^
pen 'Ik Aan het college van Burgemeester en w e t h o u d e r s Van Nijmegen Postbus 9105 6500 HG Nijmegen
Nijmegen, 2 1 September 2 0 1 1 Kenmerk PGN06/1.2./JK Betreft Integraal advies Wmo-beleidsplan 2 0 1 2 - 2 0 1 5 (inspraakversie) en raadsvoorstel Verordening maatschappelijke o n d e r s t e u n i n g
Geacht college, Vooraf geven wij a a n d a t wij nog niet k u n n e n adviseren voor de beleidsvelden J e u g d en Maatschappelijke Opvang. We zijn volop bezig met de werving van k a n d i d a t e n voor deze nieuwe zetels, die officieel vanaf 1 j a n u a r i 2 0 1 2 bezet moeten zijn. We p r o b e r e n hier zo spoedig mogelijk invulling a a n te geven. We zullen in dit advies eerst een algemene beschouwing geven op het Wmobeleidsplan, w a a r n a we op de gevolgen v a n individuele maatregelen ingaan. Visie In zijn algemeenheid k u n n e n wij i n s t e m m e n m e t de visie die wordt gepresenteerd in h e t Wmo-beleidsplan. We zijn positief over h e t integraal b e n a d e r e n van de verschillende leefgebleden van klanten, h e t tegengaan vein versnippering v a n aanbod, het inzetten op ontschotting, het formeren v a n sociede wijkteams bij h e t streven n a a r maatwerk, h e t outreachend werken. We k u n n e n ook i n s t e m m e n met het h a n t e r e n van de reeks: eigen kracht, sociaal netwerk, collectieve voorzieningen, individuele voorzieningen, zolang m a a t w e r k voorop staat. Tegelijkertijd ligt er een bezuinigingsdoelstelling voor de Wmo, die opioopt van 7,5 miljoen euro in 2012 n a a r circa 10 miljoen euro in 2 0 1 5 . Op alle prestatievelden moet h e t m e t minder. Daarmee s t a a n we voor een gigantische opgave. O n d a n k s alle goede intenties en o n d a n k s de goede richting die naeir onze mening wordt ingeslagen, zijn wij niet gerust op de u i t k o m s t voor m e n s e n met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking. Dat laat zich illustreren a a n de h a n d v a n de begrippen zelfregie en participatie.
Bezuinigingen versus zelfregie We vinden h e t volkomen terecht d a t j e als u i t g a n g s p u n t v a n beleid neemt, dat eerst een beroep wordt gedaan op de eigen k r a c h t van m e n s e n . Uw college schrijft: 'Onlosmakelljk verbonden m e t eigen k r a c h t is zelfregie. Zelfregie is het vermogen van iemand om zelfstandig te bepalen hoe zijn leven op verschillende leefgebleden zoals wonen, werken, sociale contacten, eruit moet zien. ' *Wij [gemeente] hechten a a n zelfregie o m d a t m e n s e n hiermee de zeggenschap houcien over h e t eigen leven, ook als er ondersteuning nodig is op een of meer leefgebleden. Zelfregie is de enige weg om het eigen k u n n e n tot uiting te laten komen, o m d a t zelfregie motiveert. Iemand Is niet zijn beperking of probleem, m a a r n e t als ieder a n d e r een m e n s m e t interesses, meningen, voorkeuren en talenten. In plaats v a n kant-en-klare oplossingen of vaste methodieken worden mogelijkheden geschetst. (p. 7 Wmo-beleidsplan) De bezuinigingsmaatregelen die u w college voorstelt op h e t gebied v a n de individuele voorzieningen t a s t e n die zelfregie a a n . Het beste voorbeeld hiervan is h e t p r i m a a t van verhuizen, d a t u voornemens b e n t op te leggen w a n n e e r het a a n p a s s e n van een woning meer d a n 6.000 euro kost. De verantwoordelijk wethouder laat optekenen in De Gelderlander (dinsdag 13 September) d a t 'de h u l p a a n v r a g e r in die gevaiien m a a r moet verhuizen n a a r een zorgwoning'. Let wel: op dit m o m e n t is er geen financiele grens ten aanzien v a n h e t toepassen v a n h e t p r i m a a t van verhuizen. Deze zou n u worden gesteld op een bedrag, waarbij de installatie van een traplift al r e d e n zou k u n n e n zijn om tegen m e n s e n te zeggen: u verhuist m a a r . Het behoeft weinig betoog d a t h e t opleggen v a n h e t primaat v a n verhuizen, het gevoel v a n betrokkene d a t hij zelf keuzes k a n m a k e n (zeggenschap heeft), ernstig aantast. Zo is er ook, in de c a s u s van Piet (p. 1 4 / 1 5 beleidsplan), een doorkijkje n a a r h e t invoeren van h e t primaat v a n Stadsregiotaxi. Nu h e b b e n m e n s e n keuzevrijheld. Ze k u n n e n kiezen voor vervoer m e t eigen a u t o , h e t betalen van een b u u r m a n die voor h e n rijdt, Stadsregiotaxi, een a n d e r e vervoerder of een mix hiervan. Resultaat v a n een dergelijke bezuinigingsmaatregel: je keuzevrijheld (zelfregie) n e e m t af, je afhankelijkheid n e e m t toe. Wanneer per 1 j a n u a r i 2 0 1 3 de functie begeleiding, m e t een korting, overkomt v a n u i t de AWBZ n a a r de gemeente, worden individuele a a n s p r a k e n niet een op een overgenomen. Gezien de grootte v a n h e t budget, zo'n 30 miljoen voor Nijmegen, wordt het verleidelijk om te investeren in collectieve voorzieningen. Het is niet zo moeilijk te voorspellen dat h e t minder wordt 'beschikken over' (regie) en meer 'schikken i n / s c h i k k e n naar'. Dit k o m t bovenop een landelijke bezuiniging van 8 0 0 miljoen die h e t Rijk reeds heeft doorgevoerd. Veel m e n s e n h e b b e n al minder begeleiding gekregen. Na 2 0 1 3 krijgen Nijmeegse burgers te m a k e n m e t het wegvallen v a n het persoonsgebonden b u d g e t voor verzorging, verpleging en behandeling. Weliswaar landelijk beleid, m a a r met hetzelfde effect: de eigen regie n e e m t af, de afhankelijkheid n e e m t toe.
