werkschrift: bedrijfsadministratie Bestemd voor het kwalificatiedossier ondernemer detailhandel in de kwalificatiestructuur detailhandel

werkschrift: bedrijfsadministratie Bestemd voor het kwalificatiedossier ondernemer detailhandel in de kwalificatiestructuur detailhandel

Meppel:

Economisch Instituut voor een Winkelorganisatie

ISBN:

978 90 5784 335 8

Auteurs:

Bertram Theo M.J., Esch, de F.L.J.

1e druk 2008, 2e gewijzigde druk 2014 Druk: Keulers BV, Geleen Ontwerp omslag/opmaak: P&P Company BV, Jan Wijnen, Beek

© 2014 EIW, onderdeel van Uitgeverij Edu’Actief B.V. Economisch Instituut voor een Winkelorganisatie Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden (www.eiw-ondernemendleren.nl). Voor alle kwesties inzake het kopiëren van een of meer pagina’s uit deze uitgave: Stichting Reprorecht, Amstelveen.

Rek_Administratie_0.indd 1

14-07-14 09:51

woord v

extra boekingsformulieren Achterin dit werkschrift zijn extra boekingsformulieren opgenomen. Deze kun je gebruiken als erbij de opgaven geen ruimte is voor uitwerkingen.


14-07-14 09:51

Het werkschrift “bedrijfsadministratie” is in eerste instantie geschreven voor deelnemers die in het middelbaar beroepsonderwijs een “niveau 4 opleiding” volgen. De oefenstof is geschreven voor de economische leerstof van kerntaak 1 van het kwalificatiedossier “ondernemer detailhandel”. De thema’s die in dit werkschrift centraal staan, hebben betrekking op het werkproces “bewaakt en interpreteert de financiële situatie”. In het werkschrift “bedrijfsadministratie” worden drie thema’s behandeld. Geadviseerd wordt de volgorde van de thema’s te volgen. In deze thema’s behandelen we geen theorie. We volgen daarbij de boekingsgang in een detailhandelsonderneming. Na het doorwerken van dit werkschrift kun je de jaarrekening van een detailhandelsonderneming interpreteren. Ofwel je bent een gesprekspartner voor je accountant. De theorie van de drie thema’s wordt uitgebreid behandeld in het hoofdstuk 7 van het bronboek “(retail)economie”. Bij het thema “journaal en grootboek” ga je vanuit de openingsbalans het grootboek openen. Het grootste deel van dit thema oefen je met het verwerken van financiële feiten in het journaal. Deze feiten hebben betrekking op de btw, de omzet, de privézaken, de exploitatiekosten en de investeringen. Ook leer je in dit thema op welke manier je een grootboekrekening moet sluiten. Het beheersen van de boekingsregels is een voorwaarde om de opgaven van dit thema te kunnen maken.

d vooraf

Bij het thema “dagboeken”ga je diverse dagboeken bijwerken. In een dagboek worden de financiële feiten die (zeer) regelmatig voorkomen en betrekking hebben op hetzelfde onderwerp chronologisch bijgehouden. Je gaat dagboeken bijwerken, waarin genoteerd worden: n inkopen op rekening : inkoopboek, n verkopen op rekening : verkoopboek, n ontvangsten en uitgaven per kas : kasboek, n ontvangsten en uitgaven per bank : bankboek. Alle financiële feiten die in de bovenstaande dagboeken niet “geboekt” kunnen worden, ga je in het diverse postenboek (memoriaal) boeken. In dit thema ga je ook de verschillende dagboeken journaliseren.

Bij het thema “kolommenbalans” ga je sommen maken over het laatste gedeelte van het boekhoudkundig model. Je gaat aan de hand van de proefbalans de eindbalans opstellen. Hierbij ga je voor diverse ondernemingsvormen het eigen vermogen vaststellen. Tenslotte ga je met voorafgaande journaalposten vergissingen en/of vergeten financiële feiten in de boekhouding herstellen. De opdrachten in het werkschrift “bedrijfsadministratie” zijn geschikt om individueel aan te werken. Voordat je aan een thema begint, kun je het beste een test doen op de website: www.eiw.nl. Deze test geeft aan wat je “opleidingsbehoefte” is, als het gaat om de drie thema’s van dit werkschrift. Je bepaalt uiteindelijk zelf met welk thema je aan de slag gaat. Stein, zomer 2014, Frans L.J. de Esch


