DIENST NEONATOLOGIE
MB 2784
BORSTVOEDING VOOR EEN TE VROEG GEBOREN BABY
WELKOM Moedermelk is voor een te vroeg geboren kindje van onschatbare waarde. Moedermelk heeft namelijk een unieke samenstelling. Het bevat allerlei stoffen tegen ziekteverwekkers waardoor de weerstand van uw kindje wordt opgebouwd. Daarenboven wordt moedermelk gemakkelijk verteerd en opgenomen. Ook indien u niet van plan bent om borstvoeding te geven, is het zinvol om enkele dagen of weken moedermelk af te kolven. U kan op elk moment het afkolven afbouwen en stoppen. Afkolven kan u een gevoel van verbondenheid geven met uw kindje, ook al krijgt uw kindje zijn melk via een maagsonde. Via kangoeroeën en borstvoeding kunnen jullie op een bijzondere manier dicht bij elkaar zijn. Ons medisch en verpleegkundig team zal u steeds met raad en daad bijstaan bij eventuele borstvoedingsproblemen. U kan voor advies ook terecht bij een lactatiekundige van de afdeling Neonatologie of Materniteit
Ziekenhuis Oost-Limburg l Brochure: Borstvoeding op Neonatale Intensieve Zorgen
INHOUDSTAFEL Welkom 2 1. Vuistregels 4 2. Afkolven 5 Opstarten 6 Productie behouden 6 Productie opdrijven 6 Thuis afkolven 7 3. Kangoeroeën 8 Van kangoeroeën tot oefenmomenten aan de borst 9 4. Borstvoeding 10 Borstvoedingshouding 11 Tepelhoedjes 13 Cupfeeding 14 Melkversterkers 15 Toedienen van moedermelk tijdelijk onderbreken 15 5. Naar huis 6. Algemene nummers
17 19
Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby l Ziekenhuis Oost-Limburg
3
01
VUISTREGELS
De Wereldgezondheidsorganisatie en UNICEF ontwikkelden tien vuistregels voor het welslagen van borstvoeding. Binnen het Ziekenhuis Oost-Limburg worden deze 10 vuistregels toegepast bij het begeleiden van de borstvoeding. Door de opname van uw kindje op de afdeling Neonatologie, is het niet mogelijk om steeds alle vuistregels strikt toe te passen. Aanpassingen van enkele van deze vuistregels worden op deze pagina verder verduidelijkt: Alle instellingen voor moeder- en kindzorg dienen er zorg voor te dragen dat: 1. zij een beleid ten aanzien van borstvoeding op papier hebben, dat standaard bekend gemaakt wordt aan alle betrokken medewerkers. 2. alle betrokken medewerkers de vaardigheden aanleren, die noodzakelijk zijn voor het uitvoeren van dat beleid. 3. alle zwangere vrouwen voorgelicht worden over de voordelen en de praktijk van borstvoeding geven
4
Ziekenhuis Oost-Limburg l Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby
4. de baby onmiddellijk na de geboorte huid op huid met de moeder wordt gelegd en dit gedurende minimum een uur en dat men de moeder aanmoedigt om signalen van haar baby om te drinken te herkennen en dat men daarbij hulp aanbiedt indien nodig. Het ongestoorde langdurige huidcontact onmiddellijk na de geboorte wordt mogelijk uitgesteld door de vroeg-geboorte en de eerste opvang van uw kindje. Op de afdeling Neonatologie moedigen we u aan om te kangoeroeën, zo snel als het voor uzelf en uw kindje mogelijk is. 5. aan vrouwen uitgelegd wordt hoe ze hun baby moeten aanleggen en hoe zij de melkproductie in stand kunnen houden, zelfs als de baby van de moeder gescheiden moet worden. 6. pasgeborenen geen andere voeding dan borstvoeding krijgen, noch extra vocht, tenzij op medische indicatie.
