week

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

DUITS Tweede graad ASO Tweede leerjaar: 1 uur/week

Brussel - Licap D/2002/0279/009

- september 2002

INHOUD

1

BEGINSITUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

2

ALGEMENE DOELSTELLINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

3

LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN, CONCRETE DIDACTISCHE WENKEN, EVALUATIE, MINIMALE MATERIELE UITRUSTING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

Landeskunde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Luistervaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leesvaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spreekvaardigheid/Gespreksvaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schrijfvaardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grammatica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Woordenschat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5 7 8 9 10 11 12

4

ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

De christelijke inspiratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verwerking van moderne didactische inzichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rol van de moedertaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Authenticiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oefening en toetsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Als afscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13 14 14 15 15 16

5

BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

AV Duits D/2002/0279/009

3

2de graad ASO

1

BEGINSITUATIE

-

De leerlingen beginnen met deze cursus Duits bij de start van het tweede leerjaar van de tweede graad ASO. Alle ASO-leerlingen nemen eraan deel. Men mag van deze leerlingen enerzijds een zekere taalgevoeligheid en enige aanleg voor het leren van talen verwachten; anderzijds kunnen de verwachtingen, de motivatie en de mogelijkheden toch nog zeer verschillen.

-

Voor de meeste leerlingen is Duits de derde moderne vreemde taal die ze leren. Enerzijds is de kennis van de Duitse taal en van de Duitstalige landen nog beperkt, anderzijds hebben ze al veel ervaring opgedaan in het hanteren en beheersen van alle mogelijke vormen van leren leren: we denken aan gebruik van hulpmiddelen, van luisteren leesvaardigheidsstrategieën, aan persoonlijke manieren van woordenschatverwerving ... Ze hebben bovendien een aantal nuttige werkvormen leren gebruiken die het leren gemakkelijker maken: samenwerking met anderen, gericht opzoeken, gebruik van ICT. Deze instapgegevens mogen ons tot een voorzichtig optimisme leiden: we moeten beslist niet van nul beginnen. Toch wordt de Duitse taal door heel wat leerlingen vooraf als moeilijk ervaren, en leven er nog vooroordelen tegen het Duits en de Duitsers.

-

Deze cursus Duits is het voorwerp van verschillende, soms tegenstrijdige verwachtingen. @ Op het eerste gezicht lijkt er met één lesuur weinig te verwezenlijken. Dat wordt bevestigd door de enquête over de huidige leerplannen Duits van de derde graad die tijdens het schooljaar 19961997 door het VVKSO werd gehouden. Deze bescheiden opstelling wordt versterkt door de verwachting dat de leerlingengroepen vrij heterogeen zullen zijn, en dat scholen kunnen beslissen tot samenzetting van nog heterogenere groepen. Het moet daarbij in elk geval duidelijk zijn dat de hier nagestreefde doelstellingen niet kunnen worden bereikt met zeer grote en zeer heterogene groepen. @ Anderzijds verwacht de maatschappij terecht dat ook een beperkte cursus rendeert. Over de vorm die dit rendement aanneemt, lopen de meningen sterk uiteen. Gaat het om zelfredzaamheid in de dagelijkse maatschappelijke omgang, om een degelijke voorbereiding op contact met Duitstalige landen, op het lezen van wetenschappelijke teksten, op culturele ontplooiing? ... De vrijwel onbeperkte keuzemogelijkheden op het einde van het secundair onderwijs versterken uiteraard het verschil in de verwachtingen. Hier moet in elk geval duidelijkheid worden geschapen.

-

Bij de beginsituatie moet uiteraard al aan de eindsituatie worden gedacht. Alle ASO-leerlingen volgen in het tweede leerjaar van de tweede graad deze cursus; maar in de derde graad zullen ze zeer verschillende wegen uitgaan. Sommigen zullen, in de studierichtingen met component Moderne Talen, nog relatief veel onderwijs Duits krijgen; anderen zullen zich beperken tot een minimale cursus via het complementair gedeelte, en nog anderen zullen helemaal geen Duits meer volgen. Met al deze situaties moet worden rekening gehouden. Leerlingen die later geen Duits meer zullen volgen, moet in deze minimale omstandigheden het alleressentieelste worden meegegeven; de anderen moeten hier een overtuigende inleiding vinden op wat volgt in de derde graad.

-

In dit leerplan hoeft geen rekening te worden gehouden met eindtermen: er zijn immers geen eindtermen ontworpen voor een situatie Duits als derde moderne vreemde taal in de tweede graad. Dat betekent natuurlijk niet dat er geen rekening is gehouden met de inzichten van de moderne (vak)didactiek en de in de eindtermen moderne vreemde talen verwerkte prioriteiten.

AV Duits D/2002/0279/009

4

2de graad ASO

2

ALGEMENE DOELSTELLINGEN

De leerlingen krijgen enige greep op een aantal aspecten van de Duitstalige socio-culturele wereld in de ruimste zin, in aansluiting bij de eigen leef- en ervaringswereld. In een eerste concretisering wordt dat: - interesse opbrengen voor het maatschappelijk leven in Duitstalige landen; de weg kennen om het te ontsluiten; een beperkte feitenkennis verwerven; - lees- en luisterteksten begrijpen die, in ruime zin, aansluiten bij dat maatschappelijk leven; - deelnemen aan zeer korte, eenvoudige dialogen; - met hulpmiddelen zeer eenvoudige boodschappen kunnen schrijven; - doelbewust strategieën kunnen hanteren die voor het verwerven van deze vaardigheidsdoelstellingen nodig zijn, en daarbij maximaal profiteren van de verwantschap Duits-Nederlands en het in andere (taal)vakken geleerde; - weten dat het Duits een specifiek morfologisch systeem heeft dat in enkele onderdelen opvallend van het Nederlands verschilt; verschijningsvormen ervan kunnen detecteren en situeren. De leerlingen realiseren de doelstellingen van het christelijk onderwijs: - door positieve integratie in de klasgroep via allerlei collectieve werkvormen; - door gevoeligheid te ontwikkelen voor de positieve waarden die in het vak worden aangeboden. Al deze doelstellingen zijn basisdoelstellingen; deze cursus is zo beperkt, dat er weinig ruimte is voor uitbreiding. Toch moet het zeker met sterkere leerlingen mogelijk zijn iets meer te bereiken (bv. aan literaire belangstelling tegemoetkomen). De vakoverschrijdende eindtermen zijn en blijven zeer belangrijk; door het laattijdig aanbod van het vak Duits worden ze echter niet meer aangeleerd, maar op een hoog niveau toegepast (bv. leren leren). 3

LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN, CONCRETE DIDACTISCHE WENKEN, EVALUATIE, MINIMALE MATERIELE UITRUSTING

3.1

Landeskunde

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

-

- Verschillende interculturele aspecten naar aanleiding van de gekozen thema's, teksten en ervaringen van de leerlingen - geografische situering van Duitsland (BRD), Oostenrijk, Zwitserland, de Oostkantons ten overstaan van België en Europa - hoofdsteden van Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland - situering van Rijn, Donau en Elbe op een kaart; - actuele gegevens over de economische relatie met Duitsland

-

-

De leerlingen kennen enkele elementaire geografische gegevens over de Duitstalige landen; ze kunnen die situeren op de landkaart; ze weten dat België/Vlaanderen en de Duitstalige landen zeer intense contacten hadden en hebben, en kunnen dat preciseren voor de huidige economische relatie met Duitsland; ze beseffen dat, in dat kader, kennis van Duits belangrijk is; ze ontwikkelen interesse voor de belangrijkste actuele gebeurtenissen in Duitsland;

AV Duits D/2002/0279/009

5

2de graad ASO

-

ze kennen belangrijke Duitstalige bronnen: tv- - enkele recente teksten over gebeurtenissen of programma's, kranten, internet reacties in Duitsland, o.a. in relatie tot België ze leren omgaan met vooroordelen. - ARD en ZDF - één ernstige krant (FAZ? Süddeutsche Zeitung? ...) één ernstig tijdschrift (Der Spiegel, Focus? ...) - enkele interessante Duitse internetadressen en zoekmachines

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN -

-

-

De cognitieve elementen zullen vaak al volledig of gedeeltelijk gekend zijn; voorafgaand overleg met collega's aardrijkskunde, geschiedenis, economie ... verdient dan ook aanbeveling. De leraar Duits zal dan ook in de eerste plaats deze kennis activeren. Uiteraard moet ook gebruik worden gemaakt van de eventuele leerlingenkennis en -ervaringen die voortvloeien uit reizen, uitstappen, vriendschappen ... De Landeskunde-elementen worden zoveel mogelijk aangebracht in een actualiteitssfeer waarbij ook de leerlingen zich betrokken voelen; algemene kenniselementen worden in de mate van het mogelijke gekoppeld aan boeiende tv- en krantenteksten, en aan de ontwikkeling van vaardigheden (cf. 3.2, 3.3). De in deze context verworven kennis, vaardigheden en attitudes dienen als vertrekbasis voor vervolgstudie.

