij.
Samenwerken
Bea Uhlenhop werkt vanuit het Zilveren Kruis samen met Tergooi in verschillende doelmatigheidsonderzoeken. ‘Tijdens de gesprekken met het artsenteam in deze pilot viel me op hoe hecht het team was en hoe betrokken de professionals waren bij hun patiënten.’
De promovendus
Orthopeed Maarten de Vos promoveert op elleboogprotheses. Daarnaast is hij bezig met de realisatie van het schouder- en elleboogexpertisecentrum Midden-Nederland.
alleen mogelijk als er kwalitatief uitstekend onderzoek wordt verricht. Tergooi neemt met minder geen genoegen.
Het Wetenschapsjournaal is een uitgave van Tergooi. Tergooi, Postbus 10016, 1201 DA Hilversum. Uw reactie kunt u sturen naar:
[email protected]
dr. Frans Plötz kinderarts en interne voorzitter van de commissie wetenschap
Redactie: Karin Arkenbout, Sebastiaan de Kroon, Paul van der Linden, Frans Plötz, Chris Schubart, Karen Verloop Teksten: Carine Damen, Karen Verloop, Caroline Wellink Fotografie: Studio Kastermans Vormgeving en drukwerk: de Toekomst © Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever en auteursrechthebbenden.
2
Wetenschapsjournaal
De huisarts
‘Ik treed geregeld als manager thuis- en mantelzorg op’
1
Is het toeval dat u de praktijk van uw huisartsenopleider heeft overgenomen?
3
Zijn er tussen de eerstelijnszorg en Tergooi verbeteringen denkbaar wat betreft samenwerking als het gaat
‘Ja en nee. Mijn man is ook huisarts
om bijvoorbeeld kwetsbare ouderen?
en samen wilden we graag in Het
‘De transferverpleegkundige die
Gooi ons beroep uitoefenen. Niet in
oudere patiënten naar de thuissitua-
dezelfde praktijk; zo houden we thuis
tie begeleidt, onderzoekt nauwkeurig
en werk gescheiden. Mijn opleidster
of de patiënt weer naar huis kan en
en ik hadden een klik en hielden
wat eventuele obstakels zijn. Daar
contact met elkaar. Een jaar voor
word ik bij betrokken; samen zoeken
haar pensioen vroeg ze of ik haar
we naar oplossingen. Soms zijn er
praktijk wilde overnemen. Het ligt
situaties waarin ik eerder gekend
me goed dat huisartsenpraktijk ‘De
had kunnen worden. Een termi-
Vaart’ patiënten uit alle lagen van de
nale patient bijvoorbeeld die naar
bevolking heeft. Soms is het schake-
huis komt, terwijl ik daar niets van
len, maar het verveelt nooit.’
afweet. Als ik dan tijdens het spreekuur door de familie wordt gebeld,
Uw patiëntengroep van diverse
kan ik niet meteen een bezoek
pluimage is aan het vergrijzen: wat
afleggen terwijl ik op dat moment
betekent dat voor uw dagelijkse
wezenlijke hulp zou kunnen bieden.
werkzaamheden?
Tijdens het eerstelijnsoverleg komen
‘Niet alleen het aantal ouderen
dit soort thema’s aan de orde; ik
neemt in rap tempo toe, ze wonen
merk dat vanuit Tergooi hiernaar
ook langer zelfstandig. Als het op
wordt geluisterd.’
een moment niet meer gaat of de zorg blijkt ontoereikend, word ik
2
gebeld met de vraag: ‘Wat gaan we doen?’ Het medisch handelen is
4
dan meestal beperkt. Ik treed in die situaties vooral op als de manager die van alles regelt rondom thuiszorg, mantelzorg, dagbesteding en nog veel meer. Van origine liggen
Als Sylvia Sluis een patiënt voor zich heeft, wil ze van de hoed en de rand weten. Ze is geïnteresseerd in meer dan alleen maar de kwaal. Dat werpt zijn vruchten af: dan blijkt bijvoorbeeld bij een patiënt met ernstige schouderklachten dat niet alleen zware werkzaamheden de boosdoener is, maar ook stress. ‘Toen ik coschappen liep op de Eerste Hulp, riepen verpleegkundigen al: ‘Je moet huisarts worden, je stelt veel te veel vragen die er niet toe doen.’ Dat hadden ze goed gezien.’
U zit in de organisatie van de Duodag: de nascholing voor huisarts en assistent in Tergooi. Waarom
neemt de interesse hiervoor af? ‘Dat zijn we aan het uitzoeken. Deze dag is belangrijk voor medische kennisoverdracht. Ook om de drempel naar elkaar te verlagen, de onderlinge
deze taken niet op het bordje van
relaties te verstevigen. Het verhoogt
Sylvia Sluis (1974) volgde haar opleiding tot
een huisarts. Maar de persoon waar
wederzijds begrip als je hoort waarom
basisarts in Nijmegen. In het AMC volbracht
het om gaat, is mijn patiënt. Zijn
een arts in specifieke situaties op een
ze haar huisartsenopleiding. Nadat ze de eed
welzijn is mijn verantwoordelijkheid.
bepaalde manier handelt. Als je elkaar
van Hippocrates had afgelegd, begon Sluis
Momenteel werken we in de wijk
daarna telefonisch spreekt over een
als waarnemer in een achterstandswijk in
aan een samenwerkingsverband
doorverwijzing, is er zeker sprake van
Zaandam. Het contrast kon niet groter toen
tussen eerstelijnswerkers om de
een betere verstandsverhouding. Het
ze aansluitend werkte in een praktijk in
zorg rondom kwetsbare patiënten
werkt kwaliteit verbeterend. Meer
Baarn. In 2013 nam ze huisartsenpraktijk ‘De
beter te organiseren. Daarbij kijken
huisartsen zouden er daarom hun
Vaart’ over, de praktijk van haar opleider. Ze
we ook welke verantwoordelijkheid
voordeel van moeten nemen.’
voert een eenmanspraktijk, maar samen met
bij wie ligt.’
collega Helen Brooks vormt ze binnen ‘De Vaart’ een kostenmaatschap.
