Geïnteresseerd? Meldt u dan aan voor deze studiedag! Kosten
De kosten voor deelname aan de studiedag bedragen €95,00 per persoon (incl. lunch en consumpties). Aanmelden
De voorkeur gaat uit naar aanmelden via internet: www.adoptie.nl Bij aanmelding dient u gelijktijdig €95,00 per persoon over te maken op giro 403324 ten name van Stichting Adoptievoorzieningen, Utrecht, onder vermelding van Studiedag 2007. U kunt zich ook inschrijven door het bijgaande formulier te retourneren aan: Stichting Adoptievoorzieningen, t.a.v. Irene Heskes, Postbus 290, 3500 AG Utrecht Wanneer u bij aanmelding uw e-mailadres vermeldt, ontvangt u een bevestiging van inschrijving. Vermeldt u uw e-mailadres niet, dan krijgt u alleen bericht wanneer u niet geplaatst bent. Annuleren van deelname met restitutie van het
Weerbaarheid Afstand en adoptie: tussen kwetsbaarheid en kracht
inschrijfgeld is mogelijk (schriftelijk) tot en met donderdag 27 september 2007. Bij grote belangstelling hanteren wij de volgorde van aanmelding en betaling. Inlichtingen
Voor inlichtingen kunt u contact opnemen met Irene Heskes (maandag, dinsdag, donderdag 9.00 - 14.00), telefoon 030 233 03 40, e-mail:
[email protected]
Wij zien u graag op vrijdag 12 oktober in Nieuwegein!
Van 9.45 tot 16.15 Nieuwegein's Business Center (NBC) te Nieuwegein (op slechts 10 min van Utrecht CS)
Deze studiedag is georganiseerd door Stichting Adoptievoorzieningen in samenwerking met het AdoptieDriehoekOnderzoeksCentrum.
Studiedag • vrijdag 12 oktober 2007
S T U D I E D A G
Weerbaarheid
Programma
Afstand en adoptie: tussen kwetsbaarheid en kracht
Vrijdag 12 oktober 2007
In het beeld dat van afstand en adoptie wordt geschetst, overheerst vaak de problematische kant. Dat adoptiekinderen kwetsbare kinderen zijn, dat veel afstandsmoeders hun geheim nog steeds niet durven openbaren en dat adoptieouders de druk voelen om heel goede ouders te zijn, zijn zelden neutrale mededelingen. Vaak worden deze begrepen als illustratie van hoe moeilijk het allemaal is. Afstandsmoeders, adoptiekinderen en -ouders hebben lang niet altijd de kans om vooral gewone mensen te zijn. Gewone mensen met een bijzondere achtergrond. Hun achtergrond en de manier waarop de omgeving daarop reageert, maakt dat zij zich soms kwetsbaar moeten opstellen en tegelijk weerbaar moeten zijn. Weerbaar zijn is een kwaliteit. Maar weerbaarheid is niet vanzelfsprekend. Inzicht in de kwetsbaarheden en krachten rondom afstand en adoptie geeft hulpverleners handvatten om de weerbaarheid van hun cliënt te vergroten.
2 0 0 7
Dagvoorzitter: Cecile Ter Beek
09.15 - 9.45 09.45 - 10.00
Ontvangst met koffie en thee Opening Cecile Ter Beek, teamleider afdeling Nazorg Stichting Adoptievoorzieningen
10.00 - 10.45
Weerbaarheid: een combinatie van eigenschappen, omstandigheden en opvoeding Plenaire lezing Marcel van Aken, hoogleraar ontwikkelingspsychologie Universiteit Utrecht
10.45 - 11.05
Koffie- en theepauze
11.05 - 11.35
Veerkracht en competenties van adoptiekinderen
In het ochtendprogramma wordt het thema weerbaarheid vanuit drie invalshoeken toegelicht. Vanuit ontwikkelingspsychologisch perspectief zal Marcel van Aken een theoretisch kader schetsen van de belangrijkste factoren die de
Plenaire lezing Femmie Juffer, bijzonder hoogleraar
ontwikkeling van een kind bepalen.
Studie van Adoptie Universiteit Leiden
Femmie Juffer zal de nieuwste onderzoeksresultaten presenteren van een studie naar de ontwikkeling van ruim vierhonderd adoptiekinderen uit India.