CONTROLE/EVALUATIE In deze Landeskundecontext verwerven de leerlingen kennis en vaardigheden en ontwikkelen ze attitudes. Deze verschillende aspecten worden op verschillende manieren gecontroleerd en geëvalueerd: - helemaal in het begin kan worden nagegaan wat de leerlingen al weten en doen; deze kennis kan worden veralgemeend, eventuele contacten kunnen in de klas worden geïntegreerd; - de kennismaking met de verschillende Duitstalige bronnen wordt geregeld hernieuwd; de leerlingen nemen hopelijk na een tijd het initiatief; die ontwikkeling wordt geregeld door de leraar gestimuleerd; - aan het eind van het jaar moeten de kenniselementen verworven zijn. Die verwerving wordt dan ook telkens gecontroleerd, en de controle wordt geregeld herhaald. Dat kan via traditionele toetsvragen, of het kan ook worden geïntegreerd in (bv.) lees- of luisteropdrachten. MINIMALE MATERIËLE UITRUSTING -

Een tv met kabelaansluiting (ARD, ZDF) en videoweergave; internetaansluiting; recente Duitse kranten of tijdschriften; een landkaart met een duidelijk beeld van de Duitstalige gebieden; enkele video-opnamen over actuele Duitse thema's; informatiemateriaal over de relatie Duitsland-België.

AV Duits D/2002/0279/009

6

2de graad ASO

3.2

Luistervaardigheid LEERINHOUDEN

LEERPLANDOELSTELLINGEN -

-

De leerlingen kunnen teksten op het taalni- - Minimum vier teksten (waarvan minimum twee veau van nieuwsberichten en interviews bij met beeldondersteuning) op het niveau van een normale beluistering globaal (tekstsoort nieuwsberichten en interviews herkennen) en cursorisch (boodschap herkennen) begrijpen; de leerlingen kunnen korte, eenvoudige tek- - minimum vier korte, eenvoudige teksten (waarsten bij een normale beluistering globaal, curvan minimum twee met beeldondersteuning; sorisch, selectief (gezochte informatie herkenbijvoorbeeld lesinstructies, weerberichten, pronen) of intensief (gedetailleerd) begrijpen. gramma-aankondigingen, stationsmededelingen, straatinterviews ...)


De leerlingen leren, en kunnen in deze situatie maximaal profiteren van hun ervaring met luistervaardigheid in andere (taal)vakken, en van de verwantschap Nederlands-Duits. Zeker in deze ASO-situatie mag de lat hoog worden gelegd. De tekstkeuze moet verscheiden zijn; ook fictionele teksten kunnen worden gebruikt. De luistervaardigheid moet geleidelijk worden opgebouwd. De 'normale beluistering' kan dan ook als eindfase worden gezien; ze kan worden voorafgegaan door een fragmentering van de tekst, een trager tempo, er kunnen Verstehenshilfen worden aangeboden ... Het gebruikte materiaal en de daarbij horende opdrachten moeten authenticiteit nastreven. Door het aanwenden van gepaste luistervaardigheidsstrategieën zal de leerling heel wat hiermee samenhangende moeilijkheden (bv. i.v.m. woordenschat) kunnen oplossen. De leerling zal in de loop van de luistervaardigheidsactiviteit een heleboel taalmateriaal verwerken. Dit materiaal staat in dienst van de vaardigheidsverwerving, en functioneert dus voor het kortetermijngeheugen, tenzij de leraar het nadrukkelijk anders wil laten verwerken. Luistervaardigheidsontwikkeling is ook uitstekend mogelijk via zelfstandig leren. Voor remediering, differentiëring of uitbreiding moet er dan ook veel materiaal ter beschikking staan.

CONTROLE/EVALUATIE -

-

In principe kan er gekozen worden tussen permanente evaluatie of evaluatie aan het einde van bepaalde periodes. In het eerste geval moet het duidelijk zijn dat aan evalueren oefenen voorafgaat; in het tweede geval dat leerlingen recht hebben op meer dan één moment voor toetsing. Voor evaluatie staat een ruimer, nu wel algemeen gekend assortiment aan toetsvormen ter beschikking. Op dit niveau is het belangrijk dat luistervaardigheid 'zuiver' wordt getoetst; fouten in het gebruik van Duits in de antwoorden mogen het beoordelingscijfer voor luistervaardigheid niet beïnvloeden. Voor Richtig-falschaufgaben, Mehrwahlaufgaben ... zijn er specifieke correctiecriteria, die intussen algemeen gekend zijn. Het is natuurlijk zeer belangrijk dat in parallelklassen dezelfde correctiecriteria worden gebruikt. In deze situatie heeft evaluatie zoveel mogelijk een aanmoedigende of positief-corrigerende functie. Voor leerlingen die hier zwak presteren, kan de leraar altijd remediëringsmateriaal ter beschikking stellen. Dat is op de leermiddelenmarkt zeer ruim voorhanden.

AV Duits D/2002/0279/009

7

2de graad ASO

MINIMALE MATERIËLE UITRUSTING - Tv; - videotoestel met videomateriaal; - cassetterecorder en cd-speler met audiomateriaal; - uitgebreide oefenen testbatterij. (Cf. ook 3.1)

3.3

Leesvaardigheid

LEERPLANDOELSTELLINGEN -

-

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen teksten op het taalni- - Minimum vier teksten op het niveau van een veau van een krantenartikel bij een rustige ernstig krantenartikel lezing globaal en cursorisch begrijpen; - minimum vier korte, eenvoudige teksten de leerlingen kunnen korte, eenvoudige teksten (bv. gebruiksaanwijzing, spijskaart, advertentie, reclamefolder, evenementenkalender, websites ...) bij een rustige lezing globaal, cursorisch, selectief en intensief begrijpen; de leerlingen kunnen efficiënt gebruik maken van een tweetalig woordenboek.


De leerlingen leren, en kunnen, in deze situatie maximaal profiteren van hun ervaring met leesvaardigheid in andere (taal)vakken, en van de verwantschap Nederlands-Duits. Zeker in deze ASOsituatie mag de lat hoog worden gelegd. De tekstkeuze moet verscheiden zijn; ook fictionele teksten kunnen worden gebruikt. De leesvaardigheid moet geleidelijk worden opgebouwd. De 'normale lezing' kan dan ook als eindfase worden gezien; ze kan worden voorafgegaan door een fragmentering van de tekst, een trager tempo, er kunnen Verstehenshilfen worden aangeboden ... Het gebruikte materiaal en de daarbij horende opdrachten moeten authenticiteit nastreven. Door het aanwenden van gepaste leesvaardigheidsstrategieën zal de leerling heel wat hiermee samenhangende moeilijkheden (bv. i.v.m. woordenschat) kunnen oplossen. De leerling zal in de loop van de leesvaardigheidsactiviteit een heleboel taalmateriaal verwerken. Dit materiaal staat in dienst van de vaardigheidsverwerving, en functioneert dus voor het kortetermijngeheugen, tenzij de leraar het nadrukkelijk anders wil laten verwerken. Leesvaardigheidsontwikkeling is ook uitstekend mogelijk via zelfstandig leren. Voor remediëring, differentiëring of uitbreiding moet er dan ook veel materiaal ter beschikking staan.

