Professionaliseringsprogramma Passend Onderwijs, Amsterdam Zuid-Oost
Werken met een ontwikkelingsperspectief begrijpend lezen Dianne Roerdink & Moniek Sanders 28 januari 2015
www.hetabc.nl
1
Programma • Welkom • Begrijpend lezen: voorkennis, didactiek en leerlijnen • Type lezers • Eigen casus • Eigen groep • Plan van aanpak OPP • Afspraken 2
www.hetabc.nl
Doelen Je kent / weet: • de leerlijn begrijpend lezen • welke materialen je kunt gebruiken • welke instructie een leerling nodig heeft • hoe je dit organiseert binnen je klas. Je kunt: • een OPP/plan van aanpak opstellen voor een leerling op gebied van begrijpend lezen 3
www.hetabc.nl
www.hetabc.nl
1
Wat is begrijpend lezen? • Met een treurig gezicht nam de soldaat afscheid van zijn geliefde • Met een treurig gezicht nam de zeeman afscheid van zijn geliefde • Met een treurig gezicht nam de vertegenwoordiger afscheid van zijn geliefde
Effectief verbeteren van leesvaardigheid: inzichten Voorwaardelijk • •
Technisch lezen op niveau Voldoende woordenschat
•
(Tekstdekking: 85 – 95 % is nodig voor tekstbegrip) Kennis van de wereld
Aanpak • • •
•
•
•
Motiverend lezen Evidence based leesstrategieën (6-7) + transfer zaakvakken Effectieve instructie door de leerkracht, directe instructiemodel, waarbinnen; hardop denkend voordoen (modelen); Zelfstandig begrijpend lezen heeft geen effect op de ontwikkeling van de vaardigheid, zeker niet voor zwakke lezers Werkvormen waarin leerlingen samenwerkend leren dragen bij aan de begrijpend leesvaardigheid Opschrijven (bijv. in een schema) heeft positief effect op het leesproces; voor hoger niveau een belangrijke studievaardigheid
Leerlijn begrijpend luisteren en lezen groep 1,2,3 Fictieteksten, zie groep 1-3 Kinderen doen kennis en inzicht op om uit te groeien tot gemotiveerde lezers. • Aanbod woorden en teksten die je tegenkomt in het dagelijks leven en in spel • Ze ontdekken dat geschreven taal een functie heeft • Kinderen doen gerichte ervaring op met voorlezen en zelf bekijken van prentenboeken • Ze ontdekken de samenhang tussen gesproken en geschreven tekst • Aandacht voor lezen gaat verder dan alleen leesplezier: besef van verhaalopbouw, verhaalstructuur, functie titel etc. • Variëteit prentenboeken, versjes en verhalen
www.hetabc.nl
www.hetabc.nl
6
2
Leerlijn begrijpend lezen groep 3/4 Voortzetting aanbod groep 1,2 • Is bekend met variatie aan prentenboeken, versjes (voorgelezen) • Speels toepassen van selecte groep van strategieën op het bovenstaande Plus: • Uitbreiding van aangeboden strategieën 1/2 • Geleidelijke verschuiving in toepassing van strategieën van fictie naar zakelijke teksten www.hetabc.nl
7
Kenmerken ontwikkeling groep 4-5 en verder: Ontwikkeling groep 4-5 en verder: • • • • • •
Technisch lezen vraagt nog veel aandacht. Woordenschat en woordkennis nog in ontwikkeling De leeswoordenschat neemt toe Complexere woorden en zinnen Door veel lezen groei op andere ontwikkelingsgebieden. Meer inzicht in de opbouw en het thema van verhalende teksten.
www.hetabc.nl
8
Vervolg leerlijn, groep 4-5 en verder: Zakelijke teksten, groep 4-5 en verder: • Zie vorige dia, plus: • Leerlingen leren onderscheid maken tussen verschillende tekstsoorten • Ze leren inzien dat elke tekstsoort eigen tekstkenmerken heeft. • Ervaring met de reflectie op teksten
www.hetabc.nl
www.hetabc.nl
9
3
Leesmotivatie bovenbouw, normale ontwikkeling • Ll. Kunnen vrij boeken kiezen die passen bij hun belangstelling en leeftijd. • Accentverschuiving naar het begrijpen van fictieteksten en het ontwikkelen van een literaire smaak. • Een rijk en gevarieerd aanbod van fictie is voorwaardelijk voor waardering fictie en poëzie. • Voor kinderen met een OPP is het bovenstaande NIET vanzelfsprekend.