Wetenschapsjournaal
3
Nieuws KORT
Intensive Care beter in balans dankzij Medisch Psychiatrische Unit (MPU) Dankzij de Medisch Psychiatrische Unit (MPU) in Tergooi is het aantal Intensive Care-opnames van patiënten na een zelfmoordpoging met 28 procent verminderd. Dit blijkt uit een evaluatie van intensivist Floris van Braam Houckgeest en psychiater Duuk Sierink. Zij toonden aan dat
Drie tot acht weken te vroeg geboren: op peuterleeftijd al in het nadeel
sinds de komst van de MPU de IC-bedden beter benut worden.
Kinderen die enkele weken te vroeg zijn
Voor de komst van de MPU gingen suïcidepogers naar de IC of de
geboren, hebben op tweejarige leeftijd al
‘gewone’ verpleegafdeling. Bij de laatste afdeling konden deze patiën-
problemen met grove motoriek en gedrag, ze
ten voor overlast zorgen. Hun agressieve gedrag, hun weigering van
hebben bijvoorbeeld moeite met concentratie.
medische hulp en hun vluchtpogingen uit het ziekenhuis trokken een
Dat blijkt uit een onderzoek van het UMCU,
wissel op de hulpverleners. Veel van deze patiënten belandden daarom
Tergooi en Meander.
zonder medische noodzaak op de IC, waar wel voldoende toezicht is.
Het is bekend dat kinderen die drie tot acht
Dit zorgde voor een overbelasting van kostbare IC-bedden en tijd van
weken te vroeg geboren worden, tegen de tijd
het IC-personeel.
dat ze naar school gaan vaker een ontwik-
Alle patiënten die na een zelfmoordpoging medische zorg nodig
kelingsachterstand hebben. Dat ze al als
hebben, maar voor wie een IC-opname niet nodig is, komen te liggen
tweejarige peuters slechter scoren dan op tijd
op de MPU. De internist of eventueel chirurg blijft betrokken bij de
geboren leeftijdsgenoten was nog niet bekend.
behandeling. Op de MPU krijgen patiënten naast de somatische zorg, specialistische psychiatrische verpleging. Alle patiënten keren pas huiswaarts na een positieve psychiatrische beoordeling. Omdat suïcidepogers die geen intensieve medische zorg nodig hebben naar de MPU gaan, neemt de IC alleen nog maar patiënten op die in kritieke toestand verkeren. Uit de evaluatie van Sierink en Van Braam Houckgeest blijkt dat op de IC nu vaker de ‘zware gevallen’ liggen. De zorgzwaarte en zorgbehoefte zijn daardoor beter in balans.
Haloperidol ongevaarlijk voor het hart Haloperidol, een antipsychoticamiddel dat toegediend wordt om wanen en hallucinaties te remmen, veroorzaakt in een lage dosering geen hartritmestoornissen. Dat blijkt uit een publicatie waarvan klinisch geriater uit Tergooi, Annemarieke de Jonghe medeauteur is. Sommige patiënten – meestal ouderen – raken verward tijdens een ziekenhuisopname. Soms krijgen zij als behandeling hiervoor antipsychotica zoals haloperidol. Artsen zijn terughoudend met deze medicijnen omdat het de geleidingstijd van het hart kan verlengen waardoor de stroom door het hart trager gaat. Een geleidingsvertraging kan ritmestoornissen veroorzaken en soms zelfs plotselinge hartdood. De auteurs concluderen dat haloperidol in een lage dosering met een gerust hart kan worden voorgeschreven. De auteurs deden een bijzondere ontdekking: patiënten met van nature een lange geleidingstijd, kregen met haloperidol een kortere geleidingstijd. 4
Wetenschapsjournaal
Ezetimibe alternatief voor patiënten die statines slecht verdragen Cholesterolverlager ezetimibe kan een uitkomst zijn voor patiënten die veel last van bijwerkingen van statines hebben. Ezetimibie laat samen met een statine het cholesterolgehalte slechts iets meer zakken, dan met alleen een statine. Dat blijkt uit de resultaten van de IMPROVE-IT studie waaraan de cardiologen van Tergooi hebben deelgenomen. Slechts bij een op de vijftig patiënten is dankzij de combinatiebehandeling een cardiovasculair ‘event’ zoals een hartinfarct te voorkomen. Belangrijker
30%
Ruim van de ouderen heeft na een
ziekenhuisopname last van blijvend functieverlies
is volgens cardioloog Gerard Hoedemaker dan ook dat voor het eerst is bewezen
Bron: Hospital ADL-studie
dat ook andere middelen dan statines het LDL-cholesterol kunnen verlagen.
Promotieonderzoek haalt voedingsrichtlijn Wereldgezondheidsorganisatie onderuit Om 1 microgram vitamine A in
sumeerde beta-caroteen uit groente
gaan in totale blindheid. Omdat de bere-
het lichaam aan te maken is meer
en fruit niet wordt geconverteerd
kening niet klopt, krijgen zwangeren,
beta-caroteen in voeding nodig dan
naar retinol. Bij gezonde volwassenen
kinderen en patiënten met een slecht
de standaard van 6 microgram die
werd 65-85 procent van de ingeno-
werkende spijsvertering, verkeerde
de Wereldgezondheidsorganisatie
men beta-caroteen in de ontlasting
voedingsadviezen. Ook de hulp om vita-
hanteert. Dat blijkt uit het voedingson-
aangetroffen, bij volwassenen met een
mine A-gebrek in bijvoorbeeld ontwik-
derzoek waarop Carolien Bouwman in
stoma was dit 70-84 procent.