CONTROLE/EVALUATIE -

In principe kan er gekozen worden tussen permanente evaluatie of evaluatie aan het einde van bepaalde periodes. In het eerste geval moet het duidelijk zijn dat aan evalueren oefenen voorafgaat; in het tweede geval dat leerlingen recht hebben op meer dan één moment voor toetsing.

AV Duits D/2002/0279/009

8

2de graad ASO

-

-

Voor evaluatie staat een ruimer, nu wel algemeen gekend assortiment aan toetsvormen ter beschikking. Op dit niveau is het belangrijk dat leesvaardigheid 'zuiver' wordt getoetst; fouten in het gebruik van Duits in de antwoorden mogen het beoordelingscijfer voor leesvaardigheid niet beïnvloeden. Voor Richtig-falschaufgaben, Mehrwahlaufgaben ... zijn er specifieke correctiecriteria, die intussen algemeen gekend zijn. Het is natuurlijk zeer belangrijk dat in parallelklassen dezelfde correctiecriteria worden gebruikt. In deze situatie heeft evaluatie zoveel mogelijk een aanmoedigende of positief-corrigerende functie. Voor leerlingen die hier zwak presteren, kan de leraar altijd remediëringsmateriaal ter beschikking stellen. Dat is op de leermiddelenmarkt zeer ruim voorhanden.

MINIMALE MATERIËLE UITRUSTING - Een reeks (liefst actuele) kranten en tijdschriften waarmee de leerlingen gelijktijdig kunnen werken; - allerlei origineel en gereproduceerd materiaal (folders, gebruiksaanwijzingen, informatiebrochures ...); - uitgebreide oefenen toetsbatterij; - woordenboeken; - internetaansluiting. (Cf. ook 3.1)

3.4

Spreekvaardigheid/Gespreksvaardigheid


LEERINHOUDEN

- In de gebruikelijke spreeksituaties voor begin- - Reproductie van een acht- à tiental rollen in de hiernaast beschreven dialogen, en beperkte ners kunnen de leerlingen een rol spelen in zeer korte, zeer eenvoudige, zo authentiek motransfer gelijke dialogen met een vijftal tot maximum - ter ondersteuning van deze reproductie worden een achttal vragen en idem dito antwoorden; de volgende deelaspecten aangestipt: - ze kunnen dat met een vrij authentiek lijkende @ de belangrijkste elementaire uitspraakelemenvlotheid, en een vrij grote (op imitatie steunenten die van het Nederlands afwijken, die verde) correctheid op lexicaal, grammaticaal en warrend zijn (Umlaut, u, v - w ...) worden inuitspraakvlak; geoefend - ze kunnen binnen de dialoog beperkt transfere@ grammaticale verschijnselen die tot verwarren met voorgegeven materiaal. ring kunnen leiden (bv. naamvallen) kunnen zeer kort worden verklaard, cf. 3.6 @ woorden, kleine woordvelden, en Redewendungen worden aangeleerd (werkwoorden met infinitief, substantief met lidwoord/meervoud), cf. 3.7 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN - De dialoogvorm wordt geleidelijk opgebouwd van minder naar meer vragen en antwoorden. - In het begin kunnen enkele uitspraakdriloefeningen misschien nuttig zijn, maar noch de uitspraak, noch de woordenschat, noch de grammatica mag doel op zich worden.

AV Duits D/2002/0279/009

9

2de graad ASO

- Als eerste kennismaking kan de dialoog enkele malen worden beluisterd (hij wordt uiteraard door Muttersprachler gesproken). Hij kan dan (allicht deel per deel) worden nagezegd. De leraar bepaalt wanneer de tekst ook kan worden bekeken. - Er worden transfermomenten voorzien met kleine onderdelen (verandering van naam, verandering van plaats ...). - Voor de inhoud wordt allicht het best aan een situatie gedacht waarbij een Nederlandstalige kennismaakt met routineaspecten van het leven in de Duitstalige landen. - De doelstelling is van die aard dat niemand partij moet kiezen tussen vlotheid en correctheid: beide moeten maximaal worden nagestreefd. Op dit niveau steunt de correctheid niet op inzicht (dat trouwens steeds beperkt geldig is), maar op imitatie. CONTROLE/EVALUATIE - In het werken met deze dialogen zijn zowel goed begeleide opbouwmomenten, vrije oefenmomenten en evaluatiemomenten voorzien; - deze spreekvaardigheidsevaluatie, traditioneel het zorgenkind van het modernetalenonderwijs, moet stevig worden onderbouwd. Dat betekent dat er @ voldoende evaluatiemomenten moeten zijn; de spreekmomenten zijn immers nog zeer kort; @ duidelijke beoordelingscriteria moeten zijn (vlotheid, uitspraak, transfer); @ een evaluatieverantwoording moet kunnen worden gegeven (audio- en video-opnamen kunnen daarbij helpen); @ uiteraard gelijkvormigheid is in parallelklassen. MINIMALE MATERIËLE UITRUSTING - Cassetterecorder en cd-speler, met audiomateriaal: modellen met Muttersprachler (zowel voor uitspraakdrill als voor dialogen). Deze cassetterecorder is een absoluut minimum per leerkracht. - Videorecorders. - Een goede, vlot beschikbare klankapparatuur en videocamera verdienen zeker aanbeveling.

3.5

Schrijfvaardigheid LEERINHOUDEN


- De leerlingen kunnen, met hulpmiddelen (na te - Reproductie (eventueel met eenvoudige transbootsen modellen, werken met bouwstenen, fer) van enkele teksten zoals persoonlijke vrauitdrukkingen ...), zeer korte boodschappen genlijstjes, briefjes, kattebelletjes ... schrijven; - ze kunnen schrijven ter ondersteuning van an- - Ter ondersteuning van deze reproductie worden dere doelstellingen, als ze daar behoefte aan de volgende deelaspecten aangestipt: hebben (bv. een woord neerschrijven ter onder@ Umlaut steuning van het geheugen). @ hoofdletter van het substantief

AV Duits D/2002/0279/009

10

2de graad ASO

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN - Het devies is hier: grote matigheid. Schrijfvaardigheid wordt van alle vaardigheden het beperktst uitgewerkt. Het gaat meer om de kennismaking met het Duitse schriftbeeld dan om actief schrijven; - wat geschreven wordt, moet correct zijn; vlotheid is in deze beperktheid niet aan de orde; - het heeft beslist zeer weinig zin alle te leren woorden in het schrift van de leerling te laten schrijven. CONTROLE/EVALUATIE Uiteraard zullen de controle en evaluatie van deze beperkte doelstelling ook beperkt zijn. MINIMALE MATERIËLE UITRUSTING Een aantal modellen en bouwstenen voor beperkte schrijfvaardigheid.

3.6

Grammatica


LEERINHOUDEN

- De leerlingen maken kennis met en verwerven - Ter kennismaking: enkele zinnen die de relatie een voorlopig inzicht in de opvallendste van tussen functie (bv. lijdend voorwerp) en vorm het Nederlands afwijkende kenmerken van het (Akkusativ) duidelijk maken Duits morfo-syntactisch systeem (Verstehens- - opzoekingswerk in een grammatica, waar de grammatik); betreffende verschijnselen worden gesitueerd - ze kunnen bronnen hanteren waarmee ze deze kenmerken in het geheel kunnen situeren. PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN - Het gaat hier nadrukkelijk om kennismaking en (beperkt) inzicht, niet om gebruik dat stoelt op uit te voeren denken transferprocessen; er is wel toepassing in de beperkte spreek- en schrijfopdrachten, maar daar gaat het om imitatie. - Het aangeleerde zal in deze context het meest gericht zijn op het juiste begrip van de luisteren leesteksten. - De traditionele vormleer is op dit niveau dan ook uit den boze; de traditionele (meestal invul-) oefeningen zijn hier nog niet relevant. - Het verdient aanbeveling vooraf de collega's Nederlands te polsen over de stand van zaken i.v.m. syntactisch inzicht. Als leerlingen met een Latijnse of Latijns-Griekse achtergrond met anderen worden samengezet, vloeit daaruit op dit vlak een serieus verschil van niveau voort. Dergelijke samenzetting wordt dus het best vermeden. CONTROLE/EVALUATIE Het betreft hier beperkte doelstellingen, die middelen worden voor de finale vaardigheidsdoelstellingen. De controle zal dan ook beperkt zijn, en enerzijds indirect gebeuren in de vaardigheidstests, en anderzijds ook via het efficiënt laten raadplegen van een grammatica.

