WATERPLAN WESTERWOLDE

WATERPLAN WESTERWOLDE

Eindconcept, Veendam, februari 2008

1

Inhoudsopgave

0. 1.

Samenvatting.............................................................................................................................. 4 Inleiding ...................................................................................................................................... 6 1.1 Aanleiding............................................................................................................................... 6 1.2 Doelstelling ................................................................................................................................. 6 1.3 Aanpak ................................................................................................................................... 7 1.3.1 Geldigheidsduur van het waterplan ................................................................................... 7 1.3.2 Uitgevoerd onderzoek........................................................................................................ 7 1.3.3 Proces................................................................................................................................ 7 1.4 Opzet waterplan ..................................................................................................................... 8 2. Westerwolde nu en in de toekomst .......................................................................................... 10 2.1 Gebiedsbegrenzing .................................................................................................................. 10 2.2 Karakter van het gebied ........................................................................................................... 10 2.3 Autonome ontwikkelingen/r.o.-ontwikkelingen ..................................................................... 10 2.3.1 Regionaal......................................................................................................................... 10 2.3.2 Lokaal .............................................................................................................................. 11 2.4 Kader voor de toekomst voor Westerwolde ......................................................................... 12 2.5 Wensen vanuit de omgeving................................................................................................ 14 2.6 Samenvattend gezamenlijk wensbeeld voor Westerwolde.................................................. 14 3. Strategie korte termijn (2015) ................................................................................................... 16 5. Wateroverlast ........................................................................................................................... 19 5.1 Regionale wateropgave ....................................................................................................... 19 5.1.1 Overstroming vanuit de boezem...................................................................................... 19 5.1.2 Inundatie vanuit de kleinere watergangen....................................................................... 20 5.1.3 Reguliere wateropgave.................................................................................................... 22 5.2 Stedelijke wateropgave ........................................................................................................ 23 5.2.1 Wateroverlast vanuit het oppervlaktewater ..................................................................... 23 5.2.2 Wateroverlast vanuit de riolering = Water op straat ........................................................ 25 5.2.3 Grondwateroverlast ......................................................................................................... 27 6. Watertekort ............................................................................................................................... 28 6.1 Verdroging............................................................................................................................ 28 6.2 Droogte(schade) .................................................................................................................. 29 7. Waterkwaliteit ........................................................................................................................... 30 7.1 Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) ................................................................................. 30 7.2 Grondwater........................................................................................................................... 33 7.3 Stedelijk water .......................................................................................................................... 33 7.4 Waterbodems ........................................................................................................................... 34 8. Recreatie & beleving ................................................................................................................ 36 9. Strategie lange termijn.............................................................................................................. 38 9.1 Op te lossen kwesties voor de lange termijn............................................................................ 38 3 9.2 Vasthouden van 3 miljoen m water ......................................................................................... 38 9.3 Beperken van waterbehoefte en waarborgen wateraanvoer ................................................... 39 9.4 Lange termijn ambitieniveau voor de KRW .............................................................................. 39 10. Organisatie en communicatie ................................................................................................... 40 10.1 Samenwerking ..................................................................................................................... 40 10.2 Communicatie ...................................................................................................................... 41 11. Monitoring en evaluatie ............................................................................................................ 43 12. Beheer en onderhoud............................................................................................................... 44

2

13. Consequenties voor de betrokken partijen............................................................................... 46 13.1 Waterschap .......................................................................................................................... 46 13.2 Gemeenten........................................................................................................................... 46 13.3 Provincie............................................................................................................................... 47 13.4 Landbouw............................................................................................................................. 47 13.5 Natuur................................................................................................................................... 48 13.6 Bedrijven .............................................................................................................................. 48 13.7 Recreatie .............................................................................................................................. 48 14 Kosten van het waterplan ......................................................................................................... 49 15. Achtergronddocumenten .......................................................................................................... 50 Bijlagen .............................................................................................................................................. 51 Bijlage 1 Begrippenlijst....................................................................................................................... 52 Bijlage 2 Betrokken bij het waterplan................................................................................................. 53 Bijlage 3 Woningbouwprogramma’s gemeenten ............................................................................... 56 Bijlage 4 Toelichting stedelijke wateropgave stedelijke kernen......................................................... 59 Bijlage 5 Stedelijke wateropgave landelijke kernen........................................................................... 62 Bijlage 6 Reeds afgekoppeld areaal gemeenten ............................................................................... 63 Bijlage 7 Notitie grondwateroverlast .................................................................................................. 64 Bijlage 8 Waterkansenkaarten ........................................................................................................... 67 Bijlage 9 Vaar-, zwem- en viswateren Westerwolde ......................................................................... 68 Bijlage 10 Klachtenafhandeling Regionaal Waterplan Westerwolde................................................. 69 Bijlage 11Checklist watertoets ........................................................................................................... 71 Bijlage 12 Worksheets top tien maatregelen ..................................................................................... 72 Bijlage 13 Actie- & uitvoeringsprogramma – Waterschap Hunze & Aa’s .......................................... 85 Bijlage 14 Actie- & uitvoeringsprogramma – gemeente Bellingwedde.............................................. 89 Bijlage 15 Actie- & uitvoeringsprogramma – gemeente Reiderland .................................................. 92 Bijlage 16 Actie- & uitvoeringsprogramma – gemeente Stadskanaal ............................................... 95 Bijlage 17 Actie- & uitvoeringsprogramma – gemeente Vlagtwedde ............................................... 98 Bijlage 18 Kaarten............................................................................................................................ 101 Bijlage 19 Maatregelentabel KRW en WB21 maatregelen.............................................................. 102

3

0.

Samenvatting

Het Waterschap Hunze en Aa’s heeft samen met de gemeenten Bellingwedde, Reiderland, Stadskanaal en Vlagtwedde het Regionaal Waterplan Westerwolde opgesteld dat zowel een watersysteemplan vormt voor het watersysteem Westerwolde als een waterplan voor de vier gemeenten. Dit plan vormt de onderlegger voor de watertoets, de toets die wordt gehanteerd voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Voor het waterschap vormt het de onderlegger voor de jaaractiviteiten en het Beheersplan van het waterschap en het Stroomgebiedbeheersplan van de KRW. Dit plan voldoet aan de eisen van het Regionaal Bestuursakkoord Water (RBW) om het watersysteem in het landelijke en het stedelijke gebied op orde te krijgen en op orde te houden op voor de onderwerpen wateroverlast en watertekort, rekening houdend met de klimaatsverandering. Het RBW vraagt concreet om locaties voor kleinschalige waterberging, toetsing van de inundatienormen, uitwerking van de opgave voor verdroging, analyse van droogte. grondwateroverlast, water op straat en functioneren riolering en het invullen van de stedelijke wateropgave. Al deze zaken zijn opgenomen in het waterplan. Tevens zijn de consequenties van de nieuwe Europese eisen voor de waterkwaliteit geanalyseerd. Voor de KRW zijn echter nog geen maatregelen opgenomen, omdat de KRW-maatregelen pas in 2007 worden uitgewerkt. Het plan is in nauw overleg met de omgeving tot stand gekomen. In het watersysteem Westerwolde blijken al veel projecten in uitvoering of uitgevoerd te zijn die bijdragen aan het oplossen van de geconstateerde wateropgaven. De inspanningen van de afgelopen jaren van de gemeenten, het waterschap en andere partijen werpen haar vruchten af. Het project Westerwolde Schoon! heeft ervoor gezorgd dat de rioleringssituatie is verbeterd waardoor de kans op water op straat is afgenomen en de waterkwaliteit is verbeterd. Tevens zijn er kansen benut om water langer vast te houden. Daarnaast wordt momenteel de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) ingericht. De inrichting van de EHS is essentieel voor het oplossen van diverse wateropgaven. Met de EHS wordt de verdroging van de natuurgebieden opgeheven en wordt tot 2025 voldoende water vastgehouden om de klimaatsverandering op te vangen. Tevens wordt met de inrichting van de EHS bijgedragen aan het verbeteren van de ecologische toestand van de Ruiten Aa voor de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Daarnaast draagt de EHS bij aan de versterking van recreatie en beleving rondom de Ruiten Aa. Een optimale en tijdige uitvoering van de EHS verdient daarom aandacht van alle betrokken partijen. Naast de uitvoering van al geplande maatregelen, moeten maatregelen worden genomen om knelpunten op te lossen betreffende inundatie vanuit kleinere watergangen, grondwateroverlast, regulier peilbeheer en de grote hoeveelheid slib in diverse wateren. Voor grondwateroverlast, inundatie- en baggerknelpunten is in 2007 nader onderzoek nodig voordat een maatregelenplan kan worden opgesteld. Hiervoor worden onderzoekskosten opgenomen. Eind 2007 zijn concrete maatregelen bekend. Het waterplan bevat concrete projecten voor kleinschalige waterberging, in natuurgebieden langs de EHS, maar ook in stedelijke gebieden. Aanvullend op deze technische maatregelen worden ook communicatie en organisatorische acties benoemd ten einde de samenwerking tussen overheden en andere partijen te verbeteren en de bewustwording over de eigen bijdrage aan de wateropgaven te vergroten. Met de maatregelen is het watersysteem op orde gebracht. Om het systeem op orde te houden zal bij iedere ontwikkeling door zowel provincie, waterschap als gemeente kansen gegrepen moeten worden om de wateropgaven verder in te vullen. Bij nieuwe bouwplannen kan de watertoets daarbij van dienst

4

3

zijn. Een duidelijke opgave voor de lange termijn is de opgave 3 miljoen m water vast te houden om de verwachte extra neerslag op te kunnen vangen. Ecologie en waterkwaliteit In het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) heeft het waterschap de ambities, doelen, maatregelen en kosten geformuleerd voor de waterlichamen in het gebied. Het gaat hierbij om de volgende waterlichamen: • Kanalen Westerwolde; • Runde / Ruiten Aa / Westerwoldsche Aa Zuid; • Mussel Aa / Pagediep; • Westerwoldsche Aa Noord. Conform de KRW dient in 2015 de gewenste en goede ecologische toestand in deze waterlichamen te zijn bereikt. Uit een vergelijking van de gewenste ecologische toestand met de huidige toestand blijkt dat voor 3 van 4 waterlichamen maatregelen nodig zijn om de gewenste toestand in 2015 (of uiterlijk in 2027 na doelverlaging- en fasering) te bereiken. De belangrijkste knelpunten voor het bereiken van de gewenste toestand zijn het nutriëntengehalte van het water en de harde inrichting van de oevers. De belangrijkste maatregelen die het waterschap voorstelt voor het bereiken van de goede ecologische toestand is de inrichting van de EHS Westerwolde, de natuurvriendelijke inrichting van oevers (totaal 25% van de oevers) al dan niet in combinatie met het Masterplan Kaden. Naast deze waterkwaliteitsmaatregelen blijft ook het huidige waterkwaliteitsbeleid van kracht. Dit betekent dat uitvoering wordt gegeven aan de landelijke mestwetgeving en een aantal lozingsbesluiten. Organisatie en communicatie Het watersysteemplan is opgesteld in afstemming met belangenorganisaties in de omgeving. Ook in de toekomst zal bij de uitvoering van het watersysteemplan gecommuniceerd worden met belanghebbenden in de omgeving. Hiervoor wordt een communicatieparagraaf opgesteld. Verder wordt de klachtenafhandeling verbeterd en zal er voor inwoners van het gebied een belevingsdag worden georganiseerd. Conclusie Over het algemeen kan worden gesteld dat het watersysteem goed op orde is. Middels lopende maatregelen worden een aantal knelpunten opgelost. Naar de toekomst toe zijn er wat betreft waterkwantiteit enkele aandachtspunten. De Kaderrichtlijn Water zal de komende jaren een behoorlijke stempel drukken op het waterkwaliteitsbeleid en de maatregelen die zullen worden genomen. In stedelijk gebied is het belangrijkste item de komende periode de uitwerking van de stedelijke wateropgave om ook in de toekomst droge voeten te houden in de bebouwde gebieden. Er is een top 10 van maatregelen en acties samengesteld die komende jaren met prioriteit worden uitgevoerd: 1. Optimale uitvoering Ecologische Hoofdstructuur Westerwolde 2. Opstellen plan van aanpak inundatie-knelpunten 3. Communicatie ten behoeve van verbeteren samenwerking en bewustwording 4. Verbetering klachtenafhandeling 5. Analyse grondwateroverlast en opstellen plan van aanpak knelpunten grondwateroverlast 6. Analyse baggerknelpunten in lokale en regionale wateren en aanwijzen doorgangsdepots 7. Kansen benutten voor het vasthouden van water op de lange termijn (2050) 8. Aanpassen Gemeentelijke Rioleringsplannen en discussie acceptatie water op straat 9. Oplossen knelpunten regulier peilbeheer en discussie acceptatie ander peilbeheer 10. Invullen stedelijke wateropgave

5

1.

Inleiding

1.1

Aanleiding

De wateroverlast in de jaren negentig heeft laten zien dat Nederland nog niet is voorbereid op de toekomst. Door de klimaatverandering en de toename van het verhard oppervlak wordt de kans op wateroverlast steeds groter. Ook neemt door de temperatuursstijging de verdamping toe, waardoor in de zomer steeds vaker watertekort zal optreden. Daarnaast staat er voor waterkwaliteit extra regelgeving vanuit Brussel (de Europese Kaderrichtlijn Water, KRW) voor de deur. Al een aantal jaren is het besef aanwezig dat er iets moet gebeuren. In 2000 is de landelijke commissie Waterbeheer 21ste eeuw ingesteld, hetgeen heeft geleid tot het opstellen van Stroomgebiedsvisies (voor NoordNederland in 2002) en het opstellen van een Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW, 2003). In september 2005 is door de provincies Groningen en Drenthe, Rijkswaterstaat Noord, twee waterschappen en 32 gemeenten in Groningen en Noord en Oost Drenthe het Regionaal Bestuursakkoord Water (RBW) getekend, waarin afspraken zijn gemaakt over de gezamenlijke aanpak van wateroverlast, watertekort en waterkwaliteit. Deze afspraken uit het RBW worden door gemeenten uitgewerkt in een gemeentelijk waterplan en door waterschappen in een watersysteemplan. Dit alles is noodzakelijk om gezamenlijk het watersysteem op orde te krijgen (in 2015) en op orde te houden rekening houdend met de klimaatverandering en Europese eisen voor waterkwaliteit. Het Waterschap Hunze en Aa’s en de gemeenten Bellingwedde, Reiderland, Stadskanaal en Vlagtwedde hebben besloten een gezamenlijk waterplan voor de regio/het watersysteem Westerwolde op te stellen: het Regionaal Waterplan Westerwolde. Het regionaal waterplan zal tegelijk ook het watersysteemplan Westerwolde vormen, waarin een doorkijk naar de toekomst voor de waterhuishouding voor het gebied wordt gegeven en een maatregelenpakket wordt opgenomen. Voor het waterschap betekent dit ook dat voor de regio Westerwolde een groot aantal beheersplanopgaven wordt gerealiseerd (zie Plan van aanpak, Hartman en Meijer, 2005) en richting wordt gegeven aan de toekomstige activiteiten.

1.2

Doelstelling

Het doel van het regionaal waterplan is het maken van een afwegingskader en een maatregelenplan voor het op orde krijgen en houden van het gebied voor de toekomst. Dit plan vormt de onderlegger voor de watertoets, de toets die wordt gehanteerd voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Voor het waterschap vormt het de onderlegger voor de jaaractiviteiten en het Beheersplan van het waterschap en het Stroomgebiedbeheersplan van de KRW. Een nevendoel van het opstellen van het waterplan is het verbeteren van de onderlinge samenwerking tussen waterschap en gemeenten binnen de gehele watercyclus, een meer open communicatie met de omgeving en het vergroten van de bewustwording bij overheden, belangenorganisaties en burgers van de consequenties van de klimaatsveranderingen. Het doel is om te bereiken dat alle partijen bij toekomstige plannen nadenken over meekoppelkansen voor de wateropgaven.

6

1.3

Aanpak

Dit waterplan is een bijzonder waterplan, omdat hierin zowel de consequenties van RBW-afspraken over klimaatveranderingen als eisen van de KRW zijn uitgewerkt. Hiertoe heeft een gedegen probleemanalyse plaatsgevonden en zijn benodigde onderzoeken vooraf uitgevoerd. Dit waterplan is ook speciaal omdat het tegelijkertijd een waterplan voor vier gemeenten en een watersysteemplan vormt. Tenslotte was er veel aandacht voor een nauwe samenwerking met de omgeving bij de totstandkoming van het plan. Voor de aanpak van het regionaal waterplan zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: o Het product bevat een maatregelenplan voor de korte termijn en een strategie voor de lange termijn. o Het maatregelenplan bevat zoveel mogelijk concrete maatregelen en afspraken, geen lijst van onderzoeken. o Het product is zowel een watersysteemplan als een gemeentelijk waterplan voor vier gemeenten. o De strategie en het maatregelenplan komen in nauwe samenspraak met de omgeving tot stand. o De omgeving wordt al vroegtijdig bij het proces betrokken (vanaf de probleemanalyse). Voor de KRW kunnen nog geen maatregelen worden opgenomen, omdat het ambitieniveau pas in 2007-2008 wordt vastgesteld.

1.3.1 Geldigheidsduur van het waterplan Het waterplan is 5 jaar geldig (tot en met 2012). Het voorontwerp is eind 2006 vastgesteld door het Algemeen Bestuur (AB) van het waterschap en de gemeenteraden. In 2007/2008 worden voor een aantal zaken nog maatregelen uitgewerkt. Met name voor de KRW zal in 2008 extra informatie beschikbaar komen over de ambitieniveaus voor de waterlichamen op basis waarvan eventueel benodigde maatregelen kunnen worden vastgesteld. Begin 2008 zal het ontwerp-maatregelenplan ter inzage worden gelegd, waarna het medio 2008 zal worden vastgesteld.

1.3.2 Uitgevoerd onderzoek Het Waterplan Westerwolde heeft een relatief lange voorbereidingsperiode gekend, waarin veel onderzoeken zijn uitgevoerd. De onderzoeken waren vooral bedoeld om eerst normen vast te stellen en die vervolgens te toetsen. In tabel 1 wordt een kort overzicht gegeven van de onderzoeken die zijn uitgevoerd op watersysteem- en gemeentelijk niveau en met betrekking tot het proces.

