Wel of niet samen? De samenwerking tussen het Veiligheidshuis en het CJG in beeld
Auteurs: Frank van Summeren (MSc) Onderzoeker/adviseur Veiligheid, Partners+Pröpper Dave van Loon Projectmedewerker Kennisnetwerk Centra Jeugd en Gezin Datum: 6 juli 2010
KENNISNETWERK CENTRA JEUGD EN GEZIN POSTBUS 115 • 5260 AC VUGHT T. 073 657 67 46
[email protected]
•
WWW.KCJG.NL
1. Inleiding In het programma Samen werken, samen leven (2007) stond opgenomen dat iedere grote stad de beschikking moet hebben over zijn eigen veiligheidshuis, waarin gemeenten en haar veiligheidspartners samenwerken om jongeren en veelplegers op het rechte pad te houden. Hier worden verbindingen gemaakt tussen preventie, repressie en nazorg. Inmiddels is met de opening van het 45ste Veiligheidshuis een landelijk dekkend netwerk van veiligheidshuizen een feit.1 Een andere ontwikkeling die zich voordoet is de komst van de Centra voor Jeugd en Gezin (CJG’s). In 2008 zijn de eerste CJG’s geopend, laagdrempelige, fysieke inlooppunten waar ouders, kinderen en jongeren terecht kunnen voor vragen ten aanzien van opvoeding. In 2011 moet er een landelijk dekkend netwerk van CJG’s zijn gerealiseerd. Dat betekent dat iedere gemeente over minimaal één CJG beschikt, dat moet zorg dragen voor vroegtijdige signalering van problemen en coördinatie van hulpverlening. Voor een effectieve aanpak van problemen van jeugdigen lijkt samenwerking tussen het Veiligheidshuis en het CJG noodzakelijk. Waar een CJG zich richt op signalering en preventie, daar opereert het Veiligheidshuis preventief en signalerend, bestuursrechtelijk en strafrechtelijk. Door samenwerking tussen het Veiligheidshuis en het CJG kan worden voorkomen dat er een onnodige overlap ontstaat. “In het Veiligheidshuis werken instanties als het Openbaar Ministerie, de Raad voor de Kinderbescherming, politie, reclassering, Bureau Jeugdzorg en de leerplichtambtenaar samen om ervoor te zorgen dat jongeren die zich hebben misdragen niet in herhaling vallen. Vaak is bij deze jongeren ook sprake van problemen in het gezin. Het Centrum voor Jeugd en Gezin is primair gericht op preventie voor alle jeugdigen. Laagdrempeligheid staat daarbij voorop. Daarom ligt het niet voor de hand om het Veiligheidshuis onderdeel te laten zijn van het Centrum voor Jeugd en Gezin. Samenwerking tussen het Centrum voor Jeugd en Gezin en (de partners van) de veiligheidsketen, waar mogelijk via het Veiligheidshuis, is echter van essentieel belang voor een goede aansluiting tussen de strafrechtelijke aanpak van jongeren en de achterliggende gezinsproblematiek.” Aldus Minister Rouvoet van het Ministerie van Jeugd en Gezin. In deze publicatie wordt ingegaan op de samenwerking tussen het Veiligheidshuis en het CJG. Allereerst wordt afzonderlijk ingegaan op de ontwikkeling die het Veiligheidshuis en het CJG hebben doorgemaakt. Vervolgens wordt door middel van een vergelijking van het CJG met het Veiligheidshuis aangegeven waarom samenwerking tussen beiden wenselijk is. Ten slotte wordt aan de hand van een drietal praktijkvoorbeelden uit Maastricht, Nijmegen en Breda weergegeven hoe de samenwerking tussen het Veiligheidshuis en het CJG concreet vorm kan krijgen.
1
Ministerie van Justitie en ministerie van BZK, Veiligheidshuizen: achtergronden, doelstellingen, borging en verdere ontwikkeling, 2010.
