Levensbeschouwelijk Centrum van Meander Medisch Centrum in Amersfoort inez van der spek (red.)
Voorwoord
Meander Medisch Centrum wil een open en gastvrij ziekenhuis zijn, waarin naast de medische verzorging ook plaats is om even op adem te komen voor patiënten, medewerkers en bezoekers. Dit boekje is een wegwijzer naar de ruimtes van rust en bezinning: de stilteruimte, de ruimte voor vieringen en concerten in de Foyer en de islamitische gebedsruimte. De aankleding en inrichting van deze ruimtes is gerealiseerd door de inzet van de Stichting Fondswerving Levensbeschouwelijk Centrum in de Nieuwbouw van Meander Medisch Centrum, de betrokkenheid van het Comité van Aanbeveling en dankzij de giften van kerken, eenmalige sponsoren en vele particulieren. Mede namens de vakgroep Geestelijke Verzorging wens ik u bij het lezen en bekijken van dit boekje veel inspiratie toe. Henk P. Bijma Voorzitter Stichting Fondswerving LBC
3
marie-josé burger
Over het Levensbeschouwelijk Centrum De tekst op de voorkant van dit boek staat op het raam bij de ingang van de stilteruimte van Meander Medisch Centrum. In het Nederlands en in het Latijn. De woorden zijn gekozen als inspiratiebron voor het Levensbeschouwelijk Centrum, waarvan de stilteruimte het hart vormt.
maak zacht wat is verhard, verwarm wat is verkild flecte quod est rigidum, fove quod est frigidum
De regels komen uit het middeleeuwse lied ‘Kom, heilige geest’, een lied als een gebed om kracht en troost. De woorden stonden gegraveerd in een steen in een muur van de oude locatie Elisabeth van Meander Medisch Centrum. Zo vormen ze een brug tussen verleden en toekomst.
4
5
Foto Patrick Siemons
Drie plekken Bij het Levensbeschouwelijk Centrum
vinden oecumenische vieringen vanuit
horen drie ruimtes die samen de diversiteit
de christelijke traditie plaats. Soms ook
van de samenleving weerspiegelen: de
wordt er een Open Foyer georganiseerd:
stilteruimte, de liturgische ruimte in de
bezielende bijeenkomsten rond dichters
Foyer en de islamitische gebedsruimte.
en denkers, zoals Etty Hillesum en Hans
Ze liggen verspreid maar horen toch bij
Andreus. Patiënten, soms in rolstoel of bed,
elkaar. De stilteruimte is een plek waar
familieleden en ziekenhuismedewerkers
iedereen kan binnenstappen, ongeacht
komen in de Foyer samen om te luisteren,
zijn of haar levensovertuiging, gelovig
te vieren, te lezen en te bidden.
of niet, jong of oud, ziek of gezond. De ruimte is altijd open en steeds brandt er
een lichtje. In de islamitische gebedsruimte
In het hoofdgebouw van de Verenigde Naties
kunnen moslimmedewerkers, -patiënten
werd in 1957 een stilteruimte geopend, op
en -bezoekers terecht voor rituele
initiatief van Dag Hammarskjöld, secretaris-
wassing en gebed. Verderop aan de Laan
generaal van de Verenigde Naties. Zijn
ligt de multifunctionele ruimte van de
plan werd gesteund door christenen,
Foyer. Doordeweeks is het een gewone
joden en moslims, die het ook grotendeels
open ruimte, maar op zondagochtend
financierden. Bij de opening van de ruimte
verandert de Foyer in een plek waar
zei Hammarskjöld: ‘Wij allemaal hebben
muziek klinkt, waar de vleugel of het
binnen in ons een plek voor stilte, omgeven
orgel wordt bespeeld, een koor zingt. Hier
met stilte. Dit huis, dat gewijd is aan werk
6
Oorsprong
en debat in dienst van vrede, hoort een
adem te komen, om moed te verzamelen
ruimte te hebben die gewijd is aan de
als je moeilijke gesprekken te wachten
stilte in de uiterlijke en de innerlijke
staan, om te bidden of te mediteren.
betekenis van het woord.’