1.3.3 Proces Samenwerking vormt een belangrijk onderdeel van het proces. Deze samenwerking heeft betrekking op zowel de overheid als op de omgeving en de burgers. In de eerste plaats is de succesvolle samenwerking van Westerwolde Schoon! gecontinueerd tussen het waterschap en de gemeenten Bellingwedde, Stadskanaal en Vlagtwedde. De samenwerking is uitgebreid met de gemeente Reiderland. Daarnaast is ook de provincie Groningen actief betrokken geweest. Zowel op ambtelijk als bestuurlijk niveau is samengewerkt. Op beide niveaus zijn (werk)groepen ingesteld om de samenwerking te

7

coördineren en af te stemmen. Deze werkwijze beviel goed. De samenstelling van de groepen is weergegeven in bijlage 2. Tabel 1 Uitgevoerde onderzoeken

Watersysteemniveau: o Veiligheid van de zeedijk o Analyse knelpunten 1998 o Wateropgave ontlasting boezem o Knelpunten lokale watergangen o Analyse verdroging o Analyse droogte(schade) o KRW opgave ecologie en chemie o Opgave chemie overige watergangen

Gemeentelijk niveau: o Klachtenanalyse voor vier gemeenten voor: o grondwateroverlast o water op straat o lokale knelpunten o overstorten o Waterscan (7 locaties) o Ecoscan (57 meetpunten) Berekening stedelijke wateropgave grotere kernen (Stadskanaal. Ter Apel, Blijham en Nieuweschans)

Proces: o Actoreninventarisatie o Overheid o Natuur o Landbouw o Bedrijven o Recreatie o Burgers

Daarnaast heeft een proces plaatsgevonden met belangengroepen en betrokken bedrijven en instanties (zie bijlage 2). Het doel van dit proces was om zoveel mogelijk draagvlak te verwerven voor de problemen, strategie en maatregelen in het gebied. Hiervoor is al in een vroeg stadium, vanaf de probleemanalyse, een open interactief traject opgestart met vertegenwoordigers van de natuur, landbouw, bedrijven en recreatie in Westerwolde. Er zijn drie omgevingsbijeenkomsten gehouden die succesvol zijn geweest zowel op het gebied van het verwerven van draagvlak als in het meedenken over strategie en maatregelen voor het gebied. Ook is aandacht besteed aan het betrekken van burgers. Een huis-aan-huisadvertentie is geplaatst en er heeft een gesprek plaatsgevonden met een aantal burgerorganisaties c.q. wijkraden. Hierbij waren echter niet alle kernen even goed vertegenwoordigd (o.a. Vlagtwedde, Mussel, Stadskanaal ontbraken). Intern bij de organisaties is in meerdere stadia overlegd met het bestuur en de raad (bij gemeente Bellingwedde, Vlagtwedde en Reiderland). Bij het waterschap is een klankbordgroep van 4 leden van het AB ingesteld die het proces nauw gevolgd hebben. Voor het Waterplan Westerwolde is geïnvesteerd in een goede inhoudelijke onderbouwing van de wateropgaven. Er zijn meerdere onderzoeken uitgevoerd ten behoeve van het waterplan, welke een goed inzicht geven in de problemen en kansen van het gebied. Met het proces zijn de doelstellingen van integraal werken zowel intern als extern gehaald. Zowel tijdens het proces tussen de overheden als met de omgeving hebben zich duurzame relaties ontwikkeld waarvan in de toekomst bij andere ontwikkelingen in het gebied gebruik zal worden gemaakt.

1.4

Opzet waterplan

Het waterplan kent een indeling naar thema’s. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op het gebied zowel voor nu als in de toekomst. In hoofdstuk 3 wordt de strategie van de korte termijn maatregelen aangegeven. De hoofdstukken 4 tot en met 8 gaan in op de thema’s veiligheid, wateroverlast, watertekort, waterkwaliteit en recreatie & beleving. In deze hoofdstukken wordt het probleem per thema beschreven, wordt aangegeven hoeveel de autonome maatregelen al bijdragen, wat de resterende opgave bedraagt en welke maatregelen worden voorgesteld. Hierbij wordt onderscheid

8

gemaakt tussen het op orde krijgen (tot 2015) en het systeem op orde houden voor de langere termijn (zichtjaar 2050). In hoofdstuk 9 wordt ingegaan op de strategie voor de lange termijn. De hoofdstukken 10, 11 en 12 behandelen organisatie & communicatie, monitoring & evaluatie en beheer & onderhoud. Tot slot worden de consequenties voor de verschillende partijen samengevat (hoofdstuk 13 evenals de kosten (hoofdstuk 14). Een set bijlagen maakt onderdeel uit van het waterplan. Hierin zijn onder andere de maatregelplannen van de gemeenten en het waterschap opgenomen.

9

2.

Westerwolde nu en in de toekomst

2.1

Gebiedsbegrenzing

Het gebied van het Regionaal Waterplan Westerwolde strekt zich uit van Ter Apel in het zuiden tot de monding van de Westerwoldse Aa in de Dollard in het noorden en van de schans Bourtange in het oosten tot Stadskanaal in het westen (kaart 1). De oostgrens valt samen met de landsgrens tussen Nederland en Duitsland. Het gebied is circa 41.000 ha groot. Het plangebied omvat het grondgebied van de vier gemeenten Reiderland, Bellingwedde, Vlagtwedde en Stadskanaal. Deze vier gemeenten vallen voor het grootste deel in het watersysteem Westerwolde. Dit stelsel van onderling verbonden watergangen watert uit bij Nieuwe Statenzijl in de Dollard. Een deel van de gemeente Reiderland valt in het watersysteem Fiemel dat uitwatert bij gemaal Fiemel in de Dollard. Delen van Bellingwedde en Stadskanaal vallen binnen het watersysteem Veenkoloniën, dat afwatert op het Winschoterdiep.

2.2

Karakter van het gebied

Het stroomgebied Westerwolde is van oorsprong een bekenstelsel dat uitmondt in de Dollard. Binnen het stroomgebied worden grote hoogteverschillen en verschil in bodemsamenstelling aangetroffen. Het zuidelijkste punt, Ter Apel, ligt op 12 m. + NAP en in het noorden ligt Nieuweschans op 1 m. – NAP (kaart 2). Naast het hoogteverschil varieert ook het bodemtype over het gebied. In het noorden komen overwegend kleigronden voor, die in het verleden zijn ontstaan door invloed van de zee. Karakteristiek voor de kustzone is het dijkenlandschap van de eeuwenlange inpolderingen. Naar het zuiden toe liggen de zand- en veengronden. Het veen is op veel plaatsen afgegraven tot de zandbodem door grootschalige ontginning van het veengebied in 19e en 20e eeuw. Het oorspronkelijke beekkarakter is door kanalisatie van de beken sterk aangetast. Het grondgebruik in het gebied is overwegend agrarisch. De gemeente Reiderland is een kleigebied waar met name grote akkerbouwbedrijven zijn gevestigd en de laatste jaren steeds meer veehouderijen. In het bovenstroomse zand- en veengebied van Westerwolde is de landbouw kleinschaliger. In dit deel van het stroomgebied komt verbreding van landbouwactiviteiten steeds meer voor in de vorm van recreatie, natuurbeheer of verkoop van eigen producten. In Westerwolde komt veel natuur voor, langs de beekdalen en in de buurt van de Blauwestad. Het huidige peilbeheer en waterhuishoudkundige inrichting van watersysteem Westerwolde is nu nog vooral gericht op de landbouw (snel afvoeren van water bij regenval en aanvoer van water bij droogte), maar er is steeds meer aandacht voor de wensen vanuit de natuur (natuurlijke fluctuatie: nat in herfst en winter en droog in zomer).

2.3

Autonome ontwikkelingen/r.o.-ontwikkelingen

2.3.1 Regionaal Het watersysteem Westerwolde is een gebied waar veel ontwikkelingen spelen. Zeer actueel is de inrichting van de Ecologische Hoofdstructuur van de Ruiten Aa door de Dienst Landelijk Gebied, de provincie Groningen, het waterschap en natuurbeschermingsorganisaties. De Ruiten Aa wordt anders ingericht en omliggende landbouwgronden worden omgezet in natuur.

10

Daarnaast zijn binnen het project Westerwolde Schoon! overstorten gesaneerd, IBA´s geplaatst en is verhard oppervlak afgekoppeld, waardoor de nutriëntenbelasting op de Ruiten Aa is afgenomen. De RWZI’s van Vriescheloo, Vlagtwedde en Bourtange zijn samengevoegd tot één nieuwe RWZI in Vriescheloo. De nieuwe RWZI in Vriescheloo voldoet aan de nieuwste wettelijke eisen. In het meer noordelijke gedeelte (Reiderland en Bellingwedde) wordt door het waterschap gewerkt aan verhoging van de veiligheid van de boezem door de inrichting van (nood)bergingsgebieden en de verhoging/aanpassing van de boezemkaden. Daarnaast wordt in het hele gebied door het waterschap een andere manier van onderhoud en beheer toegepast, waarbij de maaipaden en watergangen (mits de functie het toelaat) minder worden gemaaid.

2.3.2 Lokaal In de vier gemeenten staan de komende jaren een aantal ruimtelijke ordenings (RO)-plannen op stapel om te worden uitgevoerd. Hieronder volgt een kort overzicht van de RO-plannen voor de komende jaren. Een volledig overzicht van de ontwikkelingen is opgenomen in bijlage 3 Bellingwedde In Bellingwedde zijn voorlopig geen plannen voor nieuwbouw of inbreiding. De bestaande dorpen worden wel versterkt. In Bellingwolde zijn plannen voor een herstructurering. Tevens zijn binnen de gemeente een drietal locaties aangewezen voor landschapswonen, waarvoor een ontwikkelingsvisie is opgesteld. Daarnaast zijn er plannen voor een versterking van het Grensland/Schansenland door de aanleg van een nieuwe schans in de noordoost punt van de gemeente en een nieuw dorp op de grens tussen Nederland en Duitsland. Voorts zijn er wensen zoals een vaarverbinding tussen Nederland en Duitsland en het hermeanderen van de Westerwoldse Aa Noord. Reiderland Herstructureringen vinden plaats in Finsterwolde (Verzetsstrijdersbuurt) en de Rozenstraat in Beerta. Nieuwbouw wordt gepleegd in Ganzedijk, Hardenberg Finsterwolde, Julianastraat in Beerta, Topelenstraat in Drieborg en de Achterweg en de Molenbuurt in Nieuweschans. Verder is er een bedrijventerrein gepland in Nieuweschans. De gemeente heeft ook plannen voor een vaarverbinding Blauwestad-Beersterdiep-Dollard en een jachthaven in Beerta. Daarnaast is meer natuurontwikkeling gewenst, hetgeen deels zal plaatsvinden binnen het project Binnen Aa, waar ook aandacht voor versterking van recreatieve voorzieningen zal zijn. Tevens wordt in het kader van het TEN-III-project (Transnational Ecological Network) geprobeerd een hydrologische verbinding te bewerkstelligen tussen Nederland en Duitsland. Deze verbinding loopt van de Blauwestad naar de Brualer Schloot in Duitsland. Verder is er een wens voor een nieuwe vaarverbinding vanuit Duitsland. Stadskanaal In de gemeente Stadskanaal spelen de komende jaren veel herstructureringen, inbreidingen en nieuwbouwprojecten. Een volledige lijst is opgenomen in bijlage 3. Verder zijn er binnen de gemeente veel wensen op het gebied van recreatie en toerisme. Voorbeelden zijn het stimuleren van meer gebruik van de Passantenhaven, het Spoordok de Watertoren in Stadskanaal en de recreatieplas in het Pagedal. Ook bestaat de wens om het Pagecentrum verder te ontwikkelen. Vlagtwedde De komende 12 jaar zal de aanleg van de Ecologische Hoofdstructuur rondom de Ruiten Aa de beleving van water en de waterrecreatie in de dorpen doen toenemen. Nieuwbouw zal de komende jaren vooral worden gepleegd via in- en uitbreiding in Vlagtwedde en Ter Apel. Water vormt een belangrijk element bij de uitbreiding van het villapark Rundehaven in Ter Apel. In Ter Apel wordt de

11

wijk ‘t Heem geherstructureerd. In Ter Apel wordt verder het bedrijventerrein ’t Heem gerevitaliseerd. Nabij het Ter Apelkanaal wordt een uitbreiding van het bedrijventerrein Zuid-Groningen ontwikkeld. In Bourtange wordt (een deel van) de Natte Horizon gerealiseerd en zodra de financiering rond is zal een vaarverbinding tussen Erica en Ter Apel worden aangelegd. De Runde is in 2004 verbonden met de Ruiten Aa, maar zij moet nog watervoerend worden gemaakt. Verder is er de wens een oude Emsmeander te herstellen en de uitvoering van het concept Grensland-Schansenland.

2.4

Kader voor de toekomst voor Westerwolde

Toekomstperspectief POP In het Provinciaal Omgevingsplan (POP) Groningen 2000 wordt het volgende toekomstperspectief geschetst voor Westerwolde in 2030 (kaart 3). In 2030 is toerisme een belangrijke economische drager in het gebied, er zijn onder andere recreatieve verbindingen met de Hondsrug en Duitsland. Het dal van de Ruiten Aa vormt het hart van de natuurgebieden. De landbouw produceert milieuvriendelijk en genereert inkomsten uit nevenactiviteiten. Wonen en werken zijn afgestemd op de behoeften en landschappelijk ingepast. Landschappelijk wordt in het POP ingezet op: o Ontwikkelen, uitbouwen en completeren van recreatieve netwerken met aandacht voor de Hondsrug en Duitsland. o Uitvoeren van de EHS en ecologische verbindingen. Herstel van landschap, beken en watersystemen. Aandacht voor mogelijke wateraanvoer vanuit de Ems en de Runde. o Uitwerken van het herstel van de benedenloop van de Westerwoldse Aa. o Behouden en versterken van de karakteristieke elementen van de verschillende landschappen. Landschapsontwikkelingsplan LOP Onlangs is het Landschapsontwikkelingsplan (LOP) vastgesteld. Het LOP staat een ontwikkelingsgerichte aanpak van het landschap van Westerwolde voor (kaart 4). Het streefbeeld van het LOP is Westerwolde als een bosrijk parklandschap en toeristisch hart van de regio. Dit streefbeeld wordt in het LOP uitgewerkt in vijf ideeën: o Natuurlijk bekensysteem: versterking van het natuurlijk bekensysteem door afkoppeling van de beken van de kanalen en zoeken naar mogelijkheden van natuurlijke voeding door regen- en kwelwater. o Oudeschans weer aan het water: voorstel tot herstel van de oude loop van de Westerwoldse Aa ter hoogte van Blijham en Oudeschans. o Bosrijk Sellingen: aanplant van bos- en heidestructuur bij Sellingen in combinatie met ontwikkeling van recreatie. o Kleinschalig zandlandschap: versterking van de historische landschapsstructuur langs de beekdalen en rond de esdorpen. Aanleg van erfbeplanting en kleine landschapselementen en stimulering van verbreding landbouw. o Grensland-Schansenland: beter zichtbaar maken van oude leidijken, schansen en andere verdedigingswerken. Inrichting van wandelpaden rondom deze verdedigingswerken. In het LOP is een visie voor de lange termijn weergegeven. Sommige onderdelen zijn niet in overeenstemming met het huidige beleid. Er is aangegeven dat er mogelijk in de toekomst wel kansen zijn om de ideeën te realiseren eventueel in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water.

12

Gemeente Bellingwedde In de concept-structuurvisie van de gemeente Bellingwedde zijn de volgende hoofdlijnen voor het ruimtelijk beleid van de komende jaren uitgezet: o Behoud en versterking van de leefbaarheid; o Versterking van het landschap; o Bewaren van de cultuurhistorische identiteit; o Het aangaan van een Europees experiment (het ontwikkelen van een grensdorp); o Verbreden van de woonkwaliteit; o Ontwikkelingsruimte voor de lokale economische structuur. Gemeente Reiderland In de gemeente Reiderland wordt momenteel nog gewerkt aan het Gebiedsplan voor Beerta en Finsterwolde. Hierin zijn verschillende thema’s benoemd. De thema’s zijn wonen, buitengebied, sociale opgaven, economie. Reden voor het opstellen van een Gebiedsplan is dat de komst van de Blauwestad kansen biedt voor de dorpen Beerta en Finsterwolde. In het kader van de Blauwestad vormt water een belangrijke nieuwe mogelijkheid voor (water)recreatie in het gebied. Beerta krijgt door middel van de verbinding van de Blauwestad met het Beersterdiep meer contact met water. In Beerta zal een passantenhaven worden gerealiseerd. Een wens is om deze verbinding op termijn door te trekken naar de Dollard. In het Raamplan Binnen Aa is opgenomen dat meestromende parallelle geulen worden aangekoppeld aan de hoofdstroom van de Westerwoldse Aa, de kades deels worden verlegd en daarbinnen vallende gebieden worden afgegraven om ruimte te creëren voor waterberging. Het gebied wordt natuurgebied en zal dienen als ecologische verbindingszone. De oevers zullen natuurvriendelijk worden ingericht. Ter bevordering van de recreatie worden fietspaden op de kaden, overstapplaatsen voor kano’s en een kleinschalige verblijfsaccommodatie aangelegd. Structuurplan Stadskanaal In het structuurplan van de gemeente Stadskanaal van 1998 wordt een visie geschetst voor het jaar 2010. Het structuurplan zet voor de komende jaren in op: o Verbetering van de ruimtelijke kwaliteit van het woon- en leefmilieu; o Verbetering van de bereikbaarheid van de gemeente; o Versterking van het centrum van Stadskanaal; o Handhaven van voorzieningenniveau in de kleine kernen, plattelandsvernieuwing en milieu. Meer specifiek met betrekking tot water zet het structuurplan in op: o De aanleg van rioolvoorzieningen in het stedelijk gebied, de kleine kernen en riolering op enkele locaties in het landelijk gebied; o Vaststelling van een nieuw GRP teneinde de vervuiling van het oppervlaktewater te verkleinen. Daarnaast is in de toekomstvisie Stadskanaal 2015 aangegeven dat Stadskanaal zich wil ontwikkelen in de richting van een ondernemende gemeente, een sportieve en recreatieve gemeente en een woon/zorggemeente. Toekomstvisie Vlagtwedde In de toekomstvisie voor Vlagtwedde 2020 ‘Instappen in de ruimte’ worden vier thema’s onderscheiden die de toekomst van de gemeente sterk zullen beïnvloeden: o Wonen: Vlagtwedde is een groene gemeente. Er wordt overwegend kleinschalig en kwalitatief goed gebouwd, voor jong en oud, voor de eigen inwoners en voor mensen van buiten, gespreid over de gemeente. o Werken: Goed zorgen voor de eigen inwoners betekent voldoende werk en inkomen. Ondernemerschap wordt aangemoedigd via faciliteiten en planologische mogelijkheden.

13

o Voorzieningen: Voorzieningen zo dicht mogelijk bij de burgers. Spreiding daar waar mogelijk, concentratie daar waar nodig. o Landbouw, landschap en toerisme: Qua landschap wordt ingezet op behoud en op versterking. Het landschap is er om van te genieten. Landbouw blijft een belangrijke economische drager van het landschap. Toerisme is de belangrijkste sector: er wordt gemikt op de actieve rustzoeker en de cultuurtoerist.