2
2. Het Veiligheidshuis Het Veiligheidshuis is ‘een lokaal of regionaal samenwerkingsverband tussen verschillende veiligheidspartners gericht op een integrale, probleemgeoriënteerde aanpak van criminaliteit en het bevorderen van de sociale veiligheid’.2 Het is een huis waarin diverse partnerorganisaties afkomstig uit verschillende disciplines, waaronder gemeente, justitiepartners, woningcorporaties en diverse zorg- en welzijninstellingen, gezamenlijk onder één dak werken. Dat betekent dat de aanwezige medewerkers hun eigen organisatie vertegenwoordigen op één gezamenlijke werkplek waar zij ook fysiek aanwezig zijn.3 Een tweede kenmerk van het Veiligheidshuis, is dat de invulling van het beleid wordt bepaald op decentraal niveau, waardoor de aanpak kan worden afgestemd op de lokale veiligheidsopgaven, van woninginbraak tot radicalisering. De gemeente vertolkt een sleutelrol bij de aanpak van deze problemen, zij onderneemt actie op buurt- en wijkniveau, meestal naar aanleiding van signalen uit het Veiligheidshuis. Een derde kenmerk van het Veiligheidshuis is dat er in dit samenwerkingsverband niet alleen op beleidsniveau, maar ook op operationeel niveau wordt samengewerkt. Betrokken organisaties brengen op operationeel niveau hun producten en diensten bij elkaar. Het gevolg is een gezamenlijk instrumentarium, bestaande uit een breed pakket van in te zetten interventies, waarmee maatwerk kan worden geleverd. Op casusniveau moet dat leiden tot een gezamenlijk plan van aanpak dat specifiek is afgestemd op de behoeften van de individuele cliënt.4 HET VEILIGHEIDSHUIS Bredere samenwerking tussen justitiële, bestuurlijke, zorg- en welzijnspartners. De gemeente voert de regie over de zorgketen en justitie over de strafrechtketen. Combineren van straf en zorg. Combinatie van strafrechtelijke interventies, bestuurlijke maatregelen en hulpverleningstrajecten. Gebiedsgerichte, groepsgerichte, persoonsgerichte en systeemgerichte aanpak. Het Veiligheidshuis heeft de afgelopen jaren een ontwikkeling doorgemaakt. Er worden drie vormen van samenwerking onderscheiden: het sectoraal, intersectoraal en integraal Veiligheidshuis.5 Gezamenlijk geven zij aan welke weg veiligheidshuizen volgen om zich te ontwikkelen tot een integraal Veiligheidshuis.
Het sectoraal Veiligheidshuis In het Sectoraal Veiligheidshuis ligt de focus op de strafrechtketen. De oriëntatie ligt op strafrechtelijke interventies. In deze variant van het Veiligheidshuis zijn over het algemeen alleen
2
COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, Quick scan veiligheidshuizen, 2008. COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, Quick scan veiligheidshuizen, 2008. 4 Van Summeren, F.A.A., Het Veiligheidshuis, samenwerken aan veiligheid, Onderzoek naar de samenwerking tussen partnerorganisaties in een zestal veiligheidshuizen in de provincie Limburg, 2009. 5 College van procureurs generaal, Veiligheidshuizen, een visie op de doorontwikkeling, 2008. 3
3
justitiële partners betrokken. Het Sectoraal Veiligheidshuis richt zich hoofdzakelijk op de drie hoofdthema’s van het Veiligheidshuis eventueel aangevuld met één of enkele lokale veiligheidsthema’s. De regie ligt in het Sectoraal Veiligheidshuis uitsluitend bij het Openbaar Ministerie.6
Het intersectoraal Veiligheidshuis In het intersectoraal Veiligheidshuis ligt de nadruk niet langer op de strafrechtketen, maar wordt uitgegaan van een samenwerking tussen de justitiële keten en de zorgketen. In deze variant van het Veiligheidshuis nemen niet alleen justitiële partners deel, maar zijn ook zorgpartners betrokken. In het intersectoraal Veiligheidshuis wordt over het algemeen een tweesporen regie gehanteerd. Dat betekent dat de gemeente de regie voert over de zorgketen en dat het Openbaar Ministerie haar regierol behoudt over de justitiële keten.7
Het integraal Veiligheidshuis In het integraal Veiligheidshuis ligt de focus op een brede vorm van netwerksamenwerking op lokaal dan wel regionaal niveau. Het verbinden van het strafrecht, zorg, toezicht en bestuurlijke handhaving is voor deze vorm van samenwerking essentieel.8 In het integraal Veiligheidshuis voert de gemeente de regie. Het Openbaar Ministerie behoudt haar regierol over de justitiële keten, maar deze keten vormt slechts één enkel onderdeel van het integraal lokaal veiligheidsbeleid dat leidend is in dit type Veiligheidshuis.9
SECTORAAL VEILIGHEIDSHUIS Opereren op wijkniveau
INTERSECTORAAL VEILIGHEIDSHUIS Opereren op lokaal niveau
Focus op strafrechtketen
Koppeling justitiële- en zorgketen