www.hetabc.nl
10
Einddoelen begrijpend lezen 7/8 • • • • •
Kan hoofdgedachte van een tekst weergeven. Kan onderscheid maken tussen hoofd- en bijzaken. Kan relaties leggen tussen tekstdelen en teksten. Ordent informatie voor een beter begrip. Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. • Kan bedoeling van tekstdelen en/of specifieke formuleringen duiden. • Kan bedoeling van de schrijver verwoorden. • Herkent beeldspraak. www.hetabc.nl
11
Doorgaande lijn lezen
Groep 1/2
www.hetabc.nl
3/4
5/6
7/8
4
OPP groep 7/8 - als groep 5/6+ Fictieteksten- Algemene beschrijving en tekstkenmerken: • 1F (minimumniveau eind groep 8) Kan jeugdliteratuur belevend lezen, eenvoudige structuur. • Tempo waarin de spannende of dramatische gebeurtenissen elkaar opvolgen is hoog. • Poëzie en liedjes hebben bij voorkeur een verhalende inhoud en emotionele lading. Zakelijke teksten-Algemene beschrijving en Tekstkenmerken: • 1F (minimumniveau eind groep 8) Eenvoudige teksten • Eenvoudige structuur • lage informatiedichtheid, belangrijke informatie gemarkeerd of herhaald, frequent gebruikte woorden. • tekstsoorten: informatief, instructief (o.a. routebeschrijving, opdracht in methode) en betogend (o.a. reclames). www.hetabc.nl
13
Zorgleerlingen Leerlingen die (op onderdelen) uitstroom 1F niet behalen • Leerroute 1: cognitief hoog; met dispensatie of hulpmiddelen: 1F/1S vmbot of hoger • Leerroute 2: benedengemiddelde cognitie; taal- of rekenachterstand; vmbo b/kb: 1F met extra ondersteuning • Leerroute 3: lage cognitie; vso/praktijk: 1F op onderdelen www.hetabc.nl
14
Van wat naar hoe… Plan van aanpak: 1. Instructie (hoe) 2. Interventie/methodiek (hoe) 3. Organisatie (wanneer)
www.hetabc.nl
www.hetabc.nl
15
5
% goed beantwoord
Lezersprofielen • Probleemlezer Micro-, macro -
Micro
% goed
Micro+, macro -
Meso
Macro
Deelvaardigheden
beantwoord
• Schoolse lezer
micro
meso
macro
• Compenserende lezer Micro -, macro +
• Goede lezer
% goed beantwoord
Deelvaardigheden
Micro
Meso
Macro
Deelvaardigheden
Micro +, macro +
Wat voor type lezer is jouw OPP leerling? Opdracht: • Bespreek met je schoudermaatje wat voor een type lezer jouw OPP leerling is. • Indien je geen OPP leerling hebt voor begrijpend lezen, neem dan een leerling van aanpak 1 in gedachten.
www.hetabc.nl
17
Mijn groep onder de loep • Datamuur Cito Begrijpend lezen • Kinderen met lage woordenschat: streep eronder • Kinderen met lage technisch leesvaardigheid: * erbij • Hoe ziet mijn groep eruit?
www.hetabc.nl
www.hetabc.nl
18
6
Organisatie Tijd voor begrijpend leesonderwijs: Groep
Er wordt elke week gelezen
Doelgerichte instructie en oefening
Lestijd
4
45 - 60 minuten
-Voorlezen (kans om strategieën te bespreken) en evt te modellen
Verspreid dit over verschillende momenten
5 en 6
60 - 90 minuten
-Begrijpend lezen
-Verspreid dit over twee keer
30 minuten
-Voorlezen
90 - 120 minuten
-Begrijpend lezen
30 minuten
-Voorlezen
7 en 8
-Verspreid dit over twee à drie keer
www.hetabc.nl
Technisch lezen
Onderhoudsprogramma voortgezet technisch lezen Alle leerlingen, gericht op doel van de groep,
Woordenschat
Aanpak woordenschat, bijv.: Met woorden in de Weer, Woordenschatlijn taalmethode, Woorden oefenen en controleren
Begrijpend leesles
Strategieën (transfer)
Preteaching moeilijke woorden en voorkennis activeren
Tekst voorlezen
Begrijpend leesles volgens activerende directe instructiemodel, modelen van strategieën, rolwisselend leren
Transfer naar lezen van zaakvakteksten
www.hetabc.nl
www.hetabc.nl
19
Instructie en verlengde instructie/begele ide verwerking concentreert zich op leesstrategieën
21
7
Instructie behoefte • Schoolse lezer: … • Compenserende lezer: … • Probleem lezer: …
www.hetabc.nl
22
Plan van aanpak 2. Interventies/methodiek Welke interventies passen jullie toe? …… …… …… www.hetabc.nl
23
Plan van aanpak Organisatie Tijd voor leesonderwijs: • Staat er voor de hele groep minimaal 60 minuten per week op het rooster voor begrijpend lezen in groep 5 en 6? (voorkeur 2x 45 min) • Staat er voor de hele groep minimaal 90 uur per week op het rooster voor begrijpend lezen in groep 7 en 8? (voorkeur 2 a 3 x 45 min) • Krijgen risicolezers minimaal 1 uur extra leesonderwijs (directe instructie en begeleide oefening) per week?
