week)

ASO – 2de graad – Complementair gedeelte AV Socio-economische initiatie (1ste jaar: 1 lestijd/week, 2de jaar: 1 lestijd/week)

1

INHOUD Visie ..........................................................................................................................................................2 Beginsituatie .............................................................................................................................................2 Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................2 Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................4 Pedagogisch-didactische wenken en timing ..........................................................................................15 Minimale materiële vereisten..................................................................................................................17 Evaluatie .................................................................................................................................................17 Bibliografie ..............................................................................................................................................18


2

VISIE De algemeen vormende waarde van het economieonderwijs staat voorop. De kennis en het inzicht in de economische structuren en processen behoren immers tot de kern van de maatschappelijke vorming. Actuele maatschappelijk-economische verschijnselen vormen steeds de uitgangspunten bij de curriculumopbouw. ‘Socio-economische initiatie’ als vak is niet alleen gericht op kennisoverdracht en –verwerving, maar ook op het ontwikkelen van vaardigheden en het bijbrengen van attitudes die het noodzakelijk levenslang leren mogelijk maken. Het gebruik van ICT biedt kansen om leren als een actief en constructief leerproces te benaderen en het leren kritisch reflecteren over de verworven kennis te stimuleren; ook het probleemoplossend denken en het zelfstandig leren verdient hierbij de aandacht.

BEGINSITUATIE Een specifieke voorkennis voor economie en boekhouden is niet vereist. De leerlingen van de 1e graad, basisoptie ‘Moderne wetenschappen’ beschikken reeds over een initiërend inzicht in de basisbeginselen van de economie. De leerlingen in de 2e graad ASO zijn in staat een breed gamma van theoretische en abstracte leerinhouden te verwerken. Zij bereiden zich voor op verdere doorstroming naar de derde graad met het oog op het hoger onderwijs. De leerlingen dienen een kritische houding aan te nemen t.o.v. maatschappelijke verschijnselen, zijn bereid communicatieve vaardigheden te ontwikkelen, dienen interesse te tonen voor het eigen gedrag en dat van anderen voor een goed functioneren in de maatschappij, zullen theoretische concepten en verworven inzichten moeten toepassen in verschillende concrete situaties, zijn bereid diverse media te hanteren voor de verwerving, de verwerking en de presentatie van informatie.

ALGEMENE DOELSTELLINGEN De economie betekent voor de leerlingen een grondige kennismaking met het boeiende economische leven. Het doel van de socio-economische initiatie is de leerlingen een grondige kennis en een dieper inzicht te verschaffen in de economisch mechanismen met hun onderscheiden entiteiten, markten en instellingen, hun begrippen en relaties. De leerlingen dienen tevens de nodige metacognitieve vaardigheden te ontwikkelen om hun leer- en denkactiviteiten zelf actief te sturen. Het betreft hier activiteiten als het zich oriënteren op de leertaak, het plannen van de uit te voeren opdracht, het bewaken van de vooruitgang in het leerproces, het inlassen van tussentijdse evaluatiemomenten, het bijsturen, evalueren en reflecteren. De onderzoeksopdracht helpt de leerlingen vaardig te worden in het verzamelen, het analyseren en het interpreteren van economische gegevens. Zij leren hun uitspraken funderen met argumenten en scherpen hierdoor hun kritisch bewustzijn aan. Zij leren bronnenmateriaal verzamelen en raadplegen, bruikbare gegevens selecteren, geautomatiseerde zoeksystemen hanteren, vergelijkingen maken, conclusies trekken. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat ze onder begeleiding de volgende attitudes ontwikkelen en/of nastreven: •

algemene belangstelling;

•

bereidheid eigen fouten te verbeteren;

•

kritische reflectie;

•

openheid en respect voor andere meningen;

•

probleemoplossend werken;

•

verantwoordelijkheidsgevoel;

ASO – 2de graad – Complementair gedeelte AV Socio-economische initiatie (1ste jaar: 1 lestijd/week, 2de jaar: 1 lestijd/week) •

zelfwerkzaamheid en zin voor samenwerking;

•

zin voor afwerking, orde, netheid en nauwkeurigheid.

