Welkom
Themabijeenkomst Platform Deelnemersraden ‘Wat zou er in de nieuwe pensioenwetgeving geregeld moeten worden?’ 4 april 2014
John Wolbers voorzitter Platform Deelnemersraden
Wat moet er geregeld worden Hans van Meerten Platform Deelnemersraden 4 april 2014
Van wie is deze quote “ both our current and new (after pension reform) contracts do not give hard guaranteed pension benefits. The members ultimately bear the risks, although the contracts do have solidarity and collective elements. This means in our view that in the examples of the holistic balance, both the current and new Dutch pension contracts could best fit in the example of the holistic balance sheet in paragraph 8.3.58.” 4
Introductie
1. De PPI 2. API/MOPF/APF 3. Europees
5
De PPI
Achtergrond IORP Richtlijn: implementatie PSW 2005 Plannen voor een Algemene Pensioen Instelling: hoofdlijnennotitie 2007-2008, 30413 Meer grensoverschrijdende activiteit (moeilijk bij huidige pensioenfondsen) en modernisering van het uitvoeringsmodel. Verplichte uitbesteding? Moeizame onderhandelingen SZW/FIN. Voorstel FIN: voer knip door: PPI DC en API DB
7
Drie stappen De PPI De Multi OPF De API
8
Wat is de PPI? Premie Pensioen Instelling: Een onderneming die is opgericht met als doel om premieregelingen en andere regelingen waarbij de premiepensioeninstelling geen verzekeringstechnisch risico draagt uit te voeren welke op grond van de toepasselijke wetgeving zijn aangemerkt als arbeidsgerelateerde pensioenregelingen.
9
Kenmerken Knip opbouw en uitkering + shopgebod Ontbundeling Transparantie: er moet vooraf inzicht gegeven worden in de kosten, de geldstromen en indien gewenst, de ‘individuele’ rekeningen van de deelnemers Rangregeling leidt tot ringfencing BTW vrijstelling 10
Wat is de PPI? PPI is 2e pijler en dus ook een collectieve instelling: CDC? Opbouw ‘DB’? Streefregelingen? Pensioenakkoord? Noemt PPI / Verzekeraar niet
11
Premie Pensioen Instelling Diagram Bewaarder Pensioen bewaarder
Werkgever
Administratie PPI
Vermogensbe heerder
Deelnemers
Verzekeraar
12
PPI: specifiek Juridisch: iedereen kan een PPI oprichten en/of overstappen ook voor verplichtgestelde regelingen! rechtsvorm keuze Stichting; flexibiliteit PPI mag ringfencen, geen domeinafbakening, grotere produktafbakening geen Solvency II en/of FTK geen verplichte modellen
13
Ontwikkelingen PPI + Pensioenfonds: win/win Harde/zachte rechten? Uitbesteding DGA
14
De API/MOPF/APF
API-MOPF-MFP Bedoeling was API voor DB Moeilijkheid in FTK regime MOPF APF Taakafbakening: geen verplichtgestelde regelingen Inwerkingtreding?
16
Europees
Commissie dit jaar met voorstel Scope: governance en transparantie/geen kapitaalseisen Grensoverschrijdende activiteit Prudentieel vs Sociaal en arbeidsrecht Welk Europees toezicht?
18
Sociaal vs Prudentieel Voorstel: 2 regelgevende regimes in de EU EU PPI? Europees 2nd regime in ontwikkeling
19
Conclusie We hebben al: eigendomsrechten en ringfencing Knip vervallen BTW Alle uitvoerders toelaten
20
Vragen
Steven van Weyenberg, Tweede Kamerlid D'66 Pensioenactualiteiten
Wat zou er in de nieuwe pensioenwet geregeld moeten worden? Casper van Ewijk Netspar & University of Amsterdam
Den Haag, 4 april 2014
Agenda
• macro-economische effecten van pensioenen • nog geen einde aan risico's • herstel van vertrouwen
24
MACRO-ECONOMISCHE EFFECTEN
Economische groei NL vs EU BBP (2008 = 100)
26
Dalende consumptie (% bbp)
Groeiend pensioenvermogen (%bbp)
50 % bbp
48
46
44
1990
2000
2013
42 1990
1995
2000
2005
2010
Het Miljoenenontbijt 19
2015
27
Dekkingsgraad en nominale rente
Het Miljoenenontbijt 19
28
Pensioenpremies 1970-2013
Het Miljoenenontbijt 19
29
Pensioenpremie en economische groei
30
Lessen macro-economie • voorkom procyclische premie • stabiliteit niet door te sleutelen aan de waardering • consistentie tussen activa en passiva ! (UFR....)