Justitiepartners
Justitiepartners, bestuurlijke organisaties en zorg- en welzijninstellingen Twee-sporen regie (het OM voert de regie over de justitiële keten en de gemeente over de zorgketen) Breed instrumentarium van interventies Integrale persoonsgerichte aanpak
OM voert de regie
Nadruk op strafrechtelijke interventies Gebiedsgerichte aanpak
INTEGRAAL VEILIGHEIDSHUIS Opereren op lokaal/ regionaal niveau Koppeling justitiële- en zorgketen Justitiepartners, bestuurlijke organisaties en zorg- en welzijninstellingen Gemeentelijke regierol
Breed instrumentarium van interventies Integrale persoonsgerichte aanpak
6
Van Os, Het veiligheidshuis: geen speler, maar een speelveld, 2010. Van Montfoort, Evaluatie Justitie in de Buurt nieuwe stijl, 2008. 8 Van Montfoort, Evaluatie Justitie in de Buurt nieuwe stijl, 2008. 9 Partners+Pröpper, Onderzoek naar lokale sturing op veiligheidsbeleid, in samenwerking met de Politie Academie, in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), 2010. 7
4
3. Het Centrum voor Jeugd en Gezin In het programma ‘Alle kansen voor alle kinderen’ van het Ministerie voor Jeugd en Gezin (2007) is vastgelegd dat in 2011 ouders, kinderen en jongeren met alle mogelijke vragen over gezondheid, opgroeien en opvoeden én voor hulp op maat terecht kunnen bij een laagdrempelig en herkenbaar Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG).10 Het CJG heeft als taak de huidige opvoed- en opgroeiondersteuning te verbinden, te verbeteren en te versterken en richt zich daarbij op kinderen en jongeren van -9 maanden tot 23 jaar, en hun ouders. Het CJG moet tegengaan dat kinderen in de hulpverlening tussen wal en schip vallen en instanties onvoldoende met elkaar samenwerken. Tevens wil men met het CJG bereiken dat problemen vroegtijdig gesignaleerd worden en dat snel, goed en gecoördineerd advies en hulp op maat vanzelfsprekend wordt op basis van ‘één gezin, één plan’. De gemeente voert de regie over het proces om sluitende samenwerkingsafspraken te maken tussen de instanties die samenwerken in een CJG. Dit is wettelijk vastgelegd in de Wet op de Jeugdzorg.11 In veel gemeenten is er al een functionerend CJG. Andere gemeenten zijn op dit moment in de ontwikkelingsfase. Het ministerie voor Jeugd en Gezin heeft een landelijk basismodel ontwikkeld, hetgeen het uitgangspunt vormt voor het CJG.12 Volgens dit basismodel heeft het CJG in ieder geval de volgende functies. BASISFUNCTIES CJG Jeugdgezondheidszorg (consultatiebureaus en GGD). Vijf preventieve Wmo-taken: 1. Informatie en advies geven. 2. (Vroeg) signaleren van problemen. 3. Mensen verwijzen naar het lokale en regionale hulpaanbod. 4. Licht pedagogische hulp bieden. 5. De zorg voor jongeren en gezinnen coördineren. Een schakel met Bureau Jeugdzorg Een schakel met onderwijs, via de zorg- en adviesteams (ZAT’s). Iedere gemeente krijgt echter veel vrijheid om het CJG op haar eigen manier in te vullen, daarbij rekening houdend met de lokale situatie. Naast de basisfuncties zijn er veel gemeenten die andere functies aan het CJG koppelen: OVERIGE FUNCTIES CJG Kinderopvang, voor- en vroegschoolse educatie Leerplichtcontrole Schakel met brede school en passend onderwijs Algemeen maatschappelijk werk Jongerenwerk
Eerstelijnszorg (zoals huisarts) Schuldhulpverlening Politie en Justitie Een schakel met het Veiligheidshuis
10
Ministerie van Jeugd en Gezin, Het Centrum voor Jeugd en Gezin, 2010. Tweede Kamer, vergaderjaar 2008–2009, 31 977, nr. 3, Memorie van toelichting wijziging Wet op de jeugdzorg in verband met het opnemen van een gemeentelijke verantwoordelijkheid voor de jeugdketen. 12 Ministerie van Jeugd en Gezin, Basismodel CJG, 2007. 11
5
4. Waarom samenwerking tussen Veiligheidshuis en CJG? De CJG’s en de veiligheidshuizen zijn het antwoord op de vraag naar meer samenhang in het jeugden veiligheidsbeleid. Samenwerking tussen beiden draagt bij aan de vroegtijdige, effectieve aanpak van multi-probleemsituaties bij jeugdigen met een sterk risico op afwijkend, dan wel crimineel gedrag. Waar een CJG zich richt op signalering en preventie, daar opereert het Veiligheidshuis preventief en signalerend, bestuursrechtelijk en strafrechtelijk. Samenwerking tussen beiden moet onnodige overlap voorkomen.13 Andere redenen voor samenwerking zijn: – – –
Signalen vanuit verschillende deelgebieden (overlast en veiligheid, jeugdbescherming en vrijwilligere zorg) verbinden. Efficiënter werken door interventies tijdig af stemmen en afstemmingsproblemen te voorkomen. Zorgmijders traceren en shoppen in hulpverlening reduceren.