3

Vakoverschrijdende eindtermen De leraar economie of handelsvakken levert ook zijn bijdrage tot de realisatie van de vakoverschrijdende eindtermen (VOET). Vakoverschrijdende eindtermen zijn minimumdoelen die niet specifiek behoren tot een vakgebied, maar onder meer door middel van meerdere vakken of onderwijsprojecten kunnen worden gerealiseerd. Zij zijn in eerste instantie een opdracht voor het hele schoolteam. Om uit te maken hoe alle vakoverschrijdende eindtermen op schoolniveau kunnen gerealiseerd worden, zijn afspraken nodig tussen de collega’s van alle vakken. Het is aangewezen om deze afspraken formeel vast te leggen in het schoolwerkplan. In sommige vakken kunnen bepaalde VOET uitdrukkelijker aan de orde komen dan in andere. Leerplannen kunnen dan ook verwijzingen naar VOET bevatten als de binding tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET evident is. Indien de vakgroep nog andere VOET realiseerbaar acht binnen een vak, wordt dit vastgelegd in een verslag waarin zowel de visie als de planning zijn opgenomen. Heel wat VOET die behoren tot de domeinen "Leren Leren" en "Sociale Vaardigheden" zitten reeds verweven in de uitwerking van verschillende vakgebonden doelstellingen in dit leerplan. Door een doordachte keuze van thema’s, teksten en lesonderwerpen kunnen ook de andere VOET (opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie, muzisch-creatieve vorming en technisch-technologische vorming) in de lessen economie of handel aan bod komen. Bij de aanvang van het schooljaar maakt de leraar een oordeelkundige keuze van de leerinhouden waarmee hij de vakgebonden en vakoverschrijdende doelstellingen wil realiseren (bij voorkeur na overleg met de vakgroep) en stelt een jaar(vorderings)plan op waarin hij de leerstof op een evenwichtige wijze verdeelt over het beschikbare aantal lestijden.


4

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN SOCIO-ECONOMISCHE INITIATIE 1ste jaar: 1 lestijd/week 2de jaar: 1 lestijd/week De cursief vermelde doelstellingen en inhouden zijn als uitbreiding bedoeld (facultatief). Decr. nr.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 1

Inleiding en situering

de basisbegrippen economie, behoeften, goederen, diensten, produceren (productie), consumeren (consumptie), arbeidsverdeling, ruil en economische kringloop omschrijven en concretiseren;

1.1

Basisbegrippen

1.1.1

Economie en behoeften

1.1.2

Goederen en diensten

•

het onderscheid tussen welvaart en welzijn toelichten;

1.1.3

Produceren en consumeren

•

het belang van de vrijetijdsbesteding voor de mens aantonen;

1.1.4

Arbeidsverdeling en ruil

•

de eenvoudige economische kringloop opbouwen en de functionele samenhang tussen de elementen weergeven;

1.1.5

Welvaart en welzijn - Vrijetijdsbesteding

1.2

Economische kringloop

•

de entiteiten uit de economische kringloop beschrijven;

1.2.1

Entiteiten

•

de macro-economische grootheden Nationaal Inkomen en Nationaal Product omschrijven.

1.2.2

Nationaal Inkomen en Nationaal Product

2

Gezinnen

1 •

2 •

de inkomensvorming en de inkomensbesteding t.o.v. elkaar situeren;

2.1

Inkomensvorming

2.1.1

Inkomen uit arbeid:

•

de inkomensvorming uit arbeid omschrijven m.b.t. stelsels van vergoedingen van arbeid en dienstverband versus zelfstandige;

2.1.1.1 Vergoeding van arbeid – Stelsels van vergoedingen

•

verschillende stelsels van vergoedingen verklaren en beoordelen;

•

de begrippen nominaal en reëel loon kunnen verwoorden;

•

de verschillende bestanddelen van het loon (salaris) omschrijven; 2.1.2

2.1.1.2 Dienstverband versus zelfstandige ondernemer 2.1.1.3 Nominaal en reëel loon – Bestanddelen - Koopkracht 2.1.1.4 Loonberekening Inkomen uit kapitaalverstrekking – Goederenkapitaal versus geldkapitaal

ASO – 2de graad – Complementair gedeelte AV Socio-economische initiatie (1ste jaar: 1 lestijd/week, 2de jaar: 1 lestijd/week) Decr. nr.

5


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen •

de inkomensvorming koppelen aan koopkracht;

2.2

Inkomensbesteding

•

een loonberekening uitwerken;

2.2.1

Inkomen versus besteding

•

het onderscheid tussen goederen- en geldkapitaal maken;

2.2.2

Consumptie

•

de opbrengsten ervan omschrijven;

2.2.3

Belastingen

•

het spanningsveld tussen inkomen en besteding toelichten;

2.2.3.1 Noodzaak

•

de elementen van de inkomensbesteding (consumptie, sparen en 2.2.3.2 Directe belastingen – Belasting op het gezamenlijk inkomen personenbelasting (inclusief soorten inkomsten) belastingen) omschrijven en onderling vergelijken; 2.2.3.3 Indirecte belastingen de noodzaak van de belastingen met voorbeelden aantonen;

• •

2.2.4 Sparen en beleggen – Intrest het onderscheid tussen directe en indirecte belastingen aantonen en verduidelijken met voorbeelden; 2.2.4.1 Nut – Bepalende factoren

•

de algemene principes van de personenbelasting kunnen verwoorden;

•

de verschillende inkomsten bij de personenbelastingen kunnen opsommen, omschrijven en concretiseren;

2.2.4.2 Motieven voor beleggen 2.2.4.3 Spaarrekening – Termijnrekening – Rekening met opzegtermijn 2.2.4.4 Kasbon

•

de begrippen sparen en beleggen omschrijven;

2.2.4.5 Aandelen

•

enkele bepalende factoren bij beleggingen opsommen (incl. ethisch beleggen);

2.2.4.6 Obligaties

•

motieven voor het beleggen van spaargelden verwoorden;

•

een beperkt aantal spaar- en beleggingsvormen toelichten (incl. enkele voor- en nadelen).