2.5

Wensen vanuit de omgeving

Uit de bijeenkomsten met de belangengroepen uit de omgeving en met de burgers zijn verschillende wensen naar voren gekomen. Hieronder wordt een korte samenvatting gegeven van de wensen en ideeën die tijdens de gebiedsbijeenkomsten zijn geuit. Bedrijven: de AVEBE biedt haar vloeivelden aan om te gebruiken voor waterberging of als doorgangslocatie voor bagger. Daarnaast verkent zij de mogelijkheden voor aansluiting van hun lozing op de afvalwaterleiding waardoor de waterkwaliteit rondom Ter Apel verbetert waardoor er minder water nodig is ter verdunning van de lozing. De bedrijven (AVEBE in Ter Apelkanaal en Kappa Triton in Nieuweschans) wensen graag in de toekomst ook voldoende aanvoer van water omdat zij anders bij watertekort problemen krijgen met de chloridenorm of de temperatuur van het koelwater. De bedrijven zouden ook graag willen dat er voordat er strengere eisen komen voor chemische lozingen er kritisch gekeken wordt naar de bronnen van deze lozingen (wie draagt daaraan het meeste bij). Landbouw: de boerenorganisaties benadrukken dat er bij het huidige peilbeheer onrendabele gronden bestaan in Westerwolde. Zij zouden het wenselijk vinden wanneer een regeling getroffen kan worden voor de onrendabele gronden, waardoor mogelijk het peilbeheer in hoger liggende gronden beter geoptimaliseerd kan worden. Landbouwers bieden ook aan om hun gronden tegen vergoeding te gebruiken als doorgangs- of verwerkingsdepots voor bagger. Landbouwers hebben ook gevraagd om bij iedere technische oplossing een kosten/batenanalyse (KBA) uit te voeren om te kijken of een eventuele compensatieregeling voor landbouwers goedkoper kan zijn. Natuur: de natuurbeschermingsorganisaties zouden graag zien dat op de lange termijn voor natuurontwikkeling niet alleen wordt gekeken naar de Ruiten Aa, maar ook naar andere locaties in Westerwolde, bijvoorbeeld andere beekdalen. Recreatie: recreatieorganisaties benadrukken dat de wateren goed bevaarbaar moeten blijven, of wel door te zorgen voor voldoende water of door het baggeren van watergangen. Bewoners: vanuit de bewoners zijn er nog een aantal wensen: watergang aansluiten naar de burcht ‘Huis te Wedde’ vanaf de huidige stuw, voetgangersbruggen plaatsen daar waar wandelpaden zijn bij vispassages en voordes, plaatsen waar vissers vertoeven zo laten, bij het inrichten van natte oevers zorgen dat er geen hinder ontstaat voor wandelaars, bij Mussel Aa geen natte oevers maken; laten zoals het is, dit geldt ook voor de Westerwoldse Aa vanaf Wedde; geen meanders. Omdat niet alle regio’s op de bijeenkomsten vertegenwoordigd waren (bijv. Vlagtwedde, Mussel, Wessinghuizen, Stadskanaal ontbraken) is dit wensenlijstje niet compleet.

2.6

Samenvattend gezamenlijk wensbeeld voor Westerwolde

In 2050 is Westerwolde een robuust, veilig en veerkrachtig gebied waar de functies wonen, werken, recreëren, landbouw en natuur goed op elkaar zijn afgestemd. Het bijzondere karakter van het gebied, met haar beken op hoger gelegen zandgronden in het zuiden en de kleigronden met duidelijk zichtbare historie van inpolderen in het noorden, wordt versterkt door het gebruik van het water. De Ruiten Aa is een meanderende beek van zuid tot noord met zichtbaar stromend water langs natuurlijke oevers.

14

De Runde, het Pagediep en de Mussel Aa maken onderdeel uit van het bekensysteem van Westerwolde. De waterhuishouding is zowel voor natuur als de landbouw optimaal en er zijn voldoende recreatieve voorzieningen om te kunnen genieten van het mooie en karakteristieke landschap van de beek. De EHS is volledig ingericht evenals de ecologische verbindingszones en de robuuste verbindingszones. Er is een zodanige structuur opgezet dat gemeenten, waterschap en provincie goed samenwerken en zich gezamenlijk inzetten om voor de lange termijn kansen te benutten om water vast te houden. Ook is er een goede structuur waarin bedrijven, boeren en burgerorganisaties de weg weten te vinden naar het waterschap en gemeenten wanneer zij een kans zien om bij te dragen aan een van de wateropgaven zoals het vasthouden van water, het verminderen van het watertekort in de zomer of de verbetering van de waterkwaliteit.

15

3.

Strategie korte termijn (2015)

Er is onderscheid gemaakt tussen het op orde krijgen van het watersysteem tot 2015 en het op orde houden op de langere termijn. In de volgende hoofdstukken is per thema (veiligheid, wateroverlast, watertekort, waterkwaliteit en beleving en recreatie) vooral uitgewerkt welke maatregelen nodig zijn om het systeem op orde te krijgen. Met de maatregelen willen we het volgende bereiken: o De zeedijk voldoet aan de veiligheidsnorm van 1/4000 j. o De boezemkaden voldoen aan de norm van 1/100 j. 1 2 o Inundatie komt in het landelijk gebied niet vaker dan 1/75 j. , voor. 3 o Inundatie in stedelijk gebied komt niet vaker dan 1/100 j. voor. o Grondwateroverlastknelpunten zijn opgelost of zijn geaccepteerd. o Water op straat komt niet vaker dan eens per 2 jaar voor of het is geaccepteerd. o Optimale peilen voor reguliere omstandigheden. o Met de inrichting van de EHS zijn de verdroogde natuurgebieden hersteld. o De schade door droogte neemt de komende jaren niet toe of dat wordt geaccepteerd. o Een waterkwaliteit die voldoet aan de eisen van de KRW. o Er is inzicht in de hoeveelheden baggerspecie en de grootste knelpunten zijn opgelost. o Water dat bijdraagt aan de recreatie en beleving in het gebied. De strategie om tot maatregelen te komen, heeft bestaan uit de volgende stappen: 1. Eerst is geanalyseerd welke opgaven ingevuld kunnen worden door al geplande maatregelen. 2. Daarna is bekeken of de maatregelen meerdere doelen kunnen dienen, en bijvoorbeeld door enige aanpassing van de plannen een meerwaarde voor een andere opgave kan worden verkregen. 3. Vervolgens is onderzocht welke knelpunten nog overblijven. 4. Er is zoveel mogelijk geprobeerd de maatregelen te concretiseren en op tijd en geld te zetten. Dit is niet altijd gelukt, omdat vaak de knelpunten nog nader onderzocht moesten worden. 5. Steeds is getracht bij de oplossing van de maatregelen de wensen van de omgeving mee te nemen. 6. Tevens is bekeken of gedragsveranderende maatregelen (communicatiemiddelen of afspraken) ingezet konden worden. Deze strategie heeft geleid tot de bewustwording dat door uitvoering van de al geplande maatregelen een groot deel van de doelen tot 2015 gehaald kunnen worden. Met name de inrichting van de Ecologische Hoofdstructuur draagt bij aan het behalen van meerdere doelen. Bij een volledige uitvoering van de EHS wordt de verdroging opgelost, wordt veel water bovenstrooms van de boezem vastgehouden en kan de Ruiten Aa een hoog ecologische ambitieniveau bereiken. Doordat de financiën nog niet geheel rond zijn, is het nog wel de vraag in welk jaar de EHS geheel gereed kan komen.

1

De definitieve norm moet nog door provincie Groningen worden vastgesteld.

2

De voorlopige landelijke normen zijn 1/25 j. voor akkerbouw en 1/50 j. voor intensieve akkerbouw. Het

waterschap heeft de plicht om in ieder geval de knelpunten volgens de landelijke normen op te lossen (zorgplicht). Daarnaast heeft het bestuur in maart 2006 vastgesteld dat zij waar mogelijk het systeem op orde brengt tot een norm van 1/75 j (inspanningsplicht). 3

Zie voetnoot 1.

16

Aanvullende maatregelen moeten worden genomen voor : o Inundatie-knelpunten (zie hoofdstuk 5); o Water op straat (zie hoofdstuk 5); o Grondwateroverlast (zie hoofdstuk 5); o Regulier peilbeheer (zie hoofdstuk 5); o Waterbodems (zie hoofdstuk 7); In de volgende hoofdstukken worden per thema de benodigde aanvullende maatregelen verder uitgewerkt. In de tekst en de bijlagen 13 tot en met 17 zijn deze maatregelen verder uitgewerkt en genummerd weergegeven. Van de opgenomen maatregelen in dit waterplan is uiteindelijk een top tien samengesteld van maatregelen die de komende jaren met hoge prioriteit worden uitgevoerd. Hieronder staat deze top tien van maatregelen weergegeven. Deze maatregelen zijn verder uitgewerkt in ‘worksheets’ welke zijn opgenomen in bijlage 12. Top tien maatregelen Regionaal Waterplan Westerwolde (in willekeurige volgorde) 1. Optimale uitvoering Ecologische Hoofdstructuur Westerwolde 2. Opstellen plan van aanpak inundatie-knelpunten 3. Communicatie ten behoeve van verbeteren samenwerking en bewustwording 4. Verbetering klachtenafhandeling 5. Analyse grondwateroverlast en opstellen plan van aanpak knelpunten grondwateroverlast 6. Analyse baggerknelpunten in lokale en regionale wateren en aanwijzen doorgangsdepots 7. Kansen benutten voor het vasthouden van water op de lange termijn (2050) 8. Aanpassen Gemeentelijke Rioleringsplannen en discussie acceptatie water op straat 9. Oplossen knelpunten regulier peilbeheer en discussie acceptatie ander peilbeheer 10. Invullen stedelijke wateropgave

fietspad langs het Veendiep

17

4.

Veiligheid

Onder veiligheid verstaan we bescherming van het achterland tegen overstroming vanuit zee. In de gemeente Reiderland ligt ca 9,5 km. zeedijk langs de Dollard (kaart 5). Op orde krijgen voor 2015 Op basis van de huidige norm voor overstromingsfrequentie (1/4000 j.) en normen voor de sterkte van de dijk is geconstateerd dat de zeedijk momenteel op orde is en tot 2015 op orde blijft. Op orde houden na 2015 Omdat de zeespiegel stijgt, zal op termijn het veiligheidsniveau afnemen. Berekeningen naar het effect van zeespiegelrijzing (25 cm tot 2050) geven aan dat op basis van de huidige normen de zeedijk tot 2050 op orde blijft. Het is wel mogelijk dat over een aantal jaren strengere normen worden vastgesteld, zodat dan een nieuwe toetsing zal moeten plaatsvinden. De zeedijk zal regelmatig opnieuw worden getoetst (eerstvolgende keer in 2009). Op de lange termijn (na 2050) kan een dijkverhoging noodzakelijk worden. In het RBW is opgenomen dat ruimte moet worden gereserveerd voor een eventuele ophoging van de dijken. Over de breedte van de te reserveren strook wordt nog overlegd, deze is nu maximaal 5 m. Deze breedte wordt vastgelegd in een waterkeringsparagraaf hetgeen een uitwerking is van het POP. Een voorlopig besluit hierover volgt in de tweede helft van 2006, waarna het definitieve besluit in december 2006 zal volgen. In het EU-project ‘Comcoast’ worden proeven uitgevoerd met alternatieve oplossingen voor dijkverhoging, zoals overslagdijken. Eind 2007 zijn de resultaten van dit project bekend, welke eventueel kunnen leiden tot andere maatregelen. Conclusie o Zeedijk is momenteel op orde. o Volgens de huidige normen blijft de zeedijk tenminste op orde tot 2050. o Er zijn voorlopig geen maatregelen nodig. Acties & maatregelen 4.1 Vaststellen breedte vrijwaringsstrook zeedijk 4.2 Vrijwaringstrook vastleggen in de legger 4.3 Nieuwe toetsing (met nieuwe normen) 4.4. Implementatie resultaten van EU project –Comcoast

2008 2008 2009 2008

18

5.

Wateroverlast

5.1

Regionale wateropgave

5.1.1 Overstroming vanuit de boezem Westerwolde maakt deel uit van de Eemskanaal-Dollardboezem, welke bestaat uit een stelsel van grote kanalen dat een verzamelbak vormt voor al het water uit de regio. In Westerwolde wordt door kanalisatie van de beken de regen snel afgevoerd van de hoger gelegen zandgronden naar de lager gelegen boezem. Vanuit dit boezemsysteem wordt geloosd op de Dollard bij Nieuwe Statenzijl en bij extreme situaties ook via de Eemskanaalboezem bij Delfzijl. Op orde krijgen van de boezem in 2015 Onder de extreme omstandigheden van het najaar van 1998 (veel neerslag en opstuwing van de zee) kon de boezem het water niet tijdig lozen op de Dollard en werd op een aantal plaatsen de kade doorgestoken om stedelijk gebied te beschermen. De opvangcapaciteit van de boezem bleek te klein te zijn en op diverse plaatsen werden knelpunten in de kaden geconstateerd. Om de boezem op orde te krijgen zijn maatregelen in gang gezet, welke bestaan uit het op hoogte en sterkte brengen van de boezemkaden en het inrichten van grootschalige (nood)bergingsgebieden. Met deze maatregelen zal de boezem volgens de nu geldende normen in 2015 op orde zijn. Hierbij is rekening gehouden met de verwachte bodemdaling door gaswinning tot 2010. Conclusie o De boezem is nu niet op orde, maar door al geplande maatregelen zal de boezem in 2015 op orde zijn. De veiligheidsnorm van 1/100 j. wordt dan gehaald. Acties en maatregelen (al gepland, kaart 6) 4 Inrichting van grootschalige (nood)bergingsgebieden 3 Weddermeeden (berging) 2.800.000 m 3 5.1 Blauwestad (berging) 4.000.000 m 3 5.2 Binnen Aa + Hamdijk (berging) 800.000 m 3 5.3 Ulsderpolder (noodberging) 7.600.000 m 3 5.4 Kuurbos (noodberging) 1.700.000 m 3 5.5 Bovenlanden (noodberging) 900.000 m

uitgevoerd 2005-2010 2005-2010 2008 2015 2010-2015

Uitvoering van Masterplan kaden (op hoogte en sterkte brengen van boezemkaden) Hongerige Wolf 1,7 km kade 5.6 Nieuweschans 1,7 km kade 5.7 B.L. Tijdenskanaal 12,5 km kade 5.8 Westerwoldse Aa 11,2 km kade

uitgevoerd 2006-2007 2008-2010 2012-2014

Bij de bergingsgebieden Binnen Aa en de Blauwestad wordt ook bijgedragen aan herstel van natuurgebieden en versterking van de recreatie. Bij de kadeverbetering langs de Westerwoldse Aa worden in de (robuuste) ecologische verbindingszone Blauwestad-Westerwoldse Aa-Brualer Schloot natuurvriendelijke oevers aangelegd.

4

Bij de bergingsgebieden wordt onderscheid gemaakt naar noodberging (inzet gemiddeld 1/100 j. of minder) en

reguliere berging (inzet vaker dan gemiddeld 1/100 j.).

19

Op orde houden van de boezem na 2015 Door de klimaatverandering zal de neerslag toenemen en de zeespiegel stijgen, waardoor het overstromingsrisico van de boezem langzaam zal toenemen. Om de boezem op orde te houden, is in het RBW aangegeven dat gezocht moet worden naar maatregelen bovenstrooms van de boezem waarmee de extra neerslag (10% extra tot 2050) langer wordt vastgehouden. Er is berekend dat in 3 Westerwolde ca. 6 miljoen m water moet worden vastgehouden om de boezem tot 2050 op orde te houden. Momenteel wordt in Westerwolde langs de Ruiten Aa de EHS ingericht. Hierdoor gaat de beek weer meanderen en kan zij buiten haar oevers treden. Er is berekend dat met de al geplande 3 inrichting van de EHS rond de Ruiten Aa al 3 miljoen m water kan worden opgevangen, zodat bij uitvoering van de EHS Westerwolde de boezem tot ca. 2025 op orde zal blijven. Daarnaast zijn in Westerwolde de zones Blauwestad-Westerwoldse Aa-Brualer Schloot en Blauwestad-Westerwoldse Aa-Binnen Aa als robuuste verbindingszones aangegeven. Bij uitvoering van deze projecten zijn er mogelijkheden om op de lange termijn water vast te houden. De mogelijke 3 bijdrage van een robuust verbindingszone is door het waterschap geschat op 10.000 m per vierkante kilometer ingerichte robuuste verbindingszone, uitgaande van een peilstijging van 10 mm. De inrichting en het oppervlakte van deze zones moet nog worden vastgesteld. Om toekomstige aanpassingen aan de boezemkaden te kunnen opvangen moet een strook grond langs de kaden worden gevrijwaard van bebouwing. Voor de boezemkades geldt een vrijwaringsstrook van 5 m aan beide zijden van de kade. Dit wordt in de ruimtelijke planvorming van de gemeenten Reiderland, Bellingwedde en de legger van het waterschap opgenomen. Ook doet het waterschap onderzoek naar de sterkte en veiligheid van de dijken en keringen. Dit gebeurt in het project ‘IJkdijk’, waar met sensoren in de dijk de sterkte en veiligheid worden gevolgd. Op de lange termijn kan de zeespiegelstijging ervoor zorgen dat er minder makkelijk vanuit de boezem op de Dollard kan worden geloosd. Vanaf 2008 zal weer naar de boezem worden gekeken om dergelijke effecten door te rekenen. Hierbij zal ook rekening worden gehouden met de bodemdaling op de langere termijn. Conclusie 3 o Tot 2050 moet 6 miljoen m water bovenstrooms van de boezem worden vastgehouden . 3 o In de EHS kan al 3 miljoen m water worden vastgehouden, zodat door al geplande maatregelen deze wateropgave tot 2025 is ingevuld. In dit waterplan worden concrete deelprojecten van de EHS aangegeven die bijdragen aan kleinschalige waterberging (zie tabel 2). Acties en maatregelen 5.9 Uitvoering EHS Westerwolde (zie tabel 2 en kaart 7) 5.10 Implementatie resultaten project ‘IJkdijk’

2007-2014 2008-2009

Tevens wordt water vastgehouden langs het Boelo Tijdenskanaal (28.000 m3).

5.1.2 Inundatie vanuit de kleinere watergangen Op orde krijgen in 2015 Voor inundatie vanuit kleinere watergangen zijn landelijke normen opgesteld, waarbij rekening wordt gehouden met de functie van het gebied. Deze normen zijn opgesteld op basis van kosten/batenanalyses waarbij de kosten van eventuele maatregelen zijn afgewogen tegen de schade die tijdelijke inundatie veroorzaakt. Voor grasland, akkerbouwland, intensieve akkerbouw/tuinbouw en stedelijk

20

gebied is landelijk als richtlijn een overstromingskans van respectievelijk 1/10 j., 1/25 j., 1/50 j. en 1/100 j. voorgesteld. Omdat in het beheersgebied van Hunze en Aa’s het systeem door de vele herinrichtingen zeer veilig is ingericht (gemiddelde norm 1/100-1/150 j.) zou volgens deze landelijk normen de situatie aanzienlijk mogen verslechteren. Het bestuur van het waterschap heeft daarom in maart 2006 besloten dat in haar beheersgebied voor het landelijk gebied een streefnorm van 1/75 j. zal worden aangehouden. De provincie moet in 2008/2009 de definitieve norm nog vaststellen. Tabel 2 Kleinschalige waterberging en verdroging EHS Westerwolde

Deelgebied

3

ha

M

Status

EHS Westerwolde – Wagon afgerangeerd

648

648.000

Uitgevoerd

EHS Westerwolde – Wagon 0

328

328.000

2007-2008


238

238.000

2007-2008


351

351.000

2007-2008


93

93.000

2008-2010


339

339.000

2009-2011


375

375.000

2010-2013


379

379.000

2011-2014


50

50.000

2012-2014

329.000

2007-2008

5

EHS Westerwolde – Wagon Runde Totaal EHS Westerwolde

329 3130

3.130.000

Ook met deze strengere norm voldoet in Westerwolde 99,5 % van het gebied aan de normen. Bij een norm van 1/75 j. voldoet in de huidige situatie 125 ha niet aan de norm (kaart 8). Het waterschap heeft de plicht om in ieder geval de knelpunten volgens de landelijke normen op te lossen (zorgplicht voor tenminste 25 ha voor 1/25 j. en 90 ha bij 1/50j wanneer overal wisselteelten mogelijk moeten zijn) en zal zich inzetten om ook de 1/75 knelpunten aan te pakken (inspanningsverplichting). Een kosten/ batenanalyse per knelpunt zal moeten uitwijzen of de streefnorm van het waterschap gehaald kan worden. De knelpunten kunnen deels met technische maatregelen binnen het regulier onderhoud worden opgelost en deels door samen met de omgeving naar andere oplossingen te zoeken. Eerst zal echter door veldanalyse en modelberekeningen een verfijning van de knelpunten moeten worden gemaakt om te bekijken hoe de knelpunten uitvallen ten opzichte van de rest van het peilgebied waar ze in vallen. Op orde houden tot 2050 Rekening houdend met de klimaatsverandering is berekend dat in 2050 ca. 250 ha niet voldoet aan de norm van 1/75. Nadat het systeem op orde is gebracht in 2015, zal dus nog voor ca. 125 ha extra een oplossing moeten worden gezocht. Bij deze berekening is rekening gehouden met bodemdaling door gaswinning en veenoxidatie. Op de lange termijn (tot 2050) kan de bodemdaling door veenoxidatie oplopen tot ca. 40 cm ten noordoosten van Beerta en ca. 20 cm in het gebied Hebrecht. Conclusie o Voor het op orde krijgen moeten ten minste 25 ha en maximaal 125 ha knelpunten worden opgelost. o Voor het op orde houden komen er nog ten minste 125 ha knelpunten bij. o Naar de toekomst moet rekening worden gehouden met veenoxidatie op lokale plaatsen.