11.40 - 12.30
De kracht van beelden
De ochtend wordt afgesloten met de kracht van beelden vanuit de praktijk van
Presentatie Corinne Verheule Video interactie
de video interactie begeleiding, door Corinne Verheule.
begeleider Stichting Adoptievoorzieningen
's-Middags is er de mogelijkheid tot het volgen van workshops, waarbij een actie-
12.30 - 13.45
Lunch
13.45 - 14.45
Eerste ronde workshops
14.45 - 15.15
Pauze
15.15 - 16.15
Tweede ronde workshops
16.15
Afsluitende borrel
ve rol is weggelegd voor afstandsmoeders, geadopteerden en adoptieouders.
LET OP! Anders dan voorgaande jaren zal de studiedag 2007 georganiseerd worden op een nieuwe lokatie: Nieuwegein's Business Center (NBC) Door de centrale ligging is het NBC uitstekend bereikbaar per auto en het openbaar vervoer. Het NBC is gelegen aan de kruising van de A2 en A12/A27 en met het openbaar vervoer op nog geen 10 minuten van Utrecht CS. Er zijn 1200 gratis parkeerplaatsen. Een routebeschrijving is bijgevoegd.
Het ochtendprogramma
gevoelens) van de adoptiekinderen worden ingeschat, vergeleken met nietgeadopteerde kinderen? Veerkracht en competenties van kinderen ontstaan niet in isolement maar altijd in interactie met de omgeving, vooral in interactie met de ouders van de kinde-
Weerbaarheid: een combinatie van eigenschappen, omstandigheden en opvoeding
ren. Competente opvoeders zullen hun kinderen zo ondersteunen dat het kind in
Spreker: Marcel van Aken
zocht hoe adoptieouders competenties verwerven of vergroten door gebruik te
staat is om moeilijkheden te overwinnen. Daarom is in deze studie ook ondermaken van diverse voorzieningen voor adoptiegezinnen zoals adoptienazorg of
Of een kind weerbaar is of geholpen kan worden weerbaarder te worden is niet
contacten met andere adoptieouders.
alleen afhankelijk van goede bedoelingen. Weerbaarheid wordt voor een deel
De onderzoeksresultaten zullen vergeleken worden met de uitkomsten uit ander
bepaald door wat een kind meebrengt en voor een deel door wat ouders daaraan
(meta-analytisch) adoptieonderzoek.
bij kunnen dragen. In zijn lezing gaat Marcel van Aken in op individuele verschillen tussen kinderen,
•
die vastliggen in 'temperament' en 'persoonlijkheid'. Uit onderzoek blijkt dat ver-
Prof. dr. Femmie Juffer is bijzonder hoogleraar Studie van Adoptie, Centrum voor Gezinsstudies van de Universiteit Leiden.
schillen in temperament en persoonlijkheid voor een deel aangeboren zijn, maar voor een deel ook veroorzaakt of versterkt worden door de omgeving. Bovendien blijkt dat deze verschillen een belangrijke rol spelen in de manier waarop kinde-
De kracht van beelden
ren omgaan met de uitdagingen in hun leven, zoals bijvoorbeeld een adoptie en
Spreker: Corinne Verheule
het geadopteerd zijn. Van Aken laat zien hoe persoonlijkheid en omgevingsfactoren het functioneren
In deze presentatie wordt vanuit de praktijk getoond hoe adoptieouders met
van een kind kunnen bepalen. Daarbij belicht hij ook de verbanden tussen per-
behulp van video interactie begeleiding gesterkt kunnen worden in hun ouder-
soonlijkheid en psychopathologie bij kinderen en het effect van interventies.
schap en hoe daardoor hun kinderen kunnen groeien in (zelf)vertrouwen en weerbaarheid.
•
Prof. dr. Marcel van Aken is hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit
Tegenover kwetsbaarheid staat veerkracht en weerbaarheid. Waarin zijn adoptie-
Utrecht, met als specialisme sociale- en persoonlijkheidsontwikkeling.
kinderen en hun ouders mogelijk extra kwetsbaar en wat zijn daarnaast beschermende factoren bij adoptieouders en kinderen. Wat kan ouders en kinderen helpen in hun kracht te komen en te blijven.