3

2.2.4.7 Goud

3

Ondernemingen en bedrijven

•

het onderscheid tussen ondernemingen en bedrijven formuleren en concretiseren;

3.1

Onderscheid tussen onderneming en bedrijf

3.2

Bedrijfskolom - Begrip

•

de bedrijfskolom begripsmatig omschrijven en opbouwen;

3.3

Bedrijven: indeling naar functies en sectoren

3.3.1

Functies

3.3.2

Sectoren


6


LEERINHOUDEN


de sectoren (incl. de quartaire sector) aangeven en het relatieve belang ervan aantonen;

3.3.2.1 Indeling en belang van primaire, secundaire, tertiaire en quartaire sector

•

de toenemende betekenis van de diensteneconomie weergeven;

•

de economische betekenis, de impact en de ethische en juridische aspecten van de reclame toelichten;

3.3.2.2 Toenemend belang van de dienstensector – Reclame (economische betekenis, impact, ethische en juridische aspecten)

•

verschillende mogelijkheden van arbeidsorganisatie onderscheiden en voorbeelden geven van de wijze waarop de onderneming het personeel motiveert;

•

rechten en plichten van werkgever en werknemer toelichten;

•

de toenemende vermaatschappelijking van de onderneming (aandeelhouders – stakeholders) aantonen en illustreren aan de hand van actuele voorbeelden;

•

het begrip stakeholders toelichten.

4 •

•

3.4

Arbeidsorganisatie

3.4.1

Mogelijkheden

3.4.2

Motivatie van het personeel door de onderneming

3.5

Rechten en plichten van werkgever en werknemer

3.6

Vermaatschappelijking van de onderneming – Stakeholders

4

Kopen en verkopen

de begrippen m.b.t. de stappen in het verkoopproces ordenen en 4.1 omschrijven; 4.1.1

de verkoopsvoorwaarden opsommen en beknopt toelichten;

De stappen in het verkoopproces Prijsaanvraag

4.1.2

Prijsofferte

4.1.3

Bestelling

4.1.4

Levering

4.1.5

Betaling

4.2

Verkoopsvoorwaarden

4.2.1

Hoeveelheid

4.2.2

Kwaliteit

4.2.3

Prijs

4.2.4

Levering

4.2.5

Betaling


7


LEERINHOUDEN


de noodzaak en functie van de documenten aantonen;

4.3

Documenten – Noodzaak en functie

•

de documenten herkennen en rangschikken;

4.3.1

Prijsaanvraag

•

een factuur invullen.

4.3.2

Prijsofferte, bestek

4.3.3

Bestelbon

4.3.4

Leveringsbon

4.3.5

Factuur

4.3.6

Creditnota

4.3.7

Debetnota

5

Betaling

5.1

Rechtstreekse betaling

5.1.1

Kwitantie

5.1.2

Kwijtschrift

5.1.3

Kwijting

5.1.4

Ontvangstbewijs

5 •

de verschillende begrippen i.v.m. rechtstreekse betaling verwoorden en hanteren;

5.2

Onrechtstreekse betaling

•

de rol van de financiële instellingen bij onrechtstreekse betaling toelichten en de verschillende intresten duiden;

5.2.1

Tussenkomst van de financiële instellingen: rol - intresten

•

de betalingstechnieken in geval van onrechtstreekse betaling omschrijven en hanteren (minimale aandacht voor de cheque);

5.2.2

Betalingstechnieken

5.2.2.1 Storting 5.2.2.2 Overschrijving – Cheque 5.2.2.3 Domiciliëring – Permanente opdracht

•

de nieuwe tendensen inzake betalingen toelichten.

6

5.2.2.4 Elektronische betaling (proton, debetkaart, kredietkaart) – Nieuwe tendensen 6

Krediet

•

het begrip krediet omschrijven en het belang ervan aantonen;

6.1

Begrip en belang

•

enkele courante kredietvormen begripsmatig omschrijven, de werking ervan toelichten en de intrestlasten vergelijken

6.2

Kredietvormen – Begrip en werking – Intresten


8


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen werking ervan toelichten en de intrestlasten vergelijken

6.2.1

Koop op afbetaling

6.2.2

Persoonlijke lening

•

de mogelijke gevaren voor de kredietnemer toelichten;

6.2.3

Hypothecaire lening

•

het doel van de wet op het consumentenkrediet verduidelijken.