• maar via uitsmeren van aanpassingen
• reeel contract is minder gevoelig voor nominale rente als totaal rendement stabieler is dan nominale rente • "macro-stabiele discontovoet" • voorkom arbitraire generatie-effecten • DC contract is eenvoudiger stabiel te maken dan DB contract
NOG GEEN EINDE AAN ONZEKERHEID
32
Risico in pensioen neemt toe • Risico van beleggingen kan niet meer worden doorgeschoven: • ondernemingen haken af • premiebasis van jongeren neemt af in verhouding tot verplichtingen • sterke premiestuur economisch nadelig
33
Verdeling van risico tussen generaties • Risico komt onvermijdelijk ook bij huidige deelnemers • nog wel risicodeling tussen gepensioneerden en actieven • beleggingsrisico kan ook gedeeld via life cycle belegging in (collectieve) individuele regelingen ((C)DC) • meerwaarde pensioenfondsen vooral bij risico's die niet via marktportefeuille kunnen worden geregeld: systematisch langlevenrisico en inflatierisico 34
Verplichtingen t.o.v. loonsom (€ mld)
verplichtingen
loonsom
1990
2000
Pension obligations
Wage income Pension obligations
2030 Wage income
35
Toenemend aantal landen met collectieve DC regelingen in de tweede pijler
Source: World bank; Pension-data
36
Beperkte risicodeling met toekomstige deelnemers bij korte spreidingsperiode
Bron CPB
Collectief contract kan wel inflatie- of langlevenrisico delen tussen gepensioneerden en actieven
Sociaal contract Pro's
collectief: schaalvoordele n risicodeling: systematisch langleven- en inflatierisico en ook met nieuwe toetreders
Con's
Financieel Contract collectief: schaalvoordelen eigendomsrechten compleet contract eenduidige marktwaardering
risicodeling: eigendomsrechten acceptatie van discretionaire besluitvorming,
via life-cycle beleggen maar alleen risico's die via de markt verhandeld worden
HERSTEL VAN VERTROUWEN
Herstel van vertrouwen • Communicatie: • helder onderscheid tussen garantie en risicovol pensioen • duidelijkheid over de prijs van (nominale) zekerheid • inflatierisico • lager rendement => hogere premie of lagere uitkering • neem misvattingen weg: bij jongeren en bij ouderen
• Duidelijkheid over pensioencontract • eigendomsrechten in aanspraken en in economische waarde • eigendomsrechten in kapitaal en verwacht pensioen • en risico!!! 41
Voorkom onbedoelde herverdelingseffecten • Bij veranderingen in pensioencontract (beleggingsmix) en bij wijzigingen in FTK (en parameters): • comply or explain • maak pensioencontract robuuster tegen generatieeffecten (lineair contract)
• Verminder systematische herverdeling waar mogelijk in het pensioenstelsel • tussen generaties • binnen generaties 42
Doorsneesystematiek • Doorsneesystematiek = doorsneepremie én doorsnee-opbouw • Mooi door eenvoud, maar leidt tot herverdeling • Herverdeling wegens verschillen in: • beleggingshorizon (tijdswaarde) • levensverwachting • Uniforme premie leidt tot herverdeling tussen jong en oud • pensioenstelsel is deels omslaggefinancierd
ook herverdeling binnen generaties
Herverdeling door doorsnee: mannen
Bron: CPB
Verschillen in levensverwachting: Hoeveel jaren na je 30e ? Basisonderwijs
Vmbo
Hbo, Wo