kelingslanden tegen te gaan, schiet te
mei 2015 promoveerde en waarvan Ton
In het rapport van maart 2015
kort bij deze aanbeveling. De norm die
Naber, Maag-, Darm- en Leverarts in
schrijft de Europese Autoriteit voor
de Amerikaanse Gezondheidsraad
Tergooi, co-promotor is. Zij toont aan
Voedselveiligheid dat consumenten
aanbeveelt, namelijk dat 12 micro-
dat voor 1 microgram vitamine A het
6 microgram beta-caroteen in hun
gram beta-caroteen nodig is voor 1
lichaam 9 tot 16 microgram beta-ca-
voeding moeten hebben. Volgens
microgram vitamine A, klopt wel.
roteen moet omzetten. Beta-caroteen
Bouwman heeft deze overschatte
is een provitamine A dat door het
waarde onderschatte gevolgen. Een
lichaam wordt omgezet in vitamine A,
tekort aan vitamine-A vermindert de
retinol. Het promotieonderzoek laat
weerstand. Een chronisch tekort kan
zien dat het merendeel van het gecon-
nachtblindheid veroorzaken en over-
Wetenschapsjournaal
5
Hoe patiënten in Tergooi profiteren van onderzoek door eigen artsen
De wet van de grote getallen Om kwalitatief hoogwaardige patiëntenzorg blijvend te kunnen garanderen, doen artsen in een perifeer ziekenhuis als Tergooi veel onderzoek. Vaak als onderdeel van de opleiding van de specialisten in spé. Maar eigenlijk worden alle medisch medewerkers gestimuleerd onderzoekbijdragen te leveren.
‘I
6
Wetenschapsjournaal
n ons ziekenhuis hangt
van onderzoek een staat van dienst.
nergens een bord waarop
Bovendien delen ze, samen met de
staat: ‘Hier moet je onderzoek
andere opleiders binnen het zieken-
doen dat direct weerslag heeft op de
huis, de overtuiging dat opleiden en
patiënt.’ Maar in de praktijk is het
onderzoek direct resulteert in verbete-
natuurlijk wel logisch dat we dat hier
ring van patiëntenzorg. Dankzij kruis-
doen.’ Aan het woord is Peter de Vries,
bestuiving, zo geven ze aan, worden
internist in Tergooi en daarnaast
de vruchten ervan niet alleen intern
opleider van de vakgroep. Samen met
maar ook extern gegeten. ‘Opleiden,
KNO-arts en opleider Hans Borgstein
onderzoek en patiëntenzorg vormen in
heeft hij aanbevelingen gedaan voor
een driehoek een solide basis,’ beaamt
het stimuleren van onderzoek door
Hans Borgstein. Hij licht met een
assistenten in opleiding (aios) en
voorbeeld uit de dagelijkse praktijk
assistenten niet in opleiding (anios)
de kruisbestuiving toe: ‘Als bij een
– (zie kaderartikel). Het is geen toeval
patiënt een gaatje in het trommelvlies
dat Borgstein en De Vries binnen
moet worden gesloten, zijn er veel
Tergooi ambassadeurs zijn van deze
technieken om het oor los te maken.
missie; zelf hebben ze op het gebied
Iedere specialist heeft zo zijn eigen
specialistisch manager van de Tergooi Academie, verantwoordelijk voor de opleidingen. ‘We zoeken onze bijdrage niet in het basale onderzoek. Door de grote aantallen patiënten kunnen wij goed patiëntgericht onderzoek doen. We zien vooral heil in onderzoek op zorgniveau. Dan wordt gekeken of bepaalde protocollen of richtlijnen daadwerkelijk het beoogde effect hebben. Voor de acade-
‘Opleiden, onderzoek en patiëntenzorg vormen in een driehoek een solide basis’
mische centra is deze insteek van onderzoek niet hip genoeg, levert over het algemeen geen prestigieuze publicaties op. Voor Tergooi is het juist heel relevant, hierin kunnen we ons
onderscheiden. Maar belangrijker nog: de zorg voor onze patiënten elke dag een stukje beter maken.’ Eigen onderzoek is inderdaad vooral gericht op het verbeteren van de bedrijfsvoering, vult Peter de Vries aan. De insteek is of en hoe de zorg voor de patiënt beter kan. Aspecten als efficiëntie en kostenbesparing spelen daarbij ook een rol: ‘Je kunt bijvoorbeeld op de Eerste Hulp onderzoeken of de doorlooptijd sneller kan. Op zorgniveau onderzoek je dan of patiënten het prettiger vinden dat ze minder lang op de Eerste Hulp liggen, of ze dankzij een scherpere diagnose sneller op de juiste afdeling zijn gekomen en of ze daardoor sneller worden behandeld. Maar je onderzoekt ook of het heeft geleid tot kortere opnameduur en snellere herstelperiode. Paradoxaal genoeg zien we vaak bevestigd dat verbeteren van de zorg juist leidt tot een kostenbesparing.’ gewoonte, maar veelal wordt er een sneetje achter het oor gemaakt. In Tergooi hebben we onderzoek
Doorgeven
gedaan naar een minder bekende techniek waarbij
Hans Borgstein geeft aan dat hij jaarlijks zo’n
door de gehoorgang wordt geopereerd. De resul-
vijf artikelen publiceert over dit soort klinisch
taten houden we in een database bij en daaruit
onderzoek. Nagenoeg altijd in samenwerking met
blijkt dat deze techniek hetzelfde resultaat ople-
coassistenten, anios en anios. ‘Daarmee draag je
vert, minder pijnlijk is, minder kans op complica-
je specialisme uit en geef je je kennis en ervaring
ties geeft en leidt tot een sneller herstel. Omdat
door. Ik vind het belangrijk een omgeving te creë-
wij de assistenten deze manier van opereren leren,
ren waarin de toekomstige specialisten zich veilig
zullen ze dit in hun verdere carrière waarschijn-
voelen om onderzoeksvragen te stellen. Tijdens
lijk ook toepassen. Zo worden onze onderzoeks-
hun werk lopen ze tegen thema’s aan en al brain-
resultaten niet alleen binnen maar ook buiten de
stormend komen ze tot een onderzoekshypothese.
eigen muren uitgerold.’
