Twentse Taalbank
TWENTSE
Prof. Ir. A . Kraayenhagen:
«Richtlijnen betreffende de industriële expansie door streekpla nforum Twente als ju ist aanvaard:
Enschede- Hengelo en
Almelq
kernen van de eerste orde»
MAANDBLAD VOOR TWENTE HETLANDSCHAP-DE STRUCTUUR DE NATUUR - DE MENSEN- HET LEVEN- DE KULTUUR- DE VOLKSTAAL- DE GESCHIEDENIS - DE GEBRUIKEN - DE STREEKBELANGEN DE ALGEMENE ONTWIKKELING H FD. RED.
G. ]. H VLOEDBELD
NR. 3 MAART 1962 1E JRG.
Inhoud van dit numrner Prof. Ir. A. Kraayenhagen over streekplan Twente: pag. 1 Twente concentratiegebied:
pag. 2,3
Twente van maand [tot maand:
pag. 5
Klokken van Twente: pag. 7, 9 An 'n
bowwen~eand:
pag. 9
Vriezenveen:
pag. 11
Oold Hengel:
pag. 13
Redaktie en Administr. TWENTSE POST Beekstr. 5 1 Hengelo (0.) Tel. 7987 Bank: De Twentsche Bank N.V. Hengelo Postrekening: 820018 t.n .v. Twentse Post Abonnements-prijs f 3.60 per jaargang Losse nummers 35 cent per exemplaar Advertentie-teriaven op aanvreag. Gehele of gedeelteliike overneme van artikelen enz. zonder feestemming van de Uit-
geefster verboden. Alle publicaties blijven eigendom v.d. Uitg.
TWENTSE POST
Ten aanzien van d e belangrijkste uitbreiding van de werkgelegenheid in onze regio heeft het streekplanforum Twen te de richtlijnen, neer~ gelegd in het rapport "Plaats en Taak van Overijss el", als juist aan~ vaard . Dat wil zeg g en: Ens c hede~Hengelo en Almelo worden beschouwd als kernen van de eerste orde, die zo moeten worden geoutilleerd dat de toekomstig e bevolking in Twente, vooral dat deel, dat ter ontlasting van de bev olk ingsdruk op het Westen des land van buiten af zal moeten wo den aangetrokken, hier werkgelegenheid zal vinden. Aldus de direkteu r van de Provinciale Planolog ische Dienst te Zwolle, Prof. Ir. A. Kraayenhagen in een vraaggesprek met onze verslaggever. Wel industriële con ce ntratie, geen concentratie van het wonen in een gesl oten stad
De P.P.D. zoekt naar de mogelijk~ heid om de toekomstige dubbelstad Enschede~Hengelo een sterk geleed karakter te geven, die aan de hoogste wooneisen zal kunnen voldoen, waar~ in het groen een dominerende kleur is, maar die zich topografisch toch als een organische eenheid presenteert ondanks de zelfstandigheid van de samenstellende delen. Van vast~aan~ elkaar~grr eien behoeft dan geen sprake te zijn. Geen "Katoenstraat" ,
Naast Hengelo~Enschede zal ook Almelo waa rschijnlijk kunnen uit~ groeien tot een .. gele-de agglomeratie" mede in verband met de geringe
Stad en land van Twente door L. A . Stroink NU inteken en f 22.50 (lntekenpr. na 1 April: f 27.50)
v. d. Broek en Adolfs G ronauseslr, 5 , Tel. 3371, Ensche de
Bij de foto : Prof. Ir. A. Kraayenhagen; (geh. 2. 8. 1905 te Amsterdam, in welke stad hij tevens zijn H.B.S.-diploma behaalde. Op 18-jarige leeftijd verhuisd naar "t Gooi. M.T.S. in Utrecht. Bouwkunde te Delft. In 1930 naar de Wieringermeerpolder, waar hij 14 dorpjes uittekende. Begon kort daarna een particuliere praktijk. In 1947 benoemd tot direkteur van de Provinciale Planologische Dienst in Overijssel. Sinds 1958 tevens buiten~ gewoon hoogleraar in de stedebouwkunde te Wageningen.)
afstanden tot Wierden en Aa~dorp. De afstand tussen de Almelose en de H.E.~agglomeratie is evenwel zo groot, dat deze niet uit stedelijke elementen kan worden opgevuld, zo~ dat de uitdrukking .. katoenstraat" als oryjuist moet worden gekwalificeerd.
Twentse Taalbank "Wij moeten ons inspann en om onnodige toeloop naar het westen op te vangen"
TWE NTE
ONCENT RATIEGEBIED
a a ntre
In het westen econo mische activiteiten van boven-nationale orde . .. Haven Rotterdam (met Nieuw Amsterdam, Statendam en Rijndam) .
WERKWIJZE
ST REEI
Het ontwerp streekplan Twente wordt voorbereid door de P rcv. Planologische Dienst te Zwolle, die regelmatig bijeenkomt met het streekplanforum, bestaa nde uit vertegenwoordigers uit de verschillende sectoren van het maatschappelijkleven in Twente Wanneer in de bijeenkomsten met het forum een zekere eenheid van mening is ontstaan over de hoofdopzet va n het plan (t.a .v. een der belangrijkste onderdelen «de industriële expa nsie .. is dit - zoals op pag. 1 gemeld - reeds het geval), wordt een en ander voorgelegd aan de eigenlijke streekplancommissie, die uit bestuurders is samengeste ld (va n iedere gemeente 1 lid).
...........
2
D aar naast worde n contacte n onderhouden met de rijkswaterstaat. de c u ltuur~technische die nst . het staatsbosbeheer en and ere in de provincie werk zame o ve rh eidsorga nen. Gez ie n het feit, dat ee n stree kplan het ruimtelijke kader moet geve n v o or de meest gewenste maatschap pelijke ontwikk elin g. zijn naast de kennis va n de ont w ikk elings m og e I ij k h eden. de ve r1a n gen s en we n se n v an de streekbevolki ng va n vee l be lang en zij n da n ook de inzichte n van het streekpl anfor um v an g rote invloed .
..", ._.-.
. ... ........
...
.,. .......
,......,..._
werken
en
wonen
in
Twente
Wie Prof. Ir. A., Kraayenhagen in zijn uiteenzettingen heeft gevolgd, onderkent in de 56-jarige de docerende man van de wetenschap. Spelend met zijn vingertoppen of met zijn brilmontuur, ordent hij zijn gedachten. En eenmaal opgegaan in zijn betoog, is het niet nodig hem in de rede te vallen. Zijn antwoorden zijn duidelijk, afgerond en compleet, óók, wanneer hij niet meer los laat dan hij kwijt wil.