www.hetabc.nl
www.hetabc.nl
24
8
Organisatie Inrichting en uitrusting van het lokaal • Instructietafel en plek van instructietafel • Plek van aanpak 3 ll. • Stappenplan zichtbaar en binnen bereik van de kinderen? • Poster met strategieën? • Digibord?
www.hetabc.nl
25
Stap 1: verwachte uitstroom? Uitstroomniveau bepalen per vak, richtlijn: M5 = 42%
M6 = 58%
M7 = 75%
M8 = 92%
E5 = 50%
E6 = 67%
E7 = 83%
E8 = 100%
Uitstroombestemming, richtlijn m.b.t. leerrendement: Niveau Eind 8
Type VO
Max. E5 = 50% M6-E6 = 58-67%
PrO VMBO b/k met LWOO
E6 = 67%
VMBO
26
26-1-2015
www.hetabc.nl
Stap 2: tussendoelen? • Welke tussendoelen (VS en FN) passen bij het verwachte uitstroomniveau? • Welke inhoudelijke doelen passen hierbij?
27
www.hetabc.nl
26-1-2015
www.hetabc.nl
9
Stap 3: plan van aanpak Wat ga je doen om de doelen te halen? • Welke leerstof? Waar doet hij mee, waar krijgt hij ‘eigen werk’? • Op welke momenten krijgt hij (extra) instructie en begeleide oefening? Leergebied
Beginsituatie
Doelstelling
28
Activiteit en middelen met gebruik van protectieve factoren
Organisatie (wie doet wanneer?)
26-1-2015
Registratie en evaluatie (hoe en wanneer?)
www.hetabc.nl
Eigen casus Opdracht: Maak een begin met je eigen casus en stel een plan van aanpak op voor begrijpend lezen.
www.hetabc.nl
29
Evaluatie Je hebt/ weet: • • • • •
Kennis van de leerlijn van begrijpend lezen Kunt je eigen leerlijn voor begrijpend lezen opstellen Weet welke materialen je kunt gebruiken Weet welke instructie een leerling nodig heeft Weet hoe je dit organiseert binnen je klas.
Je kunt: • aan de slag met de praktijkopdracht.
www.hetabc.nl
www.hetabc.nl
30
10
Afspraken binnen school • Voor leerkracht: maak een plan van aanpak voor een leerling met een OPP bij jou in de groep (of bij een collega). • Voor IB: maak een OPP volgens het stappenplan voor een leerling bij jou op school.
www.hetabc.nl
31
Literatuurlijst • • •
•
•
http://www.taalenrekenen.nl/ref_niveaus_taal/pape/passendeperspectieven-taal-leerroutes-a3.pdf/ http://www.taalenrekenen.nl/ref_niveaus_taal/pape/ Toetskalender lezen: http://www.schoolaanzet.nl/thematischeinhoud/detail/?tx_sazcontent_article%5Barticle%5D=520&tx_sazco ntent_article%5Baction%5D=show&tx_sazcontent_article%5Bcontr oller%5D=Article&cHash=51a296bb92#.VMFsOpVOVc8 E-learning-module begrijpend lezen: http://www.schoolaanzet.nl/thematischeinhoud/detail/?tx_sazcontent_article%5Barticle%5D=528&tx_sazco ntent_article%5Baction%5D=show&tx_sazcontent_article%5Bcontr oller%5D=Article&cHash=654c0fab5e#.VMFs8JVOVc8 www.diataal.nl
www.hetabc.nl
32
Volgende bijeenkomst • Woensdag 18 maart: OPP & Rekenen
www.hetabc.nl
www.hetabc.nl
33
11
www.hetabc.nl
www.hetabc.nl
34
12
