Welkom in Oostende. Of dit boek in vogelvlucht

1 Welkom in Oostende Of dit boek in vogelvlucht

18 januari 2012. De kersverse minister van de Noordzee, Johan Vande Lanotte,verleent een bouw- en exploitatievergunning voor een windmolenpark op zee aan het consortium nv Norther. Onder aan het ministerieel besluit staat de handtekening van: Johan Vande Lanotte, minister van de Noordzee.

Maar er is iets vreemds aan de hand. De handtekening die hier staat, is niet de handtekening van Johan Vande Lanotte. Wie goed kijkt, ziet links onder aan de handtekening een lijntje met een cirkeltje erachter. Dit staat voor ‘i.o.’ of ‘in opdracht’. De handtekening is die van Melchior Wathelet, staatssecretaris voor Milieu en Energie.

12

de keizer van oostende

Wathelet is toegevoegd aan de minister van Binnenlandse Zaken, Joëlle Milquet, en dus niet aan de minister van de Noordzee. Wathelet is niet bevoegd voor het verlenen van een bouw- en exploitatievergunning voor een windmolenpark op de Noordzee. Waarom laat een minister zijn ministerieel besluit ondertekenen door een staatssecretaris die niet bevoegd is voor deze materie, en die niet aan hem is toegevoegd? In het Belgisch Staatsblad vinden we een akte van de vennootschap nv Otary rs, neergelegd op de griffie van de rechtbank van koophandel Brugge, afdeling Oostende, op 1 februari 2012. De akte betreft een ontslag. De aandeelhouders, zo staat er, nemen eenparig het volgende besluit: ‘De aandeelhouders nemen kennis van het ontslag van de heer Johan Vande Lanotte als bestuurder van de Vennootschap, met ingang onmiddellijk na de vergadering van de raad van bestuur van de Vennootschap op 9 december 2011.’ Maar ook met dit besluit is iets vreemds aan de hand. Er staat bij: ‘Dit is een uittreksel uit de schriftelijke besluitvorming van de aandeelhouders dd. 26 januari 2012.’ Dat betekent dat de aandeelhouders op 26 januari via schriftelijke besluitvorming kennisgenomen hebben van het ontslag van hun bestuurder dat anderhalve maand eerder inging. Bij nv Otary rs hebben de aandeelhouders hun bestuurder dus met terugwerkende kracht ontslagen. Is dit juridisch correct? Het betekent in ieder geval dat Vande Lanottes ontslag bij Otary rs nog niet door de aandeelhouders was bekrachtigd op het moment dat hij op 18 januari, ruim een week eerder, als minister van de Noordzee een besluit betreffende de vergunning voor Norther trof. Technisch gesproken was hij nog steeds – zij het ontslagnemend – bestuurder. Misschien is dit de reden waarom Johan Vande Lanotte aan Melchior Wathelet vroeg om zijn ministerieel besluit te ondertekenen? De link tussen nv Norther en nv Otary rs heet Electrawinds, het bedrijf waarvan Johan Vande Lanotte tussen 2007 en 2010 voorzitter was. Electrawinds is aandeelhouder van zowel het consortium Norther nv als het consortium Otary rs nv. Volgens sommigen is hier sprake van regelrechte belangenvermenging. Is het niet naar de letter, dan wel naar de geest. Deze opmerkelijke ‘truc met de handtekening’ had Johan Vande Lanotte eerder al eens succesvol toegepast. In 2005 verleende hij als minister van de Noordzee de concessie voor de kweek van mosselen