14-07-14 09:51

thema’s van journaal naar grootboek

dagboeken

kolommenbalans


14-07-14 09:51


w erkschri ft

bedrijfseconomisch rekenen: bedrijfsadministratie

van journaal naar grootboek

15-07-14 09:09

INHOUD

van

journaal naar grootboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

openingsbalans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

mutaties in de balans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

grootboek openen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

hulprekeningen van het eigen vermogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

journaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

grootboekrekening sluiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

btw in de boekhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

omzet in de boekhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

privé in de boekhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

exploitatiekosten in de boekhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

investeringen in de boekhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

nog wat oefenen met het journaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

thema “bedrijfseconomisch rekenen: financiering”


2

15-07-14 09:09

van journaal naar grootboek openingsbalans openingsbalans

de start van de boekhouding Het startpunt van een boekhouding van elke onderneming is een inventarislijst. Dit is een lijst waarop alle bezittingen en schulden van de onderneming staan. Met behulp van de inventarislijst kan een openingsbalans worden samengesteld, waarop gelijksoortige bezittingen en gelijksoortige schulden worden “samengevoegd”.

voorbeeld 1 Op de (zéér eenvoudige) inventarislijst van een detailhandelsonderneming staan de volgende zaken: n computer € 1.000, n bestelauto € 9.000, n toonbank € 1.500, n printer € 350, n winkelstellingen € 2.250, n afrekenapparatuur € 2.000, n artikelen in voorraad € 35.000, n tegoed bij de Rabobank € 8.000, n contant geld in de kassalade € 2.500, n lening van ouders € 15.000, n geleend bij ING-bank € 10.000, n nog te betalen aan leveranciers € 12.000, Met behulp van deze eenvoudige inventarislijst kan de openingsbalans gemaakt worden. Inventaris Auto Voorraad Bank Kas

Openingsbalans per ……….. € 8.100,- Eigen vermogen € 9.000,- Familielening € 35.000,- Banklening € 8.000,- Crediteuren € 2.500,-

€ 25.600,€ 15.000,€ 10.000,€ 12.000,-

€ 62.600,-

€ 62.600,-

thema “van journaal naar grootboek”


3

15-07-14 09:09

exploitatiekosten en -overzicht

toelichting n Het bedrag bij de inventaris, is de optelsom van de waarden van de toonbank, de winkelstellingen, de afrekenapparatuur, de computer en de printer. n Het tegoed bij de Rabobank is kortweg weergegeven achter “Bank”. n De lening van de ouders wordt meestal “Familielening” genoemd. n Leveranciers die niet contant betaald worden, worden “Crediteuren” genoemd. n Het eigen vermogen moet € 25.600,- geweest zijn. Immers, er zijn voor € 62.600,bezittingen “gekocht” (“aanwezig”) en er is in totaal een schuld van € 37.000,-. Dus moet de ondernemer het restant aan eigen vermogen hebben ingebracht. Vandaar dat er wel wordt gezegd dat het eigen vermogen een sluitpost van de balans is. Overigens: als er goederen op rekening verkocht worden en de ondernemer daardoor nog geld van de klanten tegoed heeft, noemt men dat “Debiteuren”.

Een balans ziet er meestal als volgt uit:

balans debet

credit

Bezittingen Eigen vermogen

g n i d en w n aa

Schulden

4


n

e n n o br

© EIW BV “bedrijfsadministratie”

15-07-14 09:09

1.

Gegeven de onderstaande inventarislijst per 1 januari van een modezaak: n pashokjes € 2.000,n kledingrekken € 8.000,n toonbank € 2.500,n winkelpand € 150.000,n winkelstellingen € 3.000,n afrekenapparatuur € 4.000,n voorraad damesmode € 5.000,n voorraad herenmode € 25.000,n voorraad accessoires € 8.000,n tegoed van een vaste klant € 1.100,n kasgeld € 1.500,n lening van ouders € 25.000,n geleend bij ING-bank € 20.000,n nog te betalen aan leveranciers € 42.000,n hypothecaire lening € 120.000,-

Stel de openingsbalans van deze modezaak samen.



openingsbalans

opgaven

Openingsbalans modezaak per 1 januari …

5

15-07-14 09:09


2.

Gegeven de onderstaande inventarislijst per 1 februari van een doe-het-zelfzaak: n bestelbus 1 € 16.000,n bestelbus 2 € 21.000,n kassa’s € 11.200,n winkelpand € 240.000,n winkelstellingen € 20.750,n kasgeld € 3.000,n voorraad verf € 12.000,n voorraad apparaten € 65.000,n voorraad gereedschappen € 28.000,n tegoed van het ROC Ter AA € 4.200,n computers € 8.150,n lening van familie € 50.000,n tegoed van aannemer Piets € 5.125,n verschuldigd aan Black & Decker € 10.600,n geleend bij Rabobank € 110.000,n nog te betalen aan groothandel JJ € 52.400,n hypothecaire lening € 180.000,n voorraad overige artikelen € 93.000,n verschuldigd aan overige leveranciers € 62.000,-

Stel de openingsbalans van deze doe-het-zelfzaak samen.