Deze hoeven niet uit te monden in hoogdravende levenswerken, maar kunnen ook leiden tot een
Hip
casereport of een clinical audit. In zo’n leer- en
Het voordeel van een ziekenhuis zoals Tergooi is de
werkomgeving krijg je de kans vaardigheden te
wet van de grote getallen, zo geeft kinderlongarts
ontwikkelen waar je in je verdere loopbaan baat
Bart van Ewijk aan. Hij is binnen Tergooi medisch
bij zult hebben.’ De Vries nuanceert dat je Wetenschapsjournaal
7
met meer onderzoekservaring niet per se een
kwalitatief hoogwaardige zorg te kunnen bieden.
betere arts wordt: ‘Ik zie wel dat je ervan leert
Maar wetenschappelijk onderzoek stimuleert
vragen te stellen, getallen te begrijpen, kritischer
vooral de nieuwsgierigheid; en die hebben we
na te denken, verbanden te leggen en er misschien
allemaal nodig om de snelle ontwikkeling van de
iets genuanceerder door wordt. Deze vaardighe-
medische kennis te kunnen bijbenen.’
den zijn nuttig voor een internist om patiënten
Verplicht een casereport schrijven Omdat opdoen van onderzoekservaring belangrijk is voor jonge artsen, hebben KNO-arts Hans Borgstein en internist Peter de Vries in Tergooi een aantal aanbevelingen gedaan aan de Centrale Opleidingscommissie. Zo stellen ze dat alle artsen die medisch specialist willen worden,verplicht in ieder geval één keer gedurende de opleiding een casereport zouden moeten schrijven - dat idealiter leidt tot een publicatie. Om dit te begeleiden, adviseren ze een buddy-systeem waarbij gepromoveerde artsen in opleiding, beginnende artsen bijstaan bij het onderzoek en het schrijven van de publicatie. Dit moet gefaciliteerd Om dit te begeleiden, adviseren worden, zo vinden deze artsen. Financiële middelen zijn ze een buddy-systeem waarbij nodig voor bijvoorbeeld het bouwen en onderhouden van gepromoveerde artsen in een database. Promotietrajecten, zo stellen beide dokters, opleiding, beginnende artsen zijn een mooi streven, mits er intern tijd vrijgemaakt wordt bijstaan bij het onderzoek en voor begeleiding, er financiële middelen voor zijn en er het schrijven van de publicatie. connecties zijn met de academische centra.
KNO-arts toetst alternatieve techniek voor reparatie gehoorbeentje
Tergooi artsen ontwikkelen protocol waarmee endocarditis sneller wordt ontdekt
Kinderartsen onderzoekt richtlijn vaststellen trauma capitis
Een aantal coassistenten en assistenten
Internist Peter de Vries onderzocht
Als een kind op zijn hoofd is gevallen,
in opleiding deed samen met KNO-arts
samen met cardioloog Tonnis Keijer,
moet op basis van de huidige richt-
en opleider Hans Borgstein onderzoek
arts-microbioloog Leendert Bakker
lijn relatief vaak een CT scan worden
naar een eenvoudiger techniek voor
en internist in opleiding Karen Bolhuis
gemaakt of moet het kind een nacht ter
de reparatie van het gehoorbeentje.
de effecten van een protocol waarmee
observatie worden opgenomen. Op de
In plaats van een prothese gebruikte
stafylokokkeninfectie sneller wordt
afdeling kindergeneeskunde in Tergooi
Borgstein hiervoor een klein stukje
gedetecteerd. Complicaties zoals
wordt betwijfeld of dit in alle gevallen
kraakbeen uit het oor van de patiënt
endocarditis – oftewel hartklepinfectie
nodig is. Kinderarts Frans Plötz van
zelf: ‘Zo’n klein stukje kun je prima
– willen ze sneller onderkennen en met
Tergooi evalueert daarom samen met
missen. We vergeleken de resultaten
de juiste antibiotica bestrijden. De Vries:
een aantal andere ziekenhuizen uit
van deze ingreep met de klassieke
‘Het protocol heeft ertoe geleid dat we
de regio de uitkomst van de richtlijn.
operatietechniek en concludeerden
in Tergooi eerder naar complicaties
Kinderlongarts Bart van Ewijk legt het
dat onze oplossing onder meer veilig
zoeken, meer complicaties aantonen en
evualutieonderzoek van zijn collega
en goedkoper is. Over een aantal jaar
onze behandeling daaraan aanpassen.
uit: ‘Wij vermoeden dat een anamnese
kunnen we de patiënten die we met
De behandeling is eenduidiger gewor-
en klinisch onderzoek in veel gevallen
deze techniek hebben geopereerd,
den en het beleid van de betrokken
volstaat om de ernst van trauma capitis
vergelijken met patiënten die voor
specialisten – cardioloog en internist- is
vast te stellen. Dit is minder belastend
eenzelfde soort ingreep op andere wijze
geharmoniseerd; we hoeven niet meer
voor kind en ouders, bespaart geld en
zijn behandeld. Blijkt het inderdaad
in discussie hoe we naar endocarditis
bovendien betekent het dat een kind niet
een uitstekend alternatief, dan zal deze
moeten zoeken. Hoewel we nu meer
onnodig wordt blootgesteld aan straling.’
operatietechniek waarschijnlijk ook in
weten en het beter doen, is helaas de
andere centra worden toegepast.’
mortaliteit als gevolg van stafylokokkeninfectie nog steeds hoog. We zijn er dus nog niet. Ook dat is wetenschap.’
8
Wetenschapsjournaal
Cijfers Het gasverbruik van Tergooi was in 2014
1.492.504 m3 In 2010 was het verbruik
dit staat gelijk aan
173.737.556 m3.
$$$ Tergooi betaalde in 2014
€ 1.893.359,00 aan gas, water en elektriciteit.
Dankzij
groene stroom is de CO2-uitstoot van Tergooi met afgenomen
Tergooi verbruikte in 2014
70.058 m3 water Dit is vergelijkbaar met huishoudens.