6.3

Valkuilen voor de kredietnemer

6.4

Doel van de wet op het consumentenkrediet

7

Markten en prijzen

7 •

het begrip markt en haar rol omschrijven;

7.1

Markt - Prijs

•

het begrip marktprijs en de rol ervan beschrijven;

7.1.1

Begrip

•

vraag en aanbod omschrijven;

7.1.2

Rol van de markt

•

de werking van het marktmechanisme op de productmarkt illustreren;

7.1.3

Vraag

7.1.4

Aanbod

•

de rol van de marktprijs bij de ruiltransacties beschrijven;

7.1.5

Werking van het marktmechanisme

•

de marktvormen volkomen concurrentie en monopolie omschrijven;

7.1.6

Rol van de marktprijs

•

de marktsoorten situeren in de economische kringloop;

7.2

Marktvormen

•

de goederen- en dienstenmarkt begripsmatig omschrijven;

7.2.1

Volkomen concurrentie

•

7.2.2

Monopolie

de organisatie van de goederen- en dienstenmarkt toelichten;

7.3

Marktsoorten

•

de prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt aan de marktvorm relateren en verklaren;

7.3.1

Situering in de economische kringloop

•

de rol van de overheid in de prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt schetsen;

7.3.2

Goederen- en dienstenmarkt

•

motieven aangeven voor overheidsingrijpen;

•

voorbeelden geven van de wijze waarop de overheid corrigerend 7.3.2.3 Prijsvorming op de markt van goederen en diensten in relatie tot de marktvormen kan optreden (o.a. milieu – veiligheid);

•

de procedure van prijsopnamen schetsen;

•

het begrip budgetenquête omschrijven en verwoorden dat

7.3.2.1 Begrip 7.3.2.2 Organisatie

7.3.2.4 Rol van de overheid in de prijsvorming – Motieven van de overheid


9


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen bestedingspatronen evolueren;

7.3.2.5 Correctie van de overheid (o.a. inzake milieu en veiligheid)

•

het begrip indexcijfer omschrijven;

7.3.2.6 Meting van prijzen:

•

de betekenis van indexcijfers toelichten;

procedure van prijsopnamen

•

indexcijfers berekenen in concrete situaties;

budgetenquête - bestedingspatroon

•

de betekenis van het indexcijfer van de consumptieprijzen toelichten;

betekenis van indexcijfers

•

het marktonderzoek begripsmatig omschrijven;

betekenis van de index van de consumptieprijzen

•

het nut van een marktonderzoek kunnen aantonen;

7.3.3

Marktonderzoek: begrip – nut - werkwijze

•

de werkwijze van een marktonderzoek omschrijven en toepassen;

7.3.4

Arbeidsmarkt

•

de arbeidsmarkt begripsmatig omschrijven;

•

de organisatie van de arbeidsmarkt omschrijven;

•

de prijsvorming op de arbeidsmarkt verklaren;

•

de rol van het indexcijfer van de consumptieprijzen omschrijven;

•

de rol van de sociale partners kunnen schetsen;

7.3.4.5 Rol van de werkgeversorganisaties en werknemersorganisaties – Solidariteit (begrip – vormen)

•

het begrip solidariteit en de vormen ervan kunnen toelichten;

7.3.4.6 Rol van de overheid

•

het overlegmodel in België schetsen;

•

de rol van de overheid in de prijsvorming op de arbeidsmarkt kunnen schetsen;

7.3.4.7 Juridische grondslagen - Overlegmodel versus vrijemarktmodel

•

de samenhang tussen de productmarkt en de arbeidsmarkt aan de hand van concrete situaties verklaren en oorzaken en gevolgen van onevenwichten op de arbeidsmarkt aangeven;

•

verklaren dat de markt een ongelijke inkomensverdeling tot gevolg kan hebben en beschrijven op welke wijze de overheid een maatschappelijk ongewenste graad van inkomensongelijkheid kan corrigeren;

berekening van indexcijfers

7.3.4.1 Begrip 7.3.4.2 Organisatie 7.3.4.3 Prijsvorming op de arbeidsmarkt 7.3.4.4 Rol van het indexcijfer van de consumptieprijzen

7.3.5

Samenhang tussen productmarkt en arbeidsmarkt – Oorzaken en gevolgen

7.3.6

Ongelijke inkomensverdeling Rol van de overheid om een maatschappelijk ongewenste graad van inkomensongelijkheid te corrigeren


10


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 7.3.7

Geld- en kapitaalmarkt

•

de geld- en kapitaalmarkt begripsmatig omschrijven;

7.3.7.1 Begrip

•

de organisatie van de geld- en kapitaalmarkt omschrijven;

7.3.7.2 Organisatie

•

de prijsvorming op de geld- en kapitaalmarkt omschrijven;

7.3.7.3 Prijsvorming op de geld- en kapitaalmarkt

•

de deposito-opneming en kredietverstrekking schematisch voorstellen;

7.3.7.4 Relatie deposito-opneming en kredietverstrekking

•

het begrip intrestmarge verklaren;

•

De dienstverlening van de financiële instellingen kunnen omschrijven en illustreren (zoals beleggingsadvies, aanbod van verzekeringen, vreemde valuta, safes, belastingadvies, enz.).