Het Veiligheidshuis en het CJG hebben dus veel aanknopingspunten voor samenwerking. Echter, het Veiligheidshuis en het CJG vertonen ook een aantal belangrijke verschillen die de samenwerking kunnen bemoeilijken. Hieronder worden een aantal aspecten van het Veiligheidshuis en het CJG naast elkaar geplaatst. Het schema laat goed zien waarom afstemming tussen het CJG en het Veiligheidshuis gewenst is.
Doel en aanpak
Doelgroepen
(kern)partners
VEILIGHEIDSHUIS Terugdringen van overlast en criminaliteit van risicogroepen en veelplegers door een integrale, probleemgeoriënteerde en persoonsgerichte aanpak, waarbij straf en zorg gecombineerd wordt in één plan. Risicojongeren (tot 23 jaar) en veelplegers, overlastveroorzakers en slachtoffers.
CENTRUM VOOR JEUGD EN GEZIN Laagdrempelige ondersteuning bij opvoedings- en opgroeivragen van ouders en jeugdigen. Het vroegtijdig signaleren van problemen en bieden van hulp op maat. Één gezin, één plan bij zorg voor Multiprobleemgezinnen. Alle jeugdigen van -9 maanden tot 23 jaar en hun ouders en individuele jeugdigen of gezinnen met een vastgesteld risico of problematiek.
Gemeente(n), politie, openbaar Ministerie, Raad voor de Kinderbescherming, reclassering, welzijnorganisaties en zorginstellingen.
Jeugdgezondheidszorg, schakel met Bureau Jeugdzorg en schakel met onderwijs via ZAT’s (verplicht). Maatschappelijk werk, jeugd- en jongerenwerk, Leerplicht, eerstelijnszorg, GGZ, kinderopvang en voorschoolse educatie, schulphulpverlening, politie en justitie (facultatief).
13
Ministerie van Justitie, ministerie van BZK en ministerie van Jeugd en Gezin, Jeugdketens sluitend verbinden: de samenwerking Zorg- en adviesteam, Centrum voor Jeugd en Gezin, Veiligheidshuis, 2010.
6
Organisatievorm
Regie
Oriëntatie Invalshoek
Interventies
Intake Schaalniveau Wettelijke basis Financiering
Samenwerkingsverband van verschillende organisaties in ketens onder één dak. Gemeente (zorgketen) en het Openbaar Ministerie (justitieketen). Preventie, signalering, repressie en coördinatie Gebiedsgerichte, groepsgerichte, persoonsgerichte en systeemgerichte aanpak. Combinatie van strafrechtelijke interventies, bestuurlijke maatregelen en hulpverleningstrajecten Via één of meerdere partners. Regionaal Wet Tijdelijk Huisverbod Financiering door justitie, gemeente en provincie.
Samenwerkingsverband van verschillende organisaties in één netwerk. Gemeente
Preventie, signalering, toeleiding naar hulp en coördinatie. Persoonsgerichte en systeemgerichte aanpak. Hulpverleningstrajecten
Fysiek laagdrempelige toegang, inloopfunctie (frontoffice CJG). Lokaal Wet op de Jeugdzorg, WMO Brede doeluitkering CJG, aangevuld met lokale middelen.