De ruimte bestaat uit twee delen. Er is een grotere, open ruimte. Zittend op de
Deze stilteruimte van de VN wordt wel
bank laat je het ziekenhuis letterlijk en
beschouwd als de eerste stilteruimte in een
figuurlijk even achter je en kijk je uit over
openbaar gebouw. Voor Meander Medisch
de binnentuin en de polder daarachter.
Centrum was het vanzelfsprekend om een stilteruimte in de bouwplannen op te
Daarnaast is een kleinere ruimte, waarvan
nemen. Variërend op Hammarsjköld: in een
de deur dicht kan worden gedaan. Soms
huis dat gewijd is aan de zorg voor mensen
heeft iemand behoefte even op zichzelf te
en aan hun behandeling hoort een ruimte
zijn of met een paar anderen samen om
te zijn die gewijd is aan de stilte.
emoties te delen. Bezoekers kunnen gaan zitten aan de tafel om hun gedachten of
De stilteruimte
gebeden op te schrijven. Er staat een
Je komt de stilteruimte vanzelf tegen.
stalen ark, waarin je een briefje met je
Het kleine ovale gebouw ligt aan de Laan,
gebed, je wensen, je gedachten en je
de centrale ader van het ziekenhuis.
twijfels kunt stoppen. Maar natuurlijk kun
Letterlijk stil is het er dan ook niet. Maar
je er ook gewoon zitten om je te verliezen
stilte verwijst niet per se naar afwezigheid
in het bijzondere raam van Michel van
van geluid. Stilte is ook verstilling, het
Overbeeke, waarin telkens weer nieuwe
luisteren naar bronnen van innerlijke
elementen te ontdekken zijn. Schoonheid
kracht. De stilteruimte is een plek om op
die troost. 7
8
Foto Patrick Siemons
Bezieling
Tegelijkertijd is het Levensbeschouwelijk
je daar niet omheen. Ben ik mijn ziekte,
Centrum veel meer dan alleen die concrete
val ik ermee samen? Wie ben ik als
ruimtes. Het is ook een ontmoetingsplek,
persoon en samen met anderen? Weet
waar bespreekbaar wordt gemaakt wat
ik mij gedragen, wat mag ik hopen?
mensen beweegt, wat hun angsten en verlangens zijn, wat hen inspireert. Juist als
Het gaat bij ziekte om meer dan
de grond onder je voeten lijkt weggeslagen,
lijfsbehoud. Ook je ziel is in het geding.
groeit de behoefte aan bezinning en
Het Levensbeschouwelijk Centrum biedt
bezieling. Levensbeschouwing valt niet
een ruimte waar mensen stil kunnen
samen met één bepaalde levensovertuiging,
staan bij levensvragen, bij eindigheid en
religie of geloof. Zoals het woord al zegt,
sterfelijkheid, zin en zinloosheid, bij wat
betekent levensbeschouwing ‘het leven in
ziekte betekent in hun dagelijks leven.
ogenschouw nemen, vragen stellen aan
Het is een ruimte waar verhalen verteld
het leven.’ Juist bij ziekte en pijn kom
mogen worden, waar ethische vragen en visies over leven en dood worden besproken. Hier gaan patiënten en hun naasten evengoed als de zorgverleners van het ziekenhuis op zoek naar de bronnen waaraan zij kracht ontlenen – spirituele teksten, muziek, stilte, gesprekken met anderen.