Wie het standpunt inneemt: laat Twente met rust, we hebben ons baantje, ons huisje, ons tuintje en ons mooie landschap. die maakt zich los van de vraag of Twente een rol te spelen heeft in het natio~ nale geheel. We staan nu eenmaal gezamelijk voor het feit van een enorm gebrek aan ruimte en vooral een tekort aan recreatiegebied in het westen. Derhalve zal dit deel van ons land vrij gehouden moeten worden voor economische activiteiten die van boven nationale orde zijn en zal verhinderd moeten worden dat de geringe ruimte in het westen in beslag wordt genomen door acti~ viteiten, die even goed elders in ons land tot ontplooiing kunnen worden gebracht. Wat Twente betreft is het juist, dat de industriële werkgelegenheid in hoofdzaak wordt geconcentreerd in Enschede, Hengelo en Almelo. Houdt dit tevens een concentratie
van het wonen in? l\1en kan met onze moderne vervoersmiddelen bijvoorbeeld rustig in Ootmarsum of in Delden gaan wonen en in Enschede werken. Een dergelijke ontwikkeling kon echter voor Twente wel eens fataal zijn. Immers dan wordt de kostbare .. buitenruimte" aangetast door allerlei nederzettinkjes van bungalows e.d. en ontstaan niet die grote gemeenten welke nodig zijn om het sociaal-culturele verzorgings~ niveau ·op te voeren. Want hierom zal het gaan : enerzijds een hoger verzorgingsniveau, anderzijds een gave " buitenruimte". De P.P.D. zoekt het in gelede nederzettingen met een borduurwerk van veel groen, in concentraties van kleine over~ zichtelijke eenheden direkt bij de hoofdkernen. In ons overbevolkte land moeten we het hebben van ruimte-suggesties, van wonen dicht bij, maar niet in de natuur, qie anders wordt aangetast. TWENTSE POST
Twentse Taalbank Twen te gaaf houden voor volgende generaties
Daar Enschede en Hengelo volgens het rapport .. Plaats en Taak" bestemd zijn om in O verijssel een van de belangrijkste bijdragen te leveren in de oplossing van de nationale ruimtelijke pro~ blematiek. kan op de duur de groei van deze kernen niet meer afzonderlijk worden bekeken en doet zich reeds thans de noodzaak voor van samenwerking op het gebied van het ruimtelijke beleid. Tweede hoofddeel van het streekplan is dus waarschijnlijk het maken van een zo gezond mogelijk buitengebied in tweeërlei opzicht: agrarisch en landschappelijk~recreatief. Mede in ver~ band met de te verwachten ontwikkeling in de landbouw (mechanisatie. rationalisatie, geringere arbeidsbezetting, grotere gemiddelde bedrijfs~ grootte, hogere eisen aan outillage en verzorging) overweegt de P.P.D. mogelijkheden tot agrarische sanering (moderne landbouwgebieden van grotere schaal, zonder niet~agrarische elementen) en een kleiner aantal goed geoutilleerde verzorgings~ Zo gezond mogelijk kernen. Twente dient daarbij zijn wezenlijke aantrekkelijkheid van in~ nageslacht beïnvloeden wij de gang dustrie in een bijzonder fraai landschap van zaken natuurlijk wel indirect. te behouden. Zowel voor de landbouw Aan de vertegenwoordigers uit de als landschappelijk~recreatief moet verschillende sectoren van het maat~ Twente zo gaaf mogelijk worden over~ schappelijke leven in Twente en aan gedragen aan volgende generaties. de bestuurders is echter het laatste woord."
* *
Leden
landschappelijk-recreatief
van
het Streekplanforum
Twente
buitengebied: agrarisch en . . . C. DE PAUS, de Steeg districtbestuu rde r
Christelijk N ationaa l V a k verbond
G. K. JANSSEN, Almelo districtbestuurder Ned. V erbo nd van V a kveremgingen
Mr H. P. GORTER, Amsterdam dir. v. d. V er. tot Behoud van Natuurmonumenten in Nedecla nd
Drs W. H. L. VERHOEVEN, Borne namen s het
Sociaa i ~Carîtatief
Centrum O verijssel
Drs P. KOUWE, Enschede namens de Prov. Kerkelijke Stichting van de Ned' H erv. Kerk voor sociale- en sociaal-culturele arbeid in O v.
Ds A. J. VAN DER SLUIJS, Enschede
G. J. STEGGINK lid van Gedeputeerde Staten. voorzitter
J. G. BUIJVOETS, Borne d irecteur Katholiek Streekcentrum Het W itte H uis te Borne
Dr H. J. ESHUIS, Markelo hoofd leider Volkshogeschool Die pendaal te M a rkelo
G. J. TER HEEGE, Enschede namens de gewestelijke raad O verijssel van het Land ... bouwschap
H. J. BEVERDAM, Hengelo namens de N ationale Organisatie voo r het Beroepsgoederenvervoer We gtra nsport
Mej . P. M. EIJKELKAMP, Ootmarsum D irectrice R. K. Landbouwhuishoudschool. namens het C entraa l O verleg inzake Agrarisch Socia le A angelegen ~ heden
Ds. W . J. VAN DER WAAL, Weerselo namens de Provinciale Jeugdraad
B. D. BREUNING TEN CATE. Almelo
namens de Stichting voor Maatschappelijk Werk op Gereformeerde Grondslag in de provincie O verijssel
Ir A. KALFF, Hengelo namen s de Ned. Ve r. voor M aatsch. Werk Hu manitas
Mej . B. PEET, Hengelo maatschap. werkadviseuse sociaal-caritatief centrum. namens de vier toporgane n voor maatschappelijk werk
Mej . A. DORGELO, Nijverdal maatschap. werkster Prot. Stic hting voo r Maatschap. W erk Hellendoorn /N ijverdal
Mr J. L. M. NIERS, Hengelo bestuurslid van de Stichting O verijssel
Dr A. L. VAN SCHEL VEN, Hengelo directeur Stichting Textielvak
Ir J. L. BONEBAKKER, Hengelo direkteur Heemaf N.V.
IrH. VAN MOURIK BROEKMAN,Boekelo president~commissaris
Kon. Ned. Zoutindustrie
D. J. F. WILMINK, Hengelo direkteur V.V.V.
O ir. van de Kon. Textielfabr. Nijverdal~ ten Ca te 1.V. te Almelo. namens de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Twente en Salland
Hoe zal Twente reageren?
Veel, van wat de P.P.D. overweegt heeft de waarde van een stuk papier. Alles wordt pas werkelijkheid, als het door de groep aanvaard wordt als een nastrevenswaardig doel. .. Wij ~ aldus Prof. Kraayenhagen ~ zijn slechts toneelknechten en zetten de coulissen op, waarbinnen het spel moet worden gespeeld. Door suggesties te geven t.a.v. de juiste ruimtelijke situatie voor het TWENTSE POST
H. A. M. KROESE, Enschede oud-directeurTwe nt sche Bank N.V .. even .. eens namens genoemde Kamer van Koophandel
J. WALHOF, Hengelo
,
eigenaar glashandel en drogisterij, even .. eens na mens genoemde Kamer va n Koop~ ha ndel.
J. A. GROTENHUIS, Hengelo districtbestuurder Kath.
Arb. Beweging
* ... * Twente gaaf houden voor volgende gene~ raties .. . 3
Twentse Taalbank
I~IMolo-*1 STURKA kieere haalt ze veur kleen en groot
biej
~
=
= =
In vrogger dage daansen de Jeu op de dell' 'n veertoer. Weer völ later 'n zeuvensproonk. Rechtervoort foxtrot, wals en cha cha cha in niejmoodse daansscholen :
@~ie
= 'à-
MARI
de CJrlooie CVrouw (TEVENS BENZINE-STATION)
Ans en Wim POLMAN
Een van de oudste zaken in Twente
Ootmarsumsestraat 26 -
OOTMARSUMSESTRAAT 488 -
Jan
Tel. 4880
pez1e •
SINDS
18 3
?
ALNELO
• • •
Veur MEUBELS en al lens, wat er zo biej kamp kieken, naar:
TOON a.d. Tuinstraot Tel. 3880
FOTO ROOS
SINDS 1905
Almelo
BOEREN LEEN BANK
o4lmelo='
VEEVOEDER KUNSTMEST EN LANDBOUW[BENODIGDHEDEN in de beste kwaliteiten ! ! ! Door grote omzet
foto-service Bornsesfraaf 26, Tel. 2563
lage
prijb~j~
A B e
~
.~ •
B
e
A L M EL 0
Medische corsetten, Bandages, B.H.' s Breukbanden, Kousen: Drogisterij H ERM ELIN K
Het Twentse Serviezenhuis
NIET VOOR HET GEWIN MAAR VOOR HEt GEZIN
• Coöperatie
ALMELO
b~t~~: Heren- en juniorkleding
Q..
=..
HOTEL-CAFÉ-RESTAURANT
Levering via alle ziekenfondsen
Grotestr. 157
Grotestr. 79,ALMELO Nieuwstr.86 Hengelo
Nutsspaarbank UW bank
Wedgwood, Spode, Royal- Copenhagen
Hoofdkantoor Almelo
vorzorgt alle bankzaken Oranjestr.2, Tel. 3528- Bijkant. : Acacia pl. Tel. 6028
Wl ERDENSESTRAAT 22
drogisterij- parfumerie
Bijkantoren te Almelo, Wierden, Vriezenveen, Rijssen, Nijverdal en Coevorden
PROMERS Bornsestraaf 72 - Tel. 5650
Coöperatie
Het huis voor geschenken
De Landbouwcoöperatie
+ Hermanna Rompelman + Opgericht 1899
GROTESTR. 61 - Tel 3276 Corsetspeciaalzaak Corsetten, Tricotages, Kousen Atelier voor maatwerk
naaimachines breimachines Grotestraat 154
DAGBLAD VAN HET OOSTEN al sedert 1881
I
is een bolwerk ter beveiliging ter verdediging ter bevordering van de economische belangen van de vrije zelfstandige ondernemers in de landbouw te weten de Boeren. COöP. LANDBOUWERSBANK EN HANDELS VER. CHEMISCH REINIGEN VAKWERK
DAN
'Cempo DE ll.RANT VOOR ALMELO EN TWENTELAND
Speciale behandeling Terlenka, Dralön. In
Si ro-set-kleding, één dag klaar I
TEM PO, Rohofstr. 2, Tel. 4354 4
TWENTSE
rmr
Twentse Taalbank
Twente van maan~ tot maan~ Al was het meertse weer den lesten tied wat biester, met natte böj-jen snee, mangs ook met hagel-jach ; Now fluit er hoge in den pereboom de liester, an 't end van dussen eersten moeien veurjaorsdag !