5. Drie voorbeelden uit de praktijk 5.1 Maastricht: volledige integratie Het Veiligheidshuis Maastricht In 1997 wordt het Justitie in de Buurt (JiB) kantoor geopend in Maastricht. Het JiB kantoor in Maastricht heeft zich vervolgens ontwikkeld tot een volwaardig Veiligheidshuis. In 2009 wordt het Veiligheidshuis Maastricht verkozen tot ‘best practice’ onder de veiligheidshuizen. In 2010 wordt het Veiligheidshuis Maastricht vervolgens aangewezen als proeftuin voor de veiligheidshuizen. Het Limburgse model waartoe het Veiligheidshuis Maastricht behoort, is gezien de gekozen ontwikkelingsschaal (provinciebreed), de regionale werking (veiligheidshuizen per politiedisctrict) en de integrale benadering (justitie- en zorgpartners onder één dak), redelijk uniek.14
Het Centrum voor Jeugd en Gezin Maastricht Het eerste CJG-loket in Maastricht is in 2010 geopend in het wijkservicepunt Wyckerpoort/ Wittevrouwenveld. Het CJG biedt kinderen, jongeren en ouders/verzorgers ondersteuning bij vragen over opgroeien en opvoeden. Partners die deelnemen aan het CJG zijn ondermeer Bureau Jeugdzorg, Bureau Halt, GGD Zuid Limburg, Groenekruis Domicura, INNOVO, Jongleren, Leerplicht, Limburgs Voortgezet Onderwijs (LVO) en Trajekt. Daarnaast vindt er samenwerking plaats met het Veiligheidshuis. De frontoffice van het CJG doet dienst als loket. Als blijkt dat de casuïstiek meer expertise vraagt, doet het loket een beroep op de backoffice. De backoffice arrangeert het aanbod op basis van de
14
Interview met Procesmanager Veiligheidshuis Maastricht. 7
hulpvraag. Dit aanbod kan bestaan uit een pakket van producten en diensten, dat door diverse betrokken partners wordt aangeboden.
De samenwerking tussen het Veiligheidshuis en het CJG in Maastricht In het Veiligheidshuis Maastricht zijn de zorg- en justitieketen bij elkaar gebracht (er wordt nu ook wel gesproken over het Zorg- en Veiligheidshuis). De procesmanagers zijn zowel in de zorg- als de justitieketen werkzaam, hetgeen de samenwerking tussen beide ketens vereenvoudigd. De samenwerking tussen het CJG en het Veiligheidshuis is op een zelfde manier georganiseerd. Er vindt frequent afstemming plaats tussen de procescoördinatoren van het CJG en de procesmanagers van het Veiligheidshuis. Daarnaast verrichten de procescoördinatoren hun werkzaamheden ook regelmatig vanuit het Veiligheidshuis, waardoor zij letterlijk samen onder één dak actief zijn. Op dit moment gaan er stemmen op om zowel de frontoffice als de backoffice van het CJG en het Veiligheidshuis in Maastricht te integreren en samen te brengen onder één dak.15 In het figuur op de volgende pagina is de samenwerking tussen het CJG en het Veiligheidshuis in de Maastrichtse situatie weergegeven.
Voor- en nadelen van samenwerkingsvorm −
−
−
−
15
Belangrijk voordeel van deze samenwerkingsvorm is dat de procescoördinatoren van het CJG en de procesmanagers van het Veiligheidshuis intensief en samen onder één dak met elkaar samenwerken. Voordeel van de integratie van de frontoffice en de backoffice van het CJG en het Veiligheidshuis onder één dak is dat de (fysieke) afstand tussen de verschillende partners verder afneemt, hetgeen de samenwerking vereenvoudigt. Belangrijk verschil tussen het CJG in tegenstelling tot het Veiligheidshuis is de inloopfunctie die het vervult waar ouders en jeugdigen terecht kunnen voor vragen. Wanneer het Veiligheidshuis en het CJG in Maastricht integreren en samen worden gebracht onder één dak doet dit mogelijk afbreuk aan het laagdrempelige imago van het CJG. Tweede mogelijke nadeel is dat deze toekomstige samenwerkingsvorm leidt tot een geïntegreerd en veel groter netwerk wat een grotere coördinatielast met zich meebrengt.
Interview met Procesmanager Veiligheidshuis Maastricht. 8
Politiek
Wethouder Welzijn
Burgemeester
© Partners + Pröpper B.V.