7.3.7.5 Bankdiensten (zoals vormen van beleggingsadvies, aanbod van verzekeringen, vreemde valuta, safes, belastingadvies)

Begrip intrestmarge


11


LEERINHOUDEN


8

De overheid

•

het begrip overheid omschrijven en illustreren met voorbeelden;

8.1

Begrip – Federalisering – Internationalisering – Globalisering

•

het begrip overheid relateren aan de federalisering, de internationalisering en de globalisering;

8.2


8.3

Taken van de overheid

•

de overheid situeren in de economische kringloop;

8.3.1

Overheid en algemeen welzijn

•

de belangrijkste taken van de overheid opsommen, omschrijven, illustreren en motiveren;

8.3.1.1 Rechtssysteem

•

omschrijven hoe de overheid via verschillende invalshoeken het algemeen welzijn bevordert;

8.3.1.3 Cultuur

8.3.1.2 Landsverdediging 8.3.1.4 Sociale voorzieningen 8.3.1.5 Internationale betrekkingen 8.3.1.6 Milieu

de begrippen economische orde en economische politiek omschrijven en aan elkaar relateren;

8.3.1.7 Onderwijs

•

de verschijningsvormen van economische orde situeren en omschrijven;

8.3.2.1 Economische orde: begrip – situering

•

voorbeelden geven van werkgelegenheidsbeleid van de overheid ter bestrijding van de werkloosheid;

•

de begrippen vrijhandel en protectionisme toelichten;

•

de begrippen vrijhandel en protectionisme kaderen in de economische politiek;

•

8.3.2

Economische politiek en economische orde – Relatie Staatseconomie Vrije markteconomie Gemengde economie

8.3.2.2 Economische politiek Werkgelegenheidsbeleid in de strijd tegen werkloosheid

•

verschijningsvormen van protectionisme toelichten;

Vrijhandel

•

globalisme en anti-globalisme kritisch benaderen;

Protectionisme – Verschijningsvormen

•

het begrip welvaart omschrijven en relateren aan economische politiek;

Globalisme versus anti-globalisme 8.3.2.3 Welvaart 8.3.3

De overheid als producent



12

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen • •

aanduiden en motiveren in welke domeinen de overheid optreedt 8.3.3.1 Domeinen (publieke en private goederen) als producent; 8.3.3.2 Motivatie verklaren waarom de markt tekortschiet bij het verstrekken van publieke goederen en deze bijgevolg door de overheid ter beschikking worden gesteld;


13


LEERINHOUDEN


Het buitenland

•

het buitenland situeren in de economische kringloop situeren;

9.1


•

invoer, uitvoer en intracommunautaire handel begripsmatig omschrijven;

9.2

Invoer – Uitvoer - Intracommunautaire handel

• •

10

9

9.2.1 het belang van de internationale handel voor België en de regio’s 9.2.2 omschrijven; 9.2.3 de samenstelling van onze internationale handel ontleden en bespreken op grond van statistische gegevens;

Begrippen Belang voor België en de regio’s Samenstelling van deze handel

•

de begrippen wisselmarkt en wisselkoers omschrijven;

9.3

Verrekening van de goederentransacties

•

de werking van de wisselmarkt omschrijven;

9.3.1

Wisselmarkt (werking) en wisselkoersen

•

de invloed van veranderingen van de wisselkoers op de handel toelichten;

Invloed van de koersschommelingen op de handel 9.3.2

De euro en de eurozone (begrippen, voordelen, deelnemers)

•

de begrippen euro en eurozone omschrijven;

•

de voordelen van de euro in de eurozone en daarbuiten omschrijven;

•

de deelnemers aan de eurozone kunnen noemen.