9
Gastvrijheid Welkom, laat mij uw voeten wassen. Laat mij uw handen lezen met mijn hart. Laat als mijn zorgzaamheid verwart mij toe zelfs op uw ziel te passen. Laat mij uw haar in goede richting strijken. Laat mij de vrijheid geven die u zo verdient. Bent u mijn gast, mijn vijand of mijn vriend? Laat mij u zien, verder dan ogen kijken. Ik geef, en ik geef weer en het gaat stromen plotseling ontstaan er dromen voor onze ogen, zomaar wordt het waar. Zelfs in het donker zonneklaar kleuren ineens verenigbaar en alle schaamte weggenomen. Jantine Dijkstra, dichter en patiëntencontactpersoon bij Meander Medisch Centrum 10
Foto: Susanne Middelberg
“Wij hebben een healing environment willen maken, met aandacht voor de invloed van de omgeving van het ziekenhuis op de genezing”
Architect Hans van Beek van Atelier PRO: “Meander Medisch Centrum is een
onder druk staan op een rustgevende
ziekenhuis waar niet massa maar ruimte
manier hun weg kunnen vinden.
het beeldmerk is. Wij hebben een
De plaats en de uitstraling van de
healing environment willen maken,
stilteruimte zijn daarom zo gekozen
met aandacht voor de invloed van
dat deze goed herkenbaar en vindbaar
de omgeving van het ziekenhuis op
is voor patiënten, bezoekers en
de genezing. Een omgeving met een
personeel. Geen deur in een wand maar
lage drempel die niet afstoot, maar
een eigen plek. Een open toegang die
vertrouwenwekkend overkomt. Een
aandacht trekt, nieuwsgierig maakt en
omgeving waar mensen die toch al
mensen op hun gemak stelt.”
11
Michel van Overbeeke en zijn dochter aan het werk in GlasbewerkingsBedrijf Brabant 14
inez van der spek
Een raam als een droom Een ontmoeting met Michel van Overbeeke, beeldend kunstenaar
“Het meisje ziet haar weerspiegeling in
herfstachtige winterdag spreek ik hem
het water en vraagt zich af: wie ben ik?”
in zijn woonwerkatelier in een bedrijven-
Michel van Overbeeke (1942) heeft het over
complex op een steenworpafstand van
het figuurtje op het raam bij de ingang
het water. We zitten aan een tafel te
van de stilteruimte van Meander Medisch
midden van glazen sculpturen van de
Centrum, het kleinste van de twee ramen
kunstenaar en door hem verzamelde
die hij in opdracht heeft gemaakt. Het
Afrikaanse beelden. Af en toe klettert de
meisje van een jaar of zes ligt op haar
regen op het glazen dak.
knieën in het gras aan de waterkant. Ze buigt zich voorover en verwondert
“De vraag van het meisje is ook een vraag
zich over wat ze ziet.
voor de bezoeker”, zegt hij. “Juist in de ziekenhuisomgeving, waar iedereen
Het stromende water is de rivier de Eem,
geconfronteerd wordt met pijn en eindig-
die langs het ziekenhuis meandert. Zelf
heid. Wie ben ik? Hoe leef ik, wat is echt
woont Van Overbeeke vlak bij een andere
belangrijk?” Indringende vragen! Van
rivier, het Spaarne, in Haarlem. Op een
Overbeeke lacht. “Ja, maar zacht gesteld.”
15
Oermoeders
Het atelier is hoog en heel ruim, maar
Dit raam bestaat uit vier panelen in
monumentale vensters, nee, die kunnen
dezelfde basiskleuren groen en blauw als
er niet gemaakt worden. Hiervoor heeft
het kleinere raam. Maar hoe langer en
Van Overbeeke onderdak gevonden in het
aandachtiger je kijkt, hoe meer kleuren en
kunstenaarsatelier van Glasbewerkings-
vormen je ontdekt. “Het grote raam is als
Bedrijf Brabant in Tilburg. Dit bedrijf biedt
een droom”, zegt Van Overbeeke. “Je bent
kunstenaars de ruimte om met behulp van
even buiten de tijd geplaatst. Het kleine
geavanceerde technieken en materialen
meisje roept je dan weer terug naar de
hun projecten te realiseren. Volgende week
dagelijkse werkelijkheid.”
duikt hij het glasatelier in voor de laatste productiefase van het tweede, grote raam
De ondergrond van het raam is een
voor de stilteruimte.