AV Duits D/2002/0279/009

11

2de graad ASO

MINIMALE MATERIËLE UITRUSTING - Elke leerling moet kunnen beschikken over een grammaticaal overzicht, didactisch en functioneelcommunicatief gestructureerd en beperkt tot het essentiële.

3.7

Woordenschat


LEERINHOUDEN

- De leerlingen maken in luisteren leesteksten - Als woordvelden kunnen alle items van de kennis met een heleboel woorden die ze door Raad van Europa in aanmerking komen (cf. bronnengebruik, contextinzicht en de verwantbibliografie) schap Nederlands-Duits begrijpen en zinvol in Hier aangebrachte woorden kunnen eventueel de samenhang kunnen situeren (Verstehensvoexpliciet worden geleerd (Verwendungsvokakabular). Deze woordenschat heeft een diebular) nende functie, en is geen doel op zichzelf (cf. 3.2, 3.3). - De leerlingen gebruiken in spreek- en schrijfsi- - Als woordvelden komen eenvoudige items van de Raad van Europa in aanmerking, zoals: pertuaties een aantal woorden die ze door bronsonalia, inkopen, verkeer en reizen, school en nengebruik, contextinzicht en de verwantschap Nederlands-Duits begrijpen en zinvol kunnen vrije tijd ... Deze woorden worden expliciet geleerd (subinzetten (Verstehensvokabular/Verwendungsstantieven met lidwoord, en meervoud als dat vokabular). Deze woordenschat heeft in de vrij frequent wordt gebruikt; werkwoorden met eerste plaats een dienende functie (cf. 3.4, 3.5), en is basiswoordenschat die expliciet wordt infinitief) aangeleerd. - De leerlingen worden aangezet tot het zelfstandig organiseren en verwerken van Verwendungsvokabular. PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN - Moeilijke woordenschat bij lees- en luistervaardigheid kan als Verstehenshilfe worden aangeboden en hoeft niet te worden geleerd. - Langetermijnkennis van de receptief te beheersen woorden is niet de bedoeling; het is natuurlijk wel mooi meegenomen als leerlingen deze woorden toch onthouden en later kunnen gebruiken. De leraar kan uiteraard beslissen dat een aantal van deze woorden toch voor langetermijndoeleinden worden aangeleerd. - De actief te beheersen woorden worden liefst in een context aangeleerd; de tekstsituering zal daar voldoende aanleiding toe geven. Geregelde herhaling is nuttig; het gaat immers om basiswoordenschat. CONTROLE/EVALUATIE - Controle en evaluatie gebeuren bij de receptief te beheersen woordenschat indirect, in het kader van de volledige lees- of luisteropdracht. Beslist de leraar dat sommige woorden toch actief worden aangeleerd, dan kunnen die ook een direct voorwerp van toetsing en evaluatie worden.

AV Duits D/2002/0279/009

12

2de graad ASO

- Ook voor de actief te beheersen woordenschat kunnen controle en evaluatie het best indirect gebeuren, in het kader van de volledige spreek- en schrijfopdracht. Expliciete toetsing heeft het meest zin als tussenfase; wegens het belang van de woorden (basiswoordenschat!) kan er geregeld op worden teruggekomen. MINIMALE MATERIËLE UITRUSTING - Elke leerling moet kunnen beschikken over een woordenboek. 4

ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN

4.1

De christelijke inspiratie

- Dit leerplan Duits kadert in het globale opvoedingsproject van het katholiek secundair onderwijs. Het vak Duits in de tweede graad ASO zal daartoe slechts een bescheiden bijdrage kunnen leveren, maar dat mag geen reden zijn voor inertie: de kansen liggen voor het grijpen. - Voor de leraar is de christelijke inspiratie steeds opnieuw een reden tot optimisme en hoop, ook als de realiteit van elke dag ons soms ondankbaarheid, onverschilligheid, oppervlakkigheid en vooringenomenheid lijkt te bieden. Wij weten dat er een hoopvol perspectief is, dat deze hoop ons doet geloven in de toekomst en ons in liefde doet handelen. We zullen daar ook de leerlingen steeds weer nieuwe kansen aanbieden vanuit deze fundamentele houding, vanuit onze vakbekwaamheid en onze persoonlijke creativiteit. Welke kansen? We leren de leerlingen op een positieve, open en sociale manier met elkaar omgaan. Er is een ruim aanbod van groepswerk en duowerk, waarbij geregeld van partner(s) wordt gewisseld, iedereen met iedereen wil samenwerken, iedereen zich in het werk wil integreren zonder zich te sterk op de voorgrond te dringen, iedereen bereid is de anderen te helpen als er bij hen iets misgaat; wie een bepaald tempo niet aankan, wordt positief opgevangen. Deze mentaliteit komt ook tot uiting in andere werkvormen: iedereen krijgt de kans om met internet te werken, iedereen mag en wil zijn woordje doen in het klasgesprek ... Ook als leerlingen alleen werken, gedragen ze zich niet asociaal: in terugkoppelmomenten zijn ze bereid hun opgedane kennis mee te delen en in een open geest ter discussie te stellen, ze zijn positief kritisch t.o.v. het werk van anderen en kunnen zelf ook probleemloos dergelijke kritiek accepteren ... Er zou op dat vlak in de andere lessen al veel verwezenlijkt moeten zijn, maar dat belet niet dat ook wij hieraan uitvoerig aandacht moeten besteden, zeker als er vrij heterogene groepen worden samengezet. - Deze positieve geest kan ook tot uiting komen in de tekstkeuze. De eenvoudige spreekvaardigheidsdialoogjes kunnen situaties behandelen waarin iemand geholpen wordt, in correcte omgangsvormen (de du/Sie-tegenstelling); de vreemdeling (bv. de Vlaming) kan positief in het Duitstalig gebeuren worden geïntroduceerd ... In de lees- en luisterteksten kan worden ingegaan op goed en kwaad in de actualiteit (nieuwsberichten), maar ook al in de Duitse geschiedenis, of in fictie (Duitse jeugdliteratuur behandelt vaak dergelijke problemen). Hier kan al heel wat receptief worden aangebracht, ook al beschikken de leerlingen nog niet over de taalmiddelen om adequaat te reageren in het Duits. AV Duits D/2002/0279/009

13

2de graad ASO

- We mogen nooit vergeten dat de mens belangrijker is dan het vak. Er moet dus altijd oog zijn voor probleem- en crisissituaties, voor individuele noodgevallen en spanningen. Duits beslaat één lesuur van een programma van 32. Dat betekent dat we ons zullen moeten beperken en onze verwachtingen terugschroeven, hoe graag we het ook anders zouden willen.

4.2

Verwerking van moderne didactische inzichten

- Zelfstandig leren In het moderne onderwijs is er een sterke tendens naar 'zelfstandig leren', waarbij de leraar meer de rol van begeleider vervult. De leerlingen hebben zich al verschillende vormen van leren leren eigen gemaakt, en zouden dan ook goed gewapend moeten zijn om deze aanbevelenswaardige uitdaging aan te gaan. Het vak biedt kansen genoeg. We denken aan geïndividualiseerde leesopdrachten, aan gedifferentieerde (maar altijd beperkte) schrijfopdrachten, aan eigen internetonderzoek enz. Uiteraard moet er hiervoor een minimale materiële uitrusting aanwezig zijn (cf. supra). Dit zelfstandig werk kan steeds aanleiding geven tot terugkoppelingsactiviteiten voor de volledige groep. - ICT ICT dient ruim aandacht te krijgen en moet dus beschikbaar zijn. We denken hier in de eerste plaats aan middelen die al als traditioneel moeten worden beschouwd, ook al ontbreken ze jammer genoeg nog vaak in het onderwijs Duits: tv, video(camera), overhead ... Internet is onontbeerlijk. Cd-roms, computerprogramma's ... kunnen vooral voor zelfstandig leren worden ingezet. De aanzet kan in de klas worden gegeven; dikwijls kan er thuis worden verder gewerkt; er moeten materiële voorwaarden worden geschapen om dat voor iedereen mogelijk te maken. - Intercultureel leren Landeskunde is al lang meer dan een verzameling van geïsoleerde feitenkennis. Via de tussenstap Erlebte Landeskunde gaat de ontwikkeling naar intercultureel leren. Het komt erop aan dat de leerling kritisch over de eigen cultuur en de cultuur van de vreemde taal leert nadenken door authentieke ervaringen te bestuderen, en die te toetsen aan de eigen leefwereld. De bedoeling is de ontwikkeling van een juist zelfbeeld, de afbouw van vooroordelen, en bewustzijn van het beeld dat de anderen over ons hebben. Het einddoel is internationale samenwerking, en een geest van begrip en tolerantie. Goed begeleide studiereizen, uitwisselingsprojecten kunnen hier een sleutelrol vervullen.