CJG Bestuurlijk niveau
Managementniveau
Coördinator CJG
Procescoördinator r
Operationeel niveau
Zorgcoördinator
VH Kwartiermaker
Procesmanager zorgketen
Procesmanager justitieketen
Casusmanager
Casusmanager
9
5.2 Breda: integratie van het Veiligheidshuis met de backoffice van het CJG Het Veiligheidshuis Breda Het Veiligheidshuis in Breda opende in januari 2006 haar deuren onder regie van de gemeente Breda en het Openbaar Ministerie. Het Veiligheidshuis is samen met het Arrondissementsparket gevestigd in het centrum van Breda.16 In het Veiligheidshuis Breda werken de volgende instellingen samen: gemeente Breda, Openbaar Ministerie, Surplus Welzijn, Slachtofferhulp Nederland, Bureau Halt, Bureau Jeugdzorg, Raad voor de Kinderbescherming, Reclassering, Novadic-Kentron, Politie en de Penitentiaire inrichting van Breda. 17 De doelstellingen van het Veiligheidshuis Breda zijn het voorkomen van eerste delicten, het terugdringen van recidive en het verlenen van adequate zorg voor slachtoffers. Een groot deel van de doelgroep bestaat uit kinderen en jongeren. Het gaat hier niet alleen om jeugd die wetsovertredingen heeft begaan of al in aanraking is geweest met justitie. Er is ook veel aandacht voor preventie en het vroegtijdig signaleren van risico’s en problemen.18 Het Veiligheidshuis heeft twee overlegvormen gericht op jeugdigen19: − Het preventief casusoverleg jongeren. Dit overleg richt zich op jeugdigen die nog geen misdaad hebben gepleegd, maar waarover wel zorgen bestaan van bijvoorbeeld GGZ, de school en/ of verslavingszorg. − Het harde kern jongerenoverleg. Dit overleg richt zich op jongeren die al wel een (of meerdere) wetsovertreding(en) hebben begaan. In deze overleggen worden de signalen van de verschillende partners bijeengebracht. Wanneer de problematiek acuut en/ of schrijnend wordt bevonden en het gaat om complexe problemen die een multidisciplinaire en integrale oplossing vereisen, wordt er door de partners afgesproken wat er door wie moet gebeuren.
De Centra voor Jeugd en Gezin in Breda Het CJG in Breda is ontstaan in 2008 en is nog volop in ontwikkeling. Het is een samenwerkingsverband tussen de gemeente, GGD, Welzijn, Bureau Jeugdzorg, maatschappelijk werk en de thuiszorg. Bij de oprichting is duidelijk onderscheid gemaakt tussen de frontoffice en de backoffice.20 In Breda probeert men de frontoffices zo dicht mogelijk bij de doelgroep te organiseren en aan te sluiten op natuurlijke vindplaatsen voor kinderen, jongeren en ouders. Daarom zijn er op drie brede scholen fysieke inlooppunten gecreëerd. Op termijn worden er mogelijk op meer locaties loketten geopend. Daarnaast is er een virtuele frontoffice (www.cjgbreda.nl) ontwikkeld. De frontoffices werken samen met het onderwijs (ZAT), de consultatiebureaus, jeugdgezondheidszorg, de
16
Gemeente Breda, visie veiligheidshuis Breda, 2010 Veiligheidshuis Breda, de partners van het veiligheidshuis, 2010 18 Veiligheidshuis Breda, Het Veiligheidshuis Breda - Visie, strategie, doelstellingen, 2006 19 Veiligheidshuis Breda, Preventief Casus Overleg, 2006 20 Gemeente Breda, Eigen kracht (her)vinden: plan van aanpak en routekaart Centrum voor Jeugd en Gezin Breda, 2008 17
10
buurtnetwerken en de politie. Vanuit de frontoffice wordt er, indien nodig, doorverwezen naar de backoffice21. Bij de inrichting van de backoffice is men zoveel mogelijk uitgegaan van bestaande samenwerkingsverbanden. In 2003 is in Breda ‘Samen Starten’ gelanceerd. Binnen deze aanpak werkten negen organisaties samen in een ketenaanpak voor systematisch en eenduidig signaleren, methodisch interveniëren en het coördineren van de hulpverlening aan (zorgmijdende) risicogezinnen. De backoffice van het CJG is in Breda gerealiseerd door de visie en werkwijze van Samen Starten uit te breiden naar de totale leeftijdsgroep 0 – 23 jaar waarin lichtere tot zwaardere problematiek wordt besproken.22