natuurfoto met bomen, varens, bloemen
16
en stenen. De foto is gezeefdrukt op glas
op onderzoek uitgegaan bij de beroemde
met behulp van email en vervolgens
meesterglasblazers van Murano, bij
gebrand in de oven. Op de zeefdruk heeft
Venetië. Sindsdien werkt hij nauw met
Van Overbeeke een gezandstraalde tekening
hen samen voor de uitvoering van zijn
aangebracht. Bomen, vogels en veren,
glazen sculpturen. Hiertoe behoren ook vijf
bloemen en bladeren – een sprookjesachtige spectaculaire kroonluchters met in totaal werkelijkheid ontvouwt zich. En blijf goed
71 geblazen lampen met kleurige led-
kijken, want op een gegeven moment ontdek verlichting in het provinciehuis van Haarlem. je ze: de omtrekken van zeven oermoeders! In de wirwar van takken en bladeren blijken
De eerste opdracht voor een monumentaal
zich zeven natuurwezens te verschuilen
raam die Van Overbeeke kreeg, was voor
die draagsters zijn van leven.
de St. Bavo Kerk te Haarlem. Het werd een zeer kleurrijk en dynamisch raam, dat in
Vele tradities
2008 werd onthuld door koningin Beatrix.
Michel van Overbeeke is niet alleen
Naast de geschiedenis van de heilige Bavo
glaskunstenaar. Hij is geschoold als graficus
zijn er 24 scheppingsmythen uit alle delen
en heeft talloze kleurenetsen gemaakt.
van de wereld in verwerkt. Van Overbeeke:
Altijd nieuwsgierig naar het nieuwe heeft
“Ik ben enorm geïnteresseerd in religieuze
hij geëxperimenteerd met alle mogelijke
en spirituele tradities. Van huis uit ben ik
materialen en technieken. Van brons
Nederlands-hervormd. Mijn vader nam
en keramiek tot verf en fotografie. En
ons wel eens mee naar de katholieke
van sculpturen tot drieluiken en video.
kerk, gewoon om te kijken hoe het daar
Ruim vijftien jaar geleden daagde een
toeging. De Bijbel is een boek met een
galeriehouder in Groningen hem uit met
prachtige liefdesboodschap. Later ben ik
glas aan de slag te gaan. Van Overbeeke is
me in allerlei tradities gaan verdiepen. 17
Boeddhisme, hindoeïsme, islam… Maar ook
Stilte en openheid typeren ook de sfeer van
in de scheppingsverhalen van de Aboriginals
de stilteruimte in Meander Medisch Centrum.
in Australië, volken in Afrika en Noord-
De ruimte is voor iedereen toegankelijk,
Amerikaanse indianen. De beoefening
met of zonder religieuze achtergrond. Om
van yoga is voor mij belangrijk. Ik heb
bij jezelf te komen, kun je uit het raam de
me gebogen over klassieke boeken als de
tuin in staren. Of je draait je om en laat je
Chinese I Tjing en de Indiase Baghavad
ogen nog eens over het grote raam dwalen.
Gita. Ik heb reizen naar India en Turkije
Wie weet zie je dan plotseling de verrassing
gemaakt en met mensen gesproken over
die het raam nog in petto heeft: op de
hun spirituele leven.”
achtergrond verschijnt het dak van een huis! “Dit is het symbool van de mens”, licht
Openheid
Heeft al zijn onderzoek ertoe geleid dat hij
Van Overbeeke toe, “in onszelf vinden we onderdak.”
zich bij een bepaalde religieuze richting heeft aangesloten? “Nee, dat past niet zo bij
mij. Openheid voor het onbekende is wat
Het meisje aan het water op het kleine
Tekst van hoop
me drijft. Acceptatie van de ander. Net als
raam blijft een richtpunt. Wie de stilte-
in mijn kunst, blijf ik in het hele leven altijd
ruimte binnenkomt of verlaat, komt
zoeken. In mijn ogen is de enige zekerheid
langs haar. En langs de tekst van het
die wij mensen hebben dat er geen enkele
middeleeuwse lied: Verwarm wat is
zekerheid bestaat! Overgave aan het leven,
verkild, maak zacht wat is verhard.
aan de scheppende kracht van het leven,
Woorden die hoop en troost uitdrukken.
daar kunnen we naar streven. En geregeld de Zoals Michel van Overbeeke zegt: “De tekst stilte opzoeken, het denken achter je laten,
laat ons nadenken over het verleden
om zo het onnoembare toe te laten.”
en geeft ruimte voor de toekomst.”