4.3

Rol van de moedertaal

Voor de rol van de moedertaal verwijzen we naar het document "Moedertaal in de lessen Duits", dat op ruime schaal is verspreid. AV Duits D/2002/0279/009

14

2de graad ASO

Enerzijds kan, zeker op dit niveau, niet alles in de doeltaal worden opgelost; we verwijzen bv. naar het inspelen op persoonlijke problemen. Anderzijds moet toch gezegd dat een aantal situaties waarin vaak de moedertaal wordt gebruikt hier nog niet aan de orde zijn (bv. het traditionele grammatica-onderwijs), en dat doeltaalgebruik vaak al te gemakkelijk door allerlei druk wordt opgegeven. We moeten er in elk geval van uitgaan dat doeltaalgebruik de regel, en moedertaalgebruik de uitzondering is.

4.4

Authenticiteit

De discussie over de "authenticiteit" van situaties, tekstmateriaal en opdrachten ... is nog steeds niet uitgewoed. Uiteraard is maximaal gebruik van uit de realiteit geplukt, "normaal-functioneel" materiaal aan te bevelen. Toch mag niet uit het oog worden verloren dat het onderwijs grotendeels een "doen alsof"-situatie is, waar plaats moet zijn voor opbouwfasen die als dusdanig normaal niet in de dagelijkse realiteit voorkomen. Een dergelijke "onnatuurlijke" situatie hoeft ons dan ook niet a priori af te schrikken. In dit kader past ook de discussie over isolatie en integratie van vaardigheidstraining. De aanhangers van maximale authenticiteit zijn meestal ook aanhangers van maximale integratie van elke taalactiviteit. Zeker in deze beginfase moet er bij het leerproces en de toetsing ook ruim oog zijn voor isolatie: luisteren, lezen, spreken, schrijven moeten grotendeels geïsoleerd worden aangebracht en geëvalueerd. In de realiteit zijn er overigens genoeg momenten waar dat ook voorkomt (lezen van een tekst, luisteren naar nieuwsberichten, een korte nota schrijven ...).

4.5

Oefening en toetsing

Dat oefenen een essentieel onderdeel van het leerproces is, spreekt vanzelf. In dat oefenen moet meer belang worden gehecht aan oefeningen in verschillende groepsvormen, en aan verschillende oefenvormen die passen in het kader van zelfstandig leren; het gaat daarbij om het zelfstandig probleemoplossend werken, en veel minder om contextloze invuloefeningen en andere traditionele geleide oefeningen. Om te voldoen aan een aantal algemeen-didactische eisen, en om betwistingen te vermijden, moeten we voor toetsing uitgaan van volgende principes: - toetsing is geen eindpunt, maar leidt tot bevestiging ('het is goed'), tot remediëring ('dit kan beter, op die manier'), en zeer uitzonderlijk tot uitsluiting (die alleen door de delibererende klassenraad kan worden uitgesproken); de leraar moet ook oog hebben voor de vervolgsituatie en voor de algemene uitslag van de leerling; - toetsing moet altijd bij het verworvene aansluiten; - voor de receptieve vaardigheden wordt bij toetsing het verworvene toegepast op nieuw materiaal; - toetsing bestaat niet, zoals vroeger, uit één eindproduct, maar uit een verzameling van proeven die op verschillende momenten voor elk vakonderdeel worden afgelegd; - toetsing moet voor de buitenwereld (en in de eerste plaats voor de leerling) zo doorzichtig mogelijk zijn; - toetsing moet slaan op alle aspecten van het vak, en daarvan ook getuigenis afleggen. Er moeten dus ook duidelijke sporen van spreek- en luistervaardigheid zijn.

AV Duits D/2002/0279/009

15

2de graad ASO

4.6

Als afscheid

Duits onderwijzen in de beginfase, met slechts één uur per week, is een gecompliceerde, onvoorspelbare, soms ook ondankbare taak. Anderzijds doet dat onderwijs ook een beroep op het beste in ons: onze vakbekwaamheid, onze professionele fierheid, onze creativiteit, ons optimisme, ons geloof. Wij wensen alle collega's het allerbeste bij deze "hondse, prachtige" taak (Ida Gerhardt). 5

BIBLIOGRAFIE

5.1

5.1.1

Didactiek van het DaF-onderwijs

Algemeen

- DITMAR, N., ROST-ROTH, M., Deutsch als Zweit- und Fremdsprache, Lang, Frankfurt/M., 1995. - HÄUSSERMANN, U., PIEPHO, H.-E., Aufgabenhandbuch. Deutsch als Fremdsprache. Abriss einer Aufgaben- und Übungstypologie, iudicium, München, 1996. - HEYD, G., Aufbauwissen für den Fremdsprachenunterricht (DaF), Narr, Tübingen, 1997. - HUNEKE, H.-W., STEINIG, W., Deutsch als Fremdsprache: Eine Einführung, Erich Schmidt Verlag, Berlin, 1997. - MEISSNER, F.-J., Interaktiver Fremdsprachenunterricht, Narr, Tübingen, 1997. - NEUNER, G., KRÜGER, M., GREWER, U., Übungstypologie zum kommunikativen Deutschunterricht, Langenscheidt, München, 1996. 5.1.2

Spreekvaardigheid

- NEUF-MÜNKEL, G., ROLAND, R., Fertigkeit Sprechen, Langenscheidt, München, 1991. - PRANGE, L., 44 Sprechspiele, Hueber, München, 1993. 5.1.3

Schrijfvaardigheid

- FEILKE, H., PORTMANN, P., Schreiben im Umbruch, Klett, Stuttgart, 1996. - MÜLLER, R., Interaktives Schreiben im Unterricht Deutsch als Fremdsprache, Schneider Verlag Hohengehren, Baltmannsweiler, 1997.

AV Duits D/2002/0279/009

16

2de graad ASO

5.1.4

Luistervaardigheid

- DAHLHAUS, B., Fertigkeit Hören, Langenscheidt, München, 1994. - KÜHN, P., Hörverstehen im Unterricht Deutsch als Fremdsprache, Lang, Frankfurt/M., 1996. - WIEMER, C., EGGERS, D., NEUF, G., Hörverstehen, Hueber, Ismaning, 1997. 5.1.5

Leesvaardigheid

- WESTHOFF, G., Fertigkeit Lesen, Langenscheidt, München, 1997/98. 5.1.6

Woordenschattraining

- BAEYERLEIN, O., Erwerb und Vermittlung von Wortschatz, iudicium, München, 1997. - BAUSCH, K.-R., CHRIST, H., KÖNIGS, F., KRUMM, H.-J., Erwerb und Vermittlung von Wortschatz im Fremdsprachenunterricht, Narr, Tübingen, 1995. - BOHN, R., Probleme der Wortschatzarbeit, Langenscheidt, München, 1999. - MÜLLER, B.-D., Wortschatzarbeit und Bedeutungsvermittlung, Langenscheidt, Berlin, 1994. 5.1.7

Intercultureel leren

- APELTAUER, E., Körpersprache in der interkulturellen Kommunikation, Bildungswissenschaftliche Hochschule, Flensburg, 1996. - BLEI, D., ZEUNER, U., Theorie und Praxis interkultureller Landeskunde im Deutschen als Fremdsprache, ASK-Verlag, Bochum, 1998. - MACAIRE, D., HOSCH, W., Bilder in der Landeskunde, Lang, München, 1996. 5.1.8