•

het begrip economische groei omschrijven;

10

Economische groei

•

aangeven hoe economische groei wordt gemeten;

10.1

Begrip

•

verklaren welke indicatoren de economische groei bepalen;

10.2

Meting

•

enkele voorbeelden van indicatoren van groei (bv. internationale handel, werkloosheid, investeringen en consumptie) kritisch evalueren;

10.2.1 Indicatoren (bv. BBP, werkloosheid, investeringen, consumptie, internationale handel)

•

aantonen dat internationale handel in belangrijke mate kan bijdragen tot economische groei;

•

illustreren dat aan economische groei naast positieve ook negatieve aspecten verbonden zijn;

10.2.2 Kritische evaluatie van de indicatoren 10.3

Positieve en negatieve aspecten van economische groei


14


LEERINHOUDEN


op basis van welvaartsindicatoren de welvaartsongelijkheid in de wereld illustreren en factoren aangeven die aan de basis hiervan liggen;

11

•

onder begeleiding voor een gegeven onderwerp onderzoeksvragen formuleren (probleemstelling);

•

op basis van geselecteerde bronnen, voor een gegeven of zelfgekozen onderzoeksvraag, op een systematische wijze informatie verzamelen (o.a. via elektronische weg);

•

onder begeleiding (en met behulp van ICT-middelen) informatie selecteren, ordenen, en op verschillende manieren bewerken (verbaal, grafisch, in tabelvorm, wiskundig/rekenkundig);

•

onderzoeksresultaten formuleren en onder begeleiding interpreteren ;

•

volgens een gegeven stramien over de resultaten van de eigen onderzoeksactiviteit rapporteren.

10.4

Welvaartsongelijkheid in de wereld - Oorzaken

11

Onderzoeksopdracht over een economisch thema, onder begeleiding uit te werken door de leerlingen, te kiezen uit één van de volgende items:

-

Thema uit de hoofdstukken

-

Media en communicatie economisch (commercieel) benaderd

-

Actueel thema Schematisch ziet de opdracht (stappenplan) er als volgt uit: • probleemstelling; • systematische verzameling van informatie op basis van geselecteerde bronnen; • informatie selecteren, ordenen en bewerken (verbaal, grafisch, in tabelvorm, wiskundig/rekenkundig); • onderzoeksresultaten formuleren en interpreteren; • rapporteren over de onderzoeksactiviteit.


15

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING

Nr. 1

Pedagogisch-didactische wenken Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. Waar mogelijk wordt de leerstof vanuit een gedragswetenschappelijke en/of cultuurwetenschappelijke invalshoek benaderd. Er wordt vooral uitgegaan van de ervarings- en de belevingswereld van de leerlingen. De leerstof wordt in ruime mate aangebracht en geïllustreerd via voorbeelden en concretiseringen.

2

Leerlingen moeten leren verbaal en sociaal vaardig, alsook schriftelijk te communiceren. De leraar zal erover waken dat de leerlingen steeds de geijkte vakterminologie aanwenden.

3

De verkenning van het economische leven wordt in het eerste leerjaar aangebracht via de goederen- en geldstroom. Uitgaande van de economische kringloop kan methodologisch aangetoond worden dat in de relatie tussen de economische entiteiten (gezinnen – ondernemingen) een zekere technische ordening (o.a. handelsdocumenten) noodzakelijk is. In het hoofdstuk Gezinnen wordt aandacht besteed aan het inkomen en de bestedingen. In het hoofdstuk Ondernemingen en bedrijven wordt uitgegaan van de bedrijfskolom. Vooral het toenemend belang van de dienstensector en de vermaatschappelijking (stakeholders) verdienen de aandacht. Deze laatste items kunnen via leerlingenmateriaal (documentatiemap) aangevuld worden. Ook reclame zal een aandachtspunt zijn. Kopen en verkopen laat de leerlingen kennis maken met handelsdocumenten. Leerlingen moeten zeker niet alle documenten zelf invullen. De documenten kunnen namelijk ingevuld aangeboden worden en beknopt besproken worden. Bij de betaling ligt de klemtoon op de moderne betaaltechnieken en –middelen. Een uitstap naar een plaatselijke self-banking-terminal is hoogst wenselijk. Kredieten worden oppervlakkig benaderd. Aandacht gaat naar maatschappelijke gevolgen van krediet, zoals de valkuilen voor de kredietnemer. De leraar zal ook de achtergronden bij de wet op het consumentenkrediet bespreken. Het hoofdstuk Markten en Prijzen is een belangrijk hoofdstuk. Marktvormen en soorten worden kritisch benaderd. De leraar zal wijzen op het waardevolle van het overlegmodel in België en op het belang van de overheidstussenkomsten. Het begrip solidariteit zal zeker aanleiding geven tot discussie. De index van de consumptieprijzen wordt niet gedetailleerd behandeld. Het marktonderzoek kan als basis dienen voor een eventuele onderzoeksopdracht. Enkel dan wordt er meer aandacht aan besteed. Bankdiensten worden beknopt behandeld. In het hoofdstuk Overheid wordt ingegaan op de taken van de overheid. Economische orde en economische politiek kunnen stof leveren voor enige discussie. Met betrekking tot het buitenland wordt de aandacht gevestigd op het belang voor België van het verruimen van onze markt. Wisselmarkt en wisselkoersen worden beknopt benaderd, met aandacht voor de voordelen van de euro en de eurozone.