1 | WELKOM IN OOSTENDE

13

op de Noordzee aan zichzelf, in de hoedanigheid van voorzitter van Haven Oostende. Vande Lanotte liet het ministerieel besluit toen ondertekenen door Renaat Landuyt. Hoe dan ook, op 18 januari 2012 moeten op de headquarters van Electrawinds aan de John Cordierlaan in Oostende de champagnekurken geknald hebben: de bouw- en exploitatievergunning voor Norther was binnen. Het was al de zoveelste keer dat het bedrijf succes boekte in de race naar de concessies en vergunningen voor de offshore parken op de Noordzee. Eerder al had Electrawinds binnen de consortia Eldepasco, Rentel en Seastar concessies in de wacht gesleept. Schenk ze nog maar eens vol, jongens. En duimen, want met Otary rs zijn we ook nog in de running voor die zevende en laatste concessie. We keren een jaar terug in de tijd: Oostende, begin januari 2011, schuin tegenover de privéwoning van Johan Vande Lanottte, op de Nieuwpoortsesteenweg 365. Het is kwart voor zes ’s avonds en al donker. De temperatuur schommelt rond het vriespunt, snijdende ijsregen geselt de weinige voetgangers die nog op straat rondlopen. Aan het daklozenopvangcentrum Imagine in de oude Vercamerschool troepen enkele tientallen mensen samen. Stipt om zes uur gaat de deur open. De man van het centrum vloekt binnensmonds wanneer hij de mensen ziet. Hij telt ze terwijl ze binnenstappen. ‘26 stuks, dat wordt weer lotje trek’, mompelt hij. Er zijn maar zeventien plaatsen in het centrum, en het lot zal de gelukkigen aanwijzen die een bed krijgen voor de nacht. Hij verdwijnt even en komt terug met een zakje. Een jonge vrouw, vijf maanden zwanger, steekt haar bevroren hand in het zakje en haalt er een papiertje uit. Met trillende vingers prutst ze het open, en ze verstijft. Een zwart bolletje. Tranen springen in haar ogen. Verdoofd staat ze een tijdje voor zich uit te staren, het papiertje nog in haar hand. Dan hijst ze haar haveloze rugzak weer op de schouders. Ze wrijft even over haar buik, zucht en stapt naar de buitendeur. Dan voelt ze een hand op haar arm, draait zich om en kijkt in het gegroefde gezicht van een oudere man. Hij stopt haar zijn papiertje toe, waar een rood bolletje op staat. Ze bekijkt het papiertje en het dringt tot haar door. Een flauwe glimlach, een gloed van dankbaarheid overspoelt haar. De man knikt kort en stapt naar buiten. Hij stapt de Northlaan af, richting zeedijk. Hij passeert het gloednieuwe Infinitycomplex met hoofdkwartier van bouwgroep Sleuyter, en daarachter de Sleuyter Arena, thuisbasis van basketbalclub Oostende. Daar zal

14


straks de Final Four van de Eurochallenge gespeeld worden, een evenement waarvoor Johan Vande Lanotte en zijn team 400.000 euro op tafel gelegd hebben, en waarvan het uiteindelijke verlies van nog eens 140.000 euro zal worden bijgepast door de stadskas. Maar dat weet de man allemaal niet. Hij trekt zijn muts wat verder over zijn oren en zet zijn kraag omhoog. Wat verderop, aan het kruispunt met de Troonstraat, slaat hij rechts af. De ijskoude wind blaast in zijn gezicht en snijdt hem de adem af. Hopelijk is het portiekje waar hij gisteren de nacht heeft doorgebracht nog vrij. En kan hij nog ergens een stuk karton vastkrijgen om op te slapen. Onwillekeurig versnelt hij zijn pas. Het is nog een heel eind naar het centrum. Zo moet het ongeveer gegaan zijn, vorige winter. Het Sociaal Huis van Oostende organiseerde toen een loterij om te bepalen wie in de nachtopvang binnen mocht, en wie weer de vrieskou ingejaagd zou worden. Enkele bedden bijzetten was blijkbaar geen optie. Voor de daklozen zonder papieren werd nog een aparte loting georganiseerd. Van hen mochten er maar twee in, terwijl er naar schatting enkele honderden rondzwierven in Oostende. Sociaal Huis-voorzitter Franky De Block (sp.a) verdedigde zich in de lokale pers met argumenten van budgettaire aard: ‘De organisatiekost van nachtopvang voor het Sociaal Huis bedraagt nu al 88.316 euro. Eind december dienden we bij de provincie een aanvraag in voor een hogere toelage dan de 27.500 euro van vorig jaar.’ Dat laatste schiet bij gedeputeerde van Welzijn Dirk De fauw in het verkeerde keelgat. ‘Franky De Block verwart winteropvang voor daklozen met structurele opvang’, zegt hij. ‘Winteropvang is een taak voor de centrumsteden. (…) Het is een kwestie van kiezen. Organiseer je feesten met taart en koffie voor de senioren of doe je iets voor de echte armen? Brugge organiseert een winteropvang, maar zonder geld te vragen aan de provincie en zonder tamtam te maken. De Block doet dat wel, al hoor ik hem daarover nooit in de provincieraad. Daar zit hij blijkbaar enkel om zijn zitpenningen op te strijken.’ (De Zeewacht, 14 januari 2011) Aparte zeden

