We hebben een jaar vol prachtige natuuruitingen achter ons en we rekenen voor 2012 op nog meer!

Afdeling Groningen PADLOPER 2012 - 1 [email protected]

Beste medeKNNVers, We hebben een jaar vol prachtige natuuruitingen achter ons en we rekenen voor 2012 op nog meer ! Een onderdeel wil ik daar uitlichten : de inventarisatie van ‘t Stort. We hebben een vergunning voor dit gebiedje (tussen Aduard en Zuidhorn) aangevraagd bij de Provincie. Onze bedoeling is dit ongebaande wildernisje de komende twee jaren met de leden van de werkgroepen en andere geïnteresseerden regelmatig te bezoeken. We stellen ons als resultaat een Stortboek voor. Een mooie uitdaging ! We rekenen op Uw medewerking. Deze activiteiten zijn echter niet te realiseren zonder een bestuur en een excursiecommissie. En we hebben vacatures zoals U weet : - secretaris (m/v) (Wim Zolf stopt na de jaarvergadering 2012 na decennia trouwe dienst) - algemeen bestuurslid (m/v) (Dick Pegtel is inmiddels gestopt, eveneens na decennia trouwe dienst) - een lid voor de excursiecommissie als opvolger (m/v) van Inge Somhorst - een medewerker (m/v) voor de Padloper-nieuwsbrief. We roepen alle 280 (!) leden van onze afdeling op om eens bij Uzelf na te gaan of U de zo noodzakelijke invulling van een van deze taken op U zou willen nemen. Het kost U, naast telefonischof mail-overleg voor dringende zaken, hoogstens 4 (=vier!) vergaderavonden. Voor informatie kunt U zich melden bij de GeertJan Herder ([email protected]). We rekenen (alweer) op Uw medewerking. Als ik U bij de snertwandeling nog niet de hand heb geschud, wens ik U bij deze een jaar met prachtige natuurervaringen. Met groene groeten, GeertJan Herder

Excursie impressies Een excursie gemist? Geen probleem, kijk maar eens op onze website voor foto’s. Ook worden geregeld blogs gemaakt als promotie voor onze KNNV op

Ledenadvertenties Wat verkopen of op een andere manier aanbieden aan onze leden? Op onze website is een pagina “van leden voor leden” gemaakt. Mail met [email protected] voor plaatsing.

KNNV kleding Tot 17 februari kunt u bij de secretaris KNNV kleding bestellen. Voor prijzen, maten en sortiment kijk op http://www5.knnv.nl/content/knnv-kleding of mail [email protected].

Jaar van de Bij 2012 Op zondagochtend 1 januari 2012 is in de uitzending van Vara Vroege Vogels het Jaar van de Bij officieel van start gegaan. Vijf organisaties: KNNV, Bijenstichting, EIS Nederland, NBV en IVN hebben de handen ineengeslagen. Een heel jaar is er aandacht voor wilde- en honingbijen. Op de website: www.jaarvandebij.nl vindt u handreikingen en goede voorbeelden voor publiek en overheden om bijvriendelijk te handelen. Bij de secretaris zijn zakjes bloemenzaad te bestellen voor een “bijentuin”.

Excursieprogramma K.N.N.V. afdeling GRONINGEN + KNNV Groningen Vogelwerkgroep + KNNV Groningen / KNNV Oost-Groningen e.o. Insectenwerkgroep/ Vlinderwerkgroep 

Medio mei / juni: op veler verzoek een herhaling van de reptielenexcursie Wapserveld. Volg de digitale excursie agenda voor de definitieve datum