De samenwerking tussen het Veiligheidshuis en het CJG in Breda Het CJG is, naast verantwoordelijk voor de informatie- en adviesvoorziening en aanbieder van licht pedagogische hulpverlening (frontoffice) ook verantwoordelijk voor de coördinatie van zorg (backoffice). De kinderen en jongeren die door de partners van het Veiligheidshuis worden geholpen, met name de groep die besproken wordt in het preventief casusoverleg, zijn ook een belangrijke doelgroep van het CJG. Bij beide samenwerkingsverbanden zijn deels dezelfde partners betrokken en de doelgroep komt grotendeels overeen. Daarom is er in Breda voor gekozen om het CJG en het Veiligheidshuis zo veel mogelijk te integreren. Achterliggend idee is dat zo wordt voorkomen dat jeugdigen in meerdere overleggen worden besproken en overlap ontstaat. Uitgangspunt is kortom één gezin, één plan.23 Omdat het Veiligheidshuis in Breda al goed functioneert, is besloten het CJG zoveel mogelijk te laten aansluiten bij de samenwerkingsafspraken en overlegstructuren die er vanuit het Veiligheidshuis al waren in het kader van signalering en preventie. Dit gebeurt in de praktijk door de backoffice van het CJG volledig te integreren in het Veiligheidshuis. De samenwerking tussen het Veiligheidshuis en de CJG’s in Breda kenmerkt zich kortom door een nauwe integratie van de backoffice van het CJG en de overlegvormen binnen het Veiligheidshuis. De backoffice van het CJG is gevestigd in het Veiligheidshuis, waar de frontoffices van het CJG op verschillende laagdrempelige locaties van de stad zijn gesitueerd. Op de volgende pagina is de samenwerking in Breda schematisch weergegeven.24
Voor- en nadelen van samenwerkingsvorm − − −
Belangrijk voordeel van deze vorm van samenwerking is dat de partners van de backoffice van het CJG en het Veiligheidshuis intensief en op één locatie met elkaar samenwerken. Tweede voordeel is dat de frontoffice van het CJG haar laagdrempelige imago behoudt, doordat zij los van het Veiligheidshuis op een aantal locaties in de stad is gevestigd. Een mogelijk nadeel van deze vorm van samenwerking is dat de (fysieke) afstand tussen de frontoffice en de backoffice groot is. De frontoffice dient indien nodig door te verwijzen naar de backoffice, maar dit wordt bemoeilijkt, doordat zij niet op één fysieke locatie werkzaam zijn.
21
Gemeente Breda, Eigen kracht (her)vinden: plan van aanpak en routekaart Centrum voor Jeugd en Gezin Breda, 2008 22 Idem. 23 Interview met Ketenmanager Veiligheidshuis Breda. 24 Gemeente Breda, Eigen kracht (her)vinden: plan van aanpak en routekaart Centrum voor Jeugd en Gezin Breda, 2008
11
5.3 Nijmegen: geen integratie, wel samenwerking Het Veiligheidshuis Nijmegen Het Veiligheidshuis Nijmegen opende op 20 april 2009 haar deuren. Hiermee was Nijmegen de eerste gemeente in Gelderland met een volledig operationeel Veiligheidshuis. Inmiddels lopen alle casusoverleggen binnen het Veiligheidshuis. Zowel de aanpak van veelplegers als de nazorg voor veelplegers zijn ondergebracht in het Veiligheidshuis. Een volgende belangrijke stap voor het Veiligheidshuis is de toetreding van omliggende gemeenten uit de regio Nijmegen.25
Het Centrum Voor Jeugd en Gezin Nijmegen De gemeente Nijmegen kent zeven CJG’s, waarin verschillende organisaties samenwerken om kinderen en ouderen te ondersteunen. Dit zijn de gemeente Nijmegen, GGD Regio Nijmegen, KION, Bureau Jeugdzorg, Tandem Welzijn, NIM, R75, MEE Gelderse Poort, Interlokaal, Regie van de Zorg, ROC Nijmegen en de scholen in het primair en voortgezet onderwijs. Recent is gestart met het maken van een verbinding tussen het CJG en het Veiligheidshuis.26
De samenwerking tussen het Veiligheidshuis en het CJG in Nijmegen De verbinding tussen het Veiligheidshuis en het CJG staat in Nijmegen nog in de kinderschoenen. Er is nog geen backoffice. Het Veiligheidshuis en de CJG’s in Nijmegen zijn, in tegenstelling tot in Breda en
25 26
Beke, Gelderse Monitor: overzicht van Veiligheidshuizen en Centra voor Jeugd en Gezin, 2010. Beleidsmedewerker Maatschappelijke Ontwikkeling gemeente Nijmegen.