Oostende is een aparte plek. Grootse geschiedenis, nog steeds groots in ambitie. Bruxelles à la mer, ooit kuuroord voor Europese adel. De stad waar koning-urbanist Leopold ii imposante lanen liet aanleggen


15

en belle-époquepaleizen optrekken, waar de tsaar van Rusland en de sjah van Perzië ooit hun zomers doorbrachten. De stad waar kunstenaars van internationale allure als James Ensor, Leon Spilliaert, Constant Permeke en Raoul Servais hun eerste impressies opdeden. Maar ook vandaag brengt Oostende nog prominente Vlamingen voort, niet het minst op politiek vlak. De kuststad was de voorbije decennia een kweekvijver voor nationale politieke zwaargewichten. Johan Vande Lanotte, Jean-Marie Dedecker, Geert Lambert, Bart Tommelein, John Crombez, Wouter De Vriendt. Gewezen cvp-voorzitter Johan Van Hecke was Oostendenaar en ook huidig minister van Werk Monica De Coninck heeft er haar roots. Een stad met aparte politieke zeden. In geen enkele andere Belgische stad vindt iedere week in het stadhuis een cruciale vergadering plaats die voorgezeten wordt door een gewoon gemeenteraadslid. Het is een vergadering die nergens staat beschreven in een reglement en waar geen procedures voor gelden. Van de vergadering worden geen officiële notulen of besluiten bijgehouden. De burgemeester van de stad is iedere week op het appel, net als de belangrijkste schepenen en de ocmw-voorzitter, de politieke kopstukken van de stad zeg maar. Maar het gewone gemeenteraadslid – hij is zelfs geen fractieleider – zit de vergadering voor. De burgemeester spreekt slechts wanneer hij het woord krijgt van dit gemeenteraadslid, en ook de anderen onderwerpen zich aan zijn leiding. Het gemeenteraadslid hakt de knopen door. Hij heet Johan Vande Lanotte. ‘Vergis u niet,’ zegt Bart Bronders, voorzitter van het Autonoom Gemeentebedrijf Stadsvernieuwing Oostende (agso) en al twaalf jaar schepen van Ruimtelijke Ordening, ‘Johan Vande Lanotte is de absolute numero uno in Oostende. Niemand anders.’ ‘Johan Vande Lanotte beschouwt de sp.a in Oostende als een soort volksstam, met zichzelf als het stamhoofd’, zegt Yves Miroir, voorzitter van het Autonoom Gemeentebedrijf Vismijn Oostende (agvo) en sinds 1995 onafgebroken sp.a-schepen in Oostende. ‘Ik lees veel boeken over de Tweede Wereldoorlog’, zegt Bart Bronders. ‘Ik vraag me dikwijls af hoe het kon dat zo’n idioot als Adolf Hitler zo ongelooflijk veel absolute macht kon veroveren. Ik wil Johan niet met Hitler vergelijken, maar de mechanismen in Oostende zijn dezelfde. De psychologie van de leider en de psychologie van de volgeling.’

16


Het is opvallend hoe het imago van Johan Vande Lanotte in Oostende contrasteert met zijn imago in de rest van het land. Doorgaans wordt Vande Lanotte door het grote publiek gepercipieerd als een bekwaam, gedreven, integer staatsman, die zijn unieke kwaliteiten ten dienste stelt van het algemeen belang. In Oostende zelf daarentegen wordt hij door velen die met het beleid in aanraking komen, omschreven als een machiavellist, een puppet master, dictatoriaal en sans scrupules, sommigen nemen zelfs het woord ‘maffia’ in de mond. De enige die dat hardop durft te doen, is Jean-Marie Dedecker. Over één zaak lijkt wel een algemene consensus te bestaan: Johan Vande Lanotte is intelligent, zeer intelligent. De Duits-Italiaanse socioloog Robert Michels formuleerde begin vorige eeuw zijn ‘IJzeren Wet van de Oligarchie’. Daarin beschreef hij hoe er in iedere organisatie een natuurlijke neiging is om de macht te concentreren bij een kleine groep mensen, hoe democratisch die organisatie in oorsprong ook geweest mag zijn. Die kleine groep slaagt erin de zaken te organiseren ten dienste van haar eigen belangen, en kan dit maar doen door de dankbaarheid van de geleide groep en de passiviteit van de massa. Het fenomeen van een lokale elite die aan zelfbediening doet, zal zich dus wellicht overal in grotere of kleinere mate voordoen. Maar het lijkt erop dat de ‘IJzeren Wet’ van Robert Michels in Oostende bijna fysiek tastbaar is geworden. Krap bij kas