5

Afgerangeerd= uitgevoerd. Zie uitvoeringsonderzoek EHS (DLG, 2006) voor een nadere toelichting op deze

deelprojecten.

21

Acties & maatregelen 5.11 Verificatie met modellen in het veld van alle knelpunten (incl. kosten/batenanalyse/oplossingsrichtingen/plan van aanpak) 5.12 Oplossen knelpunten 1/25 j 5.13 Oplossen van knelpunten 1/50 j 5.14 Oplossen van knelpunten 1/75 j 5.15 Vaststellen van de definitieve norm door provincie

2006/2007 2008 2008/2009 2008/2011 2008/2009

5.1.3 Reguliere wateropgave De voorgaande paragrafen betroffen vooral het op orde krijgen van het systeem onder extreme omstandigheden. Ook onder gemiddelde jaarlijks voorkomende omstandigheden zal het effect van klimaatverandering merkbaar zijn en moet het systeem op orde zijn. Op orde krijgen tot 2015 Het huidige peilbeheer binnen Westerwolde is afgestemd op de functies landbouw, stedelijk gebied, natuur en in enkele gevallen op scheepvaart en recreatie. Met behulp van kunstwerken zoals stuwen, gemalen en sluizen wordt het peilbeheer verzorgd voor afzonderlijke peilgebieden, die in Westerwolde in omvang variëren van ca. 50-500 ha. Per peilvak wordt een belangenafweging gemaakt tussen de hoger en lager gelegen delen in het peilgebied en tussen de functies onderling. Bij deze belangenafweging kan veelal niet worden voorkomen dat in de lage delen van een peilgebied natschade optreedt, omdat anders de hoge delen van het peilvak of andere functies in het peilvak te droog worden. Op basis van klachten en op initiatief van het waterschap worden van tijd tot tijd maatregelen genomen om de peilen aan te passen. In de huidige situatie zijn op basis van klachten een aantal knelpunten geconstateerd: heemsloten in Musselkanaal, Laudermarke, Rhederveld/Buiskoolweg (Bellingwedde), stuw Vriescheloo en het gebied bij gemaal de Poale (kaart 8). De knelpunten bij de Poale zijn al opgelost. De andere knelpunten worden in 2006-2009 opgelost De optimalisatie van het peilbeheer en de controle van de peilen is een reguliere taak van het waterschap en zal regelmatig om extra maatregelen vragen. Op orde houden na 2015 Door de klimaatsverandering worden naar verwachting de schommelingen in de grondwaterstanden en de waterstanden groter. De waterstand in sloten kan in nattere situaties, die gemiddeld eens per jaar optreden, een aantal centimeters hoger worden. Met name een grotere fluctuatie van de grondwaterstand zal het gevolg zijn. Hierdoor zullen bestaande natte plekken tijdelijk nog natter kunnen worden. In veel gevallen betreft dit de 10% laagste delen per peilgebied. In de praktijk zal in reguliere omstandigheden de klimaatsverandering zoals voorspeld voor het peil in de watergangen, nauwelijks merkbaar zijn. Wel is het daarbij noodzakelijk dat de waterhuishoudkundige structuur in de toekomst goed blijft functioneren. Daarnaast zal met name bij Beerta en bij Hebrecht rekening gehouden moeten worden met bodemdaling door veenoxidatie (kaart 8). De komende jaren zullen enkele GGOR (Gewenst Grond- en Oppervlaktewaterregime) -peilbesluiten worden voorbereid en vastgesteld, waarin rekening wordt gehouden met de klimatologische veranderingen. Met modelberekeningen worden de effecten van meer neerslag, maar ook meer droogte in beeld gebracht voor het oppervlaktewater en grondwater. Waar nodig kunnen in het peilbesluit peilaanpassingen en maatregelen worden voorgesteld waarmee de negatieve effecten van klimaatsverandering onder reguliere omstandigheden worden aangepakt. Er zal ook worden geprobeerd om een discussie op gang te brengen over eventuele acceptatie van de veranderingen als gevolg van klimaatswijziging omdat dit mogelijk dure maatregelen kan voorkomen

22

Conclusie o In de huidige situatie komen enkele knelpunten voor. o Door de klimaatsverandering zullen de peilfluctuaties toenemen. o GGOR-peilbesluiten kunnen worden gebruikt om de knelpunten te analyseren en op te lossen. Acties & maatregelen 5.16 Oplossen knelpunt Laudermarke 5.17 Oplossen knelpunt stuw Vriescheloo 5.18 Oplossen knelpunt Rhederveld/Buiskoolweg 5.19 Oplossen knelpunt heemsloten Musselkanaal 5.20 Reserveren jaarlijks budget voor aanpassen peilen 5.21 Vaststellen GGOR-peilbesluiten (incl. effect veenoxidatie) 5.22 Discussie over acceptatie niet optimale situatie

5.2

2007 2007 2007-2008 2007-2009 vanaf 2006 vanaf 2006 2007

Stedelijke wateropgave

De stedelijke wateropgave bestaat uit drie onderdelen, namelijk: o Wateroverlast vanuit het oppervlaktewater (toetsing aan de NBW-inundatienorm van 1/100j. in stedelijke gebied en water vasthouden om niet af te wentelen); o Water op straat; o Grondwateroverlast.

5.2.1 Wateroverlast vanuit het oppervlaktewater Op orde krijgen tot 2015 Er is een toetsing voor het stedelijk gebied uitgevoerd voor het hele watersysteem. Bij deze analyse zijn knelpunten in Nieuweschans en bij de heemsloten van Musselkanaal (kaart 9, 16-19) naar boven gekomen. De knelpunten in Nieuweschans worden opgelost door de uitvoering van het Waterbeheersingsplan van Nieuweschans. De problemen met de heemsloten (slechte afwatering door achterstallig onderhoud) staan op de planning van het waterschap om op te lossen in 2007-2009. Op orde houden tot 2050 In het RBW is afgesproken dat de extra waterafvoer die is te verwachten door de klimaatverandering niet mag worden afgewenteld. Ook in stedelijk gebied geldt dat het eigen water moet worden vastgehouden. In paragraaf 5.1.1 is de wateropgave voor water vasthouden voor het hele watersysteem aangegeven. Hier gaat het om de wateropgave voor het stedelijk gebied. Voor de grotere, meer stedelijke kernen is een aparte berekening gemaakt, waarbij rekening is gehouden met het percentage verhard oppervlak. Hoe groter het areaal verhard oppervlak des te groter is ook de opgave om water vast te houden. De extra berekening is uitgevoerd voor Stadskanaal, Ter Apel, Blijham en Nieuweschans. De resultaten van deze berekening staan in onderstaande tabel 3. De gemiddelde rekenfactor die uit deze gedetailleerde berekeningen is gekomen, is daarna toegepast op de overige kleinere kernen. Dit zijn kernen met veel lintbebouwing waar de opgave gering is.

23

Tabel 3 Stedelijke wateropgave Westerwolde

Kern Blijham Stadskanaal Ter Apel Nieuweschans

Opp. stedelijk gebied in ha 125 815 315 70

Opgave in m 4.500 25.000 8.400 4.340

3

Opgave in ha

6

0.9 5 1.7 0.86

Voor Stadskanaal kan een deel van de opgave ingevuld worden door het opvullen van ruimte binnen de toegestane peilen. Er moet nog een plan van aanpak worden gemaakt voor de invulling van de resterende opgave. In het stedelijk gebied van Ter Apel is in de huidige situatie al een behoorlijk areaal open water aanwezig (bijv. o.a. Moekesgat). Er zal een nadere analyse worden uitgevoerd naar de benutting van het bestaande areaal open water voor de wateropgave 2050. Ook voor Blijham en Nieuweschans zal een nadere analyse worden uitgevoerd. In Nieuweschans kan aansluiting worden gezocht bij de uitvoering van het Waterbeheersingsplan. Een toelichting op de berekeningen is opgenomen in bijlage 4. Voor de overige kernen is de wateropgave opgenomen in bijlage 5. Zoals reeds is aangegeven, zijn de meeste kernen landelijk van aard (lintbebouwing, weinig stedelijk gebied). De totale hoeveelheid 3 extra water die moet worden geborgen in de overige kernen (19.000 m ) is in verhouding tot de 3 landelijke opgave (6 miljoen m ) zo gering dat deze niet als verplichte opgave in het waterplan wordt opgenomen. Dit in tegenstelling tot de opgaven uit bovenstaande tabel 3. Daarnaast wordt de totale wateropgave voor Westerwolde al voor de helft ingevuld door de realisatie van de EHS (zie paragraaf 5.1.1). Alle gemeenten hebben echter wel de verantwoordelijkheid om kansen te benutten om in hun stedelijke gebied water vast te houden. Bij nieuwbouwprojecten dient vanaf het begin voldoende open water te worden ingepland. Ook in herstructureringsprojecten moet naar berging worden gezocht. Omdat de komende jaren in het watersysteem Westerwolde in het landelijk gebied al veel water wordt vastgehouden in de EHS (die met name in de gemeenten Vlagtwedde en Bellingwedde ligt) wordt soepel omgegaan met het bestaand stedelijk gebied en wordt van de gemeenten niet verwacht dat ze dure maatregelen gaan nemen in bestaand stedelijk gebied. De tabel in bijlage 5 kan als richtinggevend worden beschouwd voor de gemeenten bij het creëren van (extra) open water bij bouwplannen. Daarnaast kunnen ook bepaalde recreatieprojecten bijdragen aan het vasthouden van water bovenstrooms. Conclusie o In Nieuweschans en in Musselkanaal voldoen een aantal plekken niet aan de 1/100 inundatienorm, op deze plaatsen moeten maatregelen worden genomen. o In de toekomst worden geen extra knelpunten verwacht. o Voor vier stedelijke kernen is er een verplichte wateropgave tot 2050, voor de overige kernen is er een indicatieve wateropgave tot 2050. o Kansen bij nieuwbouw-, herstructurerings- en recreatieprojecten moeten worden benut (bijlage 3).

6

Bij een waterschijf van 0,5 meter.

24

Acties & maatregelen 5.23 Uitvoering Waterbeheersingsplan Nieuweschans door gemeente Reiderland 5.24 Alle gemeenten: afkoppelen en kleinschalige berging bij nieuwbouw en herstructurering in (zie bijlage 3 voor een lijst met potentiële projecten) 5.25 Gemeente Vlagtwedde: PvA stedelijke wateropgave Ter Apel kern 5.26 Gemeente Stadskanaal: PvA stedelijke wateropgave Stadskanaal kern 5.27 Gemeente Bellingwedde: PvA stedelijke wateropgave Blijham 5.28 Gemeente Reiderland: invullen stedelijke wateropgave Nieuweschans.

2006-2007 vanaf 2006 2008 2008 2008 2008

5.2.2 Wateroverlast vanuit de riolering = Water op straat Bij extreme neerslag kan het rioleringssysteem van de gemeente het water soms niet snel genoeg afvoeren. Het water kan vanuit het riool en/of de watergangen op straat terecht komen of het kan niet snel genoeg het riool in stromen. Oorzaken hiervan kunnen zijn: een te krap bemeten rioleringsstelsel, technische mankementen aan het rioleringsstelsel of een te klein ontvangend watersysteem. Op orde krijgen tot 2015 Uit klachtenanalyses is gebleken dat momenteel nergens in Westerwolde water op straat meer een knelpunt vormt, omdat daar waar knelpunten waren maatregelen zijn genomen.. In het kader van het waterplan is onderzocht of de aansluiting van de overstorten op het watersysteem in de huidige en de toekomstige situatie tot problemen leidt. Dit bleek niet het geval te zijn. Wel moeten op enkele plaatsen terugslagkleppen geplaatst worden. Bij dit onderzoek is het rioleringssysteem getoetst op drie soorten buien, namelijk T=2 (ontwerpbui; 19,8 mm/60 min), T=10 (35,7 mm/45 min) en T=100 (154 mm/10 dgn). Tekstbox 1 Stedelijke wateropgave uit het RBW

Stedelijke wateropgave uit het RBW In het RBW is een tabel opgenomen waarin de stedelijke wateropgave is gebaseerd op het kunnen opvangen van een extreme zomerbui van 60 mm/60 min. De stedelijke wateropgave is vooral gekoppeld aan de capaciteit van rioleringssystemen. Rioleringssystemen zijn echter niet berekend op dergelijke extreme situaties (ze zijn gedimensioneerd op een maximumbui van 19,8 mm/60 min). Voor de stedelijke wateropgave wordt daarom niet de RBW opgave gehanteerd, maar wordt overeenkomstig de regionale opgave uitgegaan van 10% extra neerslag bovenop de huidige situatie. In toekomstige rioleringsplannen moet daarom rekening worden gehouden met een bui van maximaal 22 mm/60 min. In de toekomst kan incidenteel water op straat niet worden voorkomen. De kans op water op straat kan afnemen door regenwater van het riool af te koppelen, hetgeen binnen Westerwolde al op verschillende plaatsen is gebeurd (bijlage 6). Door het project Westerwolde Schoon! is met name in Vlagtwedde en Stadskanaal al in een groot deel van de kernen het regenwater afgekoppeld van het riool. In Bellingwedde is nog vrijwel nergens afgekoppeld, omdat daar relatief weinig open water is en afkoppelen daarom zeer duur is. Tevens doen zich hier weinig kansen zoals herstructurering, wegverbetering, etc. In Reiderland is een speciaal putjessysteem ingericht waarbij wegen en parkeerterreinen 100% zijn afgekoppeld. In alle kernen, behalve Beerta, zijn woningen niet afgekoppeld. In Beerta zullen woningen de komende jaren worden afgekoppeld. Voor toekomstige herstructurerings- of nieuwbouwprojecten wordt gestreefd naar afkoppeling (zie bijlage 3 en kaart 16-19). Ook voor de gemeente Bellingwedde geldt dat bij iedere nieuwe ontwikkeling moet worden bekeken of er kansen zijn voor afkoppeling.

25

Op orde houden na 2015 Door de klimaatsverandering neemt de kans op heftige buien en daardoor water op straat toe. Om het systeem op orde te houden moeten maatregelen worden genomen. Daarom zal in de toekomst nog meer moeten worden afgekoppeld (streven is bij nieuwbouw vrijwel alles afkoppelen, bij herstructureringen 60%). Bij nieuwe Gemeentelijke Rioleringsplannen (GRP) moet rekening gehouden worden met een neerslagtoename van 10% tot 2050. Richtlijn is dat in ieder geval deze 10% extra neerslag additioneel wordt afgekoppeld bovenop de bestaande afkoppelcriteria. Voor de lange termijn is het noodzakelijk dat gemeenten gaan bepalen welke mate van water op straat zij acceptabel vinden en op welke manier dit kan. Afkoppelen, het creëren van open water en berging, infiltratievoorzieningen, etc. zijn allemaal dure technische maatregelen om de verwachte extra neerslag te kunnen opvangen. In stedelijk gebied ligt echter een groot potentieel aan tijdelijk bergingsgebied, namelijk straten, bermen en groenstroken. Tussen stoepranden en in het groen is een behoorlijke oppervlakte bergingsgebied aanwezig. De oplossing voor het tijdelijk bergen van grote hoeveelheden neerslag in stedelijk gebied ligt in het bepalen van een strategie hoe om te gaan met deze bergingslocaties. Onderzoek zal plaatsvinden waar zich problemen voordoen en moeten uitwijzen hoe groot het potentieel van deze gebieden is. Op basis hiervan kan een strategie worden bepaald. Zeker is dat een bepaalde mate van acceptatie van water op straat of in bermen dure technische maatregelen kan voorkomen of kan doen uitstellen. Conclusie o In Westerwolde komt in de huidige situatie buiten de normen geen water op straat voor. o In de toekomst zal de kans op water op straat toenemen, waardoor afkoppelen gewenst is. o Voor de stedelijke wateropgave wordt niet de RBW opgave gehanteerd, maar wordt overeenkomstig de regionale opgave uitgegaan van 10% extra neerslag bovenop de huidige situatie. Acties & maatregelen 5.29 Extra afkoppelen bij nieuwe projecten (incl. KBA) 5.30 Terugslagkleppen plaatsen bij overstorten 5.31 Strategie/onderzoek over mate van acceptatie water op straat Aanpassen GRP´s (rekening houden met 10% meer neerslag): 5.32 Bellingwedde 5.33 Reiderland 5.34 Stadskanaal 5.35 Vlagtwedde

2006 2007 2007 2009 2006 2010 2007

vijver in Stadskanaal

26

5.2.3 Grondwateroverlast Op orde krijgen tot 2015 In de huidige situatie zijn in alle gemeenten klachten over grondwateroverlast bekend: o Bellingwedde: Blijham, Bellingwolde-noord en –zuid. o Vlagtwedde: Sellingen, Vlagtwedde, Harpel en Ter Apel. o Reiderland: Nieuweschans, Nieuw Beerta en Finsterwolde. o Stadskanaal: Gebied ten noorden van het Refaja-ziekenhuis De grondwateroverlast (kaart 9, 16-19) is gelokaliseerd op basis van klachtenanalyses en praktijkkennis bij de gemeenten en het waterschap. Voor een aantal locaties zijn reeds maatregelen getroffen. Dit geldt voor Sellingen (waterhuishouding aangepast na dempen van sloot) en Vlagtwedde (achterstallig onderhoud, water onder de weg door leiden). Voordat aanvullende maatregelen genomen kunnen worden, moet nog een analyse van de oorzaken plaatsvinden en een plan van aanpak worden opgesteld. In dit plan dient ook de verantwoordelijkheidsverdeling tussen burger, gemeente en waterschap te worden meegenomen. De analyse van de knelpunten moet medio 2007 gereed zijn, zodat eind 2007 een overzicht gereed is van de benodigde maatregelen. Grondwateroverlast kan veelal door middel van technische maatregelen zoals drainage en grondverbeteringswerken worden opgelost. De technische maatregelen moeten door diverse partijen worden uitgevoerd: grondeigenaren zijn zelf verantwoordelijk voor ontwatering (drainage) van de tuinen, de gemeente is verantwoordelijk voor de afvoer van drainagewater naar ontvangende sloten en het waterschap is verantwoordelijk voor afwatering van het slootwater (conform Notitie grondwateroverlast van de VNG/UvW, zie bijlage 7). De grondeigenaren moeten via communicatiemiddelen van hun verantwoordelijkheden op de hoogte worden gesteld. Op orde houden na 2015 Door de klimaatsverandering zullen de grondwaterstanden sterker gaan fluctueren. Hoge grondwaterstanden kunnen vaker voorkomen. Om de systemen op orde te houden, zal bij het oplossen van de knelpunten hier al rekening mee gehouden moeten worden. Bij nieuw aan te leggen wijken of bedrijventerreinen moet gebruik gemaakt worden van de waterkansenkaarten (zie bijlage 8), opdat bij de locatiekeuze en de bouwwijze rekening kan worden gehouden met de verwachte grondwaterstanden. Conclusie o In alle gemeenten komen knelpunten van grondwateroverlast voor. De waterkansenkaart geeft inzicht in de geschiktheid van uitbreidingslocaties. Acties & maatregelen 5.36 Waterkansenkaarten gebruiken bij nieuwe projecten 5.37 Communicatiemiddel maken en inzetten over verantwoordelijkheden 5.38 Gezamenlijke analyse van ordegrootte en oorzaak van de klachten en aanduiding verantwoordelijkheden 5.39 Opstellen van plan van aanpak voor oplossen grondwateroverlast 5.40 Uitvoering van voorgestelde maatregelen

vanaf 2006 2007 2007 2007 2008-2010

27

6.