18
Wat het is Het is onzin
Het is belachelijk
zegt het verstand
zegt de trots
Het is wat het is
Het is lichtzinnigheid
zegt de liefde
zegt de voorzichtigheid
Het is ongeluk zegt de berekening Het is alleen maar pijn zegt de angst
Het is onmogelijk zegt de ervaring Het is wat het is zegt de liefde
Het is uitzichtloos
Erich Fried (1921-1988)
zegt het inzicht
(vert. Geert van Ispendael)
Het is wat het is
Foto Gerda Kalmann
zegt de liefde
19
rosita steenbeek
Heling Toen mij gevraagd werd samen met een
het me toch. Er sprongen zelfs tranen in
reeks andere schrijvers een tekst te leveren
mijn ogen bij het zien van het verstilde
bij een schilderij dat we zelf mochten kiezen
kerkinterieur: de Sint Antoniuskapel in de
uit de collectie van het Centraal Museum in
Sint Janskerk te Utrecht van Pieter Jansz.
Utrecht dacht ik: alleen als een schilderij
Saenredam. Het was of ik midden in die
me onmiddellijk raakt.
herrie de zachte stappen hoorde van de
Mijn vader lag in het ziekenhuis, zijn
wegwandelende man over de oude zerken.
toestand was ernstig en ik kon aan niets
Ik bevond me in die hemelhoge ruimte
anders denken.
waar alles verleidt tot inkeer en tot
Op weg naar een lezing nam ik de
omgang met iets dat groter is dan jezelf.
bundel afbeeldingen van oude en moderne
Ik was daar tussen die witte, door het
schilderijen mee in de trein, zonder te
licht bezielde muren en werd overvallen
verwachten dat een kleine reproductie uit
door een gevoel van vrede.
die beperkte keus door de bezorgdheid om
Ik liet mijn vader het schilderij zien.
mijn vader heen zou kunnen breken. Tussen
Hij vond het erg mooi. Het is gemaakt
de babbelende medereizigers, gemusiceer
in de tijd waarin hij zo thuis was, de
en gejengel van telefoontjes, gebeurde
zeventiende eeuw.
21
De Sint Antoniuskapel in de Sint Janskerk te Utrecht (1645) van Pieter Jansz.Saenredam Image & copyrights Collectie Centraal Museum, Utrecht
Elke zondag ervoeren we de troost van
Het stukje over het schilderij wilde
het stiltecentrum waar we mijn vader
ik toch schrijven en samen met mijn
in zijn bed naartoe duwden. Soms
moeder ging ik het in het echt bekijken.
sliep hij tijdens de viering, soms volgde
Daarna bezochten we de Janskerk waar
hij gezang of stukken van de preek.
Saenredam had zitten schilderen en waar
Zijn leven lang had hij uit volle borst
mijn moeder voor het eerst samen met
meegezongen. Nu had hij de kracht niet
mijn vader naar de kerk was geweest.
om te zingen en deden wij dat voor hem.
Ik gaf het verhaal de titel ‘Stilte’.
‘Mijn adem is gebroken, mijn stem is
Toen de schilderijen werden tentoon-
zonder kracht en toch zal ik U loven.’ Het
gesteld, ook de Saenredam, en de
deed hem en ons altijd goed om daar te
catalogus verscheen waarin onze stukken
zijn, de vertrouwde teksten te horen, de
waren gebundeld, waren mijn moeder en
melodieën, woord en klank te geven aan
ik in Utrecht. Niet in het Centraal Museum
hoop, angst, verdriet. Je in een groter
maar in het ziekenhuis.
verband geplaatst te voelen. Samen stil
Precies een maand nadat mijn vader
te zijn met de andere zieken en hun
in onze armen overleed, belandden
naasten.
mijn moeder en ik na afloop van een
Het gevoel van verbondenheid dat je
‘troostetentje’ in het UMC ten gevolge van
hebt in een gewone kerkdienst was hier
een auto-ongeluk, waarbij de bestuurder,
nog sterker.
een neef van mijn vader, overleed.