Nog iets bijzonders: in geen enkele Vlaamse stad bestaat er in verhouding tot het inwonersaantal zo een gigantisch overheidsapparaat. De ‘verzelfstandiging’, zoals dit heet in het administratieve recht, is in Oostende tot een ware kunst verheven. De jongste telg in de omvangrijke familie van stedelijke vennootschappen en organisaties is vzw De Grote Post, een overheidsorgaan dat het beheer van het gerenoveerde Postgebouw op zich zal nemen. Het prachtige art-decobouwwerk van Gaston Eysselinck wordt momenteel vlijtig opgeknapt, de deadline van 14 oktober 2012 nadert met rasse schreden. In de raad van bestuur van vzw De Grote Post zullen niet minder dan 38 mensen zetelen. De vzw wordt in Oostende de 22ste stedelijke entiteit die sinds 1997 is opgericht, een record in Vlaanderen. Maar er is een probleem: de balansen van vele van deze vennootschappen kleuren na enkele jaren al dieprood.


17

agso

Schuld

2010

2009

2008

2007

2006

2005

70.047.206 €

71.081.583 €

70.811.059 €

72.186.595 €

72.245.636 €

64.093.525 €

Jaarlijkse verlies/ winst

812.362 €

-920.505 €

-203.953 €

940.486 €

-2.278.455 €

1.385.458 €

Over te dragen verlies/winst

-4.967.681 €

-5.780.042 €

-4.853.478 €

-4.655.525 €

-5.596.010 €

-3.317.000 €

Eigen vermogen/ kapitaal

23.293.318 €

10.415.184 €

11.237.660 €

11.822.605 €

7.685.463

8.911.614 €

2010

2009

2008

2007

2006

2005

Schuld

12.870.793 €

11.825.291 €

11.805.291 €

10.798.234 €

6.554.300 €

4.159.000 €


-2.809.447 €

-1.163.901 €

-787.148 €

-6.669.022 €

-2.209.691 €

-462.000 €


-14.601.638 €

-11.755.027 €

-10.591.126

-9.803.978 €

-3.134.995 €

-925.000 €

-8.501.638

-5.655.027 €

-4.491.126 €

-3.703.978 €

-634.955 €

1.575.000 €

2005

eko


sleuyter arena cvba 2010

2009

2008

2007

2006

Schuld

281.869 €

274.254 €

237.356 €

747.348 €

2.265.758 €


-348,808 €

-344.339 €

-271.695 €

-228.484 €

-142.310 €


-1.335.638 €

-986.830 €

-642.490 €

-370.794 €

-142.310 €


5.384.168 €

5.757.967 €

6.127.290 €

6.386.589 €

5.381.249 €

2010

2009

2008

2007

2006

2005

Schuld

1.293.776 €

2.778.407 €

6.761.435 €

6.695.369 €

4.059.107 €

4.059.107 €


-847.127 €

-4.724.265 €

-11.955.703 €

-749.572 €

-694.320 €

-2.181.000 €


-21.152.175 €

-20.305.048 €

-15.580.779 €

-3.625.076 €

-2.875.505 €

-2.143.000 €

-569.745 €

-2.350.290 €

2.373.979 €

14.329.683 €

14.459.519 €

14.534.106 €

agvo


18


evo 2010

2009

2008

2007

2006

2005

Schuld

2.249.227 €

4.197.327 €

4.648.449 €

4.958.381 €

5.820.598 €

5.350.000 €


-513.163 €

-940.258 €

-417.075 €

-287.188 €

-992.572 €

-1.165.000 €


-5.601.760

-5.088.597 €

-4.148.339 €

-3.731.263 €

-3.444.076 €

-2.452.000 €

-1.632.760 €

-1.106.325 €

-152.687 €

277.768 €

-975.191 €

2.469.000 €

2010

2009

2008

2007

2006

2005