12
Maastricht, niet geïntegreerd. Desondanks werkt het Veiligheidshuis nauw samen met de verschillende CJG’s en de wijkteams.27 Zo is er ten aanzien van huiselijk geweld een brug geslagen tussen de zorg- en justitieketen door middel van een wekelijks screeningsoverleg. Wanneer er sprake is van een complexe casuïstiek wordt onderling tussen de wijkteamregisseur, de procesregisseur van het CJG en de procesmanager van het Veiligheidshuis bepaald wie in de casus het voortouw neemt. Indien zij er onderling niet uitkomen, wordt opgeschaald.28
Voor- en nadelen van samenwerkingsvorm −
−
Belangrijk voordeel van deze vorm van samenwerking is dat de frontoffice van het CJG haar laagdrempelige imago behoudt, doordat zij los van het Veiligheidshuis op verschillende locaties in de stad is gevestigd. Het ontbreken van een backoffice bij het CJG heeft als consequentie dat een structurele vorm van samenwerking tussen partners zich beperkt tot de frontoffice.
6. Tot slot Samenwerking is gewenst Of het Veiligheidshuis moet samenwerken met het CJG is allang geen punt van discussie meer bij de meeste gemeenten. Door samenwerking kunnen de problemen van jeugdigen in verschillende deelgebieden (overlast en veiligheid, problemen in het gezin, etc.) in gezamenlijkheid worden aangepakt, wat leidt tot een doelgroepgerichte aanpak. Het CJG en het Veiligheidshuis werken ieder vanuit een eigen benadering en vanuit eigen expertise aan de problemen van jeugdigen. Door deze expertise aan elkaar te verbinden en te zorgen voor afstemming kan er efficiënter gewerkt worden en wordt overlap voorkomen.
Het verbinden van de verschillende netwerken De vraag is vervolgens hoe de samenwerking het best vorm kan worden gegeven. Daarvoor is een netwerk nodig dat daadkrachtig kan handelen, zonder af te doen aan de autonomie van de samenwerkingspartners. Met de ontwikkeling van het CJG en het Veiligheidshuis zijn netwerken ontstaan van autonome partijen die zich verbinden tot samenwerking rond veiligheid enerzijds en de zorg voor jeugd en gezin anderzijds. Nu is het tijd om deze twee netwerken aan elkaar te verbinden.
Een duidelijke afbakening van taken Valkuil bij de samenwerking tussen het CJG en het Veiligheidshuis is dat de route naar de juiste aanpak bureaucratiseert, omdat er steeds meer partijen bij elkaar betrokken raken en met elkaar in overleg moeten zijn. Om dat te voorkomen is het van belang tot een duidelijke afbakening van taken te komen. Het CJG en het Veiligheidshuis hebben duidelijk een eigen focus en aanpak. Alleen waar de doelgroep overlapt, is afstemming gewenst. Efficiënt samenwerken, betekent soms dus ook afspreken dat je niet samenwerkt.
27 28
Beke, Gelderse Monitor: overzicht van Veiligheidshuizen en Centra voor Jeugd en Gezin, 2010. Beleidsmedewerker Veiligheid gemeente Nijmegen.
13
Eenduidige keuze voor een samenwerkingsstructuur In de aanpak van het Veiligheidshuis en het CJG moet één gezin, één plan centraal staan. Om dit te bereiken is een slimme en eenduidige samenwerkingsstructuur nodig, zodat wordt voorkomen dat cliënten in allerlei verschillende overlegjes en netwerken worden besproken. Bij deze samenwerkingsstructuur hoort ook een gezamenlijk, efficiënt informatie- en registratiesysteem. De drie praktijkvoorbeelden laten zien dat er niet één ‘best practice’ bestaat om de samenwerking tot stand te brengen. Iedere samenwerkingsstructuur kent zijn voor- en nadelen en wat werkt, is afhankelijk van de lokale situatie. Dit vraagt om een breed gevoerde discussie tussen partners van het Veiligheidshuis en het CJG over hoe de samenwerking het beste kan worden vormgegeven.
14