Ondanks de inzet van de artsen en de
Weer ervoer ik de troost van het
zorg van zijn dierbaren stierf mijn vader.
stiltecentrum. Nu werd ìk plat op mijn
22
rug, met slangen aan mijn lijf vervoerd
“In het ziekenhuis zijn we om te
door de gangen.
genezen”, zei een voorganger,
Alles was anders geworden: mijn vader
“hier om te helen.”
dood, mijn moeder onbereikbaar, al dagen in coma gehouden, ik met gebroken
Stilte helpt daarbij.
rug en ribben, maar de woorden van de
Doordat het gepraat, de ruis,
liederen en van de bijbelteksten waren
verstomt, de vanzelfsprekendheden
dezelfde gebleven en hadden nog nooit
wegvallen, kun je afdalen naar een
zo vertrouwd geklonken.
diepere laag waar je ondanks verdriet
Nu zongen anderen voor mij.
en pijn vrede kunt vinden en kracht
Ik keek ernaar uit dat mijn moeder
en waarin je je verbonden voelt met
mee zou kunnen en na anderhalve
de anderen en nog dichter raakt
maand was het zo ver. Haar hoofd zat
aan het wonder van het bestaan.
in een metalen frame. Samen met de
anderen luisterden we naar de lezingen, de overdenkingen, de liederen. Voor mij en mijn moeder zo vertrouwd, maar ook voor minder kerkse en kerkelijke mensen hadden ze betekenis, deze formules, rituelen, het bij elkaar komen om te zingen, te bidden, te bespiegelen, stil te zijn.
23
24
Foto Gerda Kalmann
De Eeuwige zal voor je uit gaan als een licht op je weg De Eeuwige zal naast je gaan je beschermend met zijn arm De Eeuwige zal achter je zijn wanneer gevaar je in de rug bedreigt De Eeuwige zal onder je zijn een veilig net wanneer je valt De Eeuwige zal binnen je zijn je trooster in droeve dagen De Eeuwige zal rondom je zijn als een schild ter beschutting De Eeuwige zal boven je zijn om je zijn zegen te geven. De zegen van St. Patrick (Ierse monnik, 5e eeuw) 25
In de stilteruimte staat een stalen ark, gemaakt door Michel van Overbeeke. Hierin kun je een briefje met je gebed, je wens, je gedachten of je twijfels stoppen.
“Het wordt een vast ritueel. Twee kaarsjes branden: één voor mijzelf, mijn eigen zorgen, één voor anderen, mensen om wie ik geef en pieker.” “Ik weet niet goed tot wie ik mij moet richten, maar als U er bent, wilt U mij dan bijstaan in mijn ziekte?” “Een lichtje voor mama, voor kracht om te vechten zolang er iets te vechten valt. Voor moed en berusting als dat er niet meer is.” “Wie wil er voor mij bidden? Ik kan het zelf niet meer.”
26
27
Foto Patrick Siemons
inez van der spek
Meebuigen met de tuin De meeste van onze tuinen zijn om in te snoeien en te schoffelen, de krant te lezen en te barbecueën. We bezoeken het tuincentrum aan de rand van de stad en laden onze winkelwagen vol met plantjes, gereedschap en decoraties. Teruggekeerd gaan we vlijtig aan de slag om onze tuin verder op te schonen en te verfraaien. De tuin is een soort extra kamer. In andere tuinen zijn we nog meer bezige bijen. Mensen werken hard in hun volkstuin of hun moestuin om groente en fruit te laten groeien, om er zelf van te eten en uit te delen. Na gedane arbeid is het goed rusten. De tuinierster in haar stadstuintje ploft eindelijk neer in een luie stoel en pakt een kop thee. De volkstuinier strekt zijn benen en knikt tevreden naar zijn groentebedden. Als ze geluk hebben, vliegt bij allebei een vlucht vogels over.