Watertekort

6.1

Verdroging

Op orde krijgen voor 2015 In Westerwolde is momenteel ruim 3100 ha natuurgebied geheel of gedeeltelijk verdroogd (kaart 10). Dit areaal is bepaald op basis van een analyse van de gegevens van de provincie Groningen uit 2004 door het Verdrogingsforum. Verdroogde natuurgebieden hebben een te lage grondwaterstand voor de gebiedsspecifieke natuurfunctie, hetgeen vaak is veroorzaakt doordat zowel de aan- en afvoer van water zijn afgestemd op de landbouwfunctie. Daarnaast vindt bij Sellingen grondwateronttrekking ten behoeve van drinkwater plaats. Een groot deel van de verdroogde gebieden valt binnen de EHS Westerwolde (de Ruiten Aa en Bourtange (2720 ha)), daarnaast betreft het een terrein onder Beerta: de Zuidoosthoek bij de Blauwestad. Dit gebied is ca. 380 ha groot. Over de bestrijding van verdroging zijn bestuurlijke afspraken gemaakt in POP Groningen. Volgens deze afspraken dient in 2018 100% van het verdroogde areaal hydrologisch te zijn hersteld. In Westerwolde gebeurt dit vooral door uitvoering van de EHS. De financiering voor de uitvoering van de EHS is nog niet volledig rond. Het waterschap heeft haar bijdrage al geregeld en toegezegd. Op orde houden tot 2050 Door de toename van de verdamping kan op de lange termijn de verdroging weer toenemen. Om de net herstelde gebieden op de lange termijn op orde te houden is blijvende aandacht voor de natuurfunctie nodig in de GGOR-peilbesluiten. Bij nieuw in te richten natuurgebieden dient het waterbeheer op de klimaatsverandering te worden afgestemd zodat niet over een aantal jaren weer problemen met verdroging ontstaan. Verder dient zoveel mogelijk gebiedseigen water te worden vastgehouden om natuurfuncties zo goed mogelijk tot hun recht te laten komen. Gemeenten dienen verder bij planvorming in het buitengebied rekening te houden met natuurgebieden en eventueel compenserende maatregelen te treffen. Uit het oogpunt van duurzaamheid is volgens het waterschap de onttrekking op een plaats met waterafhankelijke natuur ongewenst. Een onderzoek naar het effect van de grondwateronttrekking op de verdroging en de natuurwaarde van de gebieden heeft beperkt effect aangetoond. Het waterschap wil samen met het waterbedrijf nog aanvullend onderzoek doen naar de kosten en baten van een eventuele alternatieve plaats voor drinkwateronttrekking. Conclusie o In Westerwolde is 3100 ha verdroogd gebied en dat moet volgens afspraak voor 2018 zijn hersteld. Acties & maatregelen 7 6.1 Uitvoering van de EHS (voor de deelprojecten zie tabel 2 ). 6.2 Kosten/batenanalyse alternatieven drinkwateronttrekking bij Sellingen

2007-2014 2008

Aandachtspunten lange termijn o Natuur meenemen in termen van berging in GGOR-peilbesluiten. o Waterbeheer afstemmen op natuurfunctie. o Gemeente bij bestemmingsplannen rekening houden met natuurgebieden en compenserende maatregelen. o Vasthouden gebiedseigen water.

7

Het verdroogde areaal in de EHS (ca 2720 ha) komt niet geheel overeen met het areaal waterberging (3130 ha).

Dit komt doordat bepaalde projecten niet bijdragen aan de verdrogingsbestrijding.

28

6.2

Droogte(schade)

Op orde krijgen in 2015 3 In een gemiddelde zomer wordt ca. 30 miljoen m gebiedsvreemd water aangevoerd vanuit het IJsselmeer om aan de watervraag van het gebied te voldoen. Het aangevoerde water wordt gebruikt voor het op orde houden van het peil, voor bedrijfsvoering van de AVEBE en Kappa Triton, voor droogtebestrijding in de landbouw, voor het watervoerend houden van de Ruiten Aa en voor verziltingsbestrijding. Er zijn afspraken met Rijkswaterstaat over het maximaal te onttrekken debiet uit het IJsselmeer. Tot nu toe wordt dit maximum niet gehaald, maar het wordt steeds kritischer. De wateraanvoer is in 2005 geoptimaliseerd door automatisering van een groot aantal stuwen. Bewustwording bij de mensen dat water schaars is in de zomer kan een bijdrage leveren aan het verlagen van het waterverbruik. Daarnaast kan verziltingsbestrijding mogelijk beperkt worden door alleen op afroep door te spoelen. Op orde houden tot 2050 Bij de huidige afspraken over de maximale wateraanvoer zal door toenemende verdamping de waterbehoefte toenemen. De toenemende verdamping kan veel schade veroorzaken aan landbouwgewassen. Daarnaast zal de onttrekking door de AVEBE toenemen, omdat het bedrijf bezig is om de grondwaterwinning te vervangen door oppervlaktewaterwinning. De schade zal het grootst zijn op zandgronden in de gemeente Vlagtwedde (zie kaart 11). Er is berekend dat in 2050 de 3 waterbehoefte van Westerwolde met 5 miljoen m zal toenemen. Bij waterschaarste wordt momenteel een zogenaamde verdringingsreeks toegepast (zie Beheersplan Waterschap Hunze en Aa´s), waarin onder andere is aangegeven dat onttrekking door industrie een hogere prioriteit heeft dan aanvoer voor beregening van de landbouw. Verziltingsbestrijding heeft al een lage prioriteit. Op de lange termijn zal moeten worden gekeken naar mogelijkheden om de waterbehoefte te verminderen. Momenteel loopt er een EU-project ‘No Regret’ waarin mogelijkheden worden bestudeerd om de waterbehoefte te verkleinen. Er wordt onder andere gekeken naar ander peilbeheer en beregening uit grondwater. Daarnaast wordt binnen het project ‘Samenwerken voor Water’ in 2007 een proef uitgevoerd met een aantal boeren in Westerwolde waarin bekeken wordt of detail waterbeheersing op perceelsniveau de waterbehoefte kan doen afnemen. De resultaten van beide studies komen in 2007 beschikbaar. Conclusie o Momenteel raakt alleen in droge jaren de wateraanvoer ontoereikend voor droogtebestrijding. o De situatie kan geoptimaliseerd worden. Acties & maatregelen 6.3 Communicatie over bewustwording van waterschaarste 6.4 Aanpassing verziltingsbestrijding (bijv. alleen op afroep) 6.5. Implementatie van resultaten uit de projecten ‘No Regret’ en ‘Samenwerken voor water’

2007 2007 2008

Aandachtspunten lange termijn o Onderzoek naar mogelijkheden van beregening uit grondwater. o Oplossing zoeken voor zoutlozing van de industrieën zodat minder verdunningswater nodig is. o Onderzoek naar minder droogtegevoelige teelten in landbouw.

29

7.

Waterkwaliteit

7.1

Europese Kaderrichtlijn Water (KRW)

De KRW richt zich op het behalen van een goede ecologische toestand. Voorwaarden voor het behalen van deze toestand zijn goede chemische omstandigheden en een goede inrichting van de waterlichamen. De KRW wordt een resultaatsverplichting ten opzichte van de afgesproken maatregelen. Tot nu geldt in het Nederlandse waterkwaliteitsbeleid een inspanningsverplichting. In de toekomst zal een rol zijn weggelegd voor de vergunningverlening en handhaving bij het waterschap om de gestelde maatregelen op tijd te halen en goed na te leven.

Waterlichamen in Westerwolde

30

In Westerwolde worden voor de Europese Kaderrichtlijn Water vier belangrijke waterlichamen onderscheiden: de Runde-Ruiten Aa-Westerwoldse Aa Zuid, Pagediep/Mussel Aa, Westerwoldse Aa Noord en het kanalensysteem Westerwolde. Veel integrale projecten zijn hier reeds in gang gezet, waaronder de EHS Westerwolde, inrichting Runde en Binnen Aa. Voor het waterlichaam Pagediep – Mussel Aa wordt voorgesteld nader onderzoek te doen naar de mogelijkheden van beek(dal)herstel in combinatie met waterberging; een mogelijke toekomstige kans. Afhankelijk van dit onderzoek kan de doelstelling van dit waterlichaam voor de kaderrichtlijn worden bijgesteld. Runde, Ruiten Aa en Westerwoldsche Aa zuid De Runde is beschreven in het waterplan Veenkoloniën. De Ruiten Aa valt binnen de Ecologische Hoofdstructuur, waar de komende jaren door de inrichting van de EHS zeer veel maatregelen zullen worden genomen. Diverse maatregelen binnen de inrichting van de EHS zullen leiden tot een verbetering van de ecologische toestand zoals het versmallen en het laten kronkelen van de Ruiten Aa, het verwijderen of verzachten van barrières voor visoptrek in de beek en het verbeteren van de oeverinrichting. De analyse geeft aan dat bij een optimale uitvoering van de EHS in de Ruiten Aa door de geplande maatregelen het maximale ecologische niveau wordt bereikt. Langs de Westerwoldsche Aa zuid van Wedde tot De Bult worden gedeeltelijk natuurvriendelijke oevers aangelegd.

Ruiten Aa Westerwoldse Aa Noord De Westerwoldse Aa Noord heeft de boezemfunctie en is ingericht als kanaal. Momenteel heeft dit water een vrij lage ecologische waarde vanwege de steile, harde oevers en de barrières voor visintrek. Het meest noordelijke traject zal ecologisch sterk verbeteren door de uitvoering van het project Binnen Aa. De aanleg van de Binnen Aa en Hamdijk behelst onder andere de aanleg van moeraszones en natuurvriendelijke oevers en verbetering van de mogelijkheden voor visintrek zijn opgenomen. Het tweede deel, van De Bult tot de Binnen Aa, is aangewezen als robuuste verbindingszone, waardoor na uitvoering daarvan (is echter nog niet ingepland) ook hier de ecologische waarde zal toenemen. Aanvullende maatregelen zijn onder andere aanpassen van de oevers en vismigratiemaatregelen en eventuele verdergaande afkoppeling en sanering van overstorten opgenomen.

31

Pagediep/Mussel Aa Het Pagediep/Mussel Aa is op dit moment vooral een slotensysteem gericht op de aan- en afvoerfunctie met een lage ecologische waarde. Momenteel staan voor deze waterlichamen geen extra maatregelen gepland in het huidige beleid. Om een hoger ecologische toestand te krijgen zullen veel inrichtingsmaatregelen moeten worden genomen, zoals aanpassing van de oevers, aanleg van vispassages en hermeandering.. Als mogelijke extra maatregelen voor een hoog ambitieniveau zijn ook genoemd verdere sanering overstorten en verdere afkoppeling. Er zal samen met de omgeving moeten worden aangegeven of dat gewenst is. De eerste consultatie van de omgeving in juni 2006 gaf de wens voor een laag ambitieniveau te zien, hoewel wel werd gesteld dat kosten effectiviteit eerst moet worden uitgewerkt evenals de relatie met andere opgaven zoals water vasthouden. In de tweede consultatie in 2007 is afgesproken dat er eerst nader onderzoek wordt uitgevoerd voordat er maatregelen worden getroffen.

Kanalen Westerwolde Omdat de kanalen vooral een scheepvaartfunctie en een water aan- en afvoerfunctie hebben, zouden aan de kanalen beperkte kwaliteitseisen gesteld kunnen worden. Onderscheid kan gemaakt worden tussen de diepe grote kanalen die vooral een scheepvaartfunctie hebben en de kleinere kanalen die wat minder intensief worden gebruikt. Maatregelen zijn onder andere de aanleg van natuurvriendelijke oevers en de verbetering van vismigratie.

Ruiten Aa kanaal In de factsheets van de vier waterlichamen worden de maatregelen en de afwegingen daarbij nader besproken. In de tabel op pagina zijn alle maatregelen samengevoegd. De maatregelen van de KRW zullen pas in 2009 worden vastgesteld.

32

7.2

Grondwater

Op orde krijgen tot 2015 Naast een goede kwaliteit van het oppervlaktewater, beoogt de KRW ook een goede kwaliteit van het grondwater. Voor de grondwaterkwaliteit wordt onderscheid gemaakt in vier onderdelen: grote grondwaterlichamen (overeenkomend met bodemtype), kleine grondwaterlichamen (vooral de waterontrekkingsgebieden), Vogel- en Habitatrichtlijngebieden (VHR-gebieden) en puntbronnen. Uit een eerste analyse blijkt dat: o In de grote grondwaterlichamen in Westerwolde op zand overschrijdingen van nitraat en bestrijdingsmiddelen voorkomen en in de zoute veen/kleigebieden overschrijding van chloride. Voor deze waterlichamen wordt verwacht dat huidige landelijke maatregelen voldoende zijn om de knelpunten op te lossen. o Van de twee waterwingebieden (kleine grondwaterlichamen) zijn van Vlagtwedde (nog) geen gegevens bekend en in Sellingen zijn lichte overschrijdingen voor ammonium, koper en nikkel geconstateerd. Hiervoor worden in het KRW-proces oplossingen uitgewerkt. o Met betrekking tot natuur/VHR-gebieden zijn in Westerwolde voor het enige VHR-gebied (Lieftingsbroek, 8 ha) al maatregelen gepland binnen de verdrogingsbestrijding. o Een laatste bedreiging voor het grondwater zijn puntverontreinigingen. Hiervoor moet het ambitieniveau nog worden vastgesteld. Het laagste niveau is alleen aanpak van puntbronnen in natuurbeschermingsgebieden en waterwingebieden (huidig beleid). Het hoogste niveau ambitie is saneren van alle puntbronnen (niet haalbaar). Op orde houden na 2015 Afhankelijk van de te kiezen ambities zal het doel voor de lange termijn worden opgesteld. Dit gebeurt in de periode 2007-2009. Conclusies o Maatregelen voor de grondwaterlichamen worden pas in 2009 vastgesteld. o Voor de grote grondwaterlichamen worden geen extra maatregelen voorgesteld, huidig beleid voldoet. o Voor de waterwingebieden zullen afhankelijk van het nog te kiezen ambitieniveau mogelijk nog extra maatregelen genomen moeten worden. o In het VHR-gebied Lieftingsbroek zijn geen knelpunten. o Het ambitieniveau van de aanpak van puntverontreinigingen moet nog worden vastgesteld. Acties & maatregelen 7.14 Vaststellen ambitieniveaus voor kleine grondwaterlichamen en puntbronnen 7.15 Vaststellen maatregelen voor grondwater in het KRW-proces.

7.3

2007-2008 2009

Stedelijk water

Op orde krijgen tot 2015 Voor dit waterplan zijn alle wateren in het stedelijk gebied onderzocht op eventuele knelpunten. In reguliere monitorprogramma’s van het waterschap worden kleine stedelijke wateren nauwelijks meegenomen. Om toch wat te kunnen zeggen over de kwaliteit van stedelijke wateren is een grove scan gemaakt van de toestand van de wateren waarbij de beoordeling werd gerelateerd aan een indeling in een van de volgende vier categorieën: natuurwater, woonwater, sierwater en cultuurwater.

33

Van de 12 onderzochte wateren in Bellingwedde voldoet slechts één water niet aan de functie. Een sloot aan de Parklaan in Bellingwedde voldoet door de harde oeverbeschoeiing niet aan het streefbeeld natuurwater (kaart 16). o Van de 13 onderzochte wateren in Reiderland zijn er 5 wateren waarvoor maatregelen nodig zijn. In 3 vijvers is teveel slib aanwezig, één vijver was troebel door een grote aanwezigheid van bodemwoelende karpers en in een andere vijver belemmerde de onnatuurlijke oever de natuurfunctie van het water (kaart 17). o In Stadskanaal voldoen 6 van de 19 onderzochte wateren niet aan het streefbeeld. In al deze wateren vormt de te grote hoeveelheid slib het probleem (kaart 18). o In Vlagtwedde was in de helft van de 12 onderzochte wateren een knelpunt. Ook hier vormt de hoeveelheid slib het probleem. Daarnaast was in veel stedelijke wateren een overmaat aan zwerfvuil aanwezig. Deze knelpunten moeten worden opgelost (kaart 19). Uit de uitgevoerde klachtenanalyse bij de gemeenten en het waterschap is gebleken dat er lokaal klachten zijn met betrekking tot de waterkwaliteit. Er zijn nog enkele overstorten die lozen op een te kleine watergang waardoor stank optreedt. Verder is op enkele plaatsen vissterfte opgetreden. o

Conclusie o Een aantal stedelijke wateren voldoet niet aan het streefbeeld dat past bij het type water. o Knelpunten hebben vooral betrekking op de sliblaag en de zichtbaarheid en de toegankelijkheid van het water. Acties & maatregelen 7.16 Baggerknelpunten opnemen in baggerplannen en uitvoeringsplannen 7.17 Inrichten natuurvriendelijke oevers in Reiderland (1x) en Bellingwedde (1x) 7.18 Plan van aanpak knelpunten klachtenanalyse waterkwaliteit

7.4

2008 2008 2008

Waterbodems

Op orde krijgen tot 2015 Het waterschap heeft in 2006 het baggerbeleidsplan vastgesteld. Hierin is het beleid en de aanpak van de waterbodems voor de komende vijf jaar beschreven. Ook is een overzicht gemaakt van beschikbare en ontbrekende kennis. In de wateren van waterschap Hunze en Aa’s zijn in de afgelopen 5 jaar (2000–2005) een aantal waterbodems onderzocht. Hieruit is gebleken dat verontreinigd slib (klasse 3-4) aanwezig is in enkele locaties in het Ruiten Aa kanaal. Ook het B.L. Tijdenskanaal dient te worden gebaggerd en enkele locaties uit het reguliere baggerprogramma (kaart 18). Niet alle watergangen in Westerwolde zijn al onderzocht. Een belangrijke opgave is het uitvoeren van meer waterbodem-onderzoeken in Westerwolde. Op kaart 13 is aangegeven waar de komende jaren regulier baggerwerk gaat plaatsvinden, waarmee direct ook kennis over de dikte en de kwaliteit van de sliblaag verkregen zal worden. De gemeente Stadskanaal heeft een stedelijk baggerplan. Hierdoor is bekend dat in de bebouwde 3 3 kom ca. 60.000 m slib aanwezig is, waarvan circa 10.000 m verontreinigd slib, klasse 3-4 (waaronder her Ceresmeer). Een deel daarvan dient te worden verwijderd. In Stadskanaal zijn de afgelopen jaren al een aantal baggerwerken uitgevoerd. Ook het Spoordok heeft prioriteit, dit in verband met de vaarrecreatie en de waterkwaliteit. De gemeente Stadskanaal heeft een eigen (tijdelijk) baggerdepot voor de verwerking van klasse 2 slib uit stedelijke vijvers. Het baggerplan van de gemeente Stadskanaal dient te worden geactualiseerd. Dit gebeurt in 2007.