Zoo vangt enen van de beste Twentse dichters van dissen tied, Toon Borg~ hoes, ziene "Ankundiging" an, dat hee schreef veur 't feest van Maria geboorte (25 meert). Zó was het weer van meert van dit jaar: mangs kaold en huuvrig, en snee en storm heulen de leu dee boeten niks te cloon hadden, binnen de pöste, waar 'n heerd met 'n paa rookinbakken stun te gleuien van iever urn 't de mensken nao 't zin te maken. , De boer hef 't non zwaar! Hee mut al de verleuren tied inhalen, dee hee bedroowd veur 'n heerd hef sletten. En at er in april ook nog 'n passie verleuren dagen bi'j kamp, woe mut hee dat dan maken ! De negen zommerse dagen dee meert heurt met te brengen he'w nog neet vernömmen, mer toch wodt de nao~ middage al verdan better, now de zun eiken dag meer krachten schient te kriegen. Oop zunne middag vol zun, zo'j ow met Johanna van Buren ofvraogen:
MEERT Al de dade maand van 't jaar 0, het vlög veurbiej, dat leaven. hadde löp de tied, en waar bint zo gaauw de dage bleven? V assel~aovend - non verdan geet 't al mooi op Paasken an
'k Weet neet of 't waor is, mar mi'j duch Het veurjaor hank zoo in de luch . De wind is weer nao west edrèèid, De buurman hef al slaod ezèèid
Wat wei'jt mi'j toch temeute? Of dat àl viuulkes zint? En wa's dat veur 'n zingen? Den weend, den zachten veurjaorsweend!
snoewt en rekt ow oet en denkt an Berghege, den zóó ook 'n maal stun en daarvan zung:
De En De En
Now rekt zik al de twiege Al zint de knöp' nog bieend; Zee zeet wal nich , mer veult toch Den weend, den zachten veurjaorsweend!
Zeet toch ees woe dat de zunne noe [schient, De vinke sleet hoog in de teuge. ' t Lest van de schaers en de köppe [verdwient, 't Is boeten fenaoleweg dreuge.
wilgenkatties komt al lös al mar greunder wödt het grös. aole gropmoo zit veur 't glas prakkezeert woer kold of 't was .
Noew zut ze bieurnpies bieuien daor En stille hopt ze : nog nen jaor . . Zoo krig weer alles niejen mood. 0 , leeve lèven, wat zie'j good!
Met zukke lessen hef Johanna oons willen leren, dat 't lèven veur eiken mens weerde kan hebben - zee zölf was jao aait allenig en rieke was zee wisse neet, mer wat hef zee 'n geluk geven an de leu dee eer "leed ties" kannen 'Yaarderen! 't Woonder van 't ni'je lèven hef völle dichters de kriebel in de vinger gèven, dat zee schrieven móssen. En almaal vraagt zee zik of, wát dat toch wal ween mag :
TWENTSE POST
Oop zukke daage gengel i' j 'n maal deur 'n hof - al is 't ook 'n klein, en kiekt en miln in 'n stad -
Machinefabriek
3.
*
veur
*
Möllenbouw
3(leinbu~~ink & ~00~
.
Duivenlaan 28-32 - Apeldoorn - Telefoon (0 6760) 12886 Machines en apparaten veur maalderiejen, veevoorfabrieken en silo's. Seend 1899 nen naam met nen bekènden kloa nk (ook veur Tokkers).
5
Twentse Taalbank
I Motel
Gleunige Tu.tfeln • JAN KOLSTE - Enschedesestraat 205, Hengelo
Coöp. Boerenleenbank
DELDEN
(0~)
Boerenboend in Boorn
Ruischeren Hartgers
Vanof 1896
Radio en Televisie
T
Drienerslraal 4 · Tel. 4878 · Hengel
Veur elektrische apparaten
De boeren van Hetfum, Hassel, Zeendern
[en Boorn Bint a 60 j aor naor 'n Boend hen egaon.
Alle Bankzaken SPOORSTRAAT 9
-
TEL. 05407-437
Ook dee van Buur'n, Gammelkeen Aozel Tot an de wiedlöchtigsten oef Saosel. Waorum z ' oet Boorn 't voor én ' n kuunstlmest haalt? Umdat eer 'n BOEND zo good bevaaltll
Wiej helpt met an de bleui en veuroetgang
• •
wiede
Coöp. Boerenleenbank en Coöp. landbouwvereniging
+
~ Boerenleenbank
Boerenleenbank
~ OLDENZAAL
ROSSUM
de spaarbank voor iedereen al
Uw
SPAARTEGOED Giro 892439
DEURNINGEN • •
Direkt opvraagbaar spaargeld Deposito spaargeld
Boerenleenbank
Denekamp de spaarbank voor het platteland
Spaarbank -
Alle Bankzaken
SPAREN BIJ DE
Boerenleenbank
"
BORNE"
Voor Melk, Me lkpoeder, Boter en Kaas
Coöp . Zuivelfabriek
DEN EKAtvl P
qoe9dam Vo or alle bankzaken, Voorschotten, Crediefen en lopend rekeningverkeer .
Coöp.
A~n -
en Verkoopvereniging
NOTTER-ZUNA."RIJSSEN Tel. 05480 -2268
•
Giro
837983
Het adres voor hooi en stroo
te
Ootmarsum
BOEREN LEEN BANK
Saaóveld Hoogste spaarrente. Voord elige voorschot- en credietleningen . Ve rzorgt al Uw Bankzaken .
BOERENLEENBANK
BOEREN LEEN BANK
Bornerbroek • De SPAARBANK voor iedereen
•
verder alle BANKZAKEN
ALMAN is 't hier met ees vuur goo botter en goo kees
Coöperatieve
Zuivelfabriek
Concordia -Bornerbroek
De Lutte - Overdinkei VERZORGT ALLE BANKZAKEN Tel. 05415-259 Tel. 05423-685
Hoogste rente over Uw spaartegoed 6
COOP ZUIVEL FABRIEK EN MELKINRICHTING
BOEREN LEEN BANK
LATT ROP
BOER EN LEEN BANK
't Allerfijnste product
Telefoon: 054111210
qoeeróelo=' Hoo gste spaarrente .
HYPOTHEKEN
"VOLHARD! NG"
BOERENLEENBANK
a l uw bankzaken .
+
ASSURANTIËN
ver!Zorgt n.lle bank!Zaken
BOEREN LEENBANK
Verzo~gt
Brinkstraat 11 __.. Denekamp
Deldenerstraaf 36-38, Telefoon 3041, Hengelo (0.)
VASTE GOEDEREN
Spaar mee · bij de 13oerenleenbank
Telefoon 2580 -
EJorthuió
ROTTINK N.V.
umgeffing
3-3 3 14 procent over
MAISON
Makelaarskantoor
MAAR K EL
van met
Dames. voor een mooi kapsel
Coöp. Boerenleenbank
"LOSSER" Hoge rente voor al Uw ingelegde spaar· gelden. Lage hyp .- en voorschot-rente
lWENTSE POST
I
Twentse Taalbank
KLOKKEN
VAN TWENTE
Bij de foto: de klokken van Denekamp . .. Het ontroerendste klinken zij wel." ' schreef Dingeldein, .. als op Paaszondag na het oprichten en verkopen van de Paasstaak de menigte in devoten gang, als gold het een processie, onder het zingen der eeuwenoude paasliederen, van de Paasweide dorpwaarts keert en de klokken beginnen te luiden, eerst aarzelend, dan aanzwellend, en als muziek de zang van het volk begeleiden" .