Evalueren

- BOLTON, S., Probleme der Leistungsmessung, Langenscheidt, München, 1996. - KLEPPIN, K., Fehler und Fehlerkorrektur, Langenscheidt, München, 1997/98. - SCHELTEN, A., Testbeurteilung und Testerstellung, Franz Steiner Verlag, Stuttgart, 1997. 5.1.9

ICT

- DONATH, R., Vernetztes Lernen – Hypertexte, Homepages & ... was man im Sprachunterricht damit machen kann, Klett, Stuttgart, 1998. AV Duits D/2002/0279/009

17

2de graad ASO

5.2

5.2.1

Vaktijdschriften

Onderwijs Deutsch als Fremdsprache

- Der Deutschunterricht. Vereinigt mit Diskussion Deutsch. Beiträge zu seiner Praxis und wissenschaftlichen Grundlegung, Friedrich Verlag in Zusammenarbeit mit Klett Vertrieb, Postfach 10 01 50, 30917 Seelze, tel. 0511/40004-0, fax 0511/40004-119, ISSN 0340-2258. - Deutsch als Fremdsprache. Zeitschrift zur Theorie und Praxis des Deutschunterrichts für Ausländer, Herder-Institut interDaF e. V. am Herder-Institut Uni Leipzig, Lumumbastraβe 2-4, 04105 Leizig, tel. 0341/9737521, fax 0341/9737548, ISSN 0011-9741. Besteladres: Langenscheidt KG, Crellestraβe 28-30, 10827 Berlin. - Extra Editie. Uitgave van de werkgroep Deutsch macht Spaβ, i.s.m. het Goethe-Institut Amsterdam en uitgeverij Thieme, Deutsch macht Spaβ, PB 2936, NL-2601 CX Delft. - Fremdsprache Deutsch. Zeitschrift für die Praxis des Deutschunterrichts, Ernst Klett Verlag International GmbH, Klett Edition Deutsch, Postfach 106061, 70049 Stuttgart, tel. 0711/66640-0, fax 0711/617201, ISSN 0937-3160. - Germanistische Mitteilungen. Zeitschrift für deutsche Sprache, Literatur und Kultur, Roland Duhamel u. a. im Auftrag des Belgischen Germanisten- und Deutschlehrerverbandes (BGDV), Vrijheidslaan 17, B-1081 Brussel, www.bgdv.be - Info DaF. Informationen Deutsch als Fremdsprache, Deutscher Akademischer Austauschdienst in Zusammenarbeit mit dem Fachverband DaF, Referat 221, Kennedyallee 50, 53175 Bonn. Besteladres: iudicium verlag GmbH, Hans-Grässel-Weg 13, 81375 München, Postfach 701067, 81310 München, fax 089/7142039, e-mail [email protected] - Langenscheidts Sprach-Illustrierte. Verlag Langenscheidt KG, Berlin-Schöneberg, ISSN 00238252 - Levende Talen. Vereniging van Leraren in Levende Talen, Postbus 75148, NL-1070 AC Amsterdam, tel./fax 020-6739424, ISSN 0024-1539. - nm. Neusprachliche Mitteilungen aus Wissenschaft und Praxis, Fachverband Moderne Fremdsprachen im Pädogogischen Zeitschriftenverlag, Postfach 269, 10107 München, tel. 030/20183-592, fax 030/20183-684, www.hsd.de/pzv Besteladres: Christa Mosiniak, tel. 030/20183-588, fax 030/20183-593. - Pädagogik. Pädagogische Beiträge Verlag GmbH, Rothenbaumchaussee 11, 20148 Hamburg, ISSN 0933-422X. Besteladres: Beltz Zentralauslieferung, Postfach 100161, 6940 Weinheim, tel. 06201/703-227, fax 2729476, e-mail [email protected] - Praxis des neusprachlichen Unterrichts. Pädagogischer Zeitschriftenverlag GmbH + Co. KG, Postfach 269, 10107 Berlin, tel. 030/20183-592, fax 030/20183-593, www.hsd.de/pzv, ISSN 0938802

AV Duits D/2002/0279/009

18

2de graad ASO

- Sprachreport. Informationen und Meinungen zur deutschen Sprache, Institut für deutsche Sprache, Postfach 101621, 68016 Mannheim, tel. 0621/1581-0, www.ids-mannheim.de, ISSN 0178-644X - Zielsprache Deutsch. Max Hueber Verlag GmbH + Co.KG, Max Hueberstraβe 4, Postfach 1142, 8729 Ismaning, tel. 089/9602-0, fax 089/9602-358, www.hueber.vfd.de Besteladres: Verlagsservice Klaus Klott, Apostel-Paulus-Straβe 32, 10832 Berlin, tel. 030/78707060, fax 030/78707062, e-mail [email protected] 5.2.2

Landeskunde voor leraars

- AZ-Journal. Aktuelle Texte aus der Abendzeitung, Jürgen Schenkendiek, München GI, Ref 42/AWD, Postfach 201009, 8000 München 2 - Begegnungen. Deutsche Schulen im Ausland, Auswärtiges Amt Bonn/ BundesverwaltungsamtZentralstelle für Auslandschulwesen Köln, Varus-Verlag Birgit Laube, Königswinterer Straβe 552, 53227 Bonn, tel. 228/440015, fax 228/440017, e-mail [email protected], www.varus.com - Brüssel – Rundschau. Amédée Lynenstraat 25/12, 1210 Brussel, tel. 02/2192919, fax 02/2199200, www.a-1.be/de/b-r - Bulletin. Presse-und Informationsamt der Bundesregierung, Welckerstraβe 11, 53113 Bonn, tel. 0228/208-3341, fax 0228/208-3149, www.bundesregierung.de/01/pressf.html, ISSN 0342-5754 - DAAD Letter. Hochschule Ausland, Deutscher Akademischer Austauschdienst e.v., Kennedyallee 50, 53175 Bonn, tel. 0228/882-0, fax 0228/882-444, e-mail [email protected], www.daad.de Besteladres: Postfach 2266, 53631 Königswinter, tel. 02223/911480, fax 02223/911481, e-mail [email protected] - Der Kontakt. Das deutschsprachige Magazin für Belgien, Rossel, Koningsstraat 112, 1000 Brussel, tel. 02/2191258, fax 02/2192335. Besteladres: “der kontakt”, GE-Verlag, Marktplatz 8, 4700 Eupen, tel. 087/591300, fax 087/743820 - Deutsche Bücher. Forum für Literatur, Verlag Rodopi B.V., Keizersgracht 302-304, 1016 EX Amsterdam, tel. 20/6227507, fax 20/6380948, e-mail [email protected] - Deutschland. Zeitschrift für Politik, Kultur und Wirtschaft, Societäts-Verlag. In Zusammenarbeit mit dem Presse- und Informationsamt der Bundesregierung, 60268 Frankfurt am Main, tel. 49(0) 069/7501-0, fax 49(0)69/75014361, e-mail [email protected] Besteladres: Verlag Frankfurter Societäts-Druckerei GmbH, Postfach 100801, Frankenallee 79-81, 6000 Frankfurt am Main. - Grenzecho. GE-Verlag , Marktplatz 8, 4700 Eupen, tel. 087/591300, fax 087/743820, www.euregio.net/grenzecho/index.html - Informationen zur politischen Bildung. Bundeszentrale für politische Bildung (BpB), Berliner Freiheit 7, 53111 Bonn, fax: 02228/515-309, e-mail [email protected], www.bpb.de Besteladres: Franzis ‘print &media, Postfach 150740, 80045 München, tel. 089/2730193, fax 089/5117-292 AV Duits D/2002/0279/009

19

2de graad ASO

- Sprache im technischen Zeitalter. Am Sandwerder 5, 14109 Berlin, e-mail [email protected], www.leb.de Besteladres: Inter abo Betreuungs-GmbH, Postfach 360520, 10975 Berlin, tel. 030/61105475, fax 030/61105480 - Von Schule zu Schule. Lehrzeitschrift der Deutschsprachigen Gemeinschaft, Ministerium der Deutschsprachigen Gemeinschaft, Gospert 1-5, 4700 Eupen, tel. 087/744539, tax 087/556475. Sommige van deze tijdschriften, of gedeelten eruit, kunnen ook door leerlingen worden gebruikt. 5.2.3