6


Openingsbalans doe-het-zelfzaak per 1 februari …


15-07-14 09:09

Gegeven de onderstaande inventarislijst per 15 maart van een supermarkt: n bestelauto € 26.000,n magazijnstellingen € 18.500,n afrekenapparatuur € 30.700,n voorraad AGF € 26.125,n winkelstellingen € 18.750,n wisselgeld € 9.000,n voorraad houdbaar € 44.125,n overige winkelinventaris € 21.800,n overige voorraad € 19.500,n tegoed van mevr. Pieters € 475,n computerapparatuur € 2.600,n lening bij ABN-AMRO € 67.000,n tegoed van BS Het Spant € 125,n verschuldigd aan leveranciers € 52.650,n geleend bij Rabobank € 71.000,n nog te betalen aan groothandel € 22.900,n krediet in rekening-courant € 21.600,n voorraad overige artikelen € 63.000,n verschuldigd aan Belastingdienst € 2.000,-

Stel de openingsbalans van deze supermarkt samen.



openingsbalans

3.

Openingsbalans supermarkt per 15 maart …

7

15-07-14 09:09


4. Gegeven de onderstaande inventarisatie van een winkel op 1 januari: n nog te ontvangen van: − Mevrouw Buskemakers € 540,-, − Voetbalclub Celios € 650,-, − Mevrouw Halle € 115,-, − Café Het Dorstig Hert € 841,-, n de auto van de zaak heeft een waarde van € 5.000,-, n verschuldigd aan: − Leverancier Arsalan € 12.500,-, − BV De Vlugge € 23.600,-, − Groothandel Cruts € 15.654,-, n in kas ligt € 998,-, n het tegoed bij de SNS-bank bedraagt volgens het bankafschrift € 6.600,-, n de aanwezige winkelinventaris wordt getaxeerd op € 8.950,-, n de voorraad artikelen heeft na inventarisatie een totale waarde van € 63.740,-, n op het winkelpand, dat een waarde heeft van € 240.000,- rust een hypothecaire lening van € 190.000,-, n bij familie staat er een schuld open van € 40.000,-, n het eigen vermogen bedraagt € 45.680,-.

Stel de balans van deze winkel per 1 januari samen.

8


Openingsbalans winkel per 1 januari …


15-07-14 09:09

mutaties in de balans de balans blijft in evenwicht mutaties in de balans

Dennis Markus start per 1 januari een speciaalzaak voor dames- en herenmode onder de naam “M&W Wear”. De (aangepaste) openingsbalans van deze detailhandelsonderneming ziet er als volgt uit: Balans M&W Wear per 1 januari … Verbouwing Eigen vermogen € 42.000, winkelpand € 52.500,- Familielening € 40.000, Inventaris € 70.000,- Borgstellingskrediet € 98.000, Auto € 19.500,- Banklening € 69.000, Voorraad € 90.000,- Crediteuren € 48.000. Bank € 64.000,- Kas € 1.000,- € 297.000,- € 297.000, Uit de balans van “M&W Wear” blijkt dat Dennis bij de start van zijn winkel de € 297.000,- geïnvesteerd heeft in bezittingen en dat die bezittingen voor € 255.000,- gefinancierd zijn met vreemd vermogen. De sluitpost van de balans is het eigen vermogen. Het moet jou duidelijk zijn dat er voortdurend (!) veranderingen (of met een moeilijk woord: mutaties) optreden in al die bezittingen en schulden en in het eigen vermogen.

Zo zal Dennis Markus: n op de verbouwing, inventaris en auto afschrijven, n de voorraden verkopen en vervolgens weer aanvullen, n geld ontvangen en uitgeven per kas, waardoor de hoeveelheid kasgeld respectievelijk toeneemt of afneemt, n resultaat boeken waardoor het eigen vermogen verandert, n op rekening inkopen, waardoor de schuld aan crediteuren groter wordt, n een gedeelte van de familielening aflossen, waardoor deze kleiner wordt, n enzovoort. Welke gevolgen deze veranderingen hebben voor de balans, wordt met behulp van de onderstaande voorbeelden duidelijk gemaakt. De btw wordt in deze voorbeelden buiten beschouwing gelaten. In de voorbeelden 1 tot en met 4, op de volgende bladzijden, is elk financieel feit aanleiding om de balans te veranderen. Het zal duidelijk worden, dat niet elk financieel feit kan leiden tot het samenstellen van een nieuwe balans. Dit zou in de praktijk een onwerkbare situatie betekenen en een flinke stapel papier opleveren. Het verwerken van financiële feiten in de boekhouding behoort tot de “eerste stap” in het boekhoudkundig model. thema “van journaal naar grootboek”