Veerkracht en competenties van adoptiekinderen
Besproken wordt hoe deze vroegtijdige vorm van ondersteuning aan adoptie-
Spreker: Femmie Juffer
gezinnen kan helpen ouder en kind een stevige basis te geven voor een veilige hechting en voor de verdere ontwikkeling van het kind.
Femmie Juffer presenteert de nieuwste onderzoeksresultaten van de studie naar
Begrippen als representaties, hechtingsbouwstenen en bewegingsoefeningen
ruim vierhonderd adoptiekinderen uit India. In hoeverre blijken deze kinderen in
volgens Sherborne zullen aan bod komen. Corinne Verheule zal de theoretische
staat om, met hulp van hun adoptieouders, te herstellen van doorgemaakte vroe-
basis illustreren aan de hand van beelden uit haar werk als video interactie
ge negatieve ervaringen, zoals ondervoeding en verwaarlozing? De nadruk ligt
begeleider.
daarbij op de veerkracht en competenties van het adoptiekind. Zo zal worden besproken of aanvankelijke achterstanden zijn ingehaald en hoe competent de
•
Mevr. Drs. Corinne Verheule is orthopedagoog en sinds 1989 werkzaam bij de
adoptiekinderen zijn. Hoe kunnen bijvoorbeeld de interpersoonlijke competenties
Stichting Adoptievoorzieningen, eerst als voorlichter bij de afdeling Voorbereiding
(gedrag in de omgang met anderen), de intrapersoonlijke competenties (visie op
(v/h VIA) en sinds 1999 als werkbegeleider en video interactie begeleider bij de
de eigen vaardigheden) en de gevoelscompetenties (uiten en accepteren van
afdeling Nazorg (v/h VIB).
Het middagprogramma
Weerbaarheid op school: faalangst bij adoptiekinderen Adoptiekinderen zijn in het algemeen net zo intelligent als hun niet-geadopteerde
WORKSHOPS
klasgenootjes en kunnen goed meekomen op school. Toch hebben ouders en leerkrachten relatief veel zorgen over de reken- en concentratieproblemen van adoptiekinderen. Concentratieproblemen en faalangst komen voort uit een onvol-
Mensen zijn vreemden als je een vreemde bent
doende ontwikkeld gevoel van basisveiligheid. En basisveiligheid is waar het
Hoe je als geadopteerde weerbaar kunt zijn in confrontaties
sommige adoptiekinderen aan ontbreekt. In de workshop wordt stilgestaan bij de mogelijke samenhang tussen faalangst
Hoe kan een geadopteerde zich op een confrontatie met het geboorteland en/of
en adoptie; welke rol een hulpverlener kan spelen in het contact met de school;
biologische familie voorbereiden? Wat zijn middelen voor geadopteerden om zich
welke adviezen hij de school kan geven en de geschiktheid van diverse metho-
weerbaarder te maken? Voor geadopteerden zijn er altijd confrontaties met het
dieken, waaronder video interactie begeleiding op school of sociale vaardigheids-
geadopteerd zijn. Niet alleen door vragen die de geadopteerde zelf heeft, maar
training van de kinderen zelf.
ook door vragen van familie, vrienden of hulpverleners. Welke dat zijn, hoe ze beïnvloed worden door persoonlijkheidskenmerken en hoe daarmee om te gaan,
•
Caroline Penninga-de Lange is orthopedagoog en GZ-psycholoog. Zij werkte jaren-
is een voortdurende zoektocht. In deze workshop staan confrontaties en weer-
lang als schoolbegeleider met leerlingen en leerkrachten in het basis- en speciaal
baarheid centraal, vanuit het perspectief van de geadopteerden.
onderwijs. Ze heeft een eigen pedagogische praktijk 'Klim-op' in Dronten, waar ze ouders en kinderen adviseert bij opvoedingsvragen, met name op het gebied van
•
De workshop wordt verzorgd door Kalinda Jager en Bart Bongers. Kalinda en Bart
hechtingsproblemen.
zijn beiden maatschappelijk werker bij de Fiom en geadopteerd. Beiden hebben ervaring bij het begeleiden van geadopteerden bij hun zoekactie en bij vragen rond identiteitsproblematiek. Daarnaast begeleiden zij ook adoptieouders met vragen over hun geadopteerde kinderen.
