Voorwoord Kunst en cultuur is er voor iedereen. Voor jong en oud, voor dik en dun, voor een eerste kennismaking of voor de hardcore fan. Helaas blijkt dat mensen met een handicap amper toegang hebben tot kunst en cultuur. Niet elke voorstelling of festival is toegankelijk, er werken bijna geen mensen met een handicap in de cultuursector en op podia zijn mensen met een handicap zeldzaam. En dat terwijl de kunst en cultuursector een sector is die open staat voor mensen, dynamisch is en rijk gevarieerd. Daar zou toch juist veel ruimte moeten zijn voor de rol en plek van mensen met een handicap. Vaak is de wil er wel degelijk maar weten organisaties in de kunst- en cultuursector niet hoe een omslag naar meer toegankelijke kunst en cultuur aan te pakken. 5D heeft bovengenoemde ontwikkeling als haar missie en wij hebben als organisatie veel ervaring in het toegankelijk maken van kunst en cultuur. Die kennis en ervaring willen we graag delen. We kunnen adviseren om stappen te nemen die èn meer ruimte maken voor mensen met een handicap èn passen bij het karakter van het festival. In deze folder geven we graag aan op welke manier we kunnen ondersteunen. Wij hopen op een vruchtbare samenwerking. Ellen de Ruiter & Beer Boneschansker
2
Inhoudsopgave 1. Toegankelijkheid
pag.
4
2. Samenwerking en ondersteuningsmogelijkheden
pag.
4
2.1 Praktische toegankelijkheid
pag.
4
2.2 Toegankelijkheid in de organisatie
pag.
6
2.3 Toegankelijkheid en programmering
pag.
6
3. Kosten
pag.
7
4. Voorbeelden van samenwerkingen
pag.
7
5. Checklist en tips
pag.
9
6. Contact
pag.
10
3
1. Toegankelijkheid Stichting 5D ondersteunt andere festivals om meer bewust om te gaan met de toegankelijkheid voor mensen met verschillende handicaps. Het bezoeken van festivals is niet voor iedereen weggelegd: de meeste festivals zijn beperkt of niet toegankelijk voor mensen met een handicap. Daarom biedt 5D cultuurfestivals toegankelijkheidsadvies aan. Toegankelijkheid hoeft niet ingewikkeld, duur of lastig te zijn. Toegankelijkheid levert ook veel op:
Creativiteit & vernieuwing: door een festival toegankelijk te maken moet je wel creatief bezig zijn, out of the box durven te denken en continu vernieuwen.
Diversiteit & nieuwe doelgroepen: een toegankelijk festival trekt méér mensen met een beperking en deze zullen dus sneller naar jouw festival komen en dit zorgt voor meer diversiteit.
Participatie is een belangrijk thema voor de (lokale) overheid en fondsen. In het kader van de participatiewet willen zij dat iedereen mee kan doen, ook mensen met een handicap.
2. Samenwerking en ondersteuningsmogelijkheden Toegankelijkheid gaat over veel meer dan alleen aangepaste toiletten en is een proces dat een langere tijd duurt. 5D wil daarom graag voor meerdere jaren meedenken en adviezen geven op het gebied van toegankelijkheid in de breedste zin van het woord. Dit toegankelijkheidsadvies bestaat uit diverse producten en diensten. Met het aanbod van 5D kan er vanuit verschillende perspectieven gekeken worden naar het begrip toegankelijkheid. Zoals het perspectief van de bezoekers, de medewerkers, de organisatie, de spelers en de makers. Je kunt toegankelijkheid op drie gebieden toepassen: -
Praktisch. Organisatorisch. Artistiek/programma.
5D kan binnen de verdeling van de drie toegankelijkheidsonderdelen diverse soorten adviezen en ondersteuning aanbieden. Om een idee te geven wat er mogelijk is, staan de onderdelen hieronder toegelicht. 2.1 Praktische toegankelijkheid De praktische en fysieke toegankelijkheid van een locatie of evenement kan in drie onderdelen verdeeld worden: -
Informatievoorziening vooraf. Fysieke toegankelijkheid ter plekke. Bejegening en mentaliteit.
4
Informatie voorziening vooraf Veel bezoekers zullen voorafgaand aan het festival de website bekijken. Dit is dus een belangrijk communicatiemiddel als je het over toegankelijkheid hebt. Waar je aan kunt denken bij een goede toegankelijke website: -
Voorleesknop Ondertiteling van filmpjes Voldoende contrast in kleurgebruik Informatie over toegankelijkheid op het festival (zijn er invalidentoiletten, mogen er geleide/hulp honden mee, etc.)
Fysiek toegankelijkheid Bij de fysieke toegankelijkheid kun je je bijvoorbeeld afvragen: -
Kan iemand met een handicap op het terrein komen? Kan iemand met een handicap een voorstelling bezoeken? Kan iemand met een handicap een kaartje/drinken/eten kopen? Kan iedereen bij de kassa’s? Kan iemand met een handicap naar het toilet?
Bejegening en Mentaliteit Dit gaat over de houding van de medewerkers en vrijwilligers tijdens het festival. Denk dan aan of de medewerkers en vrijwilligers; -
Geïnformeerd zijn over toegankelijkheid. Een open houding hebben naar bezoekers. Creatief mee denken over oplossingen. Advies durven vragen.
Advies/ondersteuning Voor het advies en de ondersteuning met betrekking tot de praktische toegankelijkheid hebben we de volgende stappen bedacht: 1. Kennismakingsgesprek. Wat zijn de vragen van de organisatie, hoe ver is de organisatie al met toegankelijkheid en wat zou 5D kunnen betekenen? 2. Online 0-meting. 3. Meedenken in de voorbereiding, de plannen en de uitvoering van de productie van het festival. Ondersteuning bieden waar nodig. 4. Advies van de 5D-timmerman. Wanneer er praktische vragen zijn kan er contact met de 5D-timmerman opgenomen worden. Ook kan hij hulp en advies bieden bij de uitvoering. 5
5. Bezoek van het toegankelijkheidsteam. Het festival ervaren met diverse handicaps. 6. Adviesrapport n.a.v. van het bezoek van het toegankelijkheidsteam. Verslag van het bezoek met daarin de aanbevelingen en mogelijke verbeterpunten. 7. Evaluatie en vervolg. Advies doorlopen en het afspreken van de vervolgstappen. 8. Training (staf)medewerkers bejegening. Korte workshop omgangsvormen, de do’s & don’ts. 9. Training vrijwilligers bejegening. Korte workshop omgangsvormen, de do’s & don’ts 2.2 Toegankelijkheid van de organisatie. Dit toegankelijkheidsonderdeel gaat over het hebben van kennis over medewerkers met een handicap in de organisatie. Wat is hun rol? En hoe gaat de organisatie om met mensen met een handicap? Welke mogelijkheden voor mensen met een handicap zijn er om in de organisatie te werken? Advies/ondersteuning 1. Ervaar de handicap. Een korte belevingsworkshop over hoe het is om een handicap te hebben. 2. Training (staf)medewerkers bejegening. Korte workshop omgangsvormen, de do’s & don’ts. 3. Medewerker in dienst? Korte presentatie over hoe je als organisatie open kunt staan voor collega’s met een handicap. 4. Subsidie mogelijkheden. Welke fondsen kun je aanschrijven m.b.t. toegankelijkheid? 2.3 Artistieke toegankelijkheid Dit onderdeel focust zich op toegankelijkheid op het podium en de mogelijkheden voor spelers/artiesten/makers met een handicap. Hoe kunnen handicaps een inspiratiebron zijn? Hoe pas je Creative Acces (ondersteuning zoals gebarentaal en audiodescriptie) toe? Advies/ondersteuning 1. Workshop door een 5D-maker en een 5D-speler. Maak kennis met de manier van werken van 5D. 2. 5D coproductie (gezamenlijke voorstelling met spelers met en zonder handicap) 5D kan meedenken en eventueel fungeren als coproducent. 3. Bezoek een 5D-voorstelling. 4. 5D workshop voor makers en regisseurs. 5D traint makers die met een gemengde groep spelers willen werken. 5. Theatrale installaties. 5D maakt inclusieve theatrale installaties die in te zetten zijn op diverse festivals.
6
6. Creative Access. Workshop over het gebruik van gebarentaal, audiodescriptie, visueel theater en boventiteling als creatieve bron. 3. Kosten De kosten zijn afhankelijk van de keuze die wordt gemaakt voor een korter of langer en uitgebreider traject. Houd er rekening mee dat een advies en toetsing behoorlijk arbeidsintensief zijn. Voor meer info over de kosten van specifieke onderdelen van de trajecten:
[email protected].
4. Voorbeelden van samenwerking Toegankelijkheid is een proces van bewustwording en praktische ervaring opbouwen. Dat vergt een langdurige inzet. 5D werkt daarom altijd meerdere jaren samen met een festivalorganisatie. Zo kan kennis uitgewisseld en ervaring worden opgebouwd. Zo werkt 5D samen met Over het IJ festival. Vanaf 2012 tot en met 2014 hebben 5D en Over het IJ een kantoor gedeeld en is er jaarlijks geadviseerd over de toegankelijkheid. Elk jaar waren er nieuwe positieve ontwikkelingen te zien. Zoals bijvoorbeeld het toevoegen van rolstoel-iconen op de website bij de voorstellingen die rolstoeltoegankelijk waren, het plaatsen van een rolstoeltoilet, het plaatsen van ramps/hellingen om in het restaurant en in diverse containers te komen, en het plaatsen van een kopje toegankelijkheid op de website waardoor de informatie beter te vinden is. In 2013 heeft voor het eerst een stagiair met een handicap meegewerkt in de organisatie van het festival. Lode van Piggelen, voormalig artistiek leider Over het IJ festival: "Over het IJ Festival wenst net als de meeste podiumkunsten-festivals midden in de maatschappij te staan, betrokken te zijn en dit (als goed voorbeeld) aan hun publiek te tonen. Betrokkenheid betekend dat er niemand buitengesloten mag zijn, toegankelijkheid is voor iedereen! Daarom zou ieder festival zichzelf de verplichting moeten opleggen om zich te laten toetsen op de toegankelijkheid (door Stichting 5D). En ieder festival moet vervolgens bereid zijn om te investeren in deze toegankelijkheid. Investeren hoeft niet direct te gaan over kosten, maar zit veel meer in even stilstaan bij wat er anders kan, even moeite doen om er over na te denken en er wat (behapbare) tijd in te stoppen om het uit te voeren. Over het IJ Festival heeft in de praktijk ondervonden wat een toetsing doet voor de organisatie; een nieuwe openheid in denken was het resultaat. De meeste "toegankelijkheidsproblemen" bleken heel eenvoudig op te lossen.”
7
Oerol is voor het eerst bezocht in 2013 door het toegankelijkheidsteam van 5D. Terugkijkend naar deze periode is de toegankelijkheid erg vooruitgegaan. In 2014 stond 5D ook in het expeditie programma van Oerol met een theatrale installatie, genaamd SEE ME, FEEL ME. Ook speelde Klemens Patijn met de voorstelling TICS, een co- productie met5D. Hierdoor werden mensen met een handicap steeds beter zichtbaar op het festival. Ook heeft Oerol gebruik gemaakt van de 5D-timmerman, die ramps/hellingen en andere aanpassingen heeft gemaakt. Verder is de toegankelijkheid van het festival veel meer gecommuniceerd naar buiten, zowel via de website als de Oerol-app. Marelie van Rongen, algemeen directeur Oerol: “Wij zijn voor het eerst getoetst in 2013. Het goede eraan vond ik dat het er niet om gaat dat je rolstoeltoegankelijk MOET zijn. En dat is niet persé erg want inherent aan wat we doen op locatie. Het gaat er juist om of je de juiste verwachtingen wil creëren bij je publiek; bijvoorbeeld door te communiceren dat je bijvoorbeeld NIET toegankelijk bent op plekken ook als dat veel plekken zijn. Het was een interessante afweging voor ons als organisatie waar je wel en niet inclusief wil/moet/kan zijn. De toetsing was heel low profile en snel. Signaleert de blinde vlekken. Ik kan het aanraden.”
8
5. Checklist en tips Probleem/vraag Is de route duidelijk aangegeven?
Zijn de hoofdpaden verhard? Is er een aangepast toilet aanwezig?
Zijn de toegang en de doorgangen minimaal 0,9 m breed? Zijn er hoogte verschillen van meer dan 2 cm? Zijn er gehandicaptenparkeerplaatsen in de buurt van de ingang? Zijn de nooduitgangen goed aangegeven, goed bereikbaar en weten de medewerkers wat ze moeten doen? Zijn de verkeersregelaars geïnformeerd over invalideparkeerplaatsen en/of een kiss&ride mogelijkheid? Wat weten uw medewerkers over de toegankelijkheid van uw festival? Is er voorafgaand aan het festival informatie te vinden over de toegankelijkheid? (website/app/programmaboekje) Zijn er speciale plekken voor mensen in een rolstoel aanwezig? Verwacht u bezoekers met een handicap?
Maakt u gebruik van aanpassingen voor mensen met een handicap? Mogen er hulp-/geleidehonden mee? Is de verkoop of de horeca-menukaart duidelijk te lezen? Wordt er gebruik gemaakt van special effects, zoals licht en geluid, rook etc?
Ja/Nee
Tips Zorg voor duidelijke bewegwijzering, zowel op het festivalterrein als op de weg er naartoe met een duidelijk kleurcontrast, groot lettertype en symbolen/pictogrammen. Maak gebruik van houten/metalen platen zodat mensen die slecht ter been zijn zich makkelijker kunnen verplaatsen. Bij de meeste verhuurders is er ook een mogelijkheid om een mindervaliden dixi te huren. Deze is nauwelijks duurder. Dit is de breedte van een rolstoel, zo is er voldoende ruimte om naar binnen te kunnen. Leg een houten ramp/hellingbaan neer van 10% tot maximaal 15% Zo nee, maak een kiss&ride mogelijkheid op maximaal 50 meter van de ingang. Neem mensen met een handicap specifiek op in het veiligheidsplan. Informeer medewerkers horeca, beveiliging, parkeren etc. over de eventuele aanwezigheid van voorzieningen voor mensen met een handicap. Informeer medewerkers horeca, beveiliging, parkeren etc. over de aanwezigheid of afwezigheid van voorzieningen voor mensen met een handicap. Communiceer richting bezoekers wat wel maar ook wat niet toegankelijk is, zo weten mensen wat ze kunnen verwachten. Maak van een eventueel rolstoelpodium geen ‘afdeling gehandicapten’, probeer rolstoelplekken te integreren in het geheel Als u wil weten hoeveel mensen met een beperking u kunt verwachten: geef begeleiders korting of maak gebruik van speciale begeleiderskaarten voor het festival Denk bijvoorbeeld aan gesproken materiaal/mededelingen, programmaboekje in braille (www.aangepastlezen.nl), lichtkrant en ringleiding. Communiceer dit van te voren en zorg voor een waterbak. Leg een kaart op bar met zowel plaatjes als tekst zodat men kan aanwijzen wat ze willen bestellen. Vermeld dit op de website of in het programmaboekje zodat mensen die hier last van kunnen heen, hier rekening mee kunnen houden
9
6. Contactgegevens Bent u geïnteresseerd in een advies of in meer informatie? Neem dan contact op met ons op. Kijk op onze website www.wijzijn5d.nl/advies Mail:
[email protected] Telefoon: 020-8208709
Dit is een folder van Stichting 5D Jacob van Lennepkade 334 Z 1053 NJ Amsterdam
10