Verschil hoog laag
1997/2000
43
45
49
6,4
2007/2010
46
49
52
6,6
1997/2000
49
51
55
6,1
2007/2010
50
54
56
6
Mannen
Vrouwen
Bron: Statline, op basis van gemiddelde sterftekansen voor de jaren 1997-2000 respectievelijk 2007-2010
en voor vrouwen
Omslagelement in pensioen in mld euro
in % pensioenvermogen
Basisscenario
97
9
1%-punt lager disconto
81
6
Grijs fonds
-
3
Groen fonds
-
20
Impliciete schuld: waarde pensioenopbouw die deelnemers mislopen bij overgang op degressieve opbouw
Minder herverdeling tussen cohorten (jong en oud) 1.Degressieve opbouw (naar leeftijd)
2.Progressieve premie (naar leeftijd) 3.Rendementsindexatie (minder opbouw, meer indexatie) 4.Generatierekening 5.Individuele rekening
Minder herverdeling binnen een cohort (wegens verschillen in levensverwachting) Differentiatie naar persoonskenmerken • Fondspopulatie meer homogeen maken • Premie en/of conversiefactoren annuïteiten differentiëren naar: • opleiding, inkomen, (geslacht) • Forfaitaire uitkeringsperiode (20 jaar) Aanpassing opbouw of uitkering • Aftopping opbouw, aparte regeling hogere inkomens • Hoog/laag-constructie • Variabele annuïteitenperiode (10 of 20 jaar, levenslang) • Deel pensioen in kapitaal uitkeren (of keuze bieden)
Onbedoelde herverdeling hoog- en laag opgeleiden te beperken door • afschaffing doorsneesystematiek in premie en opbouw • bijv. degressieve opbouw • lagere opbouw, meer indexatie
• kleinere collectiviteiten • deel van pensioen in kapitaal uitkeren • keuze van type pensioen (hoog/laag, deel kapitaal) • aftoppen pensioenopbouw
51
Conclusie: wensen voor pensioenwet
• minder verstorende effecten op de economie
• duidelijkheid over risico en garantie • minder gevoelig voor (onbedoelde) herverdelingseffecten
52
Herstel van vertrouwen: Het generatieconflict voorbij
Themabijeenkomst Pensioenactualiteiten Wat zou er in de nieuwe pensioenwetgeving geregeld moeten worden?
Platform Deelnemersraden Wim Hoek, Directeur Strategie MN 4 april 2014
Wie zijn wij…
55
MN realiseert de vitale financiële toekomst die mensen verdienen.
Missie Waarom we bestaan Visie Wat we willen zijn Kernwaarden Waar we in geloven Strategie Wat we moeten doen
Het zijn roerige tijden in Pensioenland…
56
Ons beeld van de toekomst
57
58
Stelling 1 “Het is logisch dat risico’s in een nieuw stelsel meer bij de deelnemer zullen worden gelegd.”
Het nieuwe pensioencontract •
Moet beter bestand zijn tegen economisch guur weer, maar legt daarmee risico’s veel meer bij de deelnemer
•
Deelnemer heeft weinig invloed op uitkomst van de pensioenhervorming, maar dreigt wel voor de tegenvallers op te draaien
Eens: Groen
Oneens: Rood
De weg die achter ons ligt…
59
60
Stelling 2 “Het nieuwe pensioenstelsel moet worden ingericht zoals de huidige zorgverzekering: maximale keuzevrijheid.”
Verplichte collectiviteit vs. individuele keuzes • • • •
Pensioenplicht (2e pijler) voor álle werkenden: onderscheid tussen loondienst en zzp vervalt. Geen bpf of opf meer, geen verplichtstelling. Wisselen van baan heeft geen invloed meer op aansluiting bij specifieke regeling of uitvoerder. Werknemers kiezen zelf voor uitvoerder en kunnen vrij wisselen.