29
De tuin die de stilteruimte van Meander
en geweld als de onze. We mogen onze ogen
Medisch Centrum omsluit, is een ander
niet sluiten voor de realiteit en moeten ons
soort tuin. Je zou kunnen zeggen, het is
inzetten om het beste ervan te maken.
geen actieve maar een passieve tuin. Natuurlijk zijn er wel mensen actief in
Ja, natuurlijk. Maar nu even niet, is de
deze tuin: hij is aangelegd en wordt
boodschap van de tuin rond de stilteruimte.
onderhouden. Maar op de eerste plaats is
Pijn en lijden zijn niet weg, maar voor even
deze tuin bedoeld om naar te kijken. Een
doen ze er het zwijgen toe. Vandaag hoeven
schouwspel om je rustig aan over te geven.
we ons niet schrap te zetten. Vandaag laten
Om passief van te genieten. Deze tuin is er
we ons uitnodigen om rustig mee te buigen
speciaal voor ons, de bezoeker, de patiënt,
met de paden in de tuin en het wuivende
de medewerker. Het is een geschenk.
gras.
Er hoeft niets tegenover te staan, geen inspanning, geen investering.
De tuinen van Meander Medisch Centrum zijn een ontwerp van DS Landschapsarchitecten
Een beroemde uitspraak van de Franse verlichtingsfilosoof Voltaire is: ‘Il faut cultiver notre jardin.’ We moeten onze tuin onderhouden. Met de tuin had hij de wereld op het oog. De achttiende-eeuwse wereld van Voltaire was al even vol rampen
30
te Amsterdam
31
Foto Ellen A-Tjak
Het Licht (Koran 24:35) God is het licht van de hemelen en de aarde De gelijkenis van Zijn licht is als een nis waarin zich een lamp bevindt; de lamp is omsloten door glas – dit glas schijnt als een stralende ster, aangestoken vanuit een gezegende olijfboom die haar oorsprong noch in het oosten, noch in het westen heeft. Haar olie geeft een gloed zelfs als het vuur haar niet zou aanraken Licht op licht! God leidt naar Zijn licht eenieder die daarheen geleid wil worden; en hiertoe schenkt God gelijkenissen aan de mens Want alleen bij God zijn alle dingen bekend. God is het licht van de hemelen en de aarde De gelijkenis van Zijn licht is als een nis waarin zich een lamp bevindt; de lamp is omsloten door glas – dit glas schijnt als een stralende ster, aangestoken vanuit een gezegende olijfboom die haar oorsprong noch in het oosten, noch in het westen heeft. Licht op licht! God leidt naar Zijn licht eenieder die daarheen geleid wil worden; en hiertoe schenkt God gelijkenissen aan de mens Want alleen bij God zijn alle dingen bekend.
32
Foto Frank Noordanus
Haar olie geeft een gloed zelfs als het vuur haar niet zou aanraken
33
folly hemrica
Er is altijd een doorwaadbare plaats Amersfoort betekent: doorwaadbare
eerder langs kronkellijnen gaat. Ongepland
plaats of voorde in de rivier de Eem (die
en onverwacht komen we onze grote liefde
vroeger Amer heette). Een drooggevallen
tegen en waar we niet meer op rekenden,
stuk in de rivierbedding, een oversteek,
dient zich zomaar aan. Of van de ene op
zodat wie wil zijn reis kan voortzetten.
de andere dag zijn we ziek en afhankelijk
Vanouds vestigden mensen zich rond die
van anderen, iets waar we ons helemaal
oversteekplaats. Iedereen kwam er immers
niet op hadden ingesteld. Zo is het leven:
langs, rijk en arm, mensen die een lange
achter elke bocht een ander vergezicht.
reis maakten en mensen die alleen even
Nooit voorspelbaar.
naar de overkant moesten. Een plek waar gegeten en gedronken werd, een plaats van
In Meander Medisch Centrum is elke zondag
ontmoeting. Nieuwe reisgenoten kon men
een viering. Voor de ramen in de Foyer hangt
er vinden en voedsel voor de verdere reis.
een groot doek met daarop de afbeelding
Een kleine oase voor wie op doortocht was.
van een meanderende rivier. Geen kabbelend beekje, maar een wilde stroom.
