Welkom in Meander Medisch Centrum
Informatieavond non-hodgkinlymfoom en stamceltransplantatie 25 november 2014
Indolent non Hodgkin lymfoom en chronisch lymfatische leukemie Van oorzaak tot (nieuwe ontwikkelingen in) behandeling Josien Regelink Internist-hematoloog
non Hodgkin lymfoom • De belangrijkste vorm van bloedkanker • 3000 – 4000 nieuwe diagnoses/jaar in NL – 60% van de patiënten is > 60 jaar
• Er zijn > 50 soorten non Hodgkin lymfoom – – – –
Grote verschillen in prognose Grote verschillen in voorkomen Grote verschillen in beloop Grote verschillen in behandeling
Indolent non Hodgkin lymfoom? B ±90%
Agressief
Indolent
T ± 10%
Vormen van indolent B-NHL • Folliculair lymfoom – De meest voorkomende vorm van indolent B-NHL
• Marginale zone lymfoom – Er is soms een relatie met een infectie – Zeer laaggradige vorm van indolent B-NHL
• Lymfoplasmacytair lymfoom – Ook bekend als ‘Ziekte van Waldenström’ – Kenmerk: de aanwezigheid van ‘fout’ IgM-eiwit
Chronische lymfatische leukemie? • Een rijpe B-cel kanker gekenmerkt door de aanwezigheid van B-cellen in het bloed • 500 – 600 nieuwe diagnoses/jaar in NL – Incidentie oplopend tot 50/100.000 > 70 jaar – Zeldzaam familiair
• Meestal bij toeval gevonden • Vaak langdurig vrijwel geen symptomen • Grote variatie in beloop
Overeenkomst CLL en indolent NHL • Er zijn overeenkomsten in het ontstaan • Er zijn overlapziekten – Kenmerken van zowel CLL als indolent NHL
• Er zijn overeenkomsten in symptomen • Er zijn overeenkomsten in behandeling – Beide ziekten zijn niet te genezen – Bij beide ziekten speelt een ‘wait and see’ beleid een grote rol
Ontwikkeling van bloedcellen
B-cel ontwikkeling Kiemcentrum Plasmacel B-cel rijping Onontwikkelde B-cel
Geheugencel
Op elk niveau in deze ontwikkeling kan een indolent B-NHL of CLL ontstaan
Indolent B-NHL versus CLL • Indolent non Hodgkin lymfoom – Kwaadaardige cellen zitten opgehoopt in lymfklieren of aanverwante organen – Prognose afhankelijk van stadium, maar vooral ook van de specifieke diagnose
• Chronische lymfatische leukemie – Kwaadaardige cellen zijn aanwezig in het bloed – Prognose afhankelijk van stadium, genetische kenmerken
Ann Arbor stadiëring B-NHL
Stadium I
Stadium II
Stadium III
Stadium IV
A: zonder symptomen B: met symptomen (gewichtsverlies, koorts, nachtzweten)
Stadiëring CLL Rai stadiëring Stadium
Nieuwe patiënten Kenmerken
0
30%
Lymfecellen in bloed toegenomen
I
60%
én vergrote lymfklieren
II III
én vergrote lever of milt 10%
IV
én bloedarmoede én lage bloedplaatjes
Binet stadiëring Stadium
Nieuwe patiënten Kenmerken
A
60%
≤ 2 vergrote lymfeklierstations
B
30%
≥ 3 vergrote lymfeklierstations
C
10%
Bloedarmoede en/of lage bloedplaatjes
Voorkomen indolent B-NHL
Voorkomen CLL
B-NHL: verschijnselen bij diagnose • Klachten ten gevolge van het lymfegezwel • Vermoeidheid • B-symptomen – Gewichtsverlies (10% in 6 maanden) – Koorts – Nachtzweten
Mogelijke lokalisaties van B-NHL
CLL: verschijnselen bij diagnose • Altijd: – Toename witte bloedcellen (lymfecellen)
• Niet altijd: – Vergrote lymfklieren – Vergrote lever en/of milt – Te kort aan normale bloedcellen • Bloedarmoede, lage bloedplaatjes, lage afweercellen
– Vermoeidheid – Terugkerende infecties
Behandeling (1) • Lage stadia: afwachtend beleid: ‘wait and see’ – Behandeling in een laag stadium geeft geen betere overleving op lange termijn
• Doel behandeling: langdurige controle van de ziekte – Dus geen genezing – Maar wél langere overleving mét de ziekte
Behandeling (2) • Eerste keus ‘R’+ chemo – Chemo: niet selectieve behandeling gericht op sneldelende cellen – R=rituximab: selectieve behandeling van B-cellen – Bij sommige vormen indolent B-NHL wordt onderhoudsbehandeling ‘R’ gegeven
• ‘R’+ chemo kan bij succes eventueel met andere chemo worden herhaald
Behandeling (3) • In gevorderde stadia is er bij een geselecteerde patiënten met indolente B-NHL plaats voor autologe of allogene stamceltransplantatie • Bij snel recidief CLL na eerste keus behandeling is er bij een geselecteerde groep patiënten plaats voor allogene stamceltransplantatie
Rituximab (1) • Antilichaam tegen B-cellen (CD20) uit muizen – Bijwerking: allergische reacties!
• Op kwaadaardige B-cellen komt meer CD20 voor dan op gezonde B-cellen • Gezonde B-cellen worden ook aangetast – Deze moeten zich dus opnieuw vormen na behandeling – Bijwerking: infecties!
Rituximab (2) B-lymfecel Celdood
CD20
Rituximab
Nieuwe ontwikkelingen • Er is een toenemend inzicht in processen in de kwaadaardige B-cel • Hierdoor kunnen gerichte behandelingen worden ontwikkeld
Ontwikkeling in CLL (1) • Lenalidomide – In onderzoeksverband (Hovon 109 en 121 studie)
• Ibrutinib – Dit medicijn grijpt aan op processen in de CLL-cel – In onderzoek zijn er bij veelvuldig behandelde patiënten goede resultaten – Er is inmiddels een plaats voor behandeling bij sommige patiënten met recidief CLL
Ontwikkelingen in CLL (2) • Bcl-2 remmer – Bcl-2 speelt een belangrijke rol in de overleving van CLL – In eerder onderzoek hebben Bcl-2 remmers goede resultaten behaald bij veelvuldig behandelde patiënten – Waarschijnlijk kunnen patiënten met een recidief CLL binnenkort in het MMC meedoen aan een onderzoek met dit medicijn
Ontwikkeling in B-NHL (1) • Nieuwe anti-CD20 behandelingen – Bij een recidief is de gevoeligheid voor rituximab waarschijnlijk minder, een alternatief kan dan uitkomst bieden – In onderzoeksverband zijn er goede resultaten – Binnenkort worden één van deze middelen geregistreerd voor toepassing buiten studieverband
Ontwikkelingen in B-NHL (2) • Lenalidomide – In onderzoeksverband in combinatie met bendamustine (folliculair NHL, Hovon 110 studie)
• Ixazomib – Een medicijn wat ingrijpt op processen in de B-NHL cel – In onderzoeksverband (lymfoplasmacytair NHL, Hovon 124)