Eens: Groen
Oneens: Rood
Stelselhervorming onder invloed van lopende trends en ontwikkelingen Verplichtstelling verder onder druk
Individuele keuze + vrijwillige collectiviteit
•
Maatschappij en politiek bekritiseert steeds luider de verplichtstelling.
•
Verdergaande individualisering kan worden gecombineerd met (vrijwillige) collectiviteiten.
•
Politieke jongerenpartijen bepleiten een andere vorm van verplichtstelling. Deze vorm vraagt om een andere distributie vanuit fondsen en uitvoerder.
•
Ook vrijwillige collectiviteiten moeten worden georganiseerd: de rol van brancheorganisaties en vakbonden is in dit scenario van groot belang.
•
Concurrentie in pensioenuitvoering zal toenemen.
Schaalgrootte is doorslaggevend
Beperkingen pensioenopbouw
•
De consolidatie zet onverminderd voort. Het DNBbeeld van slechts 100 resterende pensioenfondsen wordt steeds realistischer.
•
De maximale fiscaal voordelige opbouw voor de middelloonregeling gaat van 2,15% van de pensioengrondslag naar 1,875% in 2015 .
•
De grote fondsen en uitvoerders die overblijven zetten de norm in termen van kwaliteit en kosten. Wie niet zelfstandig mee kan, sluit zich aan.
•
Het pensioengevend inkomen wordt afgetopt op € 100.000. Mensen kunnen straks op vrijwillige basis via een nettolijfrente extra pensioen bijsparen.
Doorsneepremie
Flexibilisering van arbeid
•
Doorsneepremie pakt voor een groeiende groep ongustig uit en krijgt daarom veel kritiek.
•
•
Toenemend aantal ZZP’ers, flexwerkers en tijdelijke contracten.
Pensioensector zoekt naar alternatieven en buigt zich over een eventuele transitie.
ZZP’ers vormen een nieuwe klantgroep
•
Pensioenuitvoerder moet ook met andere vormen zoals degressieve opbouw overweg kunnen.
• •
Direct integraal financieel inzicht
Meer flexibiliteit in pensioenopbouw wordt voor de groep flexwerkers mogelijk gemaakt.
Hybride regeling
•
Deelnemers verwachten realtime inzicht in hun pensioen.
•
•
Pensioenoverzichten worden gebruikt om gecombineerd met hypotheekoverzicht en andere vermogenscomponenten online financieel inzicht te verschaffen.
DB-regelingen blijven de basis van ons pensioenstelsel, maar DC-elementen komen in vrijwel iedere (exedent)regeling ook naar voren.
•
Een pensioenfonds/pensioenuitvoerder moet DB en DC-elementen kunnen combineren.
61
Schaalgrootte van uitvoerders wordt steeds belangrijker Schaalgrootte is doorslaggevend •
De consolidatie zet onverminderd voort. Het DNBbeeld van slechts 100 resterende pensioenfondsen wordt steeds realistischer.
•
De grote fondsen en uitvoerders die overblijven zetten de norm in termen van kwaliteit en kosten. Wie niet zelfstandig mee kan, sluit zich aan.
62
63
Flexibilisering van arbeid (o.a. zzp’ers) zorgt voor nieuwe typen deelnemers
Flexibilisering van arbeid • •
ZZP’ers vormen een nieuwe klantgroep Meer flexibiliteit in pensioenopbouw wordt voor de groep flexwerkers mogelijk gemaakt.