Bezuinigingen versus participatie Andere bezuinigingsmaatregelen hebben een negatief effect op h e t inkomen en d a a r m e e -voor sommige burgers- op de m a t e waarin zij k u n n e n participeren. Uw college stelt voor, per 1 j a n u a r i 2012: - Inkomensafhankelijke bijdragen voor reeds bij klanten u i t s t a a n d e roerende woonvoorzieningen (hoger d a n 700 euro) en scootmobiels. Per 1 j a n u a r i 2 0 1 2 een eigen bij d r a g e / a a n d e e l voor alle nieuw te verstrekken voorzieningen. Minima uitgezonderd. Hogere eigen bijdrage huishoudelijke h u l p (volgens nieuw tarief); Drempelinkomen vervoerskostenvergoeding gaat omiaag; - Verlagen forfaitair bedrag v a n 500 n a a r 400 euro voor handbewogen rolstoel/eigen auto; - Verlagen forfaitair bedrag elektrische rolstoel v a n 7 5 0 n a a r 4 0 0 euro; - Verlagen maximaal te declareren bedrag elektrische rolstoel v a n 1.750 n a a r 1.110 euro; Uitbreiding algemeen gebruikelijke voorzieningen: verhoogde toiletten, toiletverhogers, wandbeugels, (kantel)spiegels, glijstangen, een tweede trapleuning en antislipcoating in de douche. Minima k u n n e n in dit verband een beroep doen op de bijzondere bijstand. In de c a s u s van Petra (p. 1 4 / 1 5 Beleidsplan) is er een doorkijkje n a a r de huishoudelijke h u l p , in d e j a r e n n a 2012: 'Een a a n t a l g e m a k s d i e n s t e n die n u nog onder de h u l p bij h e t h u i s h o u d e n vallen, zoals b o o d s c h a p p e n h u l p of maaltijdbereiding, wordt niet m e e r verleend door de Wmo-hulp.' In h e t artikel in De Gelderlander (13/9) worden in dit verband ook w a s s e n en strijken genoemd. De c a s u s suggereert d a t bijstandsmoeder Petra voor deze diensten moet betalen, w a n n e e r ze die van de nog op te richten buurtservicedienst betrekt. Met andere woorden: de functie huishoudelijke h u l p zou b i n n e n de Wmo zo'n beetje tot op h e t bot worden gestript. Mensen zouden zelf volledig de kosten voor 'gemaksdiensten' dragen. Ook bijstandsmoeder Petra. Al deze maatregelen h e b b e n impact op het besteedbaar inkomen v a n betrokkenen, die niet voor h u n plezier een beroep op deze voorzieningen doen. D a a r komt h e t effect van landelijke bezuinigingen nog e e n s bij: - Ziektekostenverzekering: hogere premies, kleiner verzekerd pakket, hogere eigen bijdragen, invoeren eigen bijdrage ggz, een hoger eigen risico. Minder ziektegerelateerde fiscale aftrekposten, m e t als gevolg een hoger belastbaar inkomen en m i n d e r a a n s p r a a k op h u u r - en zorgtoesiag. Het verlagen van de IQ-grens van 8 5 n a a r 70, waardoor veel m e n s e n met een verstandelijke beperking geen a a n s p r a a k meer k u n n e n m a k e n op de AWBZ (wat een enorme impact heeft op deze kwetsbare groep); Het verlagen van huurtoeslag; - Het verlagen van de bijstandsuitkering; - Negatieve inkomenseffecten v a n de Wet werken n a a r vermogen voor Wajongers- en Wsw-geindiceerden. Eerder heeft de WIG a a n de h a n d v a n huishoudboekjes aangetoond d a t het b e s t e e d b a a r i n k o m e n van bepaaide klanten reeds m a r g i n a a l is. Deze marges komen nog verder onder d r u k te s t a a n . Dat heeft een effect op de m a t e waarin m e n s e n maatschappelijk k u n n e n participeren: h e t deelnemen a a n een c u r s u s , deelname a a n sportactiviteiten, bioscoopbezoek, bekostigen verjaarscadeautje etc.