Psycho-seksuele ontwikkeling en adoptie, aandachtspunten en aanpak Adoptieouders hebben regelmatig vragen over seksueel getint gedrag van hun kind. Zij vragen zich af in hoeverre dit gedrag bij de normale ontwikkeling hoort
Weerbaarheid en de ontkenning van een oergevoel
en wat te maken kan hebben met de achtergrond van hun kind. In deze works-
Afstandsmoeders zijn een specifieke groep als het om weerbaarheid gaat. De
hop wordt de normale psycho-seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren
algemene oplossingen, oefeningen en technieken om weerbaarder te worden,
geschetst. Besproken wordt wanneer sprake is van een verstoorde ontwikkeling.
door bijvoorbeeld een training of cursus te volgen, zijn vaak niet toereikend. De
De invloed van de achtergrond van adoptiekinderen wordt nader belicht.
specifieke problematiek die afstandsmoeders in hun leven ondervinden en de
Daarnaast wordt aandacht besteed aan de gevolgen van traumatische ervaringen
consequenties daarvan, maken weerbaar worden tot een blijvend, te exploreren
als misbruik (het kind als slachtoffer en dader, maar bijvoorbeeld ook het verla-
gebied, voor zowel de afstandsmoeder als de begeleidend hulpverlener.
ten zijn, het opgroeien in een tehuis, en de mogelijke effecten daarvan op de gehele ontwikkeling.
•
Janneke Kilian deed op haar zeventiende afstand van haar kind. Inmiddels is ze veertig jaar en een persoonlijke zoektocht verder. Zij maakt inzichtelijk wat zo speci-
•
Yvonne Jansen-Linse heeft meer dan dertig jaar werkervaring in de geestelijke
fiek is aan deze doelgroep als het om weerbaarheid gaat: 'Ik stel het vinden van een
gezondheidszorg. Zij is GZ-psycholoog en gezinstherapeut en heeft sinds vijftien jaar
passend gezichtspunt centraal. Slachtofferschap biedt geen perspectief.'
ervaring met groepen voor kinderen (van allerlei leeftijden) die seksueel misbruikt
Astrid Werdmuller is sinds 1994 maatschappelijk werkster bij de Fiom en heeft
zijn of huiselijk geweld hebben meegemaakt en met groepen voor ouders.
ruime ervaring in het werken met afstandsmoeders.
Weerbaar in twee culturen
Grenzen aan weerbaarheid
Geadopteerden zijn kwetsbaarder in het vinden van een eigen ethnische identiteit
Pubers die te agressief zijn en over (andermans) grenzen heen gaan zijn niet
tussen twee culturen dan bijvoorbeeld migrantenkinderen. Het verzorgd worden
weerbaar genoeg. De basis, zelfcontrole, zelfbeheersing en zelfwaardering, is
en opgroeien in een liefdevol (wit) adoptiegezin kan vanuit loyaliteit naar de
niet stevig. Ze voelen de grenzen niet of durven die niet te voelen. Bij geadop-
adoptieouders het gevoel van 'anders-zijn' verdringen. Bovendien is er vaak wei-
teerden moet de boosheid die normaal is voor een puber om zich los te maken
nig bekend over de oorsprong van de geadopteerde waardoor soms wezenlijke
en een eigen identiteit te vormen en de 'logische' boosheid voortkomend uit het
identiteitsvragen onbeantwoord blijven. Daarnaast is voor veel geadopteerden
afgestaan en geadopteerd onderscheiden worden van 'te heftige boosheid' waar-
het afgestaan-zijn een life-event waardoor de 'wie-ben-ik' vraag nog belangrijker
bij grenzen van weerbaarheid en verdediging duidelijk overschreden worden.
wordt.
Aan bod komen de belevingswereld van de geadopteerde jongere en zijn gevoe-
In deze workshop worden hulpverleners uitgenodigd om zich in te leven in
lens en wat hulpverleners kunnen doen om ouders te helpen om met deze boos-
geadopteerden en adoptieouders. Er wordt geoefend met het denken en hulpver-
heid om te gaan.
lenen vanuit een andere invalshoek dan de gebruikelijke westerse ik-cultuur.