Internettijdschriften

- DerDieDaF. Klett Internet-Zeitschrift, e-mail [email protected], www.klett-international.de, www.stufen.de - Infobrief DaF. Institut für internationale Kommunikation, www.deutsch-als-fremdsprache.de - Neues aus dem Internet. Klaus Brehm, [email protected] 5.2.4

Tijdschriften voor leerlingen

- Authentik auf deutsch. Zeitung und Kassette für den Deutschunterricht mit Fortgeschrittenen, Authentik, 27, Westland Square, Dublin 2, Ireland, tel. +353/16771512, fax +353/16771196, e-mail [email protected], www.authentik.com - Das Rad [1ste jaar] - Schuss [2de jaar] - Aktuell [3de jaar], Mary Glasgow Magazines; Uitgeverij Averbode, Postbus 54 , 3271 Averbode, tel. 013/773311, fax 013/780136, e-mail [email protected] - DJI-Bulletin. Die regelmäβige Information des deutschen Jugendinstituts, Deutsches Jugendinstitut e.V., Nockherstraβe 2, 81541 München, tel.089/62306-0, fax 089/62306-162, www.dji.de - jetzt. Das Jugendmagazin der Süddeutschen Zeitung, Süddeutscher Verlag GmbH, Sendlinger Straβe 8, 80331 München, tel.089/2183-8410, fax 089/2183-8415, e-mail [email protected], www.jetzt.de - JUMA. Das Jugendmagazin, Redaktion JUMA/TIP, Frankfurter Straβe 40, 51065 Köln, tel. +221/962513-0, fax +221/962513-14, e-mail [email protected], www.juma.de, ISSN 09404961 - Kinder-Freunde-Zusammen. European Language Institut/Benelux Studie Centrum, Postbus 111, 2910 Essen, tel. 03/8250825, www.elipubli.com - Presse und Sprache. Deutsch lernen mit Originalartikeln aus der deutschen Presse, Eilers & Schünemann Verlag GmbH, Postfach 106067, 28060 Bremen, tel. 0421/3690376, fax 0421/3690348, e-mail [email protected], www://Presse-und-Sprache.de

AV Duits D/2002/0279/009

20

2de graad ASO

- PZ. Bundeszentrale für politische Bildung (BpB), Berliner Freiheit 7, 53111 Bonn. Besteladres: Universum VerlagsAnstalt, Postfach 300, 65174 Wiesbaden, www.universum.de/pz, ISSN 1433-2906 Uiteraard zijn deze tijdschriften ook nuttig en stimulerend voor leerkrachten.

5.3

5.3.1

DaF op het internet

Over het zoeken op internet

http://www.suchfibel.de http://kresch.com/search/dsuch.htm (Lijst van Duitstalige zoekmachines.) 5.3.2

Zoekmachines en catalogi

5.3.2.1

Duitstalige zoekmachines

MetaGer: http://meta.rrzn.uni-hannover.de (Meta-zoekmachine met zeer snelle zoekmachine AllTheWeb.) http://www.aladin.de http://www.allesklar.de http://www.altavista.de http://austronaut.ims.at http://www.crawler.de http://www.dino-online.de http://www.eule.de http://www.excite.de http://www.fireball.de http://www.infoseek.de http://www.intersearch.de http://www.lycos.de http://www.nathan.de http://www.sharelook.de http://www.spider.de http://www.web.de http://www.yahoo.de 5.3.2.2

Startpunt voor Duitstalige thema's: catalogi / adressen

Goethe-Institut: http://www.goethe.de/z/demindex.htm (Heterogeen aanbod. Daarnaast ook on-line-aanbiedingen over de webgalerij, Duits leren, bibliotheek en informatie, andere WWW-servers. Actuele thema's worden extra belicht en soms van oefeningen voorzien. Aansluitend interessante websites.Een boeiend interactief spel over Goethe is beschikbaar. Talrijke links naar Duitstalige kranten en tijdschriften.)

AV Duits D/2002/0279/009

21

2de graad ASO

Inter Nationes: http://www.inter-nationes.de (Met "Medienkoffer" over bv. Berlijn, Brecht, Goethe-Weimar, enz….. Met video's, filmen, voorgelezen literatuur, evenementenkalender, aanbevolen links, enz. In de aanbieding "Landeskunde-Online" vindt men gedidactiseerde actuele krantenartikels over allerhande thema's.) http://www.dwelle.de (Met nieuws en informatie in maar liefst 35 talen. Je kunt er steeds de laatste nieuwsberichten en andere informatie rond actuele thema's lezen én beluisteren. Nuttige links naar geschiedenis van de Duitstalige landen met telkens bewegende beelden, teksten en materiaal om te beluisteren. Schriftelijke informatie over alle programma's die kunnen worden beluisterd, kan aangevraagd worden.) http://www.k.shuttle.de/eurocentre/welcome.htm (Zeer rijke site van de Europaschule in Keulen: interessante links naar geschiedenis, politiek, aardrijkskunde, alle kranten en tijdschriften, informatie van en over scholieren in Duitsland.) http://www.ualberta.ca/~german/goethem.htm (Universiteit Alberta Canada: handleidingen voor internetgebruik, links naar authentieke teksten, links naar Landeskunde, links naar gedidactiseerde teksten en methodes om internetteksten te didactiseren, verwijzing naar het elektronische tijdschrift voor DaF-onderwijs.) http://www.english.schule.de/DaF2.htm (Reinhard Donath: verwijzing naar vele startpunten, voorbeelden van internetprojecten, adressen van partnerscholen, lijst van schoolhomepages, e-mailprojecten, schooltijdschriften en vele andere DaFlinks.) http://www.tu-dresden.de/sulifg/daf/daflinks.htm (Universiteit Dresden: zeer uitgebreide site met talrijke links naar Landeskunde, naar allerlei on-line tests, Duitse zoekmachines, methodes om internet in het DaF-onderwijs te gebruiken, bibliografieën, discussiegroepen en e-maillijsten, enz.) Meyers Language Lab: http://www.artsci.wustl.edu/~langlab/gerteachaid.html (Lang wachten bij het opladen door de vele foto's en iconen.) German Web Trails: http://www.uncg.edu/~lixlpurc/germ.html (Interessante verwijzingen.) Institut für Internationale Kommunikation der Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf: http://www.iik-duesseldorf.de/Datenbanken/dafueb/ (Vrij professioneel.) Zentrale für Unterrichtsmedien: http://www.zum.de (Materiaal voor het onderwijs, scholen op het internet, discussieforum, internetcursus …) Schulweb: http://www.schulweb.de (Scholen in Duitstalige landen en over de hele wereld. Met informatie en communicatiemogelijkheden zoals chat/forum/mail-lijst/contact/…)

AV Duits D/2002/0279/009

22

2de graad ASO

Western European Specialists Section: http://gort.ucsd.edu/rsonn/wessref.html (German Studies Web.) Le cybergermanique: http://perso.club-internet.fr./jjblanc/net_all/net_All.htm Heel wat links naar het vak Duits via de startpagina's of portaalsites. Bijvoorbeeld: http://www.digischool.nl/du/dulok.htm http://www.iwork.com/web99/index.html http://www.iwork.com/onderwijsweb:nieuws/projecten/65.htm http://www.uni-jena.de/philosophie/daf/set.html Meer specifiek: Landeskunde Landeskunde –online: http://www.inter-nationes.de/d/schulen/laku/landkuninfo.html Landeskunde: http://www.deutschlandreise.de (Talrijke links over Duitse steden.) Deutsche Zentrale für Tourismus : www.focus.de/D/DR/dr.htm (Talrijke links over Duitsland.) Euregio "Rhein-Maas": http://www.euregio-mr.org/ (Stelt in meerdere talen het culturele, politieke en economische leven in het Duits-Nederlands-Belgisch grensgebied voor.) Share Look: http://sharelook.de Meer specifiek: Geschiedenis Virtueel museum over de Duitse geschiedenis: http://www.dhm.de/lemo (Een virtuele wandeling door de Duitse geschiedenis van 1900 tot nu. 3D-animatie, film-en klankdocumenten en informatieve teksten worden aangeboden.) 1900 – 2000: Zeitgeschehen im Unterricht : http://www.inter-nationes.de/d/gaz/zeitgeschehen.html Meer specifiek: Duitse nieuwsservers http://www.paperball.de http://www.spiegel.de http://www.focus.de http://www.tagesschau.de http://www.zdf.de http://www.mathematik.uni-ulm.de.germnews http://www.zeit.de http://www.tagesthemen.de http:// rhein-zeitung.de http://w3.zdt.msnbc.de/query.asp AV Duits D/2002/0279/009