9

15-07-14 09:09


voorbeeld 1 Dennis koopt op 5 januari een partij T-shirts van het merk “Marsitta” in, die hij per bank betaalt, voor € 2.500,-. De balans ziet er, na deze (financiële) gebeurtenis (of: dit financiële feit), als volgt uit: Balans M&W Wear per 5 januari … Verbouwing Eigen vermogen € 42.000, winkelpand € 52.500,- Familielening € 40.000, Inventaris € 70.000,- Borgstellingskrediet € 98.000, Auto € 19.500,- Banklening € 69.000, Voorraad € 92.500,- Crediteuren € 48.000. Bank € 61.500,- Kas € 1.000,- € 297.000,- € 297.000, Uit de gewijzigde balans kun je aflezen, dat door deze inkoop de voorraad toegenomen is en dat het banktegoed minder geworden is. voorbeeld 2

Op 11 januari betaalt Dennis per bank de factuur van crediteur Van Bommels ad € 7.000,-. De balans per 11 januari ziet er na deze mutaties als volgt uit:

Balans M&W Wear per 11 januari … Verbouwing Eigen vermogen € 42.000, winkelpand € 52.500,- Familielening € 40.000, Inventaris € 70.000,- Borgstellingskrediet € 98.000, Auto € 19.500,- Banklening € 69.000, Voorraad € 92.500,- Crediteuren € 41.000. Bank € 54.500,- Kas € 1.000,- € 290.000,- € 290.000, Uit de gewijzigde balans kun je aflezen dat door deze betaling de schuld aan crediteuren is afgenomen en dat het banktegoed minder geworden is. Er is nu een verandering in de samenstelling van het vermogen zichtbaar geworden. De totaaltellingen van de balans waren € 297.000,- en zijn na verwerking van de mutaties € 290.000,- geworden.

10



15-07-14 09:09

voorbeeld 3

mutaties in de balans

Op 15 januari maakt Dennis de kassa op. Het blijkt dat hij voor € 3.500,- verkocht heeft. In dat bedrag zit € 1.000,- winst. (Voor de eenvoud wordt er geen onderscheid gemaakt tussen brutowinst en nettowinst). Als deze mutatie in de voorraad, de kas en het eigen vermogen verwerkt is, ziet de balans er als volgt uit: Balans M&W Wear per 15 januari … Verbouwing Eigen vermogen € 43.000, winkelpand € 52.500,- Familielening € 40.000, Inventaris € 70.000,- Borgstellingskrediet € 98.000, Auto € 19.500,- Banklening € 69.000, Voorraad € 90.000,- Crediteuren € 41.000. Bank € 54.500,- Kas € 4.500,- € 291.000,- € 291.000, De voorraad wordt door de gerealiseerde kassaomzet lager en wel voor het inkoopbedrag; het bedrag aan contanten neemt toe voor de opbrengst; de winst wordt opgeteld bij het “Eigen vermogen”, dat immers toeneemt door winst. Er is nu sprake van een verandering in de samenstelling en in de grootte van het vermogen. voorbeeld 4 Op 20 januari verkoopt Dennis voor € 1.200,- op rekening aan een plaatselijk ROC (Unit Handel). De inkoopwaarde van de omzet bedraagt € 850,-. Om een goed overzicht van bezittingen, schulden en eigen vermogen te krijgen, moet er weer een nieuwe balans gemaakt worden. Deze ziet er als volgt uit: Balans M&W Wear per 20 januari … Verbouwing Eigen vermogen € 43.350, winkelpand € 52.500,- Familielening € 40.000, Inventaris € 70.000,- Borgstellingskrediet € 98.000, Auto € 19.500,- Banklening € 69.000, Voorraad € 89.150,- Crediteuren € 41.000. Debiteuren € 1.200,- Bank € 54.500,- Kas € 4.500,- € 291.350,- € 291.350, De voorraad wordt door deze verkoop lager; er ontstaat de bezitting debiteuren; de winst wordt weer opgeteld bij het eigen vermogen. thema “van journaal naar grootboek”


11

15-07-14 09:09

werkschrift: bedrijfsadministratie Bestemd voor het kwalificatiedossier ondernemer detailhandel in de kwalificatiestructuur detailhandel

Recommend Documents