511
100%
0%
96%
De afdeling inkoop verwerkt per jaar bijna
twintigduizend bestellingen.
362
huishoudens.
74%
In 2015 startten in Tergooi nieuwe trials
93
van de huisartsen in Gooi en Vechtstreek verwijst hun patiënten door naar Tergooi.
In 2015 bestelde Tergooi
3,4 miljoen artikelen Kopieerpapier
wordt het meest besteld.
Tergooi-promovendus
groot succes met Snapshotmethode boekt
In twee maanden samen met collega’s in heel Nederland bijna tweeduizend patiënten includeren voor jouw promotieonderzoek. Charles van Rossem - tot voor kort chirurg in opleiding bij Tergooi - is het gelukt, zijn collega Matthijs Bolmers sluit aan.
O
p 27 mei zal Charles van Rossem als eerste
geput. Toen de publicaties over de twee onderzoeken
promoveren op onderzoek dat volledig
vervolgens goed werden ontvangen, werd het idee
vanuit Tergooi is opgezet. Van Rossem
voor een promotieonderzoek vanuit Tergooi geboren.
legt uit hoe het idee hiervoor geleidelijk ontstond.
10
‘Voor de fusie werkten de chirurgen in Blaricum en
Snapshot-methode is succesformule
Hilversum nog met verschillende protocollen. In
Hoogleraar Willem Bemelman attendeerde Van
Blaricum kregen patiënten met een geperforeerde
Rossem en Van Geloven op de Engelse ‘snapshot-me-
blindedarmontsteking na de operatie vijf dagen via
thode. Een concept waarbij de onderzoeker in een
een infuus antibiotica. In Hilversum maar drie. Met
korte periode met de hulp van collega’s uit andere
ondermeer gastro-intestinaal chirurg Nanette van
ziekenhuizen veel gegevens van een specifieke
Geloven toonden we aan dat drie dagen antibiotica
patiëntenpopulatie verzamelt in een online data-
even effectief is.’ Dat was de eerste stap. Vervolgens
base. Een samenwerking die de onderzoeker tal van
toog Van Rossem samen met Van Geloven naar
onderzoeksgegevens oplevert en waarbij hulpkrach-
Willem Bemelman, hoogleraar minimaal invasieve
ten automatisch medeauteur worden van de uit het
chirurgie in het AMC. Tergooi en het AMC vergeleken
onderzoek voortvloeiende artikelen.
twee manieren – met nietjes of met vastgeknoopte
Of deze succesformule misschien ook in Nederland
lasso’s - om het uiteinde van de appendix af te slui-
zou werken? Het werkte. 62 ziekenhuizen in
ten tijdens een kijkoperatie. Ook voor dit onderzoek
Nederland namen deel en includeerden bijna
werd uit de database van 1200 patiënten van Tergooi
tweeduizend patiënten in twee maanden tijd. Arts-
Wetenschapsjournaal
‘de keerzijde is dat elke patiënt wordt blootgesteld aan straling.’ Bolmers gaat onderzoeken of deze verlengde diagnostiek het risico vergroot op perforaties door het knappen van de appendix. ‘Door dit onderzoek duurt het namelijk gemiddeld een uur langer voordat een patiënt onder het mes gaat’ legt Bomers uit. Zelf verwacht hij dat dit reuze meevalt: ‘een blindedarmontsteking is geen hartinfart waarbij elke seconde telt.’ Beide onderzoekers doen promotieonderzoek tijdens hun opleiding tot chirurg. Allebei hebben ze dankzij een onderzoekssubsidie van Tergooi een onderzoeksdag in de week. Een pittige combinatie waarin een hoop ballen in de lucht moeten worden gehouden. ‘Je doet het erbij, op die ene onderzoeksdag in de week moet je er weer even inkomen. Dat kost tijd’, legt Van Rossem uit. ‘Maar’ vervolgt hij, ‘het dwingt wel respect af bij de collega’s.’ assistenten op chirurgieafdelingen verzamelden voor Van Rossem data van patiënten met een blin-
Zelfrijzend bakmeel
dedarmontsteking en stopten alle informatie van
Co-promotor en chirurg dr. Nanette van Geloven
de behandelingen in de snapshot-databank.
heeft inmiddels vier promovendi in Tergooi onder haar hoede. De begeleiding van dit kwartet
Het succes van de studie was zo groot en bevatte
doet ze in haar eigen tijd. ‘Daarom moeten mijn
zoveel onderzoeksgegevens dat nog een tweede
promovendi uit zelfrijzend bakmeel bestaan’,
promotieonderzoek mogelijk was. Matthijs
licht ze toe. ‘Mijn rol is het vuurtje opstoken, het
Bolmers, chirurg in opleiding bij Tergooi,
echte werk moet door henzelf gebeuren.’
gebruikt deze snapshoterfenis voor een deel van
Uit pure wetenschappelijke belangstelling is ze
zijn promotieonderzoek naar acute blindedarm-
in het promotietraject van Charles van Rossem
ontsteking. Een deel van zijn proefschrift zal over
gestapt. ‘Het succes van Charles, maakt het
de beeldvormende diagnostiek bij een acute blin-
alleen maar leuker. Steeds meer ziekenhuizen
dedarmontsteking gaan. In Nederland wordt, in
stappen over naar drie dagen antibiotica en
tegenstelling tot andere Europese landen, pas een
we zien dat de snapshot-methode nu ook bij
blindedarm verwijderd nadat het vermoeden van
andere onderzoeksgebieden navolging krijgt’,
een ontsteking door een echo of scan van de buik
vertelt Van Geloven. Haar andere promovendus
is bevestigd. Nederland en Amerika behoren tot
– Matthijs Bolmers – is nog niet zover. Bij hem is
de weinige landen die naast een klinische beoor-
het nog afwachten wat er uit zijn onderzoek rolt.
deling ook beeldvormend onderzoek betrekken in
In zijn proefschrift zal hij een hoofdstuk wijden
hun diagnose. Volgens de promovendi presteert
aan een speciale patiëntencategorie: kinderen
Nederland heel goed, er worden maar weinig
met appendicitis. ‘Daar komt vast ook iets heel
patiënten ten onrechte geopereerd. ‘In Nederland
interessants uit’ verwacht Van Geloven.
belandt 2 tot 3 procent ten onrechte op de operatietafel, in Engeland is dat 20 procent’, vertelt Bolmers. In Amerika gaat iedereen vooraf door de CT-scan. Dit hangt samen met de claimcultuur in dat land,’aldus Van Rossem. ‘Maar’ nuanceert hij,
Wetenschapsjournaal
11
Samen werken
Bea Uhlenhop:
‘ Doelmatigheidsonderzoek is in deze tijd een noodzaak geworden.’