Arbeidsduur bij één werkgever daalt
Sterk groeiend aandeel ZZP’ers Aandeel ZZP’ers op beroepsbevolking
Gemiddelde arbeidsduur (in jaren)
Meer mensen met flexibel arbeidscontract Aandeel met flexibele arbeidsrelatie
10
9
Totaal: >45 jaar:
10,2% 12,7%
Totaal: <35 jaar:
15,4% 30,2%
8 1991
1995
1999
2003
2007
2011
Ontwikkeling
Ontwikkeling
Ontwikkeling
Gemiddelde arbeidsduur is gedaald tot ca. 8 jaar; steeds minder mensen werken ‘hele leven’ bij één bedrijf
Aandeel ZZP’ers is afgelopen jaren gestegen tot ca. 15%, mede als gevolg van economische crisis
Groeiend aandeel werknemers (vooral starters) werkt op basis van een flexibel arbeidscontract
Gevolgen pensioen
Gevolgen pensioen
Gevolgen pensioen
Werkgever / werknemers relatie verzakelijkt, waardoor pensioen sec via de werkgever opbouwen steeds minder vanzelfsprekendheid is
Lange termijn premie instroom komt verder onder druk te staan
Lange termijn premie instroom komt verder onder druk te staan (geen regeling of eerder uitstappen)
Door korte termijn focus bouwen ZZP’ers onvoldoende pensioen op
Forse pensioengaten dreigen
64
Stelling 3 “ Een nieuw pensioenstelsel zou vooral door en voor jongeren moeten worden opgezet.”
Met behoud van solidariteit, vanzelfsprekend. • Nieuwe generaties nu meer betrekken! • Voorkomen dat ingrijpende veranderingen aan het stelsel pas worden bedacht wanneer zij zelf in het pluche zitten…
Eens: Groen
Oneens: Rood
Groeiende behoefte aan direct integraal financieel inzicht
Direct integraal financieel inzicht •
Deelnemers verwachten realtime inzicht in hun pensioen.
•
Pensioenoverzichten worden gebruikt om gecombineerd met hypotheekoverzicht en andere vermogenscomponenten online financieel inzicht te verschaffen.
65
Samenspraak & samenwerking •
Welk nieuw stelsel dan ook: de belangen van de deelnemer moeten centraal staan, in plaats van de budget-gedreven maatregelen.
•
Veel systemen en processen zijn gebouwd in een tijd dat het stelsel stabiel was. De beleidsagenda van vandaag de dag gaat echter over grote investeringen, waarvan de uitkomsten maar deels gegarandeerd zijn.
•
MN kiest positie door de vernieuwingen tijdig en in samenspraak met de omgeving aan te gaan.
•
Bij zo’n samenwerking past het mantra van co-productie & gedeeld ‘eigenaarschap’.
•
Het gemeenschappelijk doel is onomstreden en een gedeelde verantwoordelijkheid: Toekomstbestendige (uitvoering van) pensioenregelingen: Een optimaal pensioen tegen zo laag mogelijke premies en uitvoeringskosten.
66
67
Stelling 4 “ Wanneer alle geplande aanpassingen zijn doorgevoerd, is er eerst noodzaak tot rust. Een brede maatschappelijke discussie over een nieuw stelsel is dan niet gepast.” FTK, Witteveenkader, verhoging
pensioenleeftijd eerst goed laten landen. • ‘Verandering’ kent z’n grenzen qua snelheid en acceptabele impact • Nieuwe kaders bedenken vanuit stabiele situatie; niet vanuit onrust en onduidelijkheid Eens: Groen
Oneens: Rood
Aan welke voorwaarden moet een nieuw stelsel voldoen? •
Duidelijke regels, goed uit te leggen aan deelnemers
•
Houdbaar voor de langere termijn: er is rust nodig in Pensioenland
•
Bewezen waarden behouden: collectiviteit als uitgangspunt, solidariteit wederkerig
•
Uitgangspunt moet maximaal pensioenresultaat zijn: geen onnodige kosten m.b.t. administratie, brede mogelijkheden om beleggingsrendement te genereren, geen belemmerende rekenregels
•
Geen verdere fiscale beperkingen: •
Omkeerregel beschikbaar houden voor de deelnemer
•
Geen BTW-druk op uitvoering
•
Geen extra belasting op vermogensbeheer (FTT)
68
Afsluiting John Wolbers voorzitter Platform Deelnemersraden
Borrel