Opgave bij: Kees Boele, 050-5370110; e-mail [email protected]; Ubel Medema, 06-44819718, e-mail [email protected] met vermelding wel of niet eigen vervoer. Tenzij anders vermeld) graag minimaal drie dagen van te voren. Deelnemers ZONDER eigen vervoer moeten zich in ieder geval tijdig aanmelden. Indien u tijdens de excursie met iemand meerijdt, is het gebruikelijk dat aan de bestuurder een vergoeding wordt betaald voor de kosten die hij/zij maakt. Als richtlijn geldt een bedrag van 5 eurocent per km per passagier. Deelnemers die slechts een deel van de excursie willen meedoen dienen dat duidelijk van te voren te melden bij de excursieleider. Zij dienen zelf te zorgen voor het vervoer. Begintijden zijn altijd aangeven, eindtijden hangen uiteraard af van waarnemingen, weer en de deelnemers. Neem daarom altijd de nodige etenswaren mee. De excursiecommissie houdt zich het recht voor om bij te weinig opgave van deelnemers de excursie te annuleren. Leden, die zich aangemeld hebben, worden dan geïnformeerd. Zaterdag 11 februari, Vogelwerkgroep, Drentsche Aa, start parkeerplaats bij hunebed aan weg Gasteren – Oudemolen. Aanvang: 9.00 uur. Opgave Erik Hoitink ( [email protected] ) of bij Gerard Strabbing ([email protected] ). Zondag 12 februari, Landschapswandeling brongebied Drentse Aa (Schoonoord-Halkenveen) Vaak richten we ons op de middenloop van de Drentsche Aa maar verder dan Deurze en Amer Diepje zijn we nooit gekomen. Daarom een winterse landschapswandeling vanuit de beschutting van Boswachterij Schoonoord naar de open en natte weilanden van het brongebied van deze rivier. Vertrek: 10.00 uur, Overwinningsplein. Opgave bij Kees. Donderdag 16 februari. Vriendenvereniging Hortus Haren. Lezing van ons lid Ben Westerink, wilde planten en hun rol in de geneeskunde. Aanvang: 20.00 uur, Hortus Haren. Opgave: [email protected]. Woensdag 22 februari, Landschapshistorie Bargerveen, presentatie Rieja Raven (RUG) Van veen tot vervening tot natuurbeheer aan beide zijden van de grens. Aanvang: 20.00 uur, Gorechthuis Zaterdag 10 maart, Knoppenwandeling Groningen (fiets- / loopexcursie) Als vervolg op de bomenexcursie van 15 oktober neemt Ubel ons nu mee op een introductie wandeling “boomknoppen” door het Sterrenbos en Coendersborg, Groningen. Vertrek: Overwinningsplein, 10.00 uur (FIETSEXCURSIE) . Opgave bij Ubel. Zaterdag 10 maart, Vogelwerkgroep, Onlanden/Peizermaden, start Postiljon Motel, Haren Aanvang: 9.00 uur. Opgave Erik Hoitink ( [email protected] ) of bij Gerard Strabbing ([email protected] ).

Dinsdag 20 maart Jaarvergadering Locatie: Gorechthuis, Haren, aanvang: 19.30 uur. Vanaf 20.30 uur: Lezing GeertJan Herder: leven en overleven in de Alpen, over het wondere leven van krabspinnen Zaterdag 24 maart, Lauwersmeer Tradities moeten soms gekoesterd worden en dat geldt zeker voor de jaarlijkse Lauwersmeerexcursie met Dirk Blok. Vertrek: 8.00 uur, Kardinge. Opgave bij Kees. Zaterdag 31 maart. ’t Stort, Aduard Als aangekondigd op de website gaan leden van de werkgroepen in 2012 en 2013 aan de slag met een gezamenlijke inventarisatie van een 25 hectare groot natuurterrein bij Aduard. Met deze excursie voor iedereen starten we dit bijzondere project. Vertrek: 9.30 uur, Overwinningsplein (of 10.00 uur bij ’t Stort). Informatie en opgave: GeertJan Herder ([email protected]) Zaterdag 14 april Nanninga’s Bos , Zevenhuizen. Slechts 27 hectare maar toch één van de groene parels van het Westerkwartier. Vertrek 10.00 uur Overwinningsplein. Opgave Ubel. Zaterdag 14 april, Vogelwerkgroep, Mensingerbos, start parkeerplaats aan weg tussen Roden en Lieveren. Aanvang: 9.00 uur. Opgave Erik Hoitink ( [email protected] ) of bij Gerard Strabbing ([email protected] ). Zaterdag 12 mei, Vogelwerkgroep, Tetjehorn, Overschild, start parkeerplaats Tetjehorn. Aanvang: 9.00 uur. Opgave Erik Hoitink ( [email protected] ) of bij Gerard Strabbing ([email protected] ) Zaterdag 12 mei, Voorjaarspaddenstoelen ’t Stort, Aduard. Het is alweer enige tijd geleden dat we in het voorjaar naar paddenstoelen hebben gekeken. In het kader van onze inventarisatie ’t Stort gaan we met Inge Somhorst zoeken naar kleine en grote soorten. Start: 10.00 uur Overwinningsplein. Opgave bij Ubel. Zaterdag 12 mei t/m vrijdag 18 mei Nationale Vogelweek. Voor activiteiten zie www.vogelweek.nl.