02 7. moeder en kind dag en nacht bij elkaar op een kamer mogen blijven (rooming-in). We moedigen u en uw partner aan om vaak bij uw kindje te zijn. 8. borstvoeding op verzoek wordt nagestreefd. Om de voedingsmomenten gelijkmatig over 24 uur te verdelen, hanteren we op de afdeling Neonatologie vaste voedingsuren. Zo proberen we te voldoen aan de verhoogde voedingsbehoeften van uw kindje en aan de nodige rust. 9. aan pasgeborenen die borstvoeding krijgen geen speen of fopspeen gegeven wordt. Op de afdeling neonatologie kan er een (fop)speentje gegeven worden. Dit gebeurt om onder andere tegemoet te komen aan de zuigbehoefte tijdens de afwezigheid van de moeder en om te troosten bij onrust, pijn of stress. 10. er borstvoedingsbegeleidingsgroepen (moedergroepen) gevormd kunnen worden en dat vrouwen bij het beëindigen van de zorg naar deze groepen verwezen worden.
AFKOLVEN
Afkolven is nodig om uw melkproductie op gang te brengen én te onderhouden. Indien mogelijk start u best kort na de geboorte van uw kindje. Omdat u regelmatig en voor een langere periode zal afkolven, is een automatisch afkolfapparaat de beste keuze. Indien u op de kraamafdeling verblijft, kan u in uw kamer kolven. U dient uw handen goed te wassen voor het kolven. In het ziekenhuis wordt per afkolfbeurt een steriel afkolfsetje gebruikt. De gekolfde moedermelk plaatst u onmiddellijk in uw koelkast of kan naar de afdeling Neonatologie gebracht worden. Noteer duidelijk de naam van uw kindje, de datum en het uur van de afkolfbeurt op het kleefetiketje van het flesje. Verwacht in het begin maar enkele druppels colostrum bij het kolven. (Colostrum is de moedermelk van de eerste dagen na de geboorte.) Meestal zal de melk na drie of vier dagen in hoeveelheid toenemen. Het is belangrijk dat u vanaf het begin uw borsten optimaal stimuleert om een goede melkproductie op te bouwen. Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby l Ziekenhuis Oost-Limburg
5
2.1 Opstarten
2.3 Productie opdrijven
Het opstarten van een melkproductie wordt nu algemeen met het Medela Symphony kolftoestel gedaan. Hiervoor gebruiken we het Preemie+ programma: 15minuten werkt het toestel een programma af. Snel en oppervlakkig kolven wordt afgewisseld met traag en sterker kolven en met regelmatig een pauze. Het toestel stopt met dit programma automatisch na 15’. Er wordt aangeraden om dubbelzijdig te kolven (dus ook bij kindjes van de neonatologie). Als de melkproductie goed opgestart is (3x meer dan 20cc gekolfd) wordt er overgestapt naar het standaard programma. Dit kan ook dubbelzijdig. De mama’s moeten wel de kolftijd zelf meten (toestel stopt pas na 1/2uur automatisch).
U kan uw melkproductie verhogen door frequenter te kolven. Voor een optimale hormonale stimulatie van de melkproductie, laat u best ook ’s nachts niet meer dan 5 uur tussen twee kolfmomenten. Blijf echter realistisch in uw mogelijkheden en uw draagkracht. Indien u verder van het ziekenhuis woont, of u heeft nog andere kinderen, zal het wat moeilijker zijn om voldoende tijd te vinden voor het afkolven.
2.2 Productie behouden Kolf ongeveer 10 à 15 minuten aan elke borst (of tot de melkstroom mindert), 7 keer per 24 uur.
6
Ziekenhuis Oost-Limburg l Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby
Het vrijkomen van de melk wordt gestuurd door de toeschietreflex. Dit kan negatief beïnvloed worden door spanningen, angst, ongerustheid of schaamte. Borstmassage, warmte, een aangename omgeving, een foto van de baby, kangoeroeën vlak voor het kolven en de baby zo vroeg mogelijk aanleggen, kan stimulerend werken op deze reflex.