Een slingerende rivier is een mooie
De titel van het doek is Een doorwaadbare
metafoor voor het leven. Wij denken vaak
plaats. Kennelijk is het dat waar het in de
dat we ons langs rechte lijnen bewegen,
vieringen om gaat: een zoektocht naar een
maar wie goed kijkt ziet dat het leven
manier om de overkant te bereiken. Daarom
34
35
zijn in die rivier grote ‘stapstenen’ te zien, die aangeven dat dit kan. Dat we de hoop niet moeten opgeven, maar op zoek kunnen gaan naar een oversteekplaats. Welke zijn voor ons leven dan die stapstenen, wat helpt ons om niet te verdrinken? En wie zijn onze reisgenoten? Het zijn vragen die in de zondagse vieringen aan bod komen. In gebeden en liederen, in teksten, kaarsjes en muziek wordt naar antwoorden gezocht. Wie voor even of voor langere tijd in dit ziekenhuis verblijft, vindt er nieuwe reisgenoten. En hopelijk de moed om weer verder te gaan. Er is altijd een doorwaadbare plaats.
36
Lentewind Breek je een kersenboom open, dan zijn er geen bloemen. Maar de lentewind laat duizenden bloesems ontluiken!
Foto popejon2, Paddington, Australia (Creative Commons)
Zenmeester Ikkyu (1394-1481)
37
38
Over de auteurs marie-josé burger is geestelijk verzorger en ethica. Zij is als manager Geestelijke Verzorging verbonden aan Meander Medisch Centrum.
folly hemrica volgde na haar theologieopleiding een studie beeldhouwen en schilderen aan de Gerrit Rietveldacademie in Amsterdam. Tijdens haar werk als justitiepredikant (bijna 17 jaar) combineerde ze haar kunstenaarschap met het predikantschap en organiseerde vele kunstprojecten met gedetineerden. Ze werkt nu voornamelijk als beeldend kunstenaar.
inez van der spek is schrijfster van boeken en essays op het terrein van religie en cultuur, beeldende kunst en literatuur in het bijzonder. Daarnaast werkt ze als hoofd- en eindredacteur en schrijfcoach non-fictie.
rosita steenbeek is schrijfster van vele romans en ook een aantal boeken over Rome, waar ze het grootste deel van het jaar woont. Een van haar boeken is Intensive care waarin ze de moeilijke herstelperiode na een ernstig auto-ongeluk beschrijft.
39
Colofon samenstelling Marie-José Burger, Inez van der Spek teksten Marie-José Burger, Folly Hemrica, Inez van der Spek, Rosita Steenbeek fotografie Ellen A-Tjak, Gerda Kalmann, GlasBewerkingsbedrijf Brabant, Patrick Siemons, Frank Noordanus
redactie Inez van der Spek vormgeving Ontwerpgroep Lâle, Amersfoort stichting fondswerving levensbeschouwelijk centrum Gert van den Berg, bestuurslid Marie-José Burger, secretaris Henk Bijma, voorzitter Kees Hoogerhuis, penningmeester Aart Veldhuizen, bestuurslid Bas Verheij, bestuurslid
comité van aanbeveling Lucas Bolsius, burgemeester van Amersfoort Machiel van der Giessen, voorzitter Raad van Kerken Amersfoort (als opvolger van Kees Hoogendoorn sinds mei 2012) Melis van de Groep, burgemeester van Bunschoten Willem Oerlemans, neuroloog, oud-voorzitter medische staf Meander Medisch Centrum Rosita Steenbeek, schrijfster
40
41