Tijdens de tweede wereldoorlog zijn vele klokken voor goed het zwijgen opgelegd in de Duitse smelt~ ovens. Voorlopig werden nog de klokken van vóór 1650 gespaard. Met het registreren en beschrijven van alle klokken in Overijssel werd dr. C. C. W. J. Hijszeler, direkteur van het rijksmuseum Twe:lte belast.
( I
Kwesties over het klokkenluiden
In de Franse tijd ontstond te Enschede kwestie over het luiden van de klokken der Grote Kerk. Toen de Franse soldaten hetkerkgebouw ontruimd hadden en dit weer in gebruik genomen kon worden, eisten de katholieken het medegebruik van de klokken op. De hervormden weigerden. Gelijksoortige kwesties deden zich voor in Ootmarsum, Haaks~ bergen en Losser. Een commissie, die door het provinciaal college voor deze kwesties naar Twente werd gezonden, wist in de twee \._laatstgenoemde plaatsen minnelijke
TWENTSE POST
De .. vrijgestelde" klokken werden met een P gemerkt. Het waren er in Overijssel een honderdtal. De P-klokken werden opgeslagen in Meppel. De andere in beslag genomen klokken werden naar Tilburg vervoerd. Later werden toch P ~klokken opgeëist en wat er van was over~ gebleven werd tijdens de invasie
naar Duitsland getransporteerd, waar men na de capitulatie een aantal terug vond bij Hamburg. Hierbij behoorden klokken van D enekamp, Diepenheim, Vriezenveen (Maria~ klok), Enter, Ned. Herv. Kerk en Verkeershuis Almelo en Enschede (Lasonderkerk), die allen na de oorlog weer "hu iswaarts" keerden.
schikkingen te treffen maar te Enschede voldeden de predikanten niet aan de uitnodiging om voor een bespreking op het stadhuis te verschijnen. Bij een latere hernieuwde poging van deze commissie om in Enschede tot een regeling te komen, bood de hervormde kerkmeester aan de katholieken een som van f 1500. ~ . Daarvoor zouden ze op hun kerk een torentje met klok kunnen plaatsen. Dit aanbod werd door de katholieken afgeslagen. Gedeputeerden verboden daarop het luiden van de klokken in E nschede tot nader order. Tenslotte is de de zaak bij het oude gebl even . )
Enter kan er zich op beroemen het oudste klokje van Twente te bezitten, n.l. .. een zeer primitieve klok, wier slordig en zwaar geoxydeerd randschrift mij, en daarna meer deskundigen, heel wat hoofdbrekens heeft gekost"; (ter Kuile). Ze is uit het jaar 1315 en als haar "maker" wordt "Nicolaus" vermeld. In de toren van de Ned. Herv. Kerk te Diepenheim hangt de op één na oudste. ..Eerst gelooft men zijn eigen ogen niet," schrijft mr. G. J. ter Kuile, die de klokkenzolder van de kerk bezocht, "maar daar leest ge in zeer zware, bijna lompe letters heel duidelijk: << 1366 V iti F.O.H.S.V.O. » In verbazing bewondert ge de edele vorm, de zeer mooie oxydatie en dan dringt het • 7
Twentse Taalbank DAMES~. HEREN~. KINDER~PYAMA'S EN ~ONDERGOED.
PORTJE Deldenerstraat 8 Hengelo (0.) Empo- H umber-Vestingrijwielen
SCHORTEN. ENZ. A I t ij d g o e d k o o p
W.W.W.
Rijwielhandel en Reparatieinrichting
CD. t • LJ0f1f1e ene
v. Merkstein T uindorps!r_ 18-20,
HOLLAN DIA ondergoed
H. l BENNINK Haarden en I( achels
• Gereedschappen,
IJze rwaren,
~. ~unia & ~n. Tuindorpslraat 38- Brinkstraal 1 a
voor dag - en avondlcapsels
J. BOOMKAMp
!f.t~~~'·
Weemenstraat en Kotmansweg - Hengelo
BOEREN LEEN BANK
Hengelo (0.) verzorgt alle bankzaken Telefoon 7366
N.V. outbewerking
ENG ELO I nterieurspecia I is ten Cho pin>traat 11
Econ. O ir. Chopins!raat 12
Tel. J798
J.
Delden.str 12
H j. Krakers
vanaf: f 3799
AANNEMERSBEDRil F Tel.
Hengelo
FIAT
2964
Nieuwbouw, Onderhoud· en Betonwerken
e MEUBELEN e TAPIJTEN e BEDDEN
de
k DIJ• 0
Drienerdraaf 17
voor de moderne woninginrichfingf I
MARKT ST R.
15
N. V. Garage DE STER Off. Gen. Motors Dealer Vauxhall Bedford Pontiac Modern doorsmeerstation Enschedesestraat 130-140, Hengelo
ê!SOLASPEC I AALZAAK
Parallelweg L.S .
ERNÉ T el. 2120
DANSLES
§ _ _ _ _ _ __
130
A ut o "" o bielbed riJ!
Dames· en Herenkapsalon
voor
IMO
Deldenerstraat 47, Tel. 2680
€l1'órl·J~
TH. j. TE KAATH I
8
DAM ES KAPSALON
Speciale bakkerij
Heerlijke Koek, Banket en Gebak .Ä. Krabbenbosp l ein 12 .Ä. Oude Po>tweg 8 .Ä. Schumannstr 18
V es ten
«NADORP»
Pas-T u nette Corsetten en BH's
Huish . art.
BLOEM EN MAGAZIJN
~
Voor: radio, televisie, haarden, kachels, wasmach. en stofzuigers
köusen, sökken, tricötages
Industriestraat 88
Rokken
• 7382, Hen elo Molenstr. 5, Tel.
HENGELO
Manufacturenhandel
~
Blouses
SPÉCIAALZAAKo
M . Prinsen
de vraoge, dee nich meuilik bleek In ne klasse har de me ister Ne hele meu ilike vraoge 'daon. "Wat lust alle keender geerne ?" 't Antwoord mos op 'n breefken staon. Alle breefkes wadden zo binnen. Wee'j wat doo de meister las? Met grote letters stun te lèzen dat dat lekkere "Yoghurt" was. YOGHURT:
fris, voedzaam, gezoend.
Gecomb ineerd met vruchten
evenaren.
as "toe ·fje
11
nich te
YOGHURT we dt ow in hoes bra eh
deur ow mel kven ler.
Tel. 3798
TWENTSE POST
Twentse Taalbank
KLOKKEN
VAN TWENTE ...
Vervo lg van pag. 7
tot U door, welk een prachtig werkstuk daar voor U ha ngt. De schrijver vindt het vreemd , dat in onze plaatselijke literatuur dit allerschoonste en merkwaardigste monument nog nooit vermeld of beschreven werd. Volgens Dr. J. G. van Slee zou het randschrift kunnen betekenen 1366 Viti F(rangitur O(mnis) H(orror): als Vitis stem luidt. wordt alle vrees gebroken. St. Vitus zal de heilige zijn, aan wien de klok is gewijd. Veelal wordt ook de naam vermeld van de gieter. Een beroemd klokgieter was Geert van Wou, in 1474 te Hintham bij den Bosch geboren en gestorven te Kampen in 1527. Van de zware klokken uit 0 L D E
' Z A A L
Foto's könt
nich
(h.)