34

De gemeente Reiderland heeft in 2006 een stedelijk baggerplan opgesteld. De gemeente is voornemens in 2007 het Beersterdiep en alle wateren uit het baggerplan in Nieuweschans te 3 3 baggeren. Dit betreft in totaal 35.500 m slib . Ca 1.000 m hiervoor is klasse 4 slib. De rest is klasse 1-2 slib. Van de gemeente Vlagtwedde is niet bekend hoeveel en/of er verontreinigd slib in de watergangen in het bebouwd gebied ligt. Hier zal eerst een onderzoek naar de kwaliteit en de hoeveelheid van het slib moeten plaatsvinden, waarna een plan van aanpak kan worden opgesteld. Van de gemeente Bellingwedde is bekend dat alleen in het Veendiep teveel slib aanwezig is. Hiervoor dient een plan van aanpak worden opgesteld. Het is de bedoeling dat in 2007 de omvang van de knelpunten en de kosten voor het oplossen van de knelpunten bekend wordt, zodat in 2007 een begroting kan worden gemaakt waarin ook de uitvoering van de maatregelen is opgenomen. Om de kosten van het baggeren te verlagen is het belangrijk dat dichtbij de te baggeren wateren doorgangsdepots komen. In 2006 wordt een Regionaal Bestuursakkoord Waterbodems opgesteld, waarin de gemeenten dringend verzocht worden doorgangsdepots aan te wijzen. Een alternatief is dat per project zeer lokale oplossingen worden gezocht. In de regio Westerwolde is momenteel geen bestemming voor verontreinigde waterbodems. Een bestemming voor dat slib zal buiten het watersysteem worden gezocht. Conclusie o Op diverse plaatsen komt verontreinigde waterbodem voor. o Er is behoefte aan doorgangsdepots voor verwijderd slib. o Nog niet alle gemeenten hebben een baggerplan. o De omvang van de problematiek is nog niet geheel bekend. Acties & maatregelen 7.19 Opstellen van een baggerplan Vlagtwedde 7.20 Opstellen van plan van aanpak Veendiep in Bellingwedde 7.21 Uitvoering baggerplan Reiderland 7.22 Actualisatie en uitvoering baggerplan Stadskanaal 7.23 Oplossen Ceresmeerproblematiek 7.24 Onderzoek en planvoorbereiding baggeren Spoordok 7.25 Onderzoek en planvoorbereiding baggeren Ruiten Aakanaal en B.L. Tijdenskanaal 7.26 Locaties aanwijzen als doorgangsdepot of per project zoeken naar eenmalige oplossingen

2008 2007 2007 2007 2006-2008 2008 2008-2009 v.a. 2006

35

8.

Recreatie & beleving

Op orde krijgen voor 2015 Westerwolde heeft 12 zwemwaterplassen, 4 viswateren en 11 wateren met een vaarwegfunctie (bijlage 9). Alle zwemwateren voldoen aan de kwaliteitsdoelstellingen. Vrijwel alle viswateren voldoen aan de chemische kwaliteitsdoelstellingen. Alleen in de Spoordok (Musselkanaal) komen door een dikke sliblaag soms te lage zuurstofgehalten voor. De diversiteit van de vispopulatie is beperkt door de vele visbarrières vanwege het grote aantal stuwen in het gebied (kaart 14). Door de inrichting van de Ecologische Hoofdstructuur worden in de Ruiten Aa stuwen verwijderd, waardoor daar straks geen visbarrières meer voorkomen. In andere wateren moeten nog maatregelen worden genomen. Volgens beleid van het waterschap wordt gestreefd naar volledige vistrek van de bron van de beken naar de Dollard. Ook de spuisluizen bij Nieuwe Statenzijl vormen een barrière voor trekvis. Daar wordt al gewerkt aan visvriendelijk spuibeheer om de visintrek te verbeteren. Knelpunten voor de recreatievaart hebben vooral betrekking op slib. In het Veendiep ligt te veel slib om een normale doorvaart mogelijk te maken. Deze vaarweg dient door de gemeente Bellingwedde te worden gebaggerd (zie § 7.3). Uit peilingen blijkt dat er in het Ruiten Aakanaal bij Ter Apel een drempel voor komt waardoor er alleen met beperkte vaardiepte (1,0 m) gevaren kan worden. Naar alle waarschijnlijkheid zal dit knelpunt in 2009 verholpen zijn. Het Stadskanaal, Musselkanaal en Ter Apelkanaal zijn normaal goed bevaarbaar, maar in het Spoordok (Musselkanaal) zijn delen slecht bereikbaar door ondiepten. De gemeente Stadskanaal is verantwoordelijk voor het op diepte houden van het Spoordok (kaarten 16-19). Baggeren van het Spoordok staat op de planning (zie § 7.3). In de Ruiten Aa en de Mussel Aa is er de mogelijkheid om met de kano te varen. Er zitten kanoverhuurbedrijven, maar er zijn onvoldoende aanlegplaatsen. Met het TRIP-project ‘Peddel en pedaal’ zullen in dat kader o.a. adequate aanlegfaciliteiten voor de kleine recreatievaart worden aangelegd. In de Mussel is op initiatief van dorpsbewoners een moeras in de Mussel Aa aangelegd. Extra wensen zijn het bevaarbaar maken voor kano’s van een groot deel van de Ruiten Aa en het maken van kanoroutes en voorzieningen in en rond Stadskanaal en op het Pagediep. Er zijn een aantal speciale fietsroutes en wandelroutes uitgezet in Westerwolde (Noaberpad, Struunroute 6) en de ruiter- en menroutes “De Sprong over het Veen”. In 2006 wordt samen met het Groninger Landschap voor TV Noord een fietsroute samengesteld langs bijzondere plekken in Westerwolde. Door de inrichting van de EHS zal de Ruiten Aa er aantrekkelijker uit gaan zien door de meer natuurlijke oevers, de kronkeling door het landschap en de toename van de helderheid van het water. Hierdoor is men bijvoorbeeld in Vlagtwedde zich gaan inzetten voor het project Beek in de wijk. Tevens s zullen er extra wandel en fietspaden worden aangelegd. Ook bij project Binnen Aa is er aandacht voor fietspaden, kanoroutes en trekkershutten (kaarten 16-19). De beleving van bijzondere waterelementen zoals het beeklandschap, de kuststrook met de kwelders, de veenkoloniale structuur in Stadskanaal en omgeving en de diverse cultuurhistorische waterwerken (Molen De Weddermarke, Verlaten (sluizen) Stadskanaal, Bakovenpomp Bourtange en Rioolgemaal Blijham (kaart 15) kan nog veel beter. Archeologisch verdienen vooral de beekdalen aandacht (kaart 15). Op sommige locaties is middels kunstprojecten in en langs het water wel aandacht besteed aan de beleving van water (bijv. Theater van de Natuur). Voor de beleving van stedelijke wateren zijn op een aantal plaatsen knelpunten geconstateerd met betrekking tot de aanwezigheid van zwerfvuil, een slechte toegankelijkheid van het water en het ontbreken van zicht op het water.

36

Recreatie en beleving worden in dit waterplan beschouwd als meekoppelkansen. Conclusie o Voor het op orde krijgen van de vaarrecreatie moet Veendiep, het Spoordok en een deel van het Ruiten Aakanaal worden gebaggerd. o Voor het op orde krijgen van de visrecreatie moeten mogelijkheden voor vistrek worden hersteld. o Meer aandacht is gewenst voor: schoon houden en verbeteren toegankelijkheid en zichtbaarheid stedelijke wateren en cultuurhistorische waterwerken. o Aanleg en verbetering van meer vaarverbindingen is gewenst. Acties & maatregelen: 8.1 Zorgdragen voor meekoppelen van belevingsaspecten bij uitvoeringsprojecten v.a. 2006 8.2 Opstellen van beheersprogramma voor schoon houden van stedelijke wateren v.a. 2006 8.3 Onderhoudsbeheersplan Kunstwerken 2006-2007 Lopende projecten o Verwijderen visbarrières Ruiten Aa o Ontbrekende schakels Ring Blauwestad o Fietspaden langs de Westerwoldse Aa o Vaarverbinding Erica-Ter Apel o Natte Horizon Bourtange o Diverse TRIP-projecten o EHS, hermeandering Ruiten Aa o Verbinding Blauwestad-Brualer Schloot o Vaarverbinding Bareveld-Zuidlaardermeer o Uitbreiding Villapark Wedderbergen o Jachthaven Beerta o Binnen Aa; recreatieprojecten o Peddel & Pedal; fiets- en kanoprojecten o Grensland-Schansenland; leidijken, schansen o Recreatieve invulling Blauwestad Reiderwolde

37

9.

Strategie lange termijn

9.1

Op te lossen kwesties voor de lange termijn

Voor de lange termijn moet rekening worden gehouden met een eventuele wijziging in de klimaatscenario’s. Voordat voor de lange termijn dure maatregelen worden genomen, moet steeds recente informatie worden geanalyseerd. Zoals nu berekend is, moeten op de lange termijn maatregelen worden gezocht voor: 3 o Vasthouden van 3 miljoen m water bovenstrooms; o Beperken van waterbehoefte en waarborgen wateraanvoer; o Bereiken van hoogst haalbare ecologische ambitie voor de KRW waterlichamen (het ambitieniveau moet nog worden vastgesteld).

9.2

Vasthouden van 3 miljoen m3 water

Op kaart 20 is aangegeven wat de wateropgave is per gemeente in het watersysteem van de Westerwoldse Aa. Hieruit blijkt dat met name op het grondgebied van de gemeente Stadskanaal nog niet veel water wordt vastgehouden. In de toekomst zal dan ook door waterschap, provincie, gemeenten en grondeigenaren daar bij nieuwe ontwikkelingen moeten worden gekeken of er kansen zijn om water vast te houden. Echter ook op andere plaatsen in Westerwolde en andere gemeenten moeten kansen worden benut. Er is tijd om uit te zoeken wat de best mogelijke maatregelen zijn. Voor de lange termijn kunnen de volgende mogelijke maatregelen worden onderzocht: Inzet van slimme stuwen In dat deel van het gebied waar nog veel ruimte in het systeem zit en op dit moment een hele lage kans op overstroming aanwezig is, kan nog water worden vastgehouden door het aanleggen van slimme stuwen. Dit zijn stuwen waarmee het water in reguliere omstandigheden snel kan worden afgevoerd, maar die bij extreem hoog water het water kunnen vasthouden. Op deze manier wordt achter de stuw bewust de kans op overstroming verhoogd, maar zolang ervoor gezorgd wordt dat de inundatiefrequentie niet minder wordt dan 1/75 j. zal dat geen probleem opleveren. Op basis van ervaringen elders is geconstateerd dat een verslechtering van de situatie tot 1/75 j. geen extra landbouwschade zal opleveren. Deze maatregelen kunnen in Westerwolde het meeste rendement opleveren in het gebied bij Hebrecht. De bijdrage van een slimme stuw wordt door het waterschap op 3 100.000 m waterberging geschat. Veranderen dimensionering van watergangen Op veel plaatsen in het gebied worden regulier watergangen aangepast waar gronden langs liggen die in eigendom van het waterschap zijn. Tegenwoordig wordt ook vanaf één kant van de watergang gemaaid, zodat vergraving van een van beide maaipaden (tot een flauwer talud, eventueel in combinatie met een ecologische vriendelijker oever) de bergingsruimte in de watergangen kan vergroten. Er is gebleken dat de kosten van onderhoud soms wel stijgen, zodat de kosten van toepassing van deze maatregel eerst goed moeten worden onderzocht. Deze maatregel kan verspreid over het gebied worden toegepast. Andere maatregelen

38

Daarnaast zijn er nog een aantal mogelijke maatregelen waarin het huidige provinciale beleid niet voorziet. Een mogelijke herijking vindt plaats in 2008, waarbij ook de gevolgen van de KRW voor dit beleid worden herzien. Het gaar om de volgende maatregelen o Inrichting van de Robuuste Verbindingszones: In het POP zijn in het gebied een aantal robuuste verbindingszones aangewezen. Voor de meeste zones is nog geen planvorming gestart omdat er nog geen gelden zijn vrijgemaakt. In dergelijke zones kan ook water worden vastgehouden, wanneer de zones breder worden gemaakt of inundatie langs de randen mogelijk wordt gemaakt. o Benutten van komvormige laagten: Op de lange termijn zouden bestaande laagten zoals de beekdalen op vrijwillige basis kunnen worden ingezet voor het vasthouden van water. o Kleinschalige waterberging per peilgebied: Tijdens de omgevingsbijeenkomsten gaven de agrariërs aan dat er interesse bestaat voor kleinschalige berging op onrendabele landbouwgrond. o Gebruik van voormalige vloeivelden voor berging: In totaal ligt er bij Blekslage langs het Mussel Aakanaal ca. 150 ha voormalig vloeiveld. Hiervan is ca. 120 ha in landbouwkundig gebruik. Momenteel wordt overleg gevoerd met de AVEBE (eigenaar van de vloeivelden) ten aanzien van de mogelijkheden van de vloeivelden voor berging. Een eerste inschatting is dat hiermee nog 3 eens 600.000 m berging is te realiseren.

9.3

Beperken van waterbehoefte en waarborgen wateraanvoer

De opgave voor de lange termijn voor het droogtevraagstuk is duurzaam omgaan met water. Ook voor de korte termijn wordt hier op ingezet. Deze duurzaamheid kan worden uitgelegd in termen van watergebruik en –verbruik, maar ook in termen van hoe en waar (drink)water wordt geproduceerd. In Westerwolde wordt grondwater onttrokken nabij Sellingen. Deze onttrekking vindt plaats in het gebied van de EHS. Uit het oogpunt van duurzaamheid is volgens het waterschap de onttrekking op een plaats met waterafhankelijke natuur ongewenst. Een oplossing kan zijn het verplaatsen van de grondwateronttrekking naar een minder droogtegevoelige plaats. Een dergelijke ingrijpende verandering zal tijd kosten en is daarom bij de lange termijn opties geplaatst. Samen met het waterbedrijf en de provincie zal een kosten/batenanalyse worden uitgevoerd over eventuele verplaatsing. Resultaten uit de projecten ‘No Regret’ en ‘Samenwerken voor water’ worden hierin meegenomen. Wanneer uit onderzoek is gebleken dat beregening uit grondwater technisch mogelijk is en beleidsmatig is geaccepteerd, dan zou vanaf 2015 hier op in kunnen worden gezet. Voorts dient een strategie te worden opgesteld hoe in de toekomst de wateraanvoer naar het gebied kan worden gewaarborgd indien de aanvoer van IJsselmeerwater niet langer gegarandeerd kan worden.

9.4

Lange termijn ambitieniveau voor de KRW

Met name voor het Pagediep/Mussel Aa en een deel van de Westerwoldse Aa zal nog bepaald moeten worden welk ambitieniveau haalbaar is. Met name het Pagediep, dat als ecologische verbindingszone is aangemerkt zou een meer beekachtig karakter als streefbeeld kunnen krijgen. Evenals mogelijk de Mussel Aa. Wanneer meer wordt ingezet op natuurontwikkeling kan in dit gebied evenals in de Ruiten Aa ook een grote bijdrage worden geleverd aan andere opgaven, zoals het vasthouden van water in het beekdal, kan Stadskanaal de gewenste recreatieve ontwikkeling krijgen en wordt de wateropgave ontlasting van de boezem verder ingevuld. Het huidig beleid voorziet hier echter niet in, maar er kunnen mogelijkheden ontstaan, bijvoorbeeld als gevolg van de Kaderrichtlijn Water. Bijvoorbeeld wanneer de huidige inrichting van het Pagediep/Mussel Aa een negatieve invloed heeft op de realisatie van de EHS Westerwolde door middel van nutriëntenbelasting. Voor het gebied Pagediep Mussel Aa wordt in 2009 nader onderzoek uitgevoerd.

39

10.