4

Economische groei wordt vooral kritisch benaderd m.b.t. de positieve en negatieve aspecten en de welvaartsongelijkheid in de wereld. Het is wenselijk dat de leerlingen oog en oor beginnen te hebben voor nieuwsfeiten. De leraar zal hen regelmatig confronteren met de actualiteit en daar ook ruimte voor maken

Timing

ASO – 2de graad – Complementair gedeelte AV Socio-economische initiatie (1ste jaar: 1 lestijd/week, 2de jaar: 1 lestijd/week) Nr.

Pedagogisch-didactische wenken in toetsen en examens.

5

De doelstellingen van het vak kunnen slechts bereikt worden via het actualiteitsprincipe. In deze context kan een begin gemaakt worden met een actualiteitsmap. Beide zullen zowel stukken bevatten die de leraar aanbrengt als elementen die door de leerling werden verzameld.

6

De goed voorbereide didactische uitstappen, waarbij de leerlingen kunnen betrokken worden in alle fasen van de organisatie, leveren eveneens een waardevolle bijdrage tot het actualiteitsprincipe.

7

In het kader van de onderzoeksopdracht kunnen verschillende onderzoeksmethodes aan bod komen: • beschrijvend- en interpretatief onderzoek (al dan niet vergelijkend); • bronnenonderzoek en literatuuronderzoek; • enquêtes opstellen, afnemen en interpreteren; • interviews voorbereiden, afnemen en verwerken; • case- en veldstudie; • statistische verwerking; • enz. De opdrachten worden zeer precies begrensd en kunnen de vorm aannemen van een werkstuk, een project, groepswerk, e.d.

8

De leraar heeft een zekere vrijheid m.b.t. de invulling van het leerplan, vooral inzake tijdsbesteding. Hij zal zich richten op eventuele behoeften vanuit andere vakken. De socio-economische initiatie is geen doel op zich maar dient te kaderen in de opzet van de studierichting. Ook inzake onderzoeksopdrachten mag de leraar kiezen, bijv. i.f.v. de belangstelling van de leerlingen of op vraag van een collega.

9

De leraar dient in toenemende mate, maar op een nuttige en efficiënte wijze gebruik te maken van ICT (inoefenen van leerstof, aanvragen van informatie, opsporen van documentatie, enz.). Het bevorderen van het probleemoplossend denken dient te worden toegepast. De leerlingen worden geregeld gestimuleerd om informatie te verzamelen, te verwerken en te beoordelen. Het streefdoel is om 10 à 15 % van de beschikbare tijd te besteden aan ICT-toepassingen. Hoewel kennisoverdracht een basisconcept blijft om de economische realiteit te verklaren, dient rekening gehouden te worden met een verschuiving naar kennisverwerving via zelfstandig leren en leren leren. Dit om de terugkoppeling naar de realiteit te realiseren en te beantwoorden aan de verwachting van het levenslang leren. Ook de maatschappelijke vraag naar het versterken van de attitude- en waardevorming wordt uitdrukkelijker geïmplementeerd. De overdracht van leerfuncties van de leraar naar de leerlingen dient geleidelijk te gebeuren. Wanneer de leerkracht in het eerste leerjaar opteert voor het zelfstandig werken, dient deze werkvorm verdergezet te worden in het tweede leerjaar.

10

16

Timing


17

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: -

Codex

-

ARAB

-

AREI

-

Vlarem.

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: -

de uitrusting en inrichting van de lokalen;

-

de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.

Zij schrijven voor dat: -

duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn;

-

alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen;

-

de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;

-

de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

Een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften) en overheadprojector. Daarnaast een verscheidenheid aan documenten i.v.m. leerstofitems, en een leerboek of werkschrift. De leerlingen leggen tevens een documentatiemap aan voor toepassingen en in het bijzonder voor de uitvoering van de zelfstandige onderzoeksopdracht hebben de leerlingen toegang tot internet en een informaticalokaal.

EVALUATIE Per rapportperiode: minstens 2 bondige toetsen (10 – 15 min.). Geregeld mondeling toetsen als controleen herhalingselementen of als aanknoping bij de nieuwe les. Het staat de leerkracht vrij klastaken en voorbereidingen op te geven, terwijl huistaken de vorm aannemen van het verzamelen van documentatie of het verder afwerken van opdrachten. Het taxonomisch niveau in de evaluatie dient uitdrukkelijk bewaakt te worden. De zelfstandige opdracht dient zowel proces- als productgericht te worden geëvalueerd. De tekorten inzake kennis, inzicht en vaardigheden t.a.v. bepaalde leerstofitems dienen gedurende het schooljaar deskundig te worden geremedieerd. In aansluiting op het Pedagogisch Project wordt van de leerlingen verwacht dat zij de vermelde attitudes ontwikkelen en/of nastreven.