Schuld

1.288.786 €

1.522.206 €

1.581.450 €

1.385.498 €

1.401.919 €

738.041 €


-608.948 €

-271.735 €

-490.603 €

-31.020 €

-6.757 €

-14.325 €


-1.371.286 €

-762.338 €

-456.151 €

-34.452 €

-3432 €

3.325 €


-1.288.786 €

-679.838 €

-408.103 €

48.048 €

79.068 €

182.206 €


pakhuizen nv

ostend trade (gekocht in 2010) 2010

2009

2008

2007

2006

2005

Schuld

1.230.022 €

1.097.762 €

1.613.753 €

1.495.154 €

1.344.256 €

1.196.870 €


-132.383 €

500.640 €

-125.134 €

-155.141 €

-170.843 €

-167.791 €


-1.240.801 €

-1.108.418 €

-1.608.878 €

-1.483.745 €

-1.328.064 €

-1.158.251 €


-1.053.826 €

-921.443 €

-1.421.904 €

-1.296.770 €

-1.141.629 €

-970.787 €

Bron: Nationale Bank

Daarnaast is er nog de nv Ostend Filleting Factory, het latere Ostend Premium Fish, dat in 2003 werd opgericht door evo, een dochter van agvo en dat in 2008 al failliet ging. En er is ook de nv Ostend Queen, opgericht in 2003 door de nv Exploitatie Kursaal Oostende (eko) en zelf een dochter van agso, maar failliet gegaan in 2009. En nog iets wat Oostende bijzonder maakt: het is de enige stad in Vlaanderen waar een autonoom gemeentebedrijf op de rand van het faillissement


19

heeft gestaan. agvo (Vismijn) is nu in vereffening, omdat de Vlaamse overheid op de valreep met miljoenen over de brug is gekomen. Toch slaat het stadsbestuur zich in De Grote Klok van december 2011 flink op de borst. De Grote Klok is de officiële stadskrant. In deze onzekere financiële tijden kijken we eens naar de stadsfinanciën, zo staat er te lezen. En wat blijkt? De stad Oostende kan als gevolg van een strak budgettair beleid de voorbije jaren tegen de trend in uitpakken met goed nieuws. Er staan enkele grafiekjes bij om de goednieuwsshow kracht bij te zetten.

grafiek 1 evolutie schuld 130000000 125000000 120000000 115000000 110000000 105000000 100000000 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Men heeft het over het strakke financiële beleid, spaarzaamheid, verstandige investeringen. Over de schuldenlast van het Sociaal Huis, gestegen van 25 miljoen in 2007 naar 32 miljoen euro in 2012, wordt met geen woord gerept. Ook niet over de schuld van het stedelijke agentschap Grond- en Bouwbeleid, die op vijf jaar tijd meer dan verdrievoudigde, van 17 naar 56 miljoen euro. En de schuldenberg (circa 100 miljoen euro) en de miljoenenputten die achtergelaten werden in het kluwen van autonome gemeentebedrijven? Ook daarover geen woord. De inkomsten uit personenbelastingen zijn volgens het artikeltje in De Grote Klok, ondanks een verlaging van deze personenbelasting, toch spectaculair gestegen: met 30 procent op drie jaar tijd. Ook dit lijkt pure fictie: is het inkomen van de inwoners van Oostende tijdens deze crisisjaren dan zo enorm toegenomen, of zijn er zoveel inwoners bij gekomen?