Bea Uhlenhop is senior medisch adviseur bij Zilveren Kruis, afdeling Strategie & Analyse en betrokken bij de zorginkoop van Tergooi. Tergooi heeft onlangs een meerjarencontract met Zilveren Kruis afgesloten, waarin de afspraak is opgenomen om de komende vijf jaar samen een versnelling te maken op het gebied van doelmatigheid. Op specifieke dossiers, zoals het bevorderen van thuisdialyse en bij borstkankerzorg, is doelmatigheid al langer onderwerp van gesprek tussen Tergooi en Zilveren Kruis.
slag nodig om in de volle breedte aan doelmatig in de zorg te werken. Iedereen, artsen en patiënten, moet zich voortdurend afvragen: is wat we doen wel zinvol?’ ‘Bij de selectie van voorkeursziekenhuizen voor borstkanker vorig jaar wilden wij de beste borstkankerzorg in de regio op het gebied van patiëntgerichtheid, medische uitkomsten en doelmatigheid identificeren. De beste aanbieder kreeg van ons een driejarig prestatiecontract waarin hij kon groeien als hij hierdoor meer verzekerden kon aantrekken. Tergooi is een van de ziekenhuizen
12
‘Bij doelmatigheid gaat het er om dat er voor
die zich daarvoor gekwalificeerd heeft. Tijdens de
elke euro die voor de zorg beschikbaar is zoveel
gesprekken met het artsenteam in deze pilot viel
mogelijk waarde voor de patiënt wordt toege-
me op hoe hecht het team was en hoe betrokken
voegd’, vindt Bea Uhlenhop. ‘En dus zo min
de professionals waren bij hun patiënten. Hoeveel
mogelijk wordt besteed aan zaken die onnodig
aandacht ze hadden voor de wensen van de indi-
kostbaar zijn of niet effectief. Eigenlijk speelt het
viduele patiënt. Tijdens een uitgebreid gesprek
aspect doelmatigheid een rol bij elke beslissing
stonden ze samen stil bij de vraag: wat kan een
die een professional maakt, van de keuze voor
laatste behandeling voor u opleveren? En wat
een verband- of geneesmiddel tot het wel of niet
kost dat u in de zin van energie en kwaliteit van
maken van een scan. Daarom is er een cultuurom-
leven? Ook dat is doelmatigheid.’
Wetenschapsjournaal
Retrospectief
01 2013 Onderzoek naar ‘comazuipen’ onder jongeren start.
11 2013
10 2014
04 2016
Start dataverzameling van eerste groep respondenten: cohort 2011.
Dataverzamenling cohort 2011 afgerond.
Afronding dataverzameling cohorten 2012, 2013 en 2014 .
Weinig animo voor deelname aan onderzoek alcoholintoxicatie bij adolescenten:
‘Jongeren rakelen het liever niet weer op’ Alcoholintoxicatie onder jongeren komt steeds meer voor. Over de psychosociale gevolgen op de langere termijn is weinig bekend. GZ-psycholoog Maartje Thijssen doet voor haar opleiding tot klinisch
GZ-psycholoog Maartje Thijssen onderzoekt in Tergooi de gevolgen van ‘comazuipen’ bij jongeren. Weinig jongeren praten hier nadien graag over. Ze hebben hun leven opgepakt en beschouwen het incident als afgedaan.
psycholoog een onderzoek hiernaar
‘Groot manco van mijn onderzoek
18 jaar is verhoogd. We weten niet
in Tergooi. Ze interviewt jongeren die
is dat weinig jongeren herinnerd
of er nu meer in het geniep wordt
tussen 2011 en 2014 een nacht in het
willen worden aan hun blun-
gedronken met daardoor meer
ziekenhuis hebben gelegen vanwege
der,’ vertelt Maartje Thijssen: ‘Ik
kans op alcoholintoxicatie.’ Het
een alcoholintoxicatie. Ze wil onder
vermoed dat dit de belangrijkste
was niet de eerste vertraging voor
meer weten of ze overmatig alcohol
reden is dat nauwelijks de helft
Thijssen. Aan het begin van het
zijn blijven gebruiken. Op basis van
van de patiënten die ooit vanwege
onderzoek verloor ze tijd omdat
de gesprekken die Thijssen tot nu toe
comazuipen bij ons in het zieken-
de kinderartsen zelf de respon-
heeft gevoerd, vermoedt ze dat het
huis lag, deelneemt aan mijn
denten telefonisch benaderden
voor de meeste jongeren niet meer
onderzoek.’ Het is een domper:
voor deelname. Dat kwam er door
dan een incident is geweest; het levert
Thijssen had gehoopt op basis van
drukte niet altijd van. Daarna is ze
geen blijvende schade op en nadien
de respondenten uit 2011, 2012 en
het zelf gaan doen, een tijdrovende
hebben ze hun leven weer gewoon
2013 conclusies te kunnen trekken.
bezigheid: ‘Doorgaans gaan er veel
opgepakt. Ze drinken nog wel alcohol,
Een vierde cohort (2014) moest
belpogingen overheen eer ik de
maar vaak in beperkte mate. Thijssen
worden toegevoegd. ‘Het heeft
juiste persoon aan de telefoon heb.
wil eind 2016 met conclusies komen –
me enige vertraging opgeleverd.
