Werkbijeenkomst intern begeleiders Van het SWV Duin- en Bollenstreek 28 september 2015
Jolanda Roelfsema, MA Education Taal-/dyslexiespecialist PO www.leerkracht.nu
[email protected]
Programma • 19.30 – 20.15 nieuwe ontwikkelingen rondom taal & dyslexie • 20.15– 20.30 pauze • 20.30 – 21.15 discussietafels over dyslexiezorg • 21.15 – 21.30 terugkoppeling
Nieuwe ontwikkelingen Onderwijs #2032 – veranderend taalonderwijs Dyslexie als multifactoriële stoornis Actuele literatuur Bouw! als preventief programma Samenwerking NRD en SDN SWV D&B; Dyslexie binnen de Jeugdzorg
1. Onderwijs#2032 - Taal
Fasering onderwijs #2032 • November 2014: startschot voor brede maatschappelijke discussie door Staatssecretaris Dekker: brainstorm via internet • Januari 2015: Commissie Schnabel, platform voor experts • Voor de zomer: discussietafels waaronder die van de stuurgroep van het landelijk netwerk voor taalspecialisten • 1 oktober = presentatie van hoofdlijnen • Oktober – december = concretisering van de hoofdlijnen • December = definitief advies van commissie Schnabel aan Staatssecretaris Dekker
21e eeuwse vaardigheden • Creativiteit • Kritisch denken • Probleemoplossingsvaardigheden • Communiceren • Samenwerken • Digitale geletterdheid • Sociale en culturele vaardigheden • Zelfregulering
Taalonderwijs#2032 Drie doelen voor taalonderwijs: 1. Communicatieve functie (socialisatie) 2. Conceptualiserende functie (kwalificatie) 3. Expressieve functie (persoonsvorming)
Advies voor nieuwe curriculum: 1. Geïntegreerd taalonderwijs 2. Verschuiving naar nieuwe tekstsoorten 3. Impuls voor het ontlenen van betekenis (= begr. Lezen) 4. Inhouden staan centraal 5. Taal in verbinding met zaakvakken 6. Bildung en kritisch leren denken door literaire teksten 7. Nederlands naast andere talen 8. Taal leer en gebruik je in interactie
2. Dyslexie als multifactoriële stoornis Nieuwe wetenschappelijke inzichten in combinatie met behandelervaringen: • Enkelvoudige dyslexie is meer uitzondering dan regel, ongeveer 50% van de dyslectische kinderen heeft een bijkomende stoornis (Paternotte & Oosterweche, 2015, gebaseerd op gegevens van de VNG) • Dyslexie is een multifactoriële stoornis (meervoudig bepaalde ontwikkelingsstoornis)
4 lagen van een stoornis • Genetisch • Biologisch • Cognitief • Gedrag
Niveaus en typen oorzaken van dyslexie (Morton & Frith, 1997) OMGEVINGSOORZAKEN
INTERNE OORZAKEN GENETISCH POTENTIEEL
VOEDING, SLAAP, ZUURSTOF
BREINSTRUCTUUR EN FUNCTIE
KWALITEIT VAN INSTRUCTIE
COGNITIEVE PROCESSEN
BIOLOGISCH
COGNITIEF
LEESSYSTEEM LEESACHTERSTAND
GEDRAG
Er is sprake van een causale keten: Vb: problemen in het functioneren van het brein (biologisch) kan zorgen voor problemen met het verwerven van fonologisch bewustzijn (distaal cognitief) met als gevolg dat het verklanken bemoeilijkt wordt (prioximaal cognitief) waardoor uiteindelijk een lage score op een leestest wordt veroorzaakt (gedrag)
Multifactoriële oorzaken van dyslexie • Fonologisch tekort • RAN-problematiek • Verwerkingsproblemen • Taalproblemen (TOS) • Motorische problemen • Aandachttekort problemen
Multifactoriëel • Fonologisch tekort is oorzaak van dyslexie ≠ fonologisch tekort is risicofactor voor dyslexie • Veel mogelijke ontwikkelingspaden door onderlinge interacties van factoren, waardoor overlap met andere stoornissen mogelijk is (Wijnen & de Bree, 2013), gedeelde risicofactoren • Comorbiditeit: dyslexie en… • ESM / TOS = 50% • Dyscalculie = 60% • ADHD = 30 – 70%
• Profieldiagnose in plaats van de huidige classificatiediagnose?