Organisatie en communicatie

10.1 Samenwerking Op orde krijgen tot 2015 Voor het bewaken van een optimale aanpak van de wateropgaven is een goede toekomstige samenwerking essentieel. Het doel van de samenwerking is dat waterschap en gemeenten straks effectief samen werken op basis van goede afspraken over ruimtelijke inrichting, klachtenafhandeling van burgers en riolering en zuivering. Jaarlijks kunnen de gemeenten aangeven wat dat jaar is bereikt op het gebied van realisatie wateropgaven, betere inrichting, betere communicatie met de omgeving en kostenbesparing door zaken te koppelen. De goede samenwerking tussen de gemeenten zoals die is opgebouwd tijdens het project Westerwolde Schoon! en het opstellen van het waterplan dient daarom te worden gecontinueerd. Dit geldt zowel voor de ambtelijke als voor de bestuurlijke samenwerking. Jaarlijks overleg met deze groepen kan de voortgang van de uitvoering bewaken. De gemeenten dienen daartoe ook één watercoördinator te hebben voor de RBW- en KRW-zaken, die steeds het eerste aanspreekpunt vormt voor het waterschap en de provincie. Ook de goede samenwerking met de omgeving willen we graag continueren. De omgevingsgroep vormt de komende jaren de gebiedsgroep voor de KRW. Daarnaast is het idee geopperd jaarlijks een bijeenkomst te organiseren, waarin steeds een andere sector gastheer zal zijn. Het waterschap bewaakt de continuïteit van de bijeenkomsten en assisteert waar nodig. Voor een goede klachtenbehandeling van waterklachten is een goede organisatie binnen de afzonderlijke overheden en duidelijk aanspreekpunt /loket voor klachten over water bij gemeenten en waterschap noodzakelijk. In de stuurgroep Water 2000+ is in oktober 2005 voorgesteld dat een netwerk van waterloketten wordt opgesteld, bestaande uit drie onderdelen, namelijk een adresboek, een beheerskaart en een processchema voor de afhandeling van de klachten. Voor dit waterplan is bestuurlijk afgesproken dat in Westerwolde de invulling van het netwerk van waterloketten op een pragmatische manier wordt georganiseerd. Dit betekent dat vooral de afzonderlijke organisaties verantwoordelijk zijn voor een goede en duidelijke klachten registratie en klachtenafhandeling intern en dat de coördinatoren van de verschillende organisaties elkaar goed weten te vinden. In bijlage 10 van dit waterplan zijn namen van contactpersonen per wateropgave gegeven en zijn de namen van verantwoordelijke voor de klachtenafhandeling per organisatie gegeven. per gemeentewaterschap uitgewerkt. Iedere organisatie moet in 2007 aangeven op welke wijze ze de klachtenafhandeling en registratie geregeld hebben. In bijlage 11 is weergegeven hoe de verantwoordelijkheidsverdeling is tussen de betreffende overheden met betrekking tot beheer en onderhoud. Dit overzicht kan voor de interne organisatie nog verder worden uitgebreid. Op het gebied van de ruimtelijke ordening zijn er veel raakvlakken tussen de gemeente en het waterschap. Zo is in 2003 de watertoets verplicht gesteld voor een aantal ruimtelijke plannen. Ook wordt al veel gebruik gemaakt van de Waterkansenkaart. Om het gebruik van beide instrumenten nog meer te stimuleren zijn in de bijlagen 8 en 12 respectievelijk een voorbeeld van de waterkansenkaart en een checklist watertoets opgenomen. De eerste geeft inzicht in de werking van de waterkansenkaart. Er zijn geen waterkansenkaarten in dit waterplan opgenomen, omdat de

40

houdbaarheid van deze kaarten snel verloopt. De checklist watertoets geeft een geheugensteuntje aan gemeente en waterschap waar aan te denken bij het doorlopen van de watertoetsprocedure. Conclusies o Voor het afstemmen van water tussen gemeenten en andere overheden is een watercoördinator per gemeente noodzakelijk. o Er is een start gemaakt met het waterloket dat de komende jaren verder zal worden uitgewerkt. o Voor de watertoetsprocedure wordt de waterkansenkaart en de checklist watertoets gebruikt. Acties & maatregelen 10.1 Jaarlijks ambtelijk en bestuurlijk overleg over voortgang van de afspraken 10.2 Jaarlijks een bijeenkomst van de omgevingsgroep 10.3 Instellen servicepunt klachtenbehandeling/registratie per organisatie 10.4 Opstellen procedure klachtenbehandeling/registratie per organisatie 10.5 Jaarlijks overleg personen klachtenbehandeling tussen de organisaties samen met de watercoördinatoren 10.6 Gebruik van de checklist watertoets

vanaf 2006 vanaf 2006 2007 2007 vanaf 2007 vanaf 2006

10.2 Communicatie Tijdens het opstellen van het waterplan is geprobeerd een communicatiewerkgroep in te stellen. Dit is helaas niet gelukt, omdat bij de kleine gemeenten Bellingwedde en Reiderland geen communicatiemedewerker beschikbaar was en bij de andere gemeenten te weinig tijd. Er is wel regelmatig contact geweest tussen de afdeling communicatie van het waterschap en de communicatiemedewerkers van Stadskanaal en Vlagtwedde. Ook in de toekomst zal er gecommuniceerd moeten worden over zaken die voortvloeien uit het Regionaal Waterplan. De toekomstige communicatie heeft tot doel om te zorgen dat de doelgroepen kennis hebben van de wateropgaven, de benodigde maatregelen accepteren en ernaar handelen. De communicatie zal zich richten op: o Bekendmaken van het waterplan en de strategie voor aanpak van de wateropgaven. o Ontwikkeling en uitzetten van de communicatiemiddelen die in dit waterplan worden voorgesteld. o Strategie voor blijvende aandacht voor water bij burgers. De projectleiding van de communicatie ligt bij het waterschap en de gemeente Stadskanaal. De andere gemeenten leveren informatie aan (zie ook worksheet 3, bijlage 12) Acties & maatregelen (per doelgroep): 10.7 Plan van aanpak communicatie waterplan Ambtenaren waterschap en gemeenten: 10.8 Samenvattende notitie 10.9 Intranetsites van gemeenten en waterschap Gemeenteraadsleden en AB-leden: 10.10 Nieuwsbrief Externe organisaties: 10.11 Persbericht 10.12 Website 10.13 Digitale nieuwsbrief Inwoners en toekomstige bewoners:

2007 2006 2006/2007 2006 2006 2006 vanaf 2006

41

10.14 10.15 10.16 10.17

Folders over duurzaam bouwen, verantwoordelijkheden grondwateroverlast, bestrijdingsmiddelen, zuinig zijn met water Inlegvel informatiepakket nieuwe bewoners Watereducatie op scholen Fietsroutes met Groninger Landschap waarin aandacht voor water en cultuurhistorische waterwerken

2007/2008 2008 2007 2006

42

11.

Monitoring en evaluatie

Op orde krijgen tot 2015 De monitoring en evaluatie van dit waterplan zal gericht zijn op: o Doelrealisatie op het gebied van veiligheid, wateroverlast, watertekort en waterkwaliteit; o Voortgang en naleven van de geplande maatregelen en afspraken/samenwerking overheden. Monitoring Op dit moment is al een monitoringsprogramma opgesteld voor: o Westerwolde Schoon!; o Het reguliere (waterkwaliteits)meetnet; o De Europese Kaderrichtlijn Water. Deze monitoringsprogramma´s hebben vooral te maken met waterkwaliteit. Naast concrete extra metingen die worden gedaan, zorgen ook reguliere werkzaamheden van handhavers en vergunningverleners (waterschap) voor de monitoring en evaluatie van de emissies (lozingen). De kwantiteit wordt vooral gemonitord binnen het reguliere werk van peilbeheerders van het waterschap. De voortgang van de afspraken wordt gemonitord, doordat ze jaarlijks zullen worden opgenomen in de jaarplannen van de medewerkers. De actielijst wordt gebruikt als richting voor de activiteiten van de mensen binnen de organisaties. Om die reden zijn bij de actielijst in bijlage 14 ook namen van verantwoordelijke mensen gezet. Jaarlijks kan dan per organisatie beoordeeld worden of de afspraken zijn nagekomen. Evaluatie Voor de evaluatie wordt voorgesteld om aan te sluiten bij: o Al lopende evaluatie van het RBW (via Water 2000+); o Nog op te stellen evaluatie voor de KRW. In de jaarlijkse voortgangsrapportage van het actie en uitvoeringsprogramma van het RBW wordt de voortgang geëvalueerd van de volgende zaken: o Doelrealisatie verdroging; o Doelrealisatie kleinschalige waterberging; o Doelrealisatie stedelijke wateropgave; o Nakomen afspraken uit de waterplannen. Voor de KRW moet het evaluatieplan nog worden opgesteld. Jaarlijks zal in het overleg tussen gemeenten en waterschap worden geëvalueerd of de afspraken van dat jaar zijn nagekomen. Conclusies o Deels is al invulling gegeven aan de monitoring en evaluatie. o De evaluatie van de KRW moet nog worden opgesteld. o Vergunningverlening en handhaving dragen bij aan handhaving van de afspraken. Acties & maatregelen 11.1 Gezamenlijk jaarlijks input leveren voor voortgangsrapportage van RBW 11.2 Afspraken maken over evaluatie KRW zodra hierover meer bekend is 11.3 Activiteiten opnemen in de jaarplanning van de medewerkers 11.4 Inzetten handhaving en vergunningverlening

vanaf 2006 onbekend vanaf 2006 loopt al

43

12.

Beheer en onderhoud

Huidige situatie In de huidige situatie is het beheer en onderhoud van stedelijke en landelijke watergangen als volgt geregeld: o Het waterschap heeft in 2005 het onderhoudsbeheersplan vastgesteld waarin is afgesproken dat daar waar mogelijk minder wordt gemaaid. Het maaibeheer wordt afgestemd op de functies van de wateren. Er wordt goed in de gaten gehouden of het minder maaien niet ten koste gaat van een goede doorstroming van de wateren. o De gemeente Bellingwedde pleegt extensief onderhoud aan haar open wateren. Problemen zoals dichtgroeien en baggeren, worden ad hoc opgelost. Oeverbegroeiing wordt 1 x per jaar verwijderd in de gemeente Bellingwedde o In de gemeente Reiderland vindt een jaarlijkse cyclus van onderhoud en beheer van de gemeentelijke wateren plaats. o De gemeente Vlagtwedde pleegt extensief onderhoud aan haar open wateren. Problemen zoals dichtgroeien en baggeren, worden ad hoc opgelost. Drijfvuil wordt 6x per jaar verwijderd. Oeverbegroeiing wordt 1x per 2 jaar verwijderd. De locaties Moekesgat en het waterpolobad in Ter Apel worden jaarlijks gemaaid om watersport mogelijk te maken. o In de gemeente Stadskanaal loopt een pilot om te kijken hoe het beheer en onderhoud van het gemeentelijk stedelijk water, op basis van gewenste streefbeelden, tegen de laagst maatschappelijke kosten kan worden uitgevoerd. Hierbij wordt expliciet gekeken naar de functie van het te onderhouden water. De huidige situatie is dat in de gemeente extensief onderhoud plaatsvindt en baggerproblemen ad hoc worden opgelost. Omdat in stedelijk gebied sommige wateren in beheer zijn bij het waterschap en andere bij de gemeenten kunnen grote verschillen ontstaan tussen beheer en onderhoud. Ook kan het soms niet efficiënt zijn dat beide organisaties naar een bepaald gebied moeten om onderhoud te plegen. In Stadskanaal loopt een proef met overdracht van het beheer van stedelijke watergangen naar het waterschap. Wanneer deze proef goed bevalt, kan overwogen worden om dit ook voor de andere gemeenten te gaan regelen. Op orde krijgen tot 2015 Uit de ecoscans is naar voren gekomen dat in alle gemeenten wateren voorkwamen waarin drijfvuil overmatig aanwezig was en soms de bereikbaarheid van de oever als een probleem werd ervaren. Hier kan het beheer en onderhoud geoptimaliseerd worden ter bevordering van recreatie en beleving van het water. Op orde houden na 2015 Het is mogelijk dat in de KRW ook afspraken worden gemaakt over het beheer en onderhoud van de wateren. Hier kunnen dan mogelijk maatregelen uit voortkomen, deze worden pas in 2008-2009 vastgesteld. Conclusies o Het onderhoudsbeheersplan van het waterschap voorziet in minder maaien en een beheer dat meer is afgestemd op de functies van een water. o Er is behoefte aan verwijdering van zwerfvuil in stedelijke wateren. o Er is behoefte aan verhoging zichtbaarheid en bereikbaarheid van sommige wateren.

44

o Er loopt een pilot in Stadskanaal over overdracht van het beheer van stedelijke water naar het waterschap. o Bij beheer en onderhoud moeten ook kansen worden gegrepen om water vast te houden. Acties & maatregelen 12.1 Intensiveren verwijderen zwerfvuil in stedelijke wateren door gemeenten 12.2 Afspraken over beheer oevers van stedelijke wateren ter verhoging van de zichtbaarheid en bereikbaarheid van het water 12.3 Pilot overdracht stedelijke wateren van Stadskanaal aan het waterschap 12.4 Bij succes ook overdracht stedelijke watergangen van andere gemeenten aan het waterschap 12.5 Uitvoering onderhoudsbeheersplan Waterschap en controle op effect van minder maaien

vanaf 2007 2007 2006/2007 vanaf 2007 loopt al

45

13.

Consequenties voor de betrokken partijen

13.1 Waterschap Door middel van dit regionaal waterplan heeft het waterschap voor het watersysteem Westerwolde voldaan aan de eisen van het RBW . Er is een goede koppeling gemaakt tussen specifieke zaken van een watersysteemplan en van gemeentelijke waterplannen. Door de koppeling met de gemeentelijke waterplannen is de samenwerking tussen de gemeenten en het waterschap verder verbeterd, is meer inzicht ontstaan in het water op watersysteem- en gemeentelijk niveau en zijn kosten bespaard doordat subsidie is verkregen. Doordat het geheel in eigen beheer is opgesteld was de betrokkenheid van de waterschapsmedewerkers veel groter dan wanneer het was uitbesteed. De opgaven voor het waterschap bestaan vooral uit het goed uitvoeren van al geplande maatregelen: o Optimaliseren van de inrichting van de EHS; o Inrichting van kleinschalige bergingsgebieden binnen de EHS, o Masterplan Kaden; o De inrichting van de grootschalige bergingsgebieden; o Ander beheer en onderhoud; o Uitvoering baggerbeleidsplan. Daarnaast zijn maatregelen afgesproken voor (zie bijlage 13/14): o Het oplossen van de inundatie-knelpunten; o Oplossen van knelpunten in regulier peilbeheer; o Vasthouden van water op de lange termijn; Tevens moeten de volgende zaken worden uitgevoerd: o Vaststellen ambitieniveaus en maatregelen KRW; o Uitvoeren monitoringprogramma van o.a. KRW; o Inzetten communicatiemiddelen ter bekendmaking van het waterplan en ter vergroting van bewustwording van consequenties van klimaatsverandering en KRW; o Opzetten servicelijn en klachtenafhandelingsysteem intern waterschap. Het waterplan wordt ook gebruikt als richtlijn voor prioritering activiteiten van medewerkers en invullen van de jaarplannen van activiteiten. Het vormt de directe basis voor het nieuw te maken beheersplan (in 2008).

13.2 Gemeenten Door middel van het waterplan hebben de gemeenten voldaan aan de eisen van het RBW. Er is een goede koppeling gemaakt tussen het waterplan en het watersysteemplan. De gemeenten hebben over hun grenzen heen gekeken en hebben inzicht verkregen in brede waterzaken geplaatst in een toekomstperspectief. Door de gezamenlijke aanpak hebben de gemeenten subsidie verkregen voor het ontwikkelen en opstellen van een waterplan en is dat tegen zeer weinig gemeentelijke kosten gerealiseerd. Het plan vormt een onderlegger voor de watertoets. Door de goede samenwerking en het beschouwen van het grotere geheel hebben alle gemeenten profijt van de waterberging in de EHS. Doordat daar al zoveel water wordt vastgehouden kan op basis van laagst maatschappelijke kosten, bespaard worden op waterberging in stedelijk gebied. De belangrijkste opgaven die voor de korte termijn aandacht vragen zijn:

46

Een analyse van oorzaken van grondwateroverlast en opstellen van een maatregelenplan; Het opstellen en uitvoeren van een baggerplan; Invullen stedelijke wateropgave; Opstellen van een servicepunt, klachtenafhandelingsprocedure en instellen watercoördinator; Aanpassen van GRP´s op de toekomstige toename van de buienintensiteit; Afkoppelen en creëren van kleinschalige waterberging bij herinrichting en nieuwbouw; Inzet van communicatiemiddelen voor betrekken van burgers; Maken van een beheersplan voor beheer en onderhoud van stedelijke wateren (of maken van een overdrachtsovereenkomst van deze wateren naar het waterschap); o Betrokkenheid bij vaststellen ambitieniveaus en maatregelprogramma´s van de KRW. Voor de onderdelen grondwateroverlast en baggeren geldt dat in 2007 bekend is welke kosten gemaakt moeten worden voor het oplossen van deze knelpunten. De consequenties van de KRW lijken in eerste instantie mee te vallen, maar dat wordt pas zeker wanneer de ambitieniveaus zijn vastgesteld. De gemeenten zullen blijvend tijd moeten reserveren voor de uitwerking van de KRW en een blijvende samenwerking met het waterschap.

o o o o o o o o

13.3 Provincie De provincie zal de komende jaren met name moeten inzetten op de realisatie van de EHS. Aanvullend zal binnen de provincie op diverse afdelingen aan water gedacht moeten worden bij nieuwe ontwikkelingen. Het is de bedoeling dat bij de planontwikkelingen de diverse wateropgaven worden meegenomen. Na besluitvorming over de KRW ambities moet eventueel de POP worden bijgesteld.

13.4 Landbouw De landbouw zal de komende jaren al een grote bijdrage leveren aan de reductie van de nutriëntenlast door de nieuwe mestwetgeving die in 2006 van kracht wordt. Op basis van de analyse van de waterkwaliteitsgegevens worden op de korte termijn geen extra maatregelen voor de reductie van fosfaat en stikstof door de landbouw verwacht. Alleen voor de Mussel Aa en het Pagediep zouden mogelijk extra maatregelen verwacht kunnen worden wanneer gekozen gaat worden voor een hoog ambitieniveau voor de KRW. Wanneer daar voor een hoog ambitieniveau gekozen gaat worden, zal dat ook consequenties hebben voor de landbouw, omdat dan ruimte nodig is voor inrichtingsmaatregelen. De verwachting is dat dat niet (op korte termijn) zal gebeuren. De wens van de landbouw om onrendabele gronden in te zetten voor waterberging of baggerdepots, zal op de korte termijn slechts beperkt in beschouwing worden genomen. Alleen bij reguliere knelpunten kan gekeken worden of lage stukken grond anders behandeld worden om zodoende op de hogere delen een beter peil te krijgen. Bij de inundatie-knelpunten wordt in ieder geval een kosten/batenanalyse gemaakt voor andere dan technische maatregelen. Omdat al zoveel water wordt vastgehouden in de EHS en de wateropgave tot 2025 al wordt ingevuld, wordt voorlopig niet gezocht naar alternatieve mogelijkheden zoals water vasthouden op landbouwgrond. Uit de analyse van mogelijke maatregelen blijkt wel dat het een zeer effectieve optie kan zijn om op de lange termijn water vast te houden in de laagten van het gebied, bijvoorbeeld in de beekdalen. Wanneer dat gekoppeld kan worden aan een hoger ambitieniveau van de KRW van het Pagediep /Mussel Aa en de wens van Stadskanaal voor meer recreatie langs deze beekdalen, dan

47

kan dat een kans zijn. Dit is echter in strijd met huidig beleid, maar mogelijk zijn dit kansen in het kader van de KRW. De omgeving zal over het ambitieniveau van deze wateren naar hun mening worden gevraagd. Een eerste consultatie van de omgeving leverde op dat langs het Pagediep en Mussel Aa zeer rendabele landbouwgrond aanwezig is, zodat omzetten van landbouwgrond niet gewenst is. Ook de natuurorganisaties zagen geen grote kansen daar, alleen mogelijk bij Onstwedde. Er werd wel gezegd dat er moet worden afgewogen wat alternatieve locaties om water vast te houden aan maatschappelijke kosten meebrengen. Het lange termijn totaal verbod op de emissie van sommige prioritaire stoffen zal op de lange termijn wel consequenties kunnen hebben voor de bedrijfsvoering. De wens om landbouwgrond in te zetten als doorgangsdepots of als lokale oplossing voor doorgang van bagger zal in de baggeruitvoeringsplannen nader worden uitgewerkt.

13.5 Natuur Voor de natuurorganisaties is het meest relevant dat de komende jaren de verdrogingsdoelstelling wordt bereikt, ofwel dat in 2018 100% herstel van de natuurgebieden is bereikt. Dit betekent dat de EHS optimaal wordt ingericht en dat de Zuidoosthoek Blauwestad wordt hersteld. De natuurorganisaties hebben echter aangegeven welke gebieden binnen de EHS gevoelig zijn voor het krijgen van eutroof water, zodat bij de inrichting van de EHS hier rekening mee gehouden wordt. De natuurorganisaties hebben aangegeven graag ook verder dan de EHS te willen kijken naar toekomstige natuur. Bij de beslissing van de ambitieniveaus van de KRW-waterlichamen kan hier rekening mee worden gehouden. Bij de eerste consultatie van de omgeving hierover gaf Staatsbosbeheer aan dat zij alleen kansen zag bij Onstwedde, verder niet langs het Pagediep of Mussel Aa.