kieken
(Me r oonze foto's mö' j be kieken)
fotohandel
't Kiekkeske zijn gieterij noemen we de grote Mariaklok uit 1493 in de Plechelmusbasiliek te Oldenzaal. de klok uit 1492 in de oude toren van Wierden en voorts de klok uit 1484 in de toren van Rijssen, die echter in 1862 bij een bezoek van koning , Willem III zo hevig werd geluid, dat ze barstte. Het oude kath. kerkje van Borne, thans een protestants bedehuis, heeft een drietal zeer welluidende klokken, waarvan de oudste in randschrift verkondigt: Jhesus, Maria, Johannes, Stephanus, ano dni 1457. ."Zover de herinnering reikt" schreef A. C. Meyling over deze Bornse klokken in het vooroorlogse «Naoberschop >> "beiert het drietal in koor elke Zaterdagmiddag tegen 4 uur
het den dorpelingen zo vertrouwde: den- bonen- buuL den- bonen- buuL den- bonen- bonen - bonen- buul. den -buuL den- buul enz. enz." Ook de toren in de St. N icolaasker k te Denekamp bezit prachtige klokken. Ze zijn gegoten in 1436, 1515 en 1536. Evenals in Borne w erd ook te Denekamp op de melodie van de klokken een liedje gezongen: N en mengel beer 'n Gebraoden hoon Dat koomp den graof Van Beanthem too. De heer W . H. Dingeldein nam aan, dat graaf Everwijn II van Bentheim, die in 1516 Singraven van de Begijnen te Oldenzaal had gekocht en de bijnaam "de Rijke" had, zich voor 't vervaardigen van de twee laatste klokken, gegoten door Westerhues, geïnteresseerd heeft. Ook wijst Dingeldein op de merkwaardigheid, dat Dülmen in Westfalen een dergelijk liedje kende: "En Gläsken Win un braoden Hohn. Dat kump den Diäken van Dülmen wal to ." Een verklaring kan misschien gevonden worden in de persoon van de Denekamper pastoor Dirk ter Becke, die in stukken van 1533-1541 genoemd wordt en die uit Dülmen afkomstig was. De toren van de Herv. Kerk te Vriezenveen bezit een oude klok uit het jaar 1531. Het opschrift luidt: .. M a r ia ys min n ame, m y n ge Jut sy Gh adc bequame. Byddet Got umme grac ia a ls gy m y horet slaen d v u p ey n sa1ige ure ent faen. Segevi nu s ha t ileren me fecit. Ano Dno XVCXXXI"
Volgens Rientjes (Verslagen en mededelingen van 1926) blijkt uit de versiering zonneklaar. dat deze Mariaklok tevens Angelusklok was. Het Stift te Weerselo heeft twee klokken, resp. van 1545 en 1571. Te Lonneker hangt een klok uit het klooster Maria Vlucht te Glane. De oude klokken van Enschede, in 1523 gegoten . zijn bij de grote brand van 1862 verloren gegaan . Tenslotte hangt in 't torentje van de N . H. Kerk te Hengelo een kleine klok (van Geert v . Wou) uit 1525, vermoed. uit de kapel van Huis Hengelo.
('~"Kopen bij de Spar ·- I s sparen bij de koop
A n 'n bowwen-ea nd An 'n bowwen-eand van 't boerenhoes Ze vaak te hoope zeent; Daor zit't ze laank Op d'hölten baank: De oale man en 't keend. 'Watgaot'tdeevöggel'ttochweeran!' Jao groffaar, dee hebt Mei! De liester zeenk Met gételeenk En 't hele vöggel-grei! Keend. a'k dee nich mear hören kon, Dat was 'n hard gelag; Den nachtegaaL Den wedewaaL Den blieden veenkenslag! 0, as ik toch nich roeken kon Het pas gemaaide grös ! Den rök van 't heui, Den blossem-bleui, De bleumkes in het mös! 0. as ik nich meer preuven kon Ne friske piep tabak l De soep met 't kroed, De roggenstoet Met duft' ge scheenkenvlak! 0, as ik nich meer veulen kon Den lauwen veurjaors-weend. Den zunnen-braand, Dien kleine haand, · Dee miene haand aait veendt. 'De mooder röp !' An groffaars haand Leidt now het leeve keend Hem 't pädken of En deur den hof, Want groffaar dee was bieend! O llenzeL Mrt. '62
TW:':NTSE POST
Toon Borghoes 9
Twentse Taalbank
ENSCHEDE
KUIPERS H oeden en H erenrnades O LD ENZAA l S ESIR AAT
Biej 's leavens wil en 's leavens zwal sprek aait 'n bleumke nóg lol 't ha rt
Speciaal adres veur oew kieere
BLOEMEN · Q MAGAZIJ N« c
orona»
~
HENG ELOS ESTR AAT '56 · TEL EFO O N 3238
A.v. d. l eest
Radio Enschede Televisie
Radio ond erd e len
·
Eled~otec h nische
arti kel e n
Erkend repar ateur en i nstallateur
OLDENZAALS ESI RAAl
TEL. 1C688
~9
PARAPLU-HUIS '9. ~uckried€..:? Henge lo seslr.
129
Machinefabriek
ARENS&Zn
J
tandwielen Per ikweg 52
S'1'4f#'tAlit$~. Haverstr. 23
N ieuwstr . 22 HENGELO
Coöp. Melkinrichting
BR I L, die werkelijk pre tt ig zit
LONNEliER-
ENSCHED E
Een
is gemaakt door
Remmelt Pit Ka lan de rstraat 24- 26
producten zijn beter! /
Fnsche d e
TELEVISIE
Wat vunne fiehe iejleu ook oet ocnze zaak begeert Elke fiehe wodt deur oons ~~ gegarandeerd
c;llre{n ~~
Oldenzaa lsestraat 33 Telefoon 2602
HOOR A PPA :ATEN
rt.;Jïilr..t'.r':l~"'~
RADIO
revisie van motor- en autodelen
s.
ten Cate -
TEL. 5413 HESSE N WEG 1-9 DR. BENTHEMST R 35 -TEL 5418
oos~v~se~ s: n i S
·
1795 Gra mofoon platen
'Voor goeie selr,oenen bekend Heng str. 16 -
Ook
ad~:~
O lden z .slr. ~ 3 -
v
lnen•ho 1
5
CJ {J C'7 ~tV ier='
d-(.
DAM ES KAPSALON Lipperkerkstr. 129 -
Tel. 8159
alle boeken O'Ver
S P EC I
A
Al ZA
A
K Nieuwstr
RAD l O I< O I
57 Tel. Hengelo 0. Klaarsir 28 Te!. 4863 Ensch, C. F
Have-straat 1 -
Hengelosestr . 9
Electrische I Hauptner Veescheer Aesculaap Econom Machines: Wolseleij
Dalenoord 'n oold Tukkers~adres Oldenzaalsestraat 35
,r ;;~~~;j
H. 11. d. Meer en ~n SLEEKERSTRAAT 1B,
KEU KEN -IN RICHT! NGEN
ENSCHEDE
ADOLFS & PENNINK de boekhandel t.o.' t postkantoor
Voo r ie d er e p laf le ~
grond
wo rdt
de
Van den Broek en Adolfs
jui ste keuken ont-
G ro nau ses fraat 5
wor pen . Ook vo or
U wil 1e n wi j
ua Bf: ONTEGELS, BETON-
g a arn e
e e n o n t werp m ak e n
·~.~'.; SCHUTfi NGEN, BETON-
e n voo r ee n g oe de
'~::;~ PUfR00STERS ENZ.
u i tvoering
zo ~gen .
Bimsbetondakplaten, Kee rwönden
10
ENSCHEDE
3909
ZAODHAANDEL
TWENTE
f a, J• H. sC hUUrln • k Telefoon Binnenh oven 116 : 3009
•
Piek-Ups
ALG. HOUTBEWERKINGS INDUSTRIE Binnenhaven 136
Tel . 7259
studieboeken pocketbooks - rornans Voor medaille, krans, tak of beker: bij ons slaagt u zeker Ripperdastraat 2a, Enschede
't Hoen
TWENTSE POST
Twentse Taalbank
Vrieze nveen
( historie drukt ste1npel op dorp, bewoners en taal (I.)
Vr i e zenve en creëerde in enkele jaren tij d s m useum van formaat O p de bovenverdieping van de voormalige villa van de fami lie T ilanus. in welk huis ook enkele gemeente~afdelingen zijn gevestigd. herleeft de historie van V riezenveen. Het ligt in de bedoeling om op de achter dit huis gelegen grond t.z.t. een boerderij op te trekken (van uit afbraak afko mstige ma terialen) en in te richten a ls definitieve oudheidkamer. DORP DRIE M A A L VERLEGD N-a armate het veen ontgonnen werd, schoven de .. vrije V resen" noord~ V{aa rts op, of, zoals een oude rijm~ kroniek he~. zeg t: .. leiden ze noord~ waarts by. De eerste nederzetting zou aan de .. Olden Wech" gelegen hebben en omstreeks het mi dden der 15e eeuw zijn opgebroken om naar de Buter~ weg verlegd te worden. Deze 2de nederzetting werd in Februari 1666 door ka nonskogels van de Munsterse troepen platgeschoten, waarop de V riezenveners naar de tegenwoordige Dorpstraat trokken; (in de Vriezen~ veense oudheid kamer~ zie foto boven~ zijn nog verschillende van deze kano ns~ kogels te zien). E nige jaren geleden, toen het ruil~ verkavelingsplan Vriezenveen vaste vorm kreeg. drong de vereniging .. Oud Vriezenveen" er bij de plaatse~ lijke r uilver kavelingscommissie op aan dat het o bject .. Buterweg" met hand~ TWENTSE POST
kracht zou worden ui tgevoerd. Door de medewerking. die men ondervond, kon het tracé van de oude Buterweg in kaart worden gebracht, terwijl met behulp van de spade talrijke vondsten aan de oppervlakte kwam en, waaruit de bewoningsperiade kon worden afgeleid; ongeveer begin 1500 tot eind 1700 REFORMATIE Dikwijls hing het van toevallige -omstandigheden af dat de nieuwe leer, zodra een dorp of stad in handen van de Staatse troepen was gevallen, op sommige plaatsen vaste voet kreeg. De oude Vriezenveense pastoor Goswinus Rompelman vroeg en verkreeg een helper in de persoon van Wilhelmus Grevinckhof. D eze werd door Agnes van Westerholt (Vrouwe van Almelo) aan de Deventer Classis v oorgedragen om geëxamineerd en vervolgens wettelijk tot het predikambt toegelaten te worden in Vriezenveen. In oktober 1601 werd Grevinckhof ter classicale vergadering geroepen. Hij vroeg en verkreeg een maand bedenktijd, maar liet daarna n iets meer van zich horen. Derhalve werd hij in 1602 opn ieuw opgeroepen om belijdenis te doen in de ge-
Vriezenveen behoorde aan de heren van Almelo en heette oorspr. Almelerveen. Op St. Jan van het jaar 1364 beloven de heren van Almelo aan " de vrije V re~ sen", dat zij hun belangen zullen bevorderen en zij geven hen ten gebruike, wat ze van ouds hebben bezeten. Behalve met het steken van turf schijnt de bevolking zich vooral met veeteelt te hebben bezig gehouden, althans, zij moest aan Huize Almelo een zware boterpacht betalen, n.l. " van een vierdeellandes een vierdeel boteren", jaar~ lijks op St. Maar ten t e vol~ doen. De Hollandergraven is on~ getwijfeld doorde Vriezen~ veners ten behoeve van het vervoer van turf gegraven. Aanvankelijk woonden de Vriezenveners dus vrij dicht onder Almelo.
refo rmeerde religie. Onder de druk van de omstandigheden (invloed Huis Almelo) blijkt hij t enslotte de nieuwe leer te zij n toegedaan. Vicaris-Genera al Rovenius noemde hem in 1611 een excuculatus mona ches, d. i. een monnik , die zijn ka p aan de ka pstok heeft gehangen. KATH O LI EKE RESTAU RATI E KW AM VOOR VRIEZENVEEN TELAAT Genoemde Rovenius, welke in 1606 door de apostolisch vicaris Sasbout V osmeer (die de leiding had van de contra~reformatie in de noordelijke Nederlanden ) benoemd werd tot deken van het kapittel te O ldenzaal en vicaris generaal van het bisdom Deventer . stond voor de taak , het v erloren terrein te herwinnen of te consol ideren. H et seminarie in Keulen. opgericht voor de opleiding van priesters voor de Nederlanden. begon nog maar net zijn eerste geestelijken af te leveren. De la n gdurige gespan n en toestanden hadden een nijpend tekort aan jonge priesters doen ontstaan. Derhalve zette Rovenius de beschikbare priesters in op die plaatsen, waar de Staten haast gee n constante invloed konden doen gelden. Grote gebieden in Twen te, met de destijds belangrijke stad Oldenzaal als middelpunt. behielden ten gevolge daarvan een ove r .. wegend katholieke bevolking. Gedwongen door het tijde .. Jijke priestertekort schreef Roven ius aan de Drost van Twente. dat de pastoor van Vriezenveen getolereerd moest worden .. tot betere versienin ghe". Wanneer de in 1617 nieuw benoemde Vriezenveease pastoor Leurs zich in Geesteren gaat vesti~en (kerkhuis Eylardshuis) en de aanvaakdijk twijfelachtige Grevinckhof in 1618 wegens zijn goede gezindheid in de gereformeerde leer aan zij n plaats gelaten wordt. is het duidelijk, dat bijna de gehele katholieke be v olking van Vrieze nveen zich door haar ex-pastoor had laten meevoeren en een katholieke restauratie hier telaat kwam.
(2de en laatste aflevering in Apr.nr.) 11
Twentse Taalbank Wee rekken kan geet naar zölfbediening
PARAAT Glanerbrug: biej TET ~bushalte In 'n lu nchroom kö'j lekke r etten en dreenken
I
o\d~ft~aal
OLDENZAAL I
BLOEIENDE INDUSTRIESTAD, heerlijk gelegen aan de voet van de T ankenberg. Omgeving rijk aan natuurschoon.
* *
Bookweite is 'n lekker en ge· zoond eHen, as pannekooke of niejmoods as vlokken. Nemt mei of Billy Ouick bookweitenvlokken van de Grutter oet Boorn
* *
de
~aak
rnet m eer
ERRES
BOEREN LEEN BANK
Borne
een deskundig uitgewerkte
C. V,-i nsfa llatie aardgas voordeliger
BOERENLEENBANK
'Cubbercgertc,
Gemeentebed rijven
Burg.
De spaarbank voor iedereen
Cöop. Aan~ en Verkoopvereniging
De
Meubelen
~aak
Deurningen
waar V altQd slaagt
Tel. 05402-201
"Doe 't zelf" met onze Gereedschappen en U bent veel voordeliger uit!
Alle veevoeders onder CLO-contrêle
de grootste sortering ,de laagste prijzen Boterstr. 1, Tel. 2484, Oldenzaal
BOERENLEENBANK Albergen
Het adres voor haantjes en natuurlijk ook andere lekkere hapjes is: Café - Rest.
I
GROBBE
GROBBE
I
SNACKBAR
Markt 15, Tel. 2550 BotÖL~~~JÁ~l
IS
245
sa ver . drink
"De Monnik" jenever! Dist illeerderij
Oldenzaal
~:::;~::
linoleum Colovinyl(tegels
Walierstraat 3
~llfM.-;
t~"'t':~:·.p f W,~ ~
Q4il:l~y f;m~! . OLDENZAAL
Voor spuitwerk aan Uw auto
fa. Groensmit
Zeker
12
F ORT-SCHOEN EN: nog a ltij d d e best e kinder-jongensschoe nen m et 1/2 jaar ga ra nt ie.
de B R A N D S T 0 F uit eigen T W E N T S E B 0 D E M is
verzorg! alle bankzaken Grolestraat 162, Tel. 476
Grammofoonplaten
Tel. 2981
V oor
Boterstraat 15 Tel. 2077 OLDENZAAl
De SPAARBANK voor stad en land Maak gebruik van lopende rekeningen Alle inlichtingen aan de bank
Ben Lansink Deurningerstr. 6
E. HEIDEMANN & Zn
Veevoeder, Meststoffen Brandstoffen, Zaaigoed Pootgoed, Div. artikelen
PHILIPS TELEVISIE
dan 50 toonkanters
Erven ten Cate BORNE
ST .PLECH ELMUS-BASILIEK. bij na duizend jaar oude Oudheidk amer. Karakteristiek staäsce ntrum. Volop g elegen~ beid voor sport beoefe n in g. O verdekte bad- en zwe minrichtin g. PRIMA HOTELS en PENSIONS
T
ALBERT KIP HEINKEL
SPARTA
4/E/NKEI
~ ANTOON HUTTEN veur ni ej spul en reparasie
DENEKAtv1PERSTR. 71 TEL. 2863
PUCH
BERINI
ZIJNDAPP TWENTSE POST
Twentse Taalbank
G . Huzink
lnnezunden
OOLD HENGEL
leäwendige spraok of museumstuk
De rnaderspraak is nich allennig meer ne arfenis van oonse vöör~ elders, dee wiej as 'n museumstuk bewaren möt. Nao miene mening sa! oonse rnaderspraak wisse starven as wiej daar te .,conservatief' aower blieft denken. Spraak möt leäwendig wean, met de tied metgaon, dat see wiej in alle moderne kultuurspraoken. 't Is heel mooi as wiej b.v. ees ne maal sprekt van ,.schienvat" vöör lamp, dat is wisse mooj sassisch, mär vandaag an 'n dag hef toch alman electrisch lech, sodat "schienvat" nich mär ansprek. Dat "schienvat" is in siene tied ok modern wes, en gaf in dee tied völ lech, ömdat de meeste löö sik doomaais redden mossen met 'n keersken of et lech van 't lösse fcer. De rnaderspraak kan wisse wieder bestaan en leäwen as wiej nich te lutke denkt en kiekt. b.v. allenig Twente of Achterhook of Salland . Ik wil miej hier nich opsmieten vöör ne sassische eenheidsspraok, dat krieg ik toch nich klaar, mär wat anders is, wiej mot ok nich sa con~ servatief wean dat wiej meent alles allenig te können, en alles bekieken döör Twensken, Achterhooksen of Sallandsen bril. Tehoop kön wiej mekaar helpen en tehoop sin wiej stark. Wiej möt sölfs aower de grens kieken as achterlaand! B.v .: vandaag wödt ne soort sport edaon waorvöör se 't engelse leenwoord "dropping" nemt. Mer gaat se in 't Mönsterland de pädkes langs dan neumt se dat "Pättkern" . (G. t H; H .)
De 77 jarige heer G. Huzink te Hengelo (Deldenerstr. 88) ver~ zamelt al meer dan 40 jaar lang woorden, namen en uitdrukkingen uit de volkstaal van Hengelo zoals die hem van kindsbeen af bekend zijn. .. Regelmatig schieten me nog woorden te binnen die aan mijn verzameling kunnen worden toe~ gevoegd, welke naar schatting zeker een vierduizend woorden bevat", aldus de heer Huzink. "Deze woorden zijn zonodig in een kort zinnetje verwerkt. waardoor 't de toekomstige lez~r duidelijk w ordt wat de werkelijke betekenis van het woord is. Woorden die ik zelf niet als dialect ken, zijn niet opgenomen om mijn eigen ver~ klaring zo zuiver mogelijk weer te geven." Op onze vraag of hij zijn ver~ zameling in een of andere vorm wil uitgeven, antwoordde de heer Huzink: ,,Ik ben al tevreden, wanneer deze op een toegankelijke plaats (bijv. vereniging ,.O ald Hengel") bewaard kan blijven tot nut en genot van toekomstige liefhebbers van onze mooie T wentse spraak." ' We latendeheer Huzinkgaarne aan het w oord, waar hij ons iets gaat vertellen over het Hengelo vanzijn tijd.
De kom van het dorp Hengelo werd in de negentiger jaren onge~ veer begrensd door de Pastoriestraat, de Deldenerstraat tot aan de Thiems~ brug, de oude Marktstraat, de Ensche~ desestraat, de Wolter ten Cate straat, het Spoorplein, de Spoorstraat en de Beekstraat aansluitende aan de Pasta~ riestraat. Als hoofdverkeersweg liep hier doorheen de Deldenerstraat. de Langestraat en de Enschedesestraat. Enige zijstraten als Willemstraat, Beekstraat, Molenstraat Brinkstraat Weemenstraat. Drienerstraat. Nieuw~ straat, Beursstraat en Wolter ten Ca te straat, maakten ongeveer het stratennet uit. Al de genoemde straten hebben van uit het gemeentehuis zeker hun officieele naam gekregen. Het eigen~ aardige van het geval is, dat de .. volksmond" aan een aantal van deze straten een geheel andere naam heeft gegeven. Zo werd de Pastorie~ straat ,.Achterstraote" genoemd. De Willerustraat heette voor de helft ,.Stikkenstaote" (misschien bestond hier verband met .,stikken": bone~ staken} en voor de andere helft ,.Jöddenstraote". Dan volgt de Weemenstraat met "Wehmengaor~ en". De Brinkstaaat met ,.Trös~ straote" (naar de familienaam Ter Horst}. De Molenstraat (genaamd naar een windmolen die daar stond} kreeg de mooie naam van ,,'n Vil~ beald", hetgeen op een plaats duidde waar gestorven huisvee van de nog bruikbare huid werd ontdaan. Totvóór het bombardement op 6 Okt. 1944 had Hengelo ook nog een ,.Fraansepadje", lopende vanuit de Molenstraat naar de Telgen en er tegenover ,.'n Kattenhook" uit~ komend in de Nieuwstraat niet ver af van de Spoorstraat.
Broederij
Limerick
STADHUISPLAN O OTMARSUM
Dubbelink
Ne katte dee vreug eer en kater: - Wat mut dat hier met dat geslater? Den kater zea: -Vrouw , ik ... aw aw .. o .. mauw mauw! 'k Heb wisse ne keuldte op 't water. (A.L.)
Het plan voor het raadhuis te Ootmarsum was ont~ worpen voor een bevolking van 8.000 inwoners in verband met de voorgenomen grenswijzigîng. G.S. achtte deze opzet voorlopig te groot. Er is een nieuw plan ge~ maakt, waarbij de vleugel aan het kerkplein is ingekort en de u itgebouwde vleugel in de tuin is komen te vervallen. O verigens is in de opzet (z ie Jan.~ nr.; red.) weinig gewijzigd en kan het raadhuis a ltijd nog vergroot worden. zo nder het thans te bouwen gedeelte architectonisch aan te taste n. De ruimte ervoor is aanwezig. De nieuwe kerkpleingevel achte n wij estetisch een verbetering. W. P. C . Knuttel. D eventer
Borne Tel. 346 Het adr es voor alle rassen kuikens en jonge hennen. TWENTSE POST
POST voor de TWENTSE POST {In deze rubriek worden alleen brieven opgenomen die ve rband houden met of
betrekking hebben op de inhoud van de .. Twentse Post"'. D e redaktie behoudt zich het recht . voor. brieven eventueel in te korten en/of van commentaar te voorzien)
13
Twentse Taalbank Meubelen Gordijnen -
Tapijten Bedden
Morsinkhof
Timmerfabriek
Hannink
ENSCHE DESEST R. 16
(0 .) -
Henge lo Het beste adres voor:
GEDISTILL EERD, WIJN, BIER, LII<EUR, LI MONA DE Fa.
]ac.
KAPTE l N - TYPHOON PONETTE BROMFIETSEN
CCop- SLAGERIJ EN
Atdospttitiurichting
AA R DOLI ESTR .
16
D. TEESINK LANGELE RM AATW EG 152
sp uit-er v ar in g
-TEL.
7529
Het wonder van Hengelo
Olde Olthof De boterham ,
belegd met onze WORST, vliegt er in I Twekkelerweg 60 Weemenstr. 24
veur h o es en earve Mole n st raa t H enge lo
(0.) ~
20 Tel .
2207
VANILLEVLA 'n delicatesse Z o kla ar voor het gebru ik. H eer I ijk v .; n smaak en voed-
HENGE LO
Rijwielen , Onderdelen en Electra
Fa. H. van Wezel Expeditie- enT ransportbedrijf HENGELO (0.)
(\._~ ~
14
.,MANS KAPBAARG' ' va n G. B. VLOED BELD
Jan langeveld
A utomobielbedrijf
J. WARMINK
voor
betere
schoenen Hengelo
Winkelcen t•um Berfl o·es 6
Hengelo Ov. Ziet on!%e nieuw ste A ustiu-modellen
A' j wat koopt bi 'j Herman O lthof Kö'j der wisse ook op an Dat ziene f ie!se of zienen br o mm er d Het ook jacren maken kan K omt e s neuzen nao z ien'
veu r rao d
Dan stao'j paf, dat wee'k sek uur Wat den Herman in zi ene zaak hef is kwaliteit en nooit-te -duur I
Fa. Wed. J Walhof
G. H. Olthof·Jansen
Beekstr. 29 Hengelo
I N D U S T R I E S T R. 187 tel, 2 178 Henge lo
B.I.O.D.
Machine .. en Appara t enfabriek
Binne nh avenstr. l2a -14
CJ3ult'ó Sla9ery
Bi' j ]a n Dik ken in n Diesel greu nteh al G el 't aait 'n pleze ri g koopgeval. Ga at daar oew fruit of gre unte kope n, D an zu'j ok nooit naor ' n aand er lo pe n. Kom t ok 's neuzen bi ' j Jan I Jao?
Jan Dikken
AHREND voo r :
7266 Lichtdrukken, Foto~ copieën, bestekken.
Dieselsiraa l
1
Hotel National voor Twenie-zaal Gro te bruiloften, partijen, vergader ingen, b ij een komslen
VOOR VLE E S EN V L EESW AREN WEEM ENSTR. 12, TEL. 2752
Telgenfla t Heng e lo Tel. " W iej ve u rt va n a ll e ns" Tel. 3650 Tel. 3650
ze
' t Beste humoristische book in 't Twents I
B.I .O .D.'s Wiese l : 4 p e rsoons polyester caravan B.I.O. D. Exce ll ent : 4-5 persoons vouwkampeerwagen B.I.O . D. Exot ic: 2 -3 p e rsoons vouwkampeerwagen B.I .O.D. Expl orer . keukenbagagewagen B. I.O.D. Clip per Junio r; 2 persoons imperia! tent B.l. O .O. Sta b il: imp eri a I d a kgootplaatsing Opgericht 1845
Bockhaandel Broekhuis
Magazijn v o or
BEHANG EN VERF
Opge richt 1845
B iej
Wil lemspl ein 27
hebt
VERSTEEG's vearve
va n:
e nz. voor ulilifeifs~ e n wo nin gbouw
B . G.J.Meekes
~
3701
kozijnen, ram e n , deuren, trappen
Krabbenbosch
Mole nshaat 18
' n kwa rt eeuw
Lev er ing
Te l.
l.ö.
Bu rg. Ja nse n plein, HENGELO het Gem. huis. · Aanbevelend , ]. C. Holthaus
Aanbieding : complete jaar gang ,Tw en t eland ' 1960 (nieuw) f 4.~ Briefkaart: Adm. T.P .. Beekstr. 5. Hengelo 0 .
TWENTSE POST
Twentse Taalbank DIV ERSE PLAATSEN
J. A. Lesseher & Zn. SAASVELD
ZfUK IEJ 'n stuksken
TELEFOON 238
ceramiek
Smederij en Reparatieinrichting .. Ex peditie
Handel in landbouwwerktuigen, melkmachines, t ractoren, bromfietsen enz.
C 0 0 P. ZUIVELFABRIEK
De potten· bakker in de
SPORTINSTITUUT Huitink
Piepensiract ' steet oe geern biej met raod en daod I!
Dames- Heren- en
De Eendracht
Kinderclubs
ROSSUM
•
M olenstr. 38, Tel. 2054 Prive: Tet. 11521 , Ensch
Het beste adres voor alle zuivelprodukten
C.L.V. LANDBOUWE RSBELAN G
WAS-O-MATIC
Haaksbergen
Ol iemolensingel30, Tel. 7586
C.l.O.-mengvoede rs Ruwvoeders Brandstoffen
VLUG EN VOORDELIG
Ondervindt 't DijKHUIS-kleding ~
Elke was apart - Hyg iënisch
3an 0lthui~ v h
Gauma
UW HER N KAPP FR N()
Ook voor toiletartikelen RDf•H G f N 5 ( +. o Astha ·heate,l
SA L0 N C'Jileurink v.h. H. J v. d. VE ER
Dames-salon
en
Haaksbe rgerstraat
Ensche d e
•
Parfumerie •
Tel. 2876
wint 't
HAAKSBERGEN
Voor betere schoenen Cf:2ommelaar=' -------"----------
VAN LOENSHOF 31
DENKT BIJ HET OPLOSSEN VAN UW PROBLEMEN
RUIMTEV ERWARMING
Motor defect?
OO K AAN AARDGAS
naarjULQ
Gem. Energiebedr. Rijssen
BOORN Van oo lds b ekend
BUDDEKE
direct! ! ! Pyrmontstraat
Veur brulften en partiejen
~otel 't Schip
Bandfabriek
15 · 19
ENSCHEDE
Enschede
Uw
Beune
Binnenh: ven 28, - Enschede
+ Geweven namen + Letters en cijfers + Geweven etiketten
woonplaats? Uw opticiën!
Zieke ,fond ,l everancier
BOERENLEENBANK
- LONNEKERAlle bankzaken Telefoon 10223
De Spaarbank voor
iedereen
E.
J.
fijn hout- en Triplexhandel
Fa. W. LANGE
TOURINGCARBEDRijf
M. ZINGER
Spelbergsweg 37, Tel, ' 4538
levert: Fijnhout, Triplex, Hard - e n zachtbaord, Vlas- en spaanplaat enz
Emmastraal 9 1 Enschede Tel 4827 ' - - - - - - - - - - - - - - - - 'T2.3' - - - - - - - - - - - - - - - - '
lantink
LANGESTRAAT 21 · 23, DELD EN
RADIO -TELEVISIE - ELECTRO TECH. IN STALLATIE- BUREAU WAS MACHINE S · VERLICHTING Wao rum ze biej
«De Eendracht» IN TUBBIGE de botter, kees, pap en yvghu•l haalt? Umdat de produkten van De Eendracht good bevaalt TWENTSE POST
VEl LIG en COMFORTABEL
de "Twentse Post" staat voortdurend op de bres voor de belangen van de kultuur in deze streken
en "CO-OP OOST" staat voortdurend op de bres voor de bel angen van de consument. Oo k voor Uw belangen en d ie van Uw gez1n
,,Co-op Oost"
mei vestigingen in geheel Twe nte en in de G elderse Achterhoek.
Kruidenierswaren -vlees. brood- banket-textiel- schoenen· kleding- brandstoffe n· huish .a rt. enz:
15
Twentse Taalbank
FORMELTA
N.V. Aanneming-Mij . vh .
HUISHOUDTEXTIEL
H. W. TE PAS
VOERINGSTOFFEN
Enschede Burgerlijke en Utiliteitsbouw Gewapend Betonbouw Grond - Water· en Wegenbouw
Linoleum Atopie. Colarite Colavinyl Vredestein . Rubber VLOEREN Rubber~ linoleum tr~pbekleding VLOERENBEDRIJF
de ideale koHiemelk V erkrijgbaar in flessen van 230 en 400 'g ram
Verkoopkanloo· ,.MULTIFARM" Boekelo
Automobielbedrijf
f. Boerkamp
JAPONSTOFFEN
-
KONINKLIJKE
JORDAAN- TERWEEMEN.V. HAAKSBERGEN
Telgenflat (1e Etage) Tel. 4064 Berfloweg 8 ~ Telefoon 2181 en Klein Driene Hengelo (0.) Tukkers ••• mag ik effen 't wOord? Smiet oew geeld nich aover boord
Tukkers . .. a'k oe raon mag .. spo o rt I Gao'j daor almaol met akkoord?
N.V. Automobielbedrijf
Van Laar oew geeld
Feijten
naor de
Enschedesesiraal 127 • Tel.3983 ·Hengelo
DAF
SIM CA Klaant'n van BISCHOFF Bint almaol vol lof Ne dame of heer .. , Ze komt aallied weer
NUTSSPAORBAANK Drienerstraote 43 . HENGEL
Henny
j.
v. Egteren
C.F. Klaarstr.18a -Tel. 2365- Enschede lid van de Selectiegroep van Nederlandse Dameskappers
wa nt :
Bischoff hef
'I
BLEEKER
Breng dan
en
beste wa l er is
Oawer+uuQf ow van dizze waorheed
G edipl. Dames· en H~renkapper Manicure • Pedicure Schoon heidsspecia Iist Medisch gedipl. Haarkund ige
N.s.u.
TEXTIELFABRIEKEN
e
OPE L e CHEVROLET e OLDSMOBI LE
TELEFOON 2623-4500
HENGELO
Kuïe~ kleedt U steeds beter dan best HENGELO
TELGEN 21
HET SPEELGOEDPALEIS
- -Ouickly- reeds vanaf f 485.-. T Importeur: TAMI N.V. Delden
'Ce u te link voor
~
levensmiddelen
guller met zegels . . guller met guldens Op VéGé-arti kelen steeds 10 Oio kort. in geldzegels
AUTOMOBIELBEDRIJF
W. Noordagraaf Oldenzaalsestr. 19 - Tel. 4444 - Hengelo (0.}
off. FORD dea ler
Enschedesestr. 22, Hengelo
Coop . "De landbouw" W.A. GOOR Het adres voor: Me ngvoeders onder C.L.O.contrêle, Meststoffen, Brand stoffen, Bestrijdingsmiddelen, Kruidenierswaren, Landbouwwerkzaamheden enz. TWENTSE POST