Dat is frustrerend. Ik hoop dat ik
bij voorkeur met een publicatie in een
Daarnaast plaatsen we in de studie
in april alle data heb verzameld,
vakblad voor psychologen.
wel een kanttekening, aangezien in
zodat ik nog voor het eind van 2016
2014 de alcoholgrens van 16 naar
mijn onderzoek kan afronden.’ Wetenschapsjournaal
13
Tergooi Tomorrow
De postinfarctpoli: met stapjes steeds dichter bij een gezondere leefstijl Met de realisatie van de post-infarctpoli hebben vier verpleegkundigen van de hartbewaking de publieksprijs gewonnen tijdens Tergooi Tomorrow 2015. Op deze poli krijgen patiënten kort na een hartinfarct uitgebreide nazorg. terisatiekamer binnengereden, meteen gedotterd en twee dagen later zit je weer thuis. Je hebt geen tijd om stil te staan bij wat je is overkomen. Vrijwel alle patiënten hebben daarna dan ook sterk behoefte aan uitleg.’
Fietstest Tijdens het post-infarctpoli wordt ingegaan op vragen rond de oorzaak, medicatie, risicofactoren, leefregels en adviezen na een hartinfarct. Daarnaast controleren verpleegkundigen bloeddruk, hartfrequentie en gewicht, doen patiënten een fietstest en krijgen ze een doorverwijzing naar de hartrevalidatie. Van links naar rechts: Astrid de Vries, Maike Leguit, Esther Dijkstra en Jessica Fischer
Laagdrempelig ‘Met deze poli vullen we een gat op en nemen we de cardioloog werk uit handen,’vertelt Jessica Fischer. ‘Voorheen zag de cardioloog deze patiënten na zo’n zes weken tijdens een
Twee van de vier winnaars van de publieksprijs tijdens het
consult van twintig minuten. Bovendien vinden patiënten
verpleegkundig en paramedisch wetenschapssymposium
het moeilijk de specialist vragen te stellen over kwaliteit van
van Tergooi afgelopen jaar, waren bekende gezichten. Het
leven.’ Astrid de Vries vult aan: ‘Wij zijn toegankelijker en
zijn CCU-verpleegkundigen Maike Leguit en Esther Dijkstra,
laagdrempeliger. In het verleden bleven patiënten langer in
die op het vorige symposium al erkenning kregen voor hun
het ziekenhuis, waardoor we tussen de bedrijven door aan
onderzoek naar de relatie tussen verpleegkundige bege-
het bed uitleg konden geven.’
leiding en het beter volhouden van een gezondere leefstijl bij hartpatiënten. Dit keer wonnen ze samen met collega’s
Meer consulten
Jessica Fischer en Astrid de Vries.
Op termijn zal de post-infarctpoli worden geïntensiveerd tot
Twee weken
14
meerdere consulten tijdens het eerste jaar na een hartinfarct. Stimuleren van een gezondere leefstijl staat dan
De vier zetten een post-infarctpoli binnen Tergooi op. Alle
centraal. De gesprekken worden gedaan door speciaal hier-
patiënten die een hartinfarct hebben gehad, krijgen binnen
voor opgeleide verpleegkundig specialisten. Maike Leguit:
twee weken na het trauma op deze poli uitgebreide nazorg
‘Tijdens één consult lukt het je niet patiënten gemotiveerd
van ruim een uur. Deze sessie werpt zijn vruchten af, zo
te krijgen hun leefstijl te verbeteren. Als je ze in een jaar tijd
lieten de verpleegkundigen in hun bijdrage zien tijdens het
een aantal keren ziet, kun je op basis van een zorgplan elk
symposium. Esther Dijkstra: ‘Een hartinfarct is een trauma-
consult ingaan op een specifiek onderdeel. Zo kom je elke
tische ervaring. Je wordt vanuit de ambulance de hartkathe-
keer weer een stapje dichterbij een gezondere leefstijl.’
Wetenschapsjournaal
De subsidies
Toegekende onderzoekssubsidies vanuit Tergooi De Commissie Wetenschap van Tergooi krijgt jaarlijks veel projectvoorstellen van eigen artsen met een verzoek om onderzoekssubsidie. De commissie kan die subsidie gelukkig regelmatig toekennen. De afgelopen maanden deed zij dat bijvoorbeeld voor de voorstellen die u vindt op deze pagina. Alle drie zijn het bijzondere bijdragen aan de groei van onze kennis voor de zorg van morgen.
Het ongemak van een stoma of de risico’s van een anastomose? De afdeling Chirurgie van Tergooi onderzoekt
Is een CT-scan zinvol bij kinderen met licht traumatisch hoofd/ hersenletsel?
voor welke patiënten met darmkanker een stoma voorkomen kan worden en voor wie een stoma de
De afdeling kindergeneeskunde van Tergooi heeft
beste oplossing is. Als een deel van de endeldarm
het initiatief genomen om met andere ziekenhuizen
verwijderd moet worden, kan de chirurg – afhankelijk
het risico op hersenafwijkingen preciezer te kunnen
van de grootte en de plaats van de tumor – als
inschatten. Een CT-scan wordt ter diagnosticering
alternatief kiezen voor een nieuwe verbinding tussen
ingezet als er een gerede kans op hersenafwijkingen
de twee gedeelten van de darm (een anastomose). De
is. Het aantal overbodige CT-scans is echter gestegen
patiënt hoeft dan geen stoma. Helaas kunnen hierbij
sinds de invoering van de herziene richtlijn ‘Opvang
ook ernstige, soms dodelijke complicaties voorkomen.
van patiënten met licht traumatisch hoofd/hersenlet-
Bij problemen met de anastomose kan er een nieuwe
sel’ in 2010. Het vermoeden bestaat dat deze richtlijn
verbinding met een tijdelijk stoma worden aangelegd
het risico op intracranieel letsel te snel inschat.
of wordt er alsnog voor een definitief stoma gekozen.
De afdeling Kindergeneeskunde neemt CT-scans en medische gegevens van kinderen met licht traumatisch
Met dit onderzoek moet duidelijk worden hoeveel
hoofd-hersenletsel onder de loep om het risico op
kans er per patiënt is op complicaties bij een anasto-
afwijkingen beter te kunnen voorspellen. Als er nieuwe
mose. De onderzoekers hopen zo complicaties en
indicatoren worden gevonden om schade aan de herse-
heroperaties in de toekomst voor te zijn.
nen en schedel uit te sluiten, is de CT-scan in minder gevallen nodig. Met dit onderzoek willen de kinderartsen het aantal overbodige CT-scans terugdringen.
Verergert het middel de kwaal? De afdeling Klinische Farmacie van Tergooi onderzoekt of antipsychoticagebruik niet teveel bijwerkingen geeft bij kwetsbare ouderen met een delier. Oudere patiënten met een delier worden vaak behandeld met antipsychotica om verward gedrag tegen te gaan. Naast de positieve werking lijken de antipsychotica ook invloed te hebben op glucoseschommelingen in het bloed van de patiënten. Deze schommelingen veroorzaken bij volwassenen gewichtstoename en insulineresistentie en vergroten het risico op diabetes. Dit onderzoek moet uitwijzen wat nu precies de relatie is tussen delier, glucoseschommelingen en
Een project ondersteunen? In Tergooi vindt veel wetenschappelijk onderzoek plaats. Helaas kan Tergooi niet alle onderzoeksinitiatieven van medewerkers financieel (onder)steunen. Hierdoor gaan soms waardevolle bijdragen aan de zorg van morgen verloren. U kunt ons helpen met uw financiële steun. Dit kunt u doen door een bedrag over te maken op het rekeningnummer NL33INGB0002962388 onder vermelding van Wetenschapsfonds Tergooi. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met dr. Frans Plötz,via
[email protected]
antipsychotica. Wetenschapsjournaal
15
De promovendus
Elleboogprothese onder de loep Voor orthopeed Maarten de Vos was promoveren geen doel op zich; het vloeide voort uit de wetenschappelijke artikelen die hij in de loop der jaren schreef over elleboogprotheses. Zijn dissertatie, die hij 28 april a.s. aan de Radboud Universiteit zal verdedigen, beslaat een uiteenzetting van ontwikkelingen in dit vakgebied tot nu toe. ‘Mijn loopbaan als orthopeed begon ik in de Sint Maartenskliniek. Door het grote aantal patiënten dat ik daar aan de elleboog opereerde en het gespecialiseerde karakter van dit orthopedisch centrum, beschouwde ik het als mijn plicht onderzoek te doen naar prothesetechnieken. Op basis van series van patiënten met primaire en revisie ellebogen heb ik de afgelopen tien jaar wetenschappelijk aangetoond waar verbeteringen kunnen worden aangebracht op de huidige generatie protheses. Sinds een jaar of tien werken we met protheses waarmee we het ellebooggewricht kunnen nabootsen. Maar, in tegenstelling tot een heup- of knieprothese, zal de elleboogprothese nooit zo goed worden als het oorspronkelijke gewricht. Het is namelijk een erg lastig na te bootsen gewricht. Voor reumapatiënten is dat aanvaardbaar. Zij hebben vanwege hun gedestrueerde gewrichten al een lager belastingsniveau en stellen lagere eisen aan hun bewegingsapparaat. Dat is anders voor patiënten die een prothese krijgen vanwege een trauma of artrose. Zij kunnen moeilijker accepteren dat hun gewricht niet meer als vanouds zal functioneren. Bij dit soort behandelingen komt veel psychologische begeleiding kijken.’ ‘Wat betreft de prothese waar we nu mee werken, de Tornier Latitude elleboogprothese, heb ik aanbevelingen gedaan om het nog beter te laten functioneren. De grootste problemen zijn de grote kans dat het op termijn loslaat of dat het gewricht uit de kom schiet. In die gevallen is een revisie noodzakelijk. Uit mijn proefschrift komt naar voren dat we beter het prothesedeel in
Maarten de Vos (1957) studeerde in 1988 af als arts
de onderarm (ulna) kunnen cementeren, zodat we een betere
aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Zijn oplei-
positionering krijgen van de prothese. In de bovenarm (humerus)
ding tot orthopedisch chirurg voltooide hij in 1997 in het
hebben we geen cement nodig; de bovenarm is een makkelijker
Leyenburgziekenhuis - nu HagaZiekenhuis - in Den Haag.
te benaderen gewrichtsdeel. Bovendien vind ik dat het radius-
Daar ontwikkelde hij een voorkeur voor chirurgie van de
kopje – het uiteinde van het spaakbeen – ook onderdeel moet
kleinere gewrichten, zoals hand, elleboog en schouder. Van
zijn van de prothese. Het blijkt dat patiënten met een elleboog-
1997 tot 2010 werkte de Vos als orthopedisch chirurg in de
prothese met radiuskop meer kracht in hun arm hebben, dan
Sint Maartenskliniek in Nijmegen. Hij was daar initiatiefne-
degenen waarbij de radiuskop is weggelaten. Van belang is dat de
mer van het kenniscentrum voor chirurgen uit binnen- en
ligamenten rond de elleboog intact zijn, dat geeft uiteindelijk de
buitenland om specifieke operaties bij te wonen, zodat
stabiliteit van het ellebooggewricht.’
nieuwe ontwikkelingen en inzichten worden gedeeld. In
‘Het is dit jaar 10 jaar geleden dat we de eersten van dit type
2010 trad hij in Tergooi toe tot de maatschap Orthopedie,
prothese plaatsten. Binnenkort kunnen we in follow-up studies
waar hij momenteel samen met zijn schoudercollegae
uitspraken doen over de kwaliteit ervan. Ik ben met name
bezig is met de realisatie van het schouder- en elleboog
benieuwd hoe de survival van deze prothese is.’
expertisecentrum Midden-Nederland.