Donderdag 31 mei t/m zondag 3 juni Afdelingskamp Texel SLUITING OPGAVEN: 1 maart Na jaren op de vaste wal is voor 2012 weer eens gekozen voor een eiland. Texel, toplocatie voor Grote Stern, Grijze Zeehond en natuurlijk een schitterende duinflora. We hebben campingplaatsen kunnen reserveren op een klein SRC terrein bij Den Hoorn. Het kamp begint al op donderdag maar uiteraard kunt u ook op vrijdag aankomen. Kosten: € 15,- / persoon / nacht. Het aantal plaatsen is beperkt (maximaal 12) dus opgaven zijn nu al welkom. Mail of bel daarvoor met Ubel. Zaterdag 9 juni, Zeggenexcursie Hoornsche Diep, Groningen. Na jaren is het gelukt! Een kaderexcursie speciaal voor zeggen, voor velen een moeilijke maar wel interessante plantengroep. Ben Westerink zal deze tocht begeleiden. Start: 10.00 uur, Overwinningsplein. Opgave bij Ubel.

Zaterdag 9 juni, Vogelwerkgroep, Roderwolde, start Het Rode Hert. Excursieleider Guido Meeuwissen. Aanvang: 9.00 uur. Opgave Erik Hoitink ( [email protected] ) of bij Gerard Strabbing ([email protected] ) Zaterdag 16 juni. Libellenexcursie Zuid-Hijkerveld. René Manger (Libellenwerkgroep Drenthe) neemt ons mee op een bijzondere excursie naar een uitzonderlijk gebied. Paden zijn er niet, we volgen de sporen van schapen en ontdekken verborgen poelen. Vertrek: 10.15 uur Overwinningsplein. Opgave: Kees. Vrijdag 22 juni Nationale Nachtvlindernacht, voor Groningen verzorgt onze Nachtvlinderwerkgroep een publieksavond rond Kardinge. Vrijdag 13 juli – Nachtvlinderwerkgroep, excursie Westerbroek. Locatie en info: Kees Zaterdag 30 juni – Kardinge. Na de bijzondere landschapswandeling in januari gaan we op verzoek van alle toenmalige deelnemers nog eens het gebied rond, op een moment dat in ieder geval de Rietorchissen bloeien. Vertrek: 10.00 uur, Kardinge. Opgave bij Kees. Zaterdag 14 juli, Vogelwerkgroep, Fochteloërveen, start parkeerplaats aldaar. Aanvang: 9.00 uur. Opgave Erik Hoitink ( [email protected] ) of bij Gerard Strabbing ([email protected] ). Zondag 12 augustus. Jaar van de Bij, Balloërveld. Anne Jan Loonstra neemt ons in het Jaar van de Bij mee naar de bloeiende heide en laat daar solitaire bijen, hommels, graafwespen en spinnendoders zien. Vertrek: 9.45 uur. Overwinningsplein. Opgave bij Kees. Zaterdag 8 september, Vogelwerkgroep, Schiermonnikoog, boot 9.30 uur, verzamelen bij bushalte haven op het eiland. Opgave Erik Hoitink ( [email protected] ) of bij Gerard Strabbing ([email protected] ). Zaterdag 15 september – Nachtvlinderwerkgroep, mineerders Westerbroek. Locatie: Hotel van der Valk Westerbroek. Aanvang: 14.00 uur. Opgave: Kees Boele Zaterdag 13 oktober, Vogelwerkgroep, Lauwersmeer Aanvang: 9.00 uur. Informatie en opgave Erik Hoitink ( [email protected] ) of bij Gerard Strabbing ([email protected] ). Zaterdag 10 november, Vogelwerkgroep, Drentsche Aa, start parkeerplaats bij hunebed aan weg Gasteren – Oudemolen. Aanvang: 9.00 uur. Opgave Erik Hoitink ( [email protected] ) of bij Gerard Strabbing ([email protected] ). Zaterdag 1 december – Mossenexcursie o.l.v. Hans Colpa Zaterdag 8 december, Vogelwerkgroep, Frieseveen, start café Dubois, Meerweg. Aanvang: 9.00 uur. Opgave Erik Hoitink ( [email protected] ) of bij Gerard Strabbing ([email protected])