13.6 Bedrijven Voor de grote bedrijven AVEBE en Kappa Triton is de chloridenorm en de wateraanvoer van belang. Binnen de KRW wordt niets over een chloridenorm gezegd. Het is niet de verwachting dat deze chloridenorm verder aangescherpt zal gaan worden. Voor de bedrijfsvoering is met name de wateraanvoer van belang. Er zijn al afspraken over de wateraanvoer in verband met het sociaal/economisch belang van de bedrijven voor de regio. De bedrijven en het waterschap gaan over de toekomstig wateraanvoer in gesprek, zodra er aanleiding is tot verandering . Dat is nu nog niet het geval. . Er is (nu nog) geen aanleiding vanuit de prioritaire stoffen om de bedrijven extra maatregelen op te leggen, dit kan echter in de toekomst middels landelijke maatregelen wel gebeuren. Dit is nog niet bekend.

13.7 Recreatie De consequentie van het waterplan voor recreatie is dat nu de wensen goed op een rij zijn gezet. Bij de inrichting van de EHS en de inrichting van kleine bergingsgebieden in stedelijk gebied kan gekeken worden of recreatieve voorzieningen kunnen worden meegenomen. De knelpunten zullen in ieder geval worden opgelost. Er zal bij recreatieve projecten worden gekeken of er een koppeling is te leggen met het vasthouden van water.

48

14

Kosten van het waterplan

In dit hoofdstuk wordt voor het waterschap en per gemeente samengevat welke acties en maatregelen nu zijn benoemd. In dit hoofdstuk zijn de maatregelen die geld kosten op een rij gezet, hierbij is onderscheid gemaakt tussen maatregelen die al in de begroting zijn gedekt en maatregelen waar nog over besloten moet gaan worden en waar nog geld voor zal worden vrijgemaakt. Tabel 4 Overzicht kosten Regionaal Waterplan Westerwolde (Kosten x € 1000) Onderwerp

Water-

Vlagt-

Belling-

Stads-

Reider-

Rijk/

schap

wedde

wedde

kanaal

land

prov

Al gepland (reeds besloten) Uitvoering Masterplan Kaden

7.280

Inrichting bergingsgebieden

8.900

Inrichting EHS/ verdrogings-

2.200

14.000

bestrijding/ kleinschalige waterberging Baggeren bestaande knelptn.

3.985

Knelpunten regulier peilbeheer

750

Analyse en aanpak

300

1.900

inundatieknelpunten Waterbeheersingsplan

1.475

Nieuweschans Nog niet begroot Analyse grondwateroverlast

20.

20

20

20

20

Maatregelen

p.m.*

p.m.*

p.m.*

p.m.*

p.m.*

20

15

p.m.*

p.m.*

p.m.*

p.m.*

p.m.*

Communicatie

15

7.5

7.5

7.5

7.5

Afkoppelen en bergen

p.m.

p.m.

p.m.

p.m.

p.m.

grondwateroverlast Opstellen baggerplan Baggeren bestaande knelptn. Aanpak resterende baggerknel-

p.m.

pt./inrichtring doorgangsdepots

Uitwerken Stedelijke

5

Wateropgave

* Na enkele aanvullende onderzoeken is hierover eind 2007 meer bekend.

49

15.

Achtergronddocumenten

Startnotitie Regionaal Waterplan Westerwolde.

Dijk en Meijer, 2004

Regionaal Bestuursakkoord Water

Stuurgroep Water 2000+, 2005

Decembernota 2005 KRW

Ministerie van V&W, 2005

Plan van Aanpak Regionaal Waterplan Westerwolde

Hartman & Meijer, 2005

Actorenanalyse Regionaal Waterplan Westerwolde.

Hartman, 2005

Regionale analyse droogte

Future Water 2005,

Waterscan Westerwolde.

Arcadis, 2005

Ecoscans Westerwolde.

Arcadis, 2005

Wateropgave Westerwolde, eindconcept.

Nelen & Schuurman, 2005

Actuele toestand Westerwolde, Beschrijving van de waterkwaliteit 1995-2004.

Royal Haskoning ,2005

Doelstellingen Kaderrichtlijn Water voor watersysteem Westerwolde. Resultaten van de pilot.

Arcadis, 2005

Doelstellingen Kaderrichtlijn Water voor Noord Nederland

Arcadis, 2006

Trendanalyse waterkwaliteit

Witteveen + Bos, 2006

Wateropgave zeespiegelstijging Eemskanaal-Dollardboezem

Royal Haskoning, 2006

Verkenningennota Westerwolde

Hartman & Meijer, 2006

Uitvoeringsonderzoek EHS Westerwolde 2006

Dienst Landelijk Gebied, 2006

Doelen, maatregelen en kosten voor de grondwaterlichamen van Rijn-Noord, Rijn-Oost en Nedereems

Royal Haskoning, 2006

50

Bijlagen

Aan dit rapport zijn de volgende bijlagen toegevoegd: Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Bijlage 8 Bijlage 9 Bijlage 10 Bijlage 11 Bijlage 12 Bijlage 13 Bijlage 14 Bijlage 15 Bijlage 16 Bijlage 17 Bijlage 18

Begrippenlijst Betrokkenen bij het waterplan Woningbouwprogramma’s gemeenten Toelichting stedelijke wateropgave stedelijke kernen Toelichting stedelijke wateropgave landelijke kernen Reeds afgekoppeld areaal gemeenten Notitie grondwateroverlast VNG & UvW Toelichting Waterkansenkaart Vis-, zwem- en vaarwateren Westerwolde Klachtenafhandeling Regionaal Waterplan Westerwolde Checklist watertoets Worksheets top elf maatregelen Actie- & uitvoeringsprogramma waterschap Hunze en Aa’s Actie- & uitvoeringsprogramma gemeente Bellingwedde Actie- & uitvoeringsprogramma gemeente Reiderland Actie- & uitvoeringsprogramma gemeente Stadskanaal Actie- & uitvoeringsprogramma gemeente Vlagtwedde Kaarten

51

Bijlage 1 Begrippenlijst

Afkoppelen Afwatering Basisinspanning Boezem Gemengd rioolstelsel Gescheiden rioolstelsel GRP Infiltratie Integraal waterbeheer

KRW NBW RBW Riooloverstort UvW Verbeterd gescheiden stelsel VNG Waterbeheer

Waterberging Waterhuishouding Waterketen Waterkwaliteitsspoor Waterplan Watertoets

het niet afvoeren van schoon hemelwater naar de riolering de afvoer van het overschot aan oppervlaktewater inspanning die de gemeente moet leveren om riooloverstorten tot een afgesproken minimum te beperken watersysteem voor de afvoer en berging van regionale overschotten en aanvoer van tekorten gecombineerde afvoer van afvalwater en hemelwater (één buis) afzonderlijke afvoer voor afvalwater en hemelwater (twee aparte buizen) gemeentelijk rioleringsplan het in de bodem zakken van hemelwater het samenhangende beleid en beheer dat de verschillende overheidsorganen met strategische taken en beheerstaken op het gebied van waterbeheer voeren in het perspectief van de watersysteembenadering Europese Kaderrichtlijn Water Nationaal Bestuursakkoord Water Regionaal Bestuursakkoord Water het uittreden van hemelwater/rioolwater wanneer het rioolstelsel geen bergingscapaciteit meer heeft Unie van Waterschappen gescheiden rioolstelsel, waarbij de eerste hoeveelheid (vervuild) hemelwater als rioolwater wordt afgevoerd Vereniging Nederlandse Gemeenten Synoniem voor het begrip waterhuishouding waarbij de overheidszorg behalve het feitelijke beheer (fysieke maatregelen) en juridisch beheer (vergunningen e.d.) tevens de daaraan voorafgaande beleidsbepaling (planvorming e.d.) omvat ruimte voor water binnen een (afval)watersysteem de overheidszorg die zich richt op het in en op de bodem aanwezige water, met het oog op de daarbij betrokken belangen de gehele cyclus van winning-transport-gebruik-zuivering van water de realisering van de basisinspanning door integraal waterbeheer een plan waarin gemeente en waterschap gezamenlijk hun visie geven op het water het instrument dat ruimtelijke plannen toetst op de mate waarin zij rekening houden met het beleid om het water in Nederland meer ruimte te geven

52

Bijlage 2 Betrokken bij het waterplan

Bestuurlijke Klankbordgroep H. Hilarides Waterschap Hunze en Aa’s J. Bessembinders Gemeente Stadskanaal H. Klap Gemeente Vlagtwedde M. Wachtmeester Gemeente Bellingwedde R. Hietbrink Gemeente Reiderland G. Renkema Provincie Groningen M.-L. Meijer Waterschap Hunze en Aa’s Projectgroep M.-L. Meijer S. Dijk E. Gallego J. Noordam A. Hartman E. Pereira P. Huizingh B. Kloosterman H. Nieborg L. van den Akker H. Schuurman

Lid dagelijks bestuur Wethouder Wethouder Wethouder Wethouder Regiomanager Oost Procesmanager Waterdrager

Waterschap Hunze en Aa’s Waterschap Hunze en Aa’s Waterschap Hunze en Aa’s Waterschap Hunze en Aa’s Waterschap Hunze en Aa’s Gemeente Stadskanaal Gemeente Vlagtwedde Gemeente Vlagtwedde Gemeente Bellingwedde Gemeente Reiderland Provincie Groningen

Werkgroep Westerwolde (waterschap) M.-L. Meijer Procesmanager Waterdrager S. Dijk Planologisch Beleidsmedewerker Zuidoost E. Gallego Planologisch Beleidsmedewerker Noord J. Noordam Planologisch Beleidsmedewerker Zuidoost W. Kastelein Projectmanager P. Hendriks Districtshydroloog Zuidoost A. Bartelds Districtshydroloog Noord C. Bezuijen Waterkwaliteitsadviseur Zuidoost R. Boonstra Waterkwaliteitsadviseur Noord B. Jager Handhaver S. Rozema Beleidsmedewerker vergunningverlening A. Hartman Medewerker planvorming

53

Klankbordgroep Regionaal Waterplan Westerwolde E.J. Cornelius Dienst Landelijk Gebied H. Roskam Dienst Landelijk Gebied H. Hut Staatsbosbeheer R. Kreetz Vereniging Natuurmonumenten J. Kuiper Vereniging Natuurmonumenten J. Niezen Stichting Natuurwater C. Jansen-Hoogh IVN Bellingwedde F. Colnot IVN Bellingwedde H. Kamphuis IVN Bellingwedde L.H. Veeman IVN Bellingwedde P. de Looff IVN Bellingwedde E. Alting IVN Westerwolde H. Weishaupt IVN Westerwolde A.J.G. Dols IVN Stadskanaal e.o. H. Thunissen IVN Oldambt P. Mellema IVN A.J. Langbroek Milieufederatie Groningen G.A. Hanselmann Vereniging Kleine Dorpen Groningen T. Hoving Hengelsportfederatie Groningen Drenthe A.J. Scheper Hengelsportfederatie Groningen Drenthe R.J. Huisman Camping ’t Plathuis/Recron S. Engelsman ANWB D. Heesterbeek Streekraad Oost Groningen W. Kramer AVEBE G. Heijnen AVEBE B. de Boer Kappa Triton Nieuweschans H. Ruijgers Ondernemerschap Nieuwe Stijl B. van Zanten Kamer van Koophandel Groningen A. van den Broek DBF Advies P. Prins LTO Noord W.L. ’t Mannetje LTO Noord A. Schnieders LTO Westerwolde B. ten Have LTO Oldambt A. Kuper LTO Kanaalstreek F. Pot VVB Noord Oost Nederland O. Knottnerus VVB Oldambt J. de Winter VVB Oldambt H. de Vries Stichting Duurzame Landbouw Oldambt Westerwolde J. van ’t Westeinde Agrarische Natuurorganisatie Oost-Groningen W. Oosterveld Agrarische Natuurorganisatie Oost-Groningen R. Oostdijck Nederlandse Akkerbouwvakbond W. Snijder Agrarisch Jongeren Kontakt Oldambt H.G. Kaput Agrarisch Jongeren Kontakt Westerwolde D. van der Woers Drinkwaterbedrijf Groningen J. du Bois Watersportverbond

54

Bewonersorganisaties Dhr. Dijker Mevr. Boels Dhr. Sterenborg Dhr. Riemersma Dhr. Kiewiet Mevr. Sagel Dhr. Kor Dhr. Nomden Mevr. Weber Dhr. Huisman

Dorpsraad Wedde Dorpsraad Wedde Dorpsraad Wedde Dorpsraad Vriescheloo Dorpsraad Vriescheloo Dorpsraad Vriescheloo Dorpsraad Blijham Dorpsraad Blijham Dorpsvereniging Nieuw Beerta Dorpsvereniging Nieuw Beerta

Overig betrokken ambtenaren J.B. Zeevaart L. Hut B. Schuiling B. Meulman K. Gringhuis A. Rademaker M. Bresser M. de Voogd F. Drenth H. Arendshorst J. Kooij J. Luchtenborg T. Stomp B. Amsing F. van Raaij P. Arkema M. van Werven H. Dijkstra

Gemeente Reiderland Gemeente Reiderland Gemeente Reiderland Gemeente Reiderland Gemeente Vlagtwedde Gemeente Vlagtwedde Gemeente Vlagtwedde Gemeente Bellingwedde Gemeente Bellingwedde Gemeente Bellingwedde Gemeente Bellingwedde Gemeente Bellingwedde Gemeente Bellingwedde Gemeente Stadskanaal Gemeente Stadskanaal Gemeente Stadskanaal Gemeente Stadskanaal Gemeente Stadskanaal

55

Bijlage 3 Woningbouwprogramma’s gemeenten

In onderstaande tabellen zijn de woningbouwprogramma’s voor de gemeenten weergegeven. Voor zover mogelijk is ook aangegeven hoeveel hectare er wordt afgekoppeld binnen een project en hoeveel de berging bedraagt die gecreëerd. Gemeente Bellingwedde Project

Hk Bouwtewg/ Winschoterwg

Kern

Blijham

Herstructu-

#

Afkoppe-

rering/

woning-

len

nieuwbouw

en

Nieuwbouw

6

Schoollaan

Blijham

Nieuwbouw

5

Hoek Schoollaan/Hoofdweg

Blijham

Nieuwbouw

10

Berging

Planning

Ja

2007 2007

Nee

2007

Lindenlaan West

Blijham

Herstructur.

16

Nee

Nee

2006

Lindenlaan Oost

Blijham

Herstructur.

10

Nee

Nee

2007

Nee

Nee

2006

Nee

2007

Middenweg

Blijham

Herstructur.

8

Hk. Raadhuistr./Plantsoenweg

Blijham

Herstructur.

43

Kerklaan/Kruisstraat

Blijham

Herstructur.

30

2007-2010

Kerklaan/Kruisstraat

Blijham

Herstructur.

22

> 2010

Beukenlaan

Bellingwolde

Herstructur.

12

Nee

2006

Kastanjelaan

Bellingwolde

Herstructur.

16

Nee

2007-2010

Kerkweg

Bellingwolde

Herstructur.

19

Nee

> 2010

Hoek Kastanjelaan/Hoofdweg

Bellingwolde

Nieuwbouw

12

Nee

2008

Leidijkswg/Dwarswg/Vonksln

Bellingwolde

Herstructur.

8

Markedwarsweg

Wedde

Herstructur.

8

Nee

Nee

Nee

2007-2010

Nee

2007-2008

Hoek Hoofdweg/Kerkstraat

Wedde

Nieuwbouw

8

Nee

2007-2010

Berkenweg

Vriescheloo

Herstructur.

4

Nee

2007-2010

Esdoornweg

Vriescheloo

Herstructur.

6

Nee

2007-2010

Kern

Herstructu-

#

Afkoppe-

Berging

Planning

rering/

woning-

len (ha)

nieuwbouw

en

Gemeente Reiderland Project

Verzetsbuurt

Finsterwolde

Herstructur.

24

1

2006

Napstraat/Rozenstr.

Beerta

Herstructur.

12

0,5

2008

Charlottestr./Ebenhardstr.

Nweschans

Herstructur.

0,5

2010

56

Gemeente Stadskanaal Project

Kern

Herstructu-

#

Afkoppe-

rering/

woning-

len

nieuwbouw

en

Berging

Planning

Locatie Smulpaap

Stadskanaal

Nieuwbouw

9

N

N

2006

Ontwikkeling locatie Mantingh

Stadskanaal

Nieuwbouw

21

J

J

2006

Blok F Maarsheerd Kop Oranjestraat/hoek Koningin.ln.

Stadskanaal

Nieuwbouw

22

J

J

2006

Herstructur

10

J

J

2006

Stadskanaal

Waterland 4c restant 2005

Stadskanaal

Nieuwbouw

7

J

N

2006

Waterland 5

Stadskanaal

Nieuwbouw

32

J

N

2006

LTS-terrein

Musselkanaal

Nieuwbouw

5

J

J

2006

Lindenstraat (fase 1)

Alteveer

Herstructur.

10

J

N

2006

Landlaan, Luringstraat

Onstwedde

Nieuwbouw

2

J

N

2006

Ontwikkeling locatie Mantingh

Stadskanaal

Nieuwbouw

42

J

J

2007

Locatie Spont

Stadskanaal

Nieuwbouw

36

J

J

2007

Blok E Maarsheerd

Stadskanaal

Nieuwbouw

48

J

J

2007

Arriva locatie/Oostermarke

Stadskanaal

Nieuwbouw

50

J

J

2007

Poststraat (Jumbo)

Stadskanaal

Nieuwbouw

12

J

J

2007

Locatie Grooten

Stadskanaal

Nieuwbouw

2

J

N

2007

Beatrixstraat

Stadskanaal

Herstructur.

5

J

J

2007

J

Waterland 5

Stadskanaal

Nieuwbouw

30

Plan Adams Kromme Wijk

Stadskanaal

Nieuwbouw

18

N

2007

N

2007

Floralaan

Musselkanaal

Nieuwbouw

13

J

N

2007

Fr. Nanningstraat 1a t/m 25

Musselkanaal

Herstructur.

13

N

N

2007

Kerkstraat/Badstraat

Musselkanaal

Nieuwbouw

16

J

J

2007


Musselkanaal

Herstructur

6

J

J

2007


Musselkanaal

Nieuwbouw

8

J

J

2007

Technicumstraat

Musselkanaal

Nieuwbouw

10

N

N

2007

Ten Kate Sluisstraat 56

Musselkanaal

Nieuwbouw

14

J

N

2007

Lindenstraat

Alteveer

Herstructur

4

J

N

2007

Locatie Schoon

Stadskanaal

Nieuwbouw

28

J

N

2008

Beatrixstraat/hoek

Stadskanaal

Herstructur

8

J

J

2008

Centrumontwikkeling

Musselkanaal

Herstructur

45

J

N

2008

Ten Kate, Sluisstraat 116

Musselkanaal

Nieuwbouw

16

J

N

2008

Meidoornlaan 18 t/m 32

Herstructur

12

J

N

2008

Berkenstraat 1 t/m 19

Alteveer Alteveer

Herstructur

8

N

N

2008

Molenstraat 2 t/m 20

Mussel

Herstructur

8

N

N

2008

Koninginnelaan

Molenstraat 13/a – 19/a

Mussel

Herstructur

4

N

N

2008

Emmastraat 40 t/m 66a

Stadskanaal

Herstructur

23

J

J

2009

Prinsessestraat 2 t/m 12

Stadskanaal

Herstructur

6

J

J

2009

Boelslaan 1 t/m 7

Onstwedde

Herstructur

4

N

N

2009

Boslaan 5 t/m 29

Onstwedde

Herstructur

13