20


grafiek 2 personenbelasting 17000000 16000000 15000000 14000000 13000000 12000000 11000000 10000000 2007 2008 2009 2010 2011

‘Neen,’ zegt schepen van Financiën Hilde Veulemans, ‘die stijging heeft te maken met achterstallige uitbetalingen van de hogere overheid. We hebben een deel van onze inkomsten met uitstel gekregen, vandaar. En dan zijn er enkele indexaanpassingen gebeurd, die de stijging mee hebben veroorzaakt.’ Zijn de grafiekjes en cijfertjes in De Grote Klok sowieso niet erg bedrieglijk? ‘Kijk,’ zegt Veulemans, ‘ik ben verantwoordelijk voor de stadskas. Wat er buiten de stad allemaal gebeurt, bij het Grond- en Bouwbeleid, bij het Sociaal Huis, bij al die autonome gemeentebedrijven, daarvoor ben ik niet verantwoordelijk. Mijn cijfers kloppen wel, en dat is wat telt voor mij.’ Mastermind Johan Vande Lanotte

Meester-strateeg, een man die altijd al drie stappen verder is dan de anderen, zo zeggen velen die Vande Lanotte kennen, maar ook een man die over lijken gaat om zijn doel te bereiken. Dat hoort nu eenmaal bij toppolitiek, wordt er dan dikwijls bij gezegd. Maar is dat wel zo? ‘Johan is een man met gigantisch veel macht’, zegt Bart Bronders. ‘In Oostende neemt hij alle cruciale beslissingen. Hij denkt inderdaad verder dan de anderen, en je merkt pas achteraf wat zijn grote plan was en welke rol je daarin hebt gespeeld, op het moment dat je zelf tegen de muur aan het knallen bent. Dan word je opzij geschoven, en hij gaat gewoon verder. En de vanzelfsprekendheid waarmee hij zich van zijn macht bedient, wordt steeds groter, en wat mij betreft steeds


21

stuitender. Die beruchte vergaderingen op zaterdag of zondagochtend, die heetten vroeger “overleg”. Maar het gaat helemaal niet om een overleg. Op die vergaderingen wordt ons meegedeeld wat hij beslist heeft. Wij nemen nota van zijn beslissingen. Discussie is er niet of nauwelijks, iedereen pikt zijn leiderschap. Ik ga er nu al een tijdje niet meer naartoe, naar dat overleg. Maar ik ben dan ook geen trouwe volgeling meer, en mijn politieke toekomst is heel onzeker. Ik was ooit de dauphin, zijn opvolger. Hij heeft me een grote carrière voorgespiegeld. Ik zou gelanceerd worden in de nationale politiek. Parlementslid, staatssecretaris of misschien zelfs minister. Of ik zou de volgende burgemeester van Oostende worden. Is het omdat ik me toch af en toe verzette tegen zijn beslissingen? Er is allemaal niets van in huis gekomen. En zo’n beslissing komt hij me dan gewoon melden. Het gaat niet door, ja, het is sneu voor jou. En daar moet ik het mee doen. Geen verklaring, gewoon een droge kennisgeving. De plotse komst van John Crombez naar Oostende heb ik in de krant moeten lezen. Weet je, ooit waren we goede vrienden, Johan en ik, ook privé, maar dat is al lang verleden tijd. Ik denk dat hij nog weinig vrienden overheeft. Geen, eigenlijk.’ Yves Miroir: ‘Toen ik als voorzitter van agvo in 2006 plots te horen kreeg welke malversaties en misbruiken er door sommigen hadden plaatsgevonden in mijn bedrijf, wilde ik ingrijpen. Ik wilde mijn bestuurders direct buitengooien en orde op zaken stellen. Maar Johan Vande Lanotte heeft het me verboden. Ik moest die mensen verder laten werken, omdat we in een verkiezingsjaar zaten. Jean-Marie Dedecker was politiek garen aan het spinnen van de problemen in de Vismijn. Als we directeurs zouden ontslaan, zouden we Dedecker gelijk geven. 2007 was ook een verkiezingsjaar, federaal deze keer, dus opnieuw hetzelfde verhaal. Die fraudeurs hebben anderhalf jaar langer hun gang kunnen gaan omdat Johan Vande Lanotte mij verbood om in te grijpen. Ik heb dat dan ook niet gedaan. Nu snap je hoe ver zijn macht gaat.’ Johan Vande Lanotte is een zeer actief man. Sommige mensen worden professor aan de universiteit. Ze geven les, doen aan onderzoek, begeleiden studenten, publiceren stukken en volgen de wetenschappelijke evoluties in hun vakgebied. Af en toe heeft zo’n professor ook nog een eigen privébedrijfje waarmee hij of zij dan commercieel actief is in dat vakgebied. Andere mensen zetten zich in voor een sportclub. Sportclubs die

Welkom in Oostende. Of dit boek in vogelvlucht

Recommend Documents