3. Actuele literatuur • Dyslexie en leesproblemen (Paternotte & Oosterwechel, 2015) als vervanger voor ‘Houvast bij dyslexie’ • Geen nieuwe protocollen te verwachten binnenkort • Te verwachten in april 2016: Leesinterventies voor kinderen met leesproblemen en dyslexie (Smits, van Koeven & Braams) als opvolger van ‘Dyslectische kinderen leren lezen’
4. Bouw! • Interventieprogramma voor leerlingen met fonologisch tekort als risicofactor • Groep 2 t/m 4 • Computerprogramma – tutorgestuurd • Preventief bedoeld voor risicoleerlingen, maar in de praktijk ook geschikt voor zwakke lezers in groep 3 en 4 • Beginnen = afmaken • Bewezen effectief (onderzoek) en goede eerste gebruikerservaringen
5. Samenwerking SDN en NRD Stichting Dyslexie Nederland (SDN) = wetenschappelijke hoek Kwaliteitsinstituut Dyslexie (KD)
Nationaal Referentiecentrum Dyslexie (NRD) = commerciële hoek Nationale Databank Dyslexie (NDD)
• Vanaf 2012 samenwerking • Nu op weg naar één gezamenlijke databank • Gezamenlijk leerlingendossier (gebruiken wij in DB) • Vaststelling Veldnormen • Benchmark (nu nog alleen EED)
6. Dyslexiezorg binnen SWV DB • Sinds jan. 2015: procedure staat beschreven in document ‘Signalering, diagnostiek en behandeling van EED’, te downloaden via site SWV
Dyslexie paradox
Volgens Braams: LICHTE DYSLEXIE
GEWONE DYSLEXIE
ERNSTIGE DYSLEXIE DYSLEXIE MET ERNSTIGE COMORBIDITEIT
VALT VAAK OP DE BASISSCHOOL NIET OP……
IS MET HULP OP SCHOOL (pld) TE HELPEN
KAN DYSLEXIEBEHANDELING KRIJGEN VIA DE JEUGDWET
HOORT THUIS OP SO EN KRIJGT AL ZORG. …
(COMPENSATIE….?)
DUS GEEN VERGOEDING
1%
3-5%
3,5%
0,5 – 1%
Korte pauze
Discussietafels
Discussie 1: Ieder dyslectisch kind krijgt wat hij/zij nodig heeft • Er is geen onderscheid te maken tussen enkelvoudige en niet-enkelvoudige dyslexie (Verhoeven, De Jong & Wijnen, 2014). • Vermoeden: doordat het onderscheid nu wel gemaakt wordt, raken er kinderen tussen de wal en het schip; kinderen die wel dyslexie hebben maar geen diagnose en passende behandeling omdat er geen vergoeding tegenover staat Vragen: 1. Is dit vermoeden juist? Zijn er kinderen de dupe doordat ze buiten de EED-zorg vallen? 2. Hoe gaan jullie als scholen om met deze leerlingen?
Discussie 2: de kwaliteit van de EEDzorg is goed in de Duin- en Bollenstreek • Als samenwerkingsverbanden en gemeenten denken we dat we met het document ‘signalering, diagnostiek en behandeling van EED’ de zaken goed geregeld hebben. • Vermoeden: er zijn signalen dat dit in de praktijk niet geheel zo is, bijvoorbeeld wachtlijsten, niet alle behandelaars werken met het format leerlingendossier
Vraag: 1. Welke knelpunten ervaren jullie? 2. Welke succeservaringen kunnen jullie benoemen?
Discussie 3: Wensen • Transformatiedoelen: 1. Soepeler omgaan met leerlingen in het grensgebied van EED in relatie tot comorbiditeit 2. Hoog intelligente leerlingen met EED eerder in beeld krijgen en voorzien van adequate EED-zorg
• Vermoeden: jullie hebben op basis van expertise en praktijkervaring vanuit het onderwijs goede adviezen voor de gemeenten t.a.v. de inkoop van zorg Vraag: 1. Welke wensen hebben jullie als ib’ers voor 2016 t.a.v. de EED-zorg 2. Welke zorgen hebben jullie t.a.v. de EED-zorg?