Plantenwerkgroep - Jaarverslag2011 Willem Stouthamer (coördinator) De inventarisaties vinden sinds mensenheugenis plaats op donderdagavond vanaf half zeven tot donker. Op het programma staan kilometerhokken van het Adriaan Tripbos bij Sappemeer, in zuid Groningen langs het Paterswoldse meer en in oostelijk Haren. We zijn begonnen op 7 april. Nieuw dit jaar is een vakantieonderbreking. In september is de draad weer opgepakt voor de najaarssoorten. Deze keuze is echter niet geheel goed bevallen: door de al vroeg invallende duisternis is de tijd te kort om te inventariseren. Voorgesteld wordt om de vakantieperiode te handhaven en de laatste inventarisaties in september overdag te doen. Het aantal deelnemers over alle keren bedraagt 23; waarbij opgemerkt moet worden dat de helft van de leden tot de harde kern behoort. Geen enkele keer hebben we behoeven te verzuimen vanwege het weer! Vele keren genoten we van mooie zonsondergangen en het verstillen van de geluiden. We hebben van elkaar kunnen leren gedurende de inventarisaties en tijdens de ‘nazit’ (dit jaar niet in een plaatselijk café, maar staande bij de auto’s), waarbij aandacht voor bijzondere vondsten en determinatie van in het veld onbekende soorten. ADRIAAN TRIPBOS Het bos is zo’n dikke 25 jaar geleden aangelegd. Het bestaat uit een gegraven meer, een grote heuvel en daaromheen percelen naald- en loofbos. De werkgroep heeft er 4 complete km-hokken bekeken. In km-hok 249X574 ligt een kleine rand van het bos. Deze smalle strook bos gaat naar het zuiden over in een brede sloot. Aan de oostzijde hiervan vonden we Moeraswolfsklauw en Sterzegge. Het grootste deel van het km-hok is landbouwgebied, de Polder de Nijverheid. In de rand van een akker staat, met opvallend geel, Dauwnetel. Opmerkelijke soorten zijn Grote boterbloem, Stijve ogentroost, één enkele Rietorchis en een vreemde lijsterbes bleek Sorbus arranensis te zijn vanwege vorm en de zilverige achterzijde van het blad. De terreinen van de dorpsgemeenschap van verstandelijk gehandicapten Nieuw Woelwijck zijn niet bezocht. De zuidzijde van het Tripbos ligt in km-hok 250X573. De rest wordt ingenomen door landbouwgrond van de Polder Borger- compagnie. Leuke soorten waren Brede wespenorchis, Stijve ogentroost, Eenjarige hartbloem, Blaas silene en Echte koekoeksbloem. Het hart van het Tripbos is de plas en de heuvel, welke in km-hok 250X574 ligt. In de zone rond de plas groeit massaal Ronde zonnedauw en Moeraswolfklauw en ook veel minder Kleine zonnedauw, Dopheide, Sterzegge, enkele Rietorchissen en Egelboterbloem. Verder troffen we aan een piepklein heideveldje en op een stuk kale grond een explosie van Dwergviltkruid, gestoffeerd met Zandblauwtje. Het meest noordelijke deel van het bos bevindt zich in km-hok 250X575, een groot deel van het hok wordt ingenomen door industrie van Sappemeer, een spoorlijn, akkers en het Tripcompagniesterdiep. Opmerkelijk staat in het diep Watergentiaan en op één plek Moerashyachint! In de berm langs het diep troffen we een Venkel aan; uit een tuin ontsnapt? Langs het fietspad staat royaal Stijve ogentroost. In het bos groeit Brede wespenorchis en Bosaardbei. Bij de parkeerplaats kunnen we ten slotte Melige toorts vaststellen en de fraaie linden blijken Zilverlinden (Tilia tomentosa) te zijn. Respectievelijk zijn er 221, 206, 248 en 251soorten geïnventariseerd. De klappers van het gebied zijn de Grote – en de Dennenwolfsklauw (afbeelding resp. links en rechts) , samen groeiend met de Moeraswolfskauw toch een unicum.