In deze workshop komt de theorie aan bod maar laat Christel Versantvoord de
Let op: het gaat hier om een lange workshop van twee uur met een pauze.
deelnemers aan de hand van oefeningen ook zelf ervaren hoe zij werkt met de thema's boosheid en agressie en 'grenzen' bij pubers.
•
Nel Jessurun was ruim vijfentwintig jaar werkzaam als psychotherapeute bij het RIAGG. Daarnaast is zij supervisor en opleider van de Nederlandse Vereniging van
•
Christel Versantvoord is Ggz-Verpleegkundig Specialist en geeft weerbaarheidstrai-
Relatie- en Gezinstherapie en geeft ze leiding aan het Centrum voor Interculturele
ningen aan kinderen en pubers. Vanuit haar eigen trainingsbureau VAC trainingen
Competentie, dat therapieopleidingen, workshops en trainingen verzorgt.
is zij werkzaam als Gestalttherapeute en coach. Zij geeft trainingen binnen het basisonderwijs, Hbo-opleidingen en binnen de Ggz op het gebied van Rots & Watertrainingen, weerbaarheid en preventie van agressie in de gezondheidszorg.
Sherborne bewegingspedagogiek Ervaren van de krachten en tegenkrachten in relatie tot de ander Weerbaarheid van adoptieouders Kinderen die in hun eerste levensjaren weinig lichamelijk contact gehad hebben
Adoptieouders zijn vaak zichtbaar en kunnen zich daardoor openbaar bezit voe-
met hun ouders of verzorgers en ook op andere gebieden veel tekort zijn geko-
len. Vragen van buitenstaander en bemoeienis vanuit de omgeving leggen een
men, zijn soms onhandig in hun lichamelijk contact. Adoptiekinderen die onzeker
zekere druk op het ouderschap. De druk van het goed willen doen, maar ook de
of kwetsbaar zijn kennen hun eigen krachten soms niet. Door Sherborne oefenin-
confrontatie met het onbekende maakt dat adoptieouderschap minder vanzelf-
gen worden zij zich bewuster van hun eigen krachten en ervaren de mogelijkhe-
sprekend is. Vragen en twijfels vallen de adoptieouders ten deel.
den en grenzen hiervan. Hierdoor kan het zelfvertrouwen toenemen en weerbaar-
In deze workshop vertellen adoptieouders over hun eigen momenten van kwets-
heid groeien. Door deze lichaamsgerichte oefeningen kan het kind zich ook
baarheid en weerbaarheid. Bijvoorbeeld over hoe moeilijk het is als je kind je
bewust worden van zijn/haar lichaam en groeit het lichaamsbesef, de voorwaar-
afwijst; hoe het verdriet van je kind je raakt in je eigen verdriet. Hoe onzeker je
de voor een stevige basis in het leven.
kunt zijn wanneer je omgeving met allerlei adviezen komt. Maar ook over hun
In deze workshop wordt van deelnemers gevraagd zelf actief mee te doen om
kracht en motivatie om adoptie tot een succes te maken. Hun kind te laten groei-
het effect van de verschillende oefeningen te ervaren.
en, weerbaar in het leven te staan, gelukkig te laten zijn. En, wat hulpverleners kunnen bieden om hen daarin te ondersteunen.
•
Lidwien Mineur en Angela Juffermans zijn werkzaam bij de Stichting Adoptievoorzieningen als video interactie begeleider en Sherborne-bewegingspedagoog. Lidwien Mineur is ook opleider Sherborne-samenspel, gericht op kinderen met
8
hechtingsproblematiek en weinig basisvertrouwen.
•
De workshop wordt gegeven door twee adoptieouders, die vertellen over hun ervaringen en beleving. Het zal een interactieve workshop worden.