23

2de graad ASO

Bovendien vindt men in tijdschriften (bvb. 'Focus') elke week een pagina met nieuws over links en wordt het thema van de week extra uitgewerkt. Bv. het thema "10 Jahre Mauerfall": http://www.dieberlinermauer.de (Fotograaf Jürgen Müller-Schneck toont foto's uit Berlijn.) http://www.bstu.de (Kroniek van de Gauck-Behörde met Stasi-documenten.) http://www.ddr-im-www.de (Overzicht van het leven in de DDR rond 1988-1990.) http://www.berlin-aid.de (De Aufarbeitungsinitiative Deutschland e.V. toont originele beelden van een 'Fluchthelferprozess'.) http://www.berlin-wall.de (Een blik op de muur met de muurkunstgalerij.) http://ddr.home.pages.de (Satirische Ostalgie: de campagne voor de wederopbouw van de muur.) http://www.honecker.de (De Honecker-site met commentaar van Erich Honecker.) Ook op het adres van Nederlandstalige kranten en tijdschriften (bv. 'De Standaard', 'Humo' …) kan men links naar Duitse thema's vinden. Meer specifiek: Literatuur Gutenbergproject : http://gutenberg.aol.de/gutenb.htm (Literatuur op internet) Meer specifiek: Spelling Rechtschreibung: http://www.duden.de (Over de veranderingen in de Duitse spelling.) http://www.wuerzburg.de/rechtschreibreform/a-tests.html (Oefeningen en toetsen.) Meer specifiek: Authentiek tekstmateriaal door leerlingen geschreven http://www.spickzettel.de (Verhandelingen, huistaken.) http://www.san-ev.de (Scholen op het net.)

AV Duits D/2002/0279/009

24

2de graad ASO

5.3.3

Daf-oefeningen en toetsen

Schumanns foreign language tests & exercises: http://www.Goethe.verlag.com/tests (Meer dan honderd toetsen.) Institut für Internationale Kommunikation: http://www.wirtschaftsdeutsch.de/ (Ruim aanbod.) Interdeutsch Studienbibliothek: http://www.virtuelles-kaufhaus.de/interdeutsch/studien1.htm (Interactieve mogelijkheden van het interne: onmiddellijke feedback en hulp.) German for Beginners: http://castle.Uvic.CA/german/149/ (Gedeeltelijk met klank.) Andreas Lixl-Purcel: http://www.uncg.edu/~lixlpurc/german.html (Deutsche Internet Chronik.) (Deutsche Internet Gegenwartskultur: oefeningen, gerangschikt volgens thema en taalniveau.) (Netzspiegel: Landeskunde op het internet: oefeningen voor beginners.) Databank voor oefeningen DaF op het internet: http://www.deutsch-als-fremdsprache.de/dafuebungen/ Ook zijn er onder de titel van bepaalde leerboeken oefeningen en teksten uit het gelijknamige boek te vinden. bv. http://Stufen.de (van uitgeverij Klett) http://www.Themen-neu.de/lernerli.htm 5.3.4

Nieuwsbrieven

ABOUT [email protected] : http://german.about.com/library 5.3.5

Tijdschriften

PZ-on-line: http://www.pz-net.de JUMA: http://www.juma.de http://polyglot.lss.wisc.edu/german/irfg/3.htm (Een adressenlijst van de bekendste tijdschriften voor germanistiek en onderwijs.) 5.3.6

Duitstalige boekhandels op het internet

In België http://buchkatalog.de/lesezeichen (Lesezeichen, deutschsprachige Buchhandlung, Vander Elststraat 38, 1950 Kraainem. Tel: (02)784 23 34. Fax: (02)784 23 35)

AV Duits D/2002/0279/009

25

2de graad ASO

(Binnenkort heeft de Gutenberg Buchhandlung, Leuvenseweg 34, 1000 Brussel, tel. (02) 512 45 10 en Potaardestraat 26, 1950 Kraainem, tel. (02) 731 83 29 ook een internetadres.) In Duitsland http://www.amazon.de http://www.bol.de(Bertelsmann Online (BOL)) http://www.buecher.de 5.3.7

Verenigingen/Centra

UIA - Centrum voor Beroepsvervolmaking Leraren: http://cbl-www.uia.ac.be Belgischer Germanisten- und Deutschleherverband: http://www.bgdv.be Goethe-Institut: http://www.goethe.de 5.3.8

Literatuur

- BREINDL, E., Daf goes Internet. Neue Entwicklungen in Deutsch als Fremdsprache. Deutsche Sprache, 25(4), 289-342, 1997. - RICHTER, R., Interkulturelles Lernen via Internet? Zeitschrift für Interkulturellen Fremdsprachenunterricht [Online], 3(2), 20 pp, 1998. Aufrufbar unter : http://www.ualberta.ca/~german/ejournal/richter 1.htm - RIECHERT, R., Internet im Unterricht Wirtschaftsdeutsch. Erfahrungsbericht aus der Erstellung und Anwendung von Hilfsmitteln für eine effektive Nutzung deutschsprachiger Web-Angebote. Zeitschrift für Interkulturellen Fremdsprachenunterricht [Online],3(1),11 pp., 1998. Aufrufbar unter: http://www.ualberta.ca/~german/ejournal/richter 1.htm

5.4

Woordenboeken

- BERTELSMANN, Die neue deutsche Rechtschreibung, Bertelsmann Lexikon Verlag, München. - DUDEN, Deutsche Rechtschreibung, Langenscheidt, Mannheim. - DUDEN, Das größte Wörterbuch der deutschen Sprache, Langenscheidt, Mannheim. - PONS, Basiswörterbuch. Deutsch als Fremdsprache. Das einsprachige Lernerwörterbuch, Ernest Klett Verlag, Stuttgart. - VAN DALE, Groot Woordenboek Duits-Nederlands/Nederlands-Duits, Van Dale Lexicografie, Utrecht. - VAN DALE, Nederlands-Duits/ Duits-Nederlands (in set), Van Dale Lexicografie, Utrecht.

AV Duits D/2002/0279/009

26

2de graad ASO

- VAN DALE, Handwoordenboek Nederlands-Duits / Handwoordenboek Duits-Nederlands, Van Dale Lexicografie, Utrecht. - WAHRIG, G., Deutsches Wörterbuch, Bertelsmann Lexikon Verlag, München. - WAHRIG, G., Wörterbuch der deutschen Sprache, Bertelsmann Lexikon Verlag, München.

5.5

Grammatik

- BUSCHA, J., Grammatik in Feldern, Verlag für Deutsch, Ismaning, 1999. - DUDEN, Grammatik der deutschen Gegenwartssprache, Duden-Verlag, Mannheim, 1995. - FUNK, H., KOENIG, M., Grammatik lehren und lernen, Fernstudieneinheit 01, Langenscheidt, München, 1996. - GLOYER, H., Das Grammatik-Karrussell, Verlag für Deutsch, Ismaning, 1999. - HACKEL, W., Verfahrensgrammatik. Eine alternative Grammatikbeschreibung für den SU, Lang, Frankfurt/M., Berlin, 1996. - HOFMANN, G., Grammatik in Frage und Antwort, Langenscheidt, München, 1998. - LUSCHER, R., Übungsgrammatik DAF für Anfänger, Verlag für Deutsch, Ismaning, 1998. - LUSCHER, R., Grammatik in gebruik-Duits, Intertaal, Antwerpen, 1999. - VAN EUNEN, K., Grammatikbogen, Langenscheidt, München, 1994. - VON GERNGROβ, G., Grammatik kreativ, Langenscheidt, München, 1999.

AV Duits D/2002/0279/009

27

2de graad ASO

week

Recommend Documents