GRONINGEN Vier km-hokken van noord naar zuid, de 2 noordelijkste betreffen de wijk ‘de Weijert’ en 2 zuidelijke liggen langs het Paterswoldse meer. Het km-hok 234X579 de Wijert is een echt stadshok. Vele kilometers hebben we moeten afleggen door straten, poortjes, achterommen en langs stadsvijvers met een waarneembaar recent veranderd beheer. In het oog springende soorten zijn Boskortsteel, Boszegge, Vreemde ereprijs en Ruig klokje (verwilderd). De Weijert Zuid 234X578 is eveneens een stadshok met in het zuiden enkele weilanden en het Noord-Willemskanaal. Naast de vele tuinontsnappingen vonden we Bosanemoon en Bos geelster Dennenwolfsklauw (oude bosplanten van de Hondsrug). In een van de parken staan fraai solitair Hongaarse eiken (Quercus frainetto). In de sloten tussen de weilanden groeit Brede waterpest met inderdaad breder en wat stijver blad dan het blad van Smalle waterpest. Muizenstaart vinden we op de bekende vaste plek. Tussen het Paterswoldse meer en het Noord-Willemskanaal liggen wilgenbosjes en langs het meer enkele natte weilanden. Aan de oostzijde van het kanaal loopt de A28 en daar weer naast weilanden. Vrijwel in het midden van het km-hok 234X577 staat de molen De Helper. In de prachtige sloten in de weilanden langs het meer vissen we enkele fonteinkruiden op, welke na determinatie onder de binoculair Plat- en Spits fonteinkruid blijken te zijn. In de oevers van het kanaal het vanuit het zuiden oprukkende Oranje springzaad. Het meest zuidelijke km-hok 234X576 bestaat voor 2/3 uit water en 1/3 uit weiland. Er staan vakantiehuisjes. Eén zo’n huisjespark staat bekend onder de naam Mannewiek; het bestuur is zo vriendelijk ons een vergunning te verlenen om op haar gebied te kunnen inventariseren. Mooie soorten zijn Dauwnetel, Egelboterbloem en de Rode lijstsoort Brede waterpest. De aantallen geïnventariseerde soorten zijn respectievelijk 289, 305, 225 en 238. HAREN Wederom 4 km-hokken in een vierkant, zijnde de oostelijke helft van Haren en de aangrenzende Ooster- en Onnerpolder. Het km-hok 237X576 is geheel bebouwd met huizen en doorsneden met een spoorlijn. Bijzondere soorten zijn Wateraardbei, Groot heksenkruid en Liggend hertshooi. De beschrijving van km-hok 237X577 is als volgt: tussen de splitsing van de spoorlijn bevinden zich weilanden, in de zuidelijke helft ligt een woonwijk en in het noordoosten strekt zich een deel uit van een natuurgebied. High lights zijn Bos anemoon, Bosgierstgras, Krabbenscheer, Kleine egelskop, Rietorchis en Moeras-andijvie. Een derde van kmhok 238X576 bestaat uit bebouwing (woonwijk en het industriegebiedje Felland), ongeveer de helft is weiland en voor het overige natuurgebied (Harener Wildernis). Dit laatste deel is nauwelijks bekeken omdat dit zeer recent intensief is geïnventariseerd. We vonden opmerkelijk: Bosanemoon, Liggend hertshooi, Muizenstaart, Poelruit en Brede waterpest. Het grootste deel van km-hok 238X577 is natuurgebied van het Gronings Landschap met de Eendenkooi (thans strooiveld) en de Harense Wildernis en slechts in een klein deel staan huizen. De eendenkooi is niet toegankelijk en in het natuurgebied moesten we op de paden blijven. Toch valt er genoeg te beleven! Een greep uit de genoteerde soorten zijn Bosanemoon, Waterkruiskruid, Gewone dotterbloem, Krabbenscheer, Rietorchis, Poelruit (zie afbeelding) , Veenreukgras en Wateraardbei. Langs de Waterhuizerweg staat regelmatig Bevertjes. Het totaal aantal soorten van de bovenstaande Harense km-hokken zijn 297, 314, 270 en 243. Alle inventariseerders worden van harte bedankt voor zijn/haar bijdrage aan de fantastische resultaten.