18

BIBLIOGRAFIE Het is aangewezen de websites van de uitgeverijen te bezoeken om tijdig op de hoogte te zijn van nieuwe uitgaven. •

Macro-Micro, Tijdschrift van de vereniging voor leraren in de economische wetenschappen

•

Geuens, P. en Van den Broeck, N., Optimum 2.1, Oostmalle, De Sikkel

•

Optimum 2.2, Oostmalle, De Sikkel

•

Didacta, Brussel, Departement Didactiek EHSAL

•

Economische Didactiek, Antwerpen, IDEA-UFSIA

•

Info Economie Onderwijs, Gent, RUG

•

Rombouts, G. en Verberckt, F., Didactiek van de handels- en economische wetenschappen, Oostmalle, De Sikkel (enkel voor de leraar)

•

De Cnuydt, I., en De Velder, S., Economie vandaag, Gent, Academia Press (enkel voor de leraar)

•

Budget en Recht

•

Test Aankoop

•

Trefpunt Economie, Ministerie van Economische Zaken

•

Het stond in de tijd, Financieel Economische Tijd (FET)

•

Jaaroverzicht, FET

•

De kranten De standaard, De Morgen, Het Laatste Nieuws, Het Volk, Het Nieuwsblad, e.a

•

De tijdschriften Knack, Trends,

•

Centrum voor Informatie in Assuranties (CIA), de Meeûsplantsoen 29, 1040 Brussel

•

Kroniek voor het Economisch onderwijs, Standaarduitgeverij, Belgiëlei 147a, 2018 Antwerpen

•

Lenaert, H., Economische Zaken, , Van In, Lier

•

Statistische publicaties NIS en Nationale Bank van België, Berlaimontlaan 14, 1000 Brussel

•

Publicaties van vakorganisaties en vertegenwoordigers van de bedrijven.

•

Bedrijfsbezoeken: Select Visit: Grasslei 7 Gent Telefoon : 070/222233

•

Interessante websites

www.rago.be Gemeenschapsonderwijs www.vlew.be Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen www.destandaard.be De Standaard (krant) www.hbvl.be Het Belang van Limburg (krant) www.hln.be Het Laatste Nieuws (krant) www.gva.be Gazet van Antwerpen (krant) www.demorgen.be De Morgen (krant) www.hetvolk.be Het Volk (krant) www.nieuwsblad.be Het Nieuwsblad (krant) www.knack.be Knack (tijdschrift) www.trends.be Trends (tijdschrift)


19

www.vecon.nl Nederlandse vereniging voor leraren in de economische wetenschappen www.vev.be Vlaams Economisch verbond www.startersservice.be/ Unizo www.taxup.com/belgie_recht Webgids voor accountancy en fiscaliteit www.standaardedu.com/educatief/pagina.asp?metnaam=standaardeducatief Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij (+ MIM) www.desikkel.be Uitgeverij De Sikkel www.deboeck.be Uitgeverij De Boeck (= Standaard Wetenschappelijke uitgeverij + De Sikkel) www.kluwer.nl Uitgeverij Kluwer www.denarend.be Uitgeverij Den Arend www.vdab.be VDAB www.kbc.be KBC www.fortis.be Fortis www.dexia.be Dexia www.abb-bvb.be/gen/nl Belgische Vereniging van Banken www.batimonde.be/particulier/adres_vl.htm Nuttige adressen www.bvvo.be Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen www.digischool.nl/ec/eclok.htm Economielokaal van de digitale school www.gemeenschapsonderwijs.be/subpage_startpagina/bibliotheek/Url/index.htm Internetverwijzingen (op website van het Gemeenschapsonderwijs) www.unizo.be UNIZO – Unie van Zelfstandige Ondernemers www.digitheek.f2s.com/index.htm De digitheek – Links voor leraren en leerlingen www.bin.be Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) www.cbd-bcd.be Belgisch comité voor de Distributie http://212.190.77.115/cgi/welcome.pl Het Belgisch Staatsblad www.touring.be/corporate/history1895/club4-nl.stm Touring Club http://www2.vereenvoudiging.fgov.be/inventaire/nl/pouvoirs.asp Inventaris van de officiële Belgische sites www.ping.be/~tori0060/Toerisme_Verkeer.htm Toerisme www.tib.be Dienst voor Toerisme en informatie van Brussel www.toervl.be Toerisme Vlaanderen www.belgie-toerisme.net Office de Promotion du Tourisme Wallonie-Bruxelles http://schoolweb.argo.be/cvo/brussel/links.htm Links naar interessante websites www.planetinternet.be/nl/reizen Planet Internet Portaalsite http://mineco.fgov.be/redir.asp?loc=/enterprises/vademecum/home_nl.htm Ministerie van Economische Zaken – Vademecum voor de beginnende ondernemer

week)

Recommend Documents