2.4 Kolven thuis Wanneer u niet meer in het ziekenhuis verblijft, kan u afkolven in het borstvoedingslokaaltje op onze afdeling. Voor thuis kan u een afkolfapparaat huren. U kan hierover informatie krijgen op de kraamafdeling. Het is mogelijk om thuis dubbelzijdig te kolven wanneer u voor langere tijd moet kolven. Dit verhoogt de melkproductie en het spaart de helft van de tijd. U heeft dan een dubbelzijdig kolfsetje nodig. Na het kolven spoelt u de afkolfsetjes af, kookt u ze eenmaal per dag uit en bewaart u ze onder een zuivere keukenhanddoek. De melk die u kolft dient u in te vriezen. Moedermelk kan in het vriesvak van de koelkast gedurende 2 weken bewaard worden. In een apart diepvriesgedeelte van een koel- of vriesvak is moedermelk gedurende 3 maanden houdbaar. In een aparte diepvriezer, op een constante temperatuur van -18°C, is moedermelk gedurende 6 maanden houdbaar. Ontdooien gebeurt liefst in de koelkast. Na het opwarmen dient u de moedermelk binnen het uur aan uw kindje te geven. Restjes moeten weggegooid worden. Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby l Ziekenhuis Oost-Limburg
7
03
KANGOEROEËN
Wanneer de toestand van uw kindje voldoende stabiel is, zullen we, in overleg met de kinderarts, u en uw partner aanmoedigen om te kangoeroeën. Kangoeroeën wil zeggen dat u of uw partner jullie kindje, zonder kleertjes, tegen jullie blote huid dragen. Dit kan een goede invloed hebben op het borstvoedingsverloop. Andere voordelen van kangoeroeën zijn: • jullie kunnen elkaar beter leren kennen door het nauwe contact ; • het kan u en uw kindje een gevoel van rust en geborgenheid geven ; • ouders die kangoeroeën blijken meer vertrouwen te krijgen in het omgaan met hun kindje ; • de baby koelt minder af dan wanneer hij met kleertjes aan op schoot komt ; • door te kangoeroeën tijdens de sondevoeding leert uw kindje de voeding te associëren met het huidcontact ;
8
Ziekenhuis Oost-Limburg l Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby
• vaak ziet men een positieve invloed op de melkproductie ; • u maakt antistoffen tegen de omgevingsbacteriën op de afdeling Neonatologie en u geeft deze via uw moedermelk door aan uw kindje. Kangoeroeën maakt de overstap naar aan de borst drinken gemakkelijker. Neem voldoende tijd om rustig van dit moment te genieten. Niet het langdurige kangoeroeën, maar wel het opnemen en terug in de incubator leggen is vermoeiend voor uw kindje. Vraag gerust om te kangoeroeën wanneer u bij uw kindje komt en het al wakker is. Indien uw kindje slaapt tussen de verzorgingsmomenten zal men u aanraden om uw kindje rustig verder te laten slapen.
3.1 Van kangoeroeën naar oefenmomenten aan de borst
eerste
Tussen 30 en 32 weken zal uw kindje langzaam de overstap maken naar borstvoeding. Bij deze eerste aanlegmomenten kan uw kindje op uw tepel reageren door eraan te likken of deze met de mond aan te raken en zo de melk te proeven. Drinken is dus absoluut nog geen vereiste. Nadien wordt er immers nog bijvoeding gegeven via de maagsonde. Zo leert uw kindje een volle maag associëren met de smaak van moedermelk in een borstvoedingshouding. Onder de 32 weken en bij een felle toeschietreflex of hinderlijk lekken is het nodig om vooraf af te kolven zodat uw kindje zich niet verslikt in de plotse toeloop.
Let op tekens van vermoeidheid of stress. Deze tekens zijn bijvoorbeeld het fronsen van het voorhoofd, het spreiden van de vingers, huilen, geeuwen en zich opspannen.
Deze eerste aanlegmomenten zijn zowel voor uzelf als voor uw kindje een leerproces hetgeen tijd en geduld vraagt. Ze moeten daarom ook beschouwd worden als oefensessies om elkaar te leren kennen en om te genieten van het knuffelen en de intimiteit. Het is belangrijk dat u uw kindje niet dwingt.
Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby l Ziekenhuis Oost-Limburg
9
04
BORSTVOEDING
Wanneer uw kindje tussen 32 en 34 weken oud is, kan het in een correcte houding leren aanhappen en effectief aan de borst leren drinken. Het kan enkele weken duren voordat dit enigszins vlot gaat. Gun uw kindje en uzelf de tijd om dit te leren. Vanaf 32 weken kunnen we, naast borstvoeding en sondevoeding, uw kindje al kleine beetjes moedermelk laten proeven via een cupje of spuitje. Het afkolven blijft belangrijk zolang uw kindje nog maar kleine volumes drinkt. Vanaf nu is het ook belangrijk om de hongersignalen te leren herkennen. Zuigen op de handjes, de tong uitsteken en de zoekreflex als u het wangetje streelt zijn zulke signalen. Door deze signalen te leren kennen, zal het thuis ook gemakkelijker worden om te weten wanneer uw kindje honger heeft. Na verloop van tijd zal u zelf het verschil merken tussen effectief aan de borst drinken of maar tutteren aan de borst. Uw kindje zal beter drinken als het vooraf rustig wakker was. U zal merken dat u deze 10
Ziekenhuis Oost-Limburg l Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby
toestand niet vaak aantreft wanneer u bij uw kindje komt. Soms zal uw kindje al wat onrustig zijn van het wachten en andere keren zal uw kindje nog in diepe slaap verzonken zijn. In beide gevallen kan het aanleggen moeilijk verlopen. Laat u niet ontmoedigen, wellicht lukt het één van de volgende keren beter. Het is mogelijk dat u zich bij het borstvoeden niet altijd op uw gemak voelt door het gebrek aan privacy. Wees niet bang om dat kenbaar te maken. Een gordijn of scherm kunnen een oplossing bieden.
4.1 Borstvoedingshouding Een goede borstvoedingshouding is belangrijk voor een goede borstvoedingstechniek. Voor te vroeg geboren kindjes is het heel belangrijk dat het hoofdje en de nek goed ondersteund worden, om zo de bovenste luchtwegen vrij te houden en correct te kunnen aanleggen. • U zit comfortabel met beide voeten plat op de grond (of op een trapje), rechtop tegen de rugleuning om gespannen schouders en nek te voorkomen. U legt een kussen op uw schoot waarop uw kindje kan liggen. De arm ondersteunt u best met een kussen (aan de kant waar u gaat aanleggen). • Uw borst voorbereiden op het voeden: op onze afdeling zal u gevraagd worden om de tepels vooraf te reinigen met water. Wanneer uw kindje mee naar huis gaat, is dit niet langer nodig. U kan met de hand een paar druppeltjes melk uitduwen om de interesse van uw kindje te wekken of om de toeschiet-reflex te stimuleren.
• Het aanhappen verloopt gemakkelijker indien u uw borst optilt in de zogenaamde C-greep (zie tekening). • Om correct aan te leggen, komt de buik van uw kindje tegen uw buik; het lichaam van uw kindje ligt in een rechte lijn, met het neusje ter hoogte van uw tepel. Uw kindje dient met wijd open mondje in de richting van de borst te gaan. Op dat moment brengt u de baby vlug dicht naar u toe. Het is ideaal wanneer uw kindje uw tepel en een stuk van het tepelhof in zijn mondje neemt. De lipjes moeten naar buiten gekruld zijn.
C-greep om de borst op te tillen
Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby l Ziekenhuis Oost-Limburg
11
Indien u pijn voelt, moet u de zuigkracht verbreken en uw kindje opnieuw laten aanhappen. Het is goed om verschillende houdingen te kennen en te proberen. Zo kan u ondervinden welke houding jullie het meest comfortabel vinden. In de gewone wiegenhouding is het soms moeilijk om uw kleine kindje voldoende te ondersteunen met zijn hoofdje in de elleboogplooi. In de aangepaste wiegenhouding gebruikt u uw hand en uw arm om zijn hoofd en rugje te ondersteunen en in de richting van de borst te brengen. De rugbyhouding is ook een interessante houding voor kleine kindjes. In deze houding heeft u zelf meer zicht op het correct aanhappen. Zo kan u uw baby op het juiste moment snel naar u toe brengen.
De gewone wiegenhouding 12
Ziekenhuis Oost-Limburg l Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby
De aangepaste wiegenhouding
Rugbyhouding: uw kindje met beentjes onder uw arm door
Bovenstaande tekeningen van: Pollyanna von Knorring
4.2 Tepelhoedjes Indien het na een periode proberen niet lukt om uw kindje correct aan de borst te leggen, kan een tepelhoedje gebruikt worden. Een tepelhoedje kan een premature baby helpen met het aanhappen en het vasthouden van de tepel in de mond. Vooral bij een ruime melkproductie en een goede toeschietreflex, krijgt uw kindje de melk zo gemakkelijk naar binnen. Toch pleiten we ervoor om de borstvoeding eerst een kans te geven zonder tepelhoedje omdat er ook nadelen aan verbonden zijn: • Door het aanwenden van een tepelhoedje, leert u uw kindje een andere drinktechniek aan. Deze verschilt van het drinken aan de borst. Aan de borst moet het mondje wijd open blijven rond tepel en tepelhof. Op onze afdeling krijgt een te vroeg geboren kindje naast borstvoeding ook flesvoeding. Uw kindje moet hier dus ook afwisselen tussen deze drinktechnieken. Met geduld en veel oefenen is het later thuis nog mogelijk om uw kindje juist aan de borst te leren drinken.