Jaarverslag paddenstoelenwerkgroep 2011 en vooruitblik 2012 Inge Somhorst, coördinator, e-mail: [email protected] De paddenstoelenwerkgroep organiseert tijdens het paddenstoelenseizoen eens per twee weken een werkgroepavond waar vers materiaal wordt bestudeerd dat door de deelnemers zelf wordt meegebracht. We hebben de beschikking over literatuur en microscoop. In 2011 zijn er vijf werkgroepavonden geweest in de periode septembernovember. Het aantal deelnemers schommelde tussen 5 en 8; dit is iets minder dan vorig jaar. Mede als gevolg hiervan was er meer aandacht en tijd voor discussie, verdieping en lastige soorten. Zo blijkt op de klei niet elke krulzoom een Gewone krulzoom (afbeelding) en er zijn zelfs collecties verzameld waarbij geen enkele beschreven soort past. Satijnzwammen is een ander notoir moeilijk geslacht, hebben we hier nu één of twee soorten?, ze stonden door elkaar. Ook kwamen elke avond Russula’s op tafel. Mooi, maar zo variabel en moeilijk. Met behulp van literatuur en aanwezige kennis en ervaring hebben we toch meerdere collecties op naam kunnen brengen. Aan het eind van de avond werden waar nodig collecties microscopisch bekeken. Naast lastige collecties waren er ook mooie, bijzondere en/of ronduit spectaculaire vondsten. Nieuw voor Groningen: de Stippelsteelslijmkop, een prachtige collectie uit Ter Apel lag op tafel. Of een nieuwkomer als de Gezoneerde kaaszwam, die in korte tijd op meerdere plaatsen gevonden is maar nog niet door iedereen herkend wordt. Een oude bekende: de zeer zeldzame Wantsenwasplaat bleek na 15 jaar nog op exact dezelfde plek te fructificeren. De beginnersavond microscopie die vorig jaar wel is gehouden is niet doorgegaan wegens gebrek aan belangstelling bij de werkgroepsleden. De voor het voorjaar geplande excursies zijn niet doorgegaan i.v.m. droogte. Excursies in de herfst worden in Groningen georganiseerd door de paddenstoelenwerkgroepen van de KNNV OostGroningen, Drenthe en het IVN Roden, totaal 20x. Met 2 à 3 excursies per week is er vrijwel geen ruimte voor het apart organiseren van excursies van de Groningse werkgroep, daar bij alle excursies in meer of mindere mate dezelfde mensen aanwezig zijn. Beperkende factor is onder meer het aantal mensen dat materiaal ter determinatie mee naar huis neemt. Er zijn twee algemene KNNV-excursies geweest. Eén op 17 september naar Meerwijck aan de noordkant van het Zuidlaardermeer en één op 1 oktober naar een gemengd bos en een sparrenbos bij Zuidbroek. In 2011 is er door drie KNNV-leden, Roel Douwes, Kor Raangs en Inge Somhorst, nieuw leven geblazen in een oud inventarisatieproject in de provincie Groningen. In de jaren 1990-1997 zijn veel gegevens verzameld, daarna is er vrijwel niets meer gebeurd. Hoofddoel is het op de kaart zetten van de Groningse paddenstoelen, nevendoelen zijn onder meer natuurbeheersinstanties informeren over de mycoflora van hun gebieden, t.b.v. beheer en als indicator, en het in kaart brengen van mycologisch interessante gebieden en biotopen in Groningen. Hiervoor is het van belang ook ecologische gegevens te verzamelen. Het eindprodukt zal bestaan uit een serie artikelen in diverse tijdschriften; er wordt niet gestreeft naar het maken van een papieren atlas.

Alle drie boven genoemde paddenstoelenwerkgroepen werken mee aan het inventarisatieproject. Ook verwachten we veel individuele waarnemingen. Komend jaar zal aan de afdelingsleden gevraagd worden waarnemingen in te sturen. De gegevens worden verzameld in een Groningse database in het programma ZWAM, in navolging van de Paddenstoelen Werkgroep Drenthe. Alle gegevens worden ook opgenomen in het bestand van de NMV. 2011 was voor de Groningse inventarisatie een opstartjaar; er volgt nog een evaluatie. Naar schatting zijn zo’n 5000 waarnemingen verzameld over 300 kilometerhokken. Plannen voor 2012: In 2012 organiseren we in de lente enkele excursies en doen we mee met de inventarisatie van ’t Stort (Knooppolder) bij Aduard. We streven ernaar het terrein in elk seizoen minstens een maal en in de herfst twee maal te bezoeken. Vanaf september zijn er werkgroepavonden en we verzorgen twee KNNV-excursies. Verslagen en lijsten zullen beschikbaar komen op de website van onze afdeling. Bij voldoende belangstelling zal er een microscopie avond en/of een determinatiecursus voor beginners worden georganiseerd. Geïnteresseerden kunnen zich bij mij aanmelden.