Gevaar / advies De bezuiniging op de individuele voorzieningen loopt op v a n 450.000 euro in 2012 n a a r 2,5 miljoen euro in 2 0 1 4 . De Wmo-reserve voor individuele voorzieningen is reeds uitgeput. We e r k e n n e n d a t h e t een logische reeks is: van een beroep op eigen kracht, via het sociale netwerk en collectieve voorzieningen n a a r individuele voorzieningen. Maar hoe groter de d r u k op de financiele middelen is, hoe eerder in die reeks de oplossing moet worden gevonden. Het eerder genoemde doorkijkje n a a r de huishoudelijke h u l p illustreert dat. Het gevaar b e s t a a t d a t er uitsluitend op geld wordt gestuurd. Dan gaat h e t d u s niet m e e r o m het uitdragen van een visie, m a a r p u u r over h e t beheer van beperkte financiele middelen. Op pagina 1 van het beleidsplan wordt expliciet gesteld d a t de lastige keuzes die de gemeente moet m a k e n geen pijnlijke keuzes mogen worden: 'Het mag niet g a a n schrijnen'. In de praktijk komt dit neer op het ontzien van minima. 'Mensen met een m i n i m u m i n k o m e n ontzien we door vergoeding van de eigen bijdrage uit de bijzondere bijstand'. (p. 33) Wij vinden dat onvoldoende. Vanwege de stapeling van landelijke en lokale bezuinigingsmaatregelen adviseren wij om minimaai een inkomensgrens te h a n t e r e n v a n 1,5 keer de bijstandsnorm, zoals die ook wordt gehanteerd voor de vervoerskostenvergoeding. D a a r n a a s t adviseren wij d a t u beleid m a a k t voor schrijnende inkomenssituaties, veroorzaakt door een armoedeval. Het doorverwijzen van m e n s e n die geen eigen bijdrage hoeven te voldoen n a a r de bijzondere bijstand, k o m t ons voor als onnodige bureaucratie. Dit geldt ook voor m e n s e n die via de Wmo toch een beroep mogen doen op voorzieningen die als 'algemeen gebruikelijk' a a n g e m e r k t g a a n worden. Wij adviseren u v a n deze b u r e a u c r a t i s c h e maatregel a f t e zien. Wij vragen u w college sowieso a a n te geven: wat kost h e t a a n b u r e a u c r a t i e om de eigen bijdragen op te leggen? En hoe verhoudt zich d a t tot de opbrengsten? Verder adviseren we u w college om n o r m e n te ontwikkelen, die voorzien in antwoord op vragen als: in welke m a t e k u n n e n we een beroep doen op eigen k r a c h t en zelfregie? Welke belasting van het netwerk van de burger is acceptabel? Welk basisniveau a a n voorzieningen willen we als gemeente bieden? Aan welke kwaliteit moeten die voorzieningen voldoen? Welk niveau v a n participatie willen we garanderen? Daarbij gaat het er o n s niet om d a t er een 'harde' n o r m komt, m a a r d a t er op basis van casuistiek b a n d b r e e d t e s worden aangegeven. Grote opgave PGN realiseert zich d a t we met elkaar (gemeente, maatschappelijke instellingen, vrijwilligers, mantelzorgers etc.) voor een grote opgave s t a a n . In dit k a d e r wijzen we er op d a t er (in t o e n e m e n d e mate) s p a n n i n g op de uitvoering k a n k o m e n te s t a a n . Aan de ene k a n t wil h e t sociaad wijkteam m a a t w e r k leveren.
a a n de a n d e r e k a n t zijn de middelen b e p e r k t en zal men soms 'nee' moeten verkopen. Er worden sowieso hoge eisen gesteld a a n de generalisten v a n de wijkteams. Deze moeten nogal wat in h u i s hebben: gesprekstechnieken, specifieke k e n n i s van doelgroepen, kennis v a n wet- en regelgeving, k e n n i s van de sociale kaart, ze h e b b e n uitvoerende taken... Tot s l o t Tot slot een vraag: er zou in 2 0 1 2 450.000 euro op de individuele voorzieningen bezuinigd moeten worden. Dat is exclusief de verwachte bezuiniging van 2 5 0 . 0 0 0 door de Kanteling. Bij elkaar opgeteld is d a t per saldo 1 ton meer bezuiniging d a n de 6 ton uit de Perspectiefnota. Klopt dat?
Hoogachtend,
Jan/Nill6sen, voorzitter PGN
Cobie Jc)lihk, arnhtelijk secretaris