• Een ander probleem kan zijn dat door een verminderde stimulatie van de tepel de melkproductie kan afnemen. Terwijl uw baby opgenomen is, hoeft dit geen probleem te zijn omdat u toch afkolft. Thuis moet u daar wel op bedacht zijn en dient uw melk-productie eventueel nog opgedreven te worden door 2 à 3 maal per dag na te kolven. • Er is een verhoogde kans op borstontsteking of spruw (= mondontsteking bij baby). Daarom moet u het tepelhoedje thuis telkens goed reinigen en eenmaal per dag afkoken (of steriliseren). Start niet met een tepelhoedje voordat de productie goed op gang is gekomen. Vanaf het moment dat uw baby volledig gevoed is met het tepelhoedje, kan u proberen het stilaan weg te laten. Dit doet zich meestal voor na het ontslag uit het ziekenhuis. U kan dan tijdens een borstvoeding starten met een tepelhoedje en het even later weghalen. U kan het ook proberen tijdens het kangoeroeën of ’s nachts terwijl uw baby slaperig is. Let erop dat uw baby niet vooraan op de tepel gaat zuigen, zoals bij een flesje, maar ver over tepel en
Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby l Ziekenhuis Oost-Limburg
13
tepelhof aanhapt. Het afwennen van een tepelhoedje kan moeilijk zijn, maar het is ook niet altijd noodzakelijk. Indien u er uzelf goed bij voelt en uw baby blijft toenemen in gewicht, dient u uw kindje niet noodzakelijk van het tepelhoedje af te wennen.
14
Ziekenhuis Oost-Limburg l Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby
4.3 Cupfeeding Cupfeeding is een voedingsmethode die bij te vroeg geboren baby’s al vanaf 32 weken toegepast kan worden. Baby’s gaan dus eerder dan met een flesje (vanaf 34 weken) de melk kunnen proeven uit een klein bekertje. Uw baby kan de melk ruiken en gaat met zijn tongetje op onderzoek uit. De spieren van de tong en de mond worden geoefend en de zoek- en slikreflex worden gestimuleerd. Uw baby dient helemaal rechtop gehouden te worden en de melk mag zijn lipjes raken, maar niet in zijn mondje gegoten worden.
4.4 Melkversterkers Moedermelk is aangepast aan de behoefte van een te vroeg geboren kindje. Na ongeveer veertien dagen verandert de eerste melk in rijpe moedermelk. Deze melk is uitstekend geschikt voor een voldragen baby die er dan al grote volumes van zal drinken. Door de snelle groei en grotere behoefte aan voedingsstoffen en de nog steeds maar kleine volumes moedermelk dat een te vroeg geboren kindje drinkt, kan het nodig zijn om tijdelijk melkversterkers aan de moedermelk toe te voegen. Melkversterkers bevatten extra eiwitten, mineralen en vitaminen die in hogere concentraties nodig zijn dan deze aanwezig in rijpe moedermelk.
4.5 Toedienen van moedermelk tijdelijk onderbreken Het kan gebeuren dat de dokter tijdelijk het toedienen van uw afgekolfde moedermelk onderbreekt. Uw kindje zal dan een aangepaste kunstvoeding krijgen. Moedermelk bevat steeds een aantal huidbacteriën waar een voldragen baby geen probleem mee heeft. Een te vroeg geboren kindje heeft echter een veel kleinere weerstand en kan er soms ziek van worden. Uw baby zal in deze periode meestal wel aan de borst mogen drinken. Er is immers een verschil tussen rechtstreeks verse melk aan de borst drinken of moedermelk afkolven, verdelen, bewaren en opnieuw opwarmen op een ziekenhuisafdeling. We begrijpen dat het erg frustrerend voor u kan zijn om verder te kolven en te weten dat uw baby uw moedermelk op dat moment niet krijgt. Toch blijft het nodig om regelmatig te kolven om de melkproduktie te onderhouden.
Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby l Ziekenhuis Oost-Limburg
15
16
Ziekenhuis Oost-Limburg l Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby
04
NAAR HUIS
Gedurende zijn verblijf op de afdeling, heeft u uw kindje goed leren kennen. U zal al wat vertrouwd zijn met zijn gewoonten, zijn voeding en verzorging. Uw kindje kan mee naar huis wanneer hij voldoende stabiel is en een zwangerschapsleeftijd van 37 weken heeft bereikt. Uw kindje kan dan goed zijn temperatuur houden, flink drinken en regelmatig toenemen in gewicht. Meestal drinkt uw kindje tegen die tijd een aantal flesjes met afgekolfde melk en drinkt hij tweeof driemaal per dag aan de borst. Wanneer u de overstap naar volledige borstvoeding wilt maken, kan het zijn dat dit zonder problemen verloopt. U mag gerust op vraag voeden. U dient er rekening mee te houden dat u in het begin eventueel iets vaker zal aanleggen dan de 7 voedingsmomenten in het ziekenhuis. Zorg dat uw kindje in de beginperiode toch minstens 6 à 7 voedingen per 24 uur neemt, want soms vragen
jonge kleine kindjes nog te weinig om voeding. Het is belangrijk dat u een goede melkproductie heeft wanneer uw baby ontslagen wordt. U kan eventueel enkele dagen ervoor extra kolven. Het kan nodig zijn om een aantal tussenstappen te nemen. Het is mogelijk dat de drinktechniek aan de borst nog niet optimaal is of dat uw baby voorlopig nog een zwakke zuigkracht heeft. Als uw kindje niet efficiënt aan de borst drinkt en u niet meer afkolft, is het mogelijk dat de melkproductie snel vermindert. Wanneer het nog niet zo vlot, zou u gedurende de eerste dagen thuis hetzelfde patroon kunnen aanhouden als dat van de laatste dagen voor ontslag. U kan bijvoorbeeld vijf flesjes afgekolfde moedermelk geven en twee keer aanleggen om zo stilaan naar volledige borstvoeding over te gaan. Dit kan extra zekerheid bieden. Een andere mogelijkheid is om een digitale weegschaal te huren. Door uw baby voor en na het voeden te wegen, weet u bij benadering hoeveel uw kindje aan de borst heeft gedronken. Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby l Ziekenhuis Oost-Limburg
17
U heeft hier een nauwkeurige digitale weegschaal voor nodig. Wanneer uw baby na een aantal borstvoedingen te weinig gedronken zou hebben, kan u een supplement afgekolfde moedermelk geven. Uw kindje zal steeds beter aan de borst leren drinken en uiteindelijk zal het wegen voor en na niet meer nodig zijn. Wij willen het voor- en nawegen niet aanmoedigen, maar voor sommige mensen kan het extra zekerheid bieden in de eerste dagen thuis. Een belangrijke aanwijzing dat uw baby voldoende drinkt, zijn een zestal natte luiers per dag en regelmatig stoelgang. Wanneer er bij thuiskomst van uw baby nog vragen of problemen opduiken, mag u ons bellen. Voor allerhande vragen over borstvoeding kan u terecht bij instanties en hulpverlening in de thuiszorg en bij zelfstandige vroedvrouwen (zie hiervoor de informatiefolder op de afdeling).
18
Ziekenhuis Oost-Limburg l Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby
We hopen dat jullie van borstvoeding kunnen genieten zolang als jullie zelf willen. Als het thuis toch niet zo gaat als u had gehoopt, weet dan dat u door het afkolven van uw moedermelk uw kindje de best mogelijke start gaf. Ook zonder uw kindje volledig via borstvoeding te voeden kan u hem af en toe aanleggen en samen genieten van het knuffelen en kangoeroeën.
We wensen u veel succes en mooie borstvoedingsmomenten toe! Namens het verpleegkundig en medisch team van de afdeling Neonatologie. T 089 32 76 60
april 2014
Brochure: borstvoeding voor een te vroeggeboren baby l Ziekenhuis Oost-Limburg
19
www.zol.be T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00
[email protected]
� Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk
� Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken
� Campus André Dumont Stalenstraat 2 B 3600 Genk
Ziekenhuis Oost-Limburg
Campus Sint-Jan Campus Sint-Barbara Campus André Dumont