Bijzondere boom op jubileum-bomenexcursie – Fons Vos

Ik werd tijdens deze excursie gebiologeerd door de prehistorische vruchten van de Gewone Magnolia. Dezelfde soort rare knobbelige langgerekte rood aangelopen vruchten –de Magnolia x soulangiana (een kruising tussen een Japanner en een Chinees!)- was ik afgelopen zomer ook in The Lost Garden of Heligan in Cornwall tegengekomen. En ik moest daar aan de tuinlieden vragen hoe die forse boom toch heette! Waarom? Nou ik kende ze gewoon niet. Dat komt vooral omdat in bijna al mijn bomenboeken een beschrijving van de vruchten ontbreekt. Natuurlijk de sierwaarde van de Beverbomen behelst vooral de opvallende vaak grote bloemen. Maar dan nog!

In mijn door mij zeer gewaarde ANWB – Bomengids van Europa –vertaald uit het engels- krijgen alleen de Komkommerboom (M. acuminata uit Noord Amerika) en de Altijdgroene Magnolia (M. grandiflora) een tekening. De eerste krijgt zowaar een vruchtbeschrijving: “ vaak misvormde eivormige vruchtaren”. Wel vond ik in Heywood’s “Bloeiende Planten van de Wereld” (1978) een mooie tekening van de M. grandiflora in vrucht. Deze is ei/kegelvormig en laat mooi een nog aan zijdeachtige draad hangende zaad met de rode kleur van de zaadrokachtige uitwendige zaadhuid zien. Maar niets over de veel langgerektere vorm. Toen ben ik maar eens het internet opgegaan. . . Daar bleek al sinds Linnaeus onenigheid te bestaan over de naamgeving. Dat is niet zo raar, want de Magnolia komt voor in de meest uiteenlopende gebieden, alhoewel het zwaartepunt tegenwoordig wel in zuidoost Azië (Cina, Taiwan, Assam, Vietnam,Japan) ligt. Bovendien ging er een hele tijd overheen eer alle soorten ontdekt en beschreven waren. Sinds 2004 (Figlar & Nooteboom) houdt men het op één soort: de Magnolia, maar die is onderverdeeld in 3 ondersoorten (Magnolia, Yuliana en Gynopodium), die dan weer in secties en ondersecties verdeeld zijn. Zo komen zij dan op zo’n 300 eenheden! Maar een duidelijke indeling in ei/kegelvormige en langwerpige vruchtvormen, kon ik er niet uithalen. Wel leerde ik waarom de langwerpige vorm (bij de kobus, stellata, soulangiana) zo onregelmatig knobbels vertonen. Slechts een gedeelte van de zaadknoppen raakt bevrucht, vormt het knalrode zaad(huid) en zwelt daar dus op. De spiraalvorm, wat een kenmerk schijnt te zijn van deze oudste(?) vorm van de bloemplanten, is daardoor minder opvallend. Andere kenmerken van oude geslachten zijn het eenvoudige blad, alleenstaande zeer primitieve bisexuele bloemen (“kroonbladachtige kelkbladen”), “vaatloos” hout en in dit geval bevruchting door kevers (bijen waren er toen nog niet). Ik ben mij ervan bewust dat dit verhaal het allemaal niet eenvoudiger maakt, maar dat Magnolias een heel bijzondere plantengroep vormen, daar wilde ik even op wijzen!

Verslag van de Kraanvogelexcursie naar Diepholz 29 oktober 2011 – Wim Zolf

Uit verschillende “aanvliegroutes” hadden zich op 29 oktober 17 deelnemers verzameld bij de uitzichttoren aan de rand van het Rehdener Geetmoor bij Diepholz.