9
Stichting Adoptievoorzieningen
adoptie aan adoptieouders, geadopteerden, leerkrachten en andere professionals; • deskundigheidsbevordering van werkers op het terrein van afstand en adoptie
De Stichting Adoptievoorzieningen is op 1 januari 2002 ontstaan na het samen-
in de vorm van telefonische consultatie, studiedagen, trainingen en brochures.
gaan van Bureau Voorlichting Interlandelijke Adoptie (Bureau VIA) en het Werkverband Adoptienazorg (WAN). Bureau VIA werd in 1989 aangewezen om de in de Wet opneming buitenlandse
ADOC
pleegkinderen opgenomen verplichte voorlichting aan aspirant-adoptieouders te verzorgen.
Het ADOC is een digitaal wetenschappelijk onderzoekscentrum, gericht op onder-
Nadat de eerste generatie adoptieouders met hun vragen en ervaringen naar
zoek naar de effecten van adoptie of pleegzorg (indien gerelateerd aan adoptie)
buiten traden werd de behoefte aan specifieke ondersteuning van adoptiegezin-
op de geadopteerde, de adoptieouders en de afstandsouders. Het ADOC is
nen duidelijk.
gevestigd aan de Universiteit Leiden bij de Afdeling Algemene en
De WAN was al sinds 1969 het landelijk coördinatie- en informatiepunt waar het
Gezinspedagogiek - Datatheorie in de directe nabijheid van de leerstoel Studie
belang van nazorg aan adoptiegezinnen werd benadrukt, nazorgaanbod werd
van Adoptie.
ontwikkeld en gestimuleerd en adoptiegezinnen met hun vragen terecht konden.
Visie De doelstellingen van de Stichting Adoptievoorzieningen zijn:
In navolging van het Haags adoptieverdrag heeft het ADOC het belang en de
• het geven van informatie aan personen die belangstelling hebben voor het
rechten van het kind als uitgangspunt. Het opgroeien in de liefdevolle en stimule-
adopteren van kinderen;
rende sfeer van een gezinsverband in de ruimste zin van het woord is één van de
• het bijdragen aan het proces tot verbetering van de adoptiepraktijk;
meest fundamentele rechten van het kind. Wanneer gekozen wordt voor (interlan-
• het zorgdragen voor de uitvoering van de adoptievoorbereiding en nazorg.
delijke) adoptie dan dient te allen tijde te worden voorzien in hoogwaardige dienst- en hulpverlening bij afstand en adoptie.
De missie 'voorbereiding en nazorg op één lijn' drukt het belang uit dat de Stichting Adoptievoorzieningen hecht aan zowel een goede voorbereiding en
Doelstelling
voorlichting voordat de keuze voor adoptie gemaakt wordt, als de beschikbaar-
Het ADOC heeft als doel het inventariseren, stimuleren en coördineren van
heid van goede nazorg voor adoptiegezinnen als een kind in het gezin is
(inter)nationaal wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot de adoptiedrie-
opgenomen.
hoek. Ook streeft het ADOC ernaar de verworven kennis en ervaring op het
Voorbereiding bestaat naast de voorlichtingsbijeenkomsten in de adoptieproce-
gebied van adoptie en pleegzorg, op zowel nationaal als internationaal niveau,
dure uit:
toegankelijk te maken voor zowel professionals als geïnteresseerden uit de adop-
• de Adoptie Informatielijn, een laagdrempelig informatiepunt voor iedereen die
tiedriehoek. Het ADOC werkt nauw samen met wetenschappers en organisaties
iets over adoptie wil weten of overweegt te adopteren; • vragen kunnen stellen over de BKA-procedure.
uit het adoptiewerkveld. Door samenwerking zal het in de toekomst mogelijk zijn vragen vanuit het adoptiewerkveld om te zetten in onderzoeksvragen en deze voor te leggen aan wetenschappelijke onderzoekers. De onderzoeksresultaten
Tot het nazorgaanbod behoren:
kunnen vervolgens worden omgezet in adviezen voor het adoptiewerkveld, zodat
• de video interactie begeleiding, een preventieve vorm van opvoedingsonder-
beleid, preventie en nazorg kunnen worden afgestemd op recente onderzoeks-
steuning aan ouders in de eerste jaren na aankomst van hun adoptiekind;
resultaten.
• telefonische advisering op het gebied van identiteit en ontwikkeling, opvoedingsondersteuning, roots en hulpverlening op het terrein van afstand en
10
11