Bij het uitstappen was overal de roep van de kraanvogels al te horen ook al zagen we ze nog niet. Toen we de prachtige uitzichttoren van 3 verdiepingen waren opgeklommen was op grote afstand wel een groepje kraanvogels te zien maar we wilden ze dichterbij. De meeste kraanvogels waren namelijk in de ochtendschemering al vertrokken naar de akkers in de omgeving. Wel waren op het Moor via de scoop de toendrarietganzen en kolganzen goed te zien. Aan het geluid te horen zaten de meeste kraanvogels ten zuidwesten van de uitzichttoren. Een korte autorit , over het erf van een plaatselijke boer, werd al vrij snel een akker bereikt waar naar schatting 150 kraanvogels foerageerden. Ze waren goed waar te nemen met de kijker . Voor enkelen de eerste maal dat ze deze vogels zagen hetgeen tot enthousiasme leidde. Een ree vond dat het wel leuk was om tussen de kraanvogels door te rennen hetgeen door de kraanvogels niet zo werd gewaardeerd. Bij deze akker was ook redelijk wat trek van kleinere vogels zoals vink en keep. Gedurende de dag zouden we ook nog grote groepen kramsvogels en een beperkt aantal koperwieken zien en horen. Via wat binnenwegen ( tom-tom hielp ons goed) gingen we naar de tweede en derde uitzichttoten die aan de Neustaedter Moor stonden. Onderweg werden kleine groepjes kraanvogels gezien. De beide torens gaven een goed overzicht van het gebied maar de kraanvogels ontbraken hier. Wel werden een prachtig mannetje van de Blauwe Kiekendief gezien, een zwarte specht en enkelen van ons zagen een slechtvalk. Op deze mooie zonnige dag werd de lunch onderweg genuttigd en werd de imbiss overgeslagen. Na wat omzwervingen werd koers gezet naar ons eerste uitzichtspunt. In die omgeving werden nog enkele grote groepen kraanvogels gezien. Ook de route over het boerenerf werd weer genomen. De boerin was inmiddels flink warm gedraaid met al die vogelaars over haar erf en probeerde de doortocht te beletten door een kruiwagen op de weg te zetten. Bij het Rehdener Geestmoor hadden inmiddels alle vogelaars, die deze dag hadden uitgekozen om de kraanvogels te zien, zich verzameld. Het leek de Herestraat wel op zaterdagmiddag. Alle tips om de vogels van nabij te zien werden in de wind geslagen. Auto’s werden op de Moordamm geparkeerd, er werd vrolijk geflaneerd en luid gediscussieerd . Gevolg was dat de kraanvogels routes namen langs de randen van het Moor en niet , zoals in het verleden toen de dam was afgesloten, langs de uitzichttoren. Toch een prachtig schouwspel. Voldaan vertrokken een voor een de auto’s, in het licht van een prachtige zonsondergang, naar Groningen. Waargenomen vogelsoorten (Guus de Vries) Grote Zilverreiger 1 Blauwe Reiger 1 Toendrarietgans 230 Blauwe kiekendief 2 (man en vrouw) Buizerd 3 Sperwer 2 (vrouwen) Kraanvogel 350 Houtduif 8 Zwarte Specht 1 Groene Specht 1 Grote Bonte Specht 2 Graspieper 5 Roodborst 2 Koperwiek 10

Kramsvogel 70 (een groep) Koolmees 2 Pimpelmees 3 Matkopmees 4 Staartmees 7 (een groep, w.o. 1 Witkopstaartmees) Gaai 2 Zwarte kraai 6 Goudhaantje 2 Vink 3 Goudvink 2 (man en vrouw) Keep 1 Rietgors 1 Geelgors 8 (w.o. een groep van 6)

Vogelwerkgroep 10 december 2011, Friese Veen - GeertJan Herder Na een fikse hagelbui klaarde de lucht snel en prachtig op. De aalscholvers vlogen in groepjes over en de kolganzen deden dat in grote luidruchtige v-vorm. Met z’n zevenen glibberden we over het dijkje naar het Friese Veen. Een spierwitte grote zilverreiger vloog uit het moerasbos met een eerbiedige boog over zijn kleinere blauwe familielid. Ondertussen zagen we pimpel- en koolmezen en roodborstjes langs het pad. De eerste blik op het water leverde slechts een wit routebordje op : verontrustend weinig vogels. Na de buizerd in de elzen werd het in het riet en de begeleidende bomen erg stil. Slechts een knobbelzwaan gleed majestueus door het moeras. Vanuit de hut gezien bleek er een grote hoeveelheid eenden in de windschaduw van NM te zwemmen, m.n. veel smienten. Waarom zwemmen er trouwens 3 grote zagervrouwen en 3 nonnenvrouwen zonder man rond ? Op de retourdijk, begeleid door lawaaiende nijlganzen, grote groepen Canadese ganzen in polder Lappenvoort en eindelijk de reeds veelvuldig gehoorde grote bonte specht gezien. Een zonnige excursie met ondanks de stille stukken een aardig lijstje waarnemingen.

Aalschover Grote wilde zwaan o.v. Nijlgans Kolgans o.v. Grote zilverreiger Buizerd Wilde eend Grote zaagbek 3 vr. Kuifeend Tafeleend Fuut Zwarte kraai Boomkruiper Spreeuw(polder,fouragerend tussen canadezen)

Pimpelmees Koolmees Roodborstje Stormmeeuw Blauwe reiger Meerkoet Smient Nonnetje 3 vr. Slobeend Wintertaling Knobbelzwaan Houtduif Canadese gans Grote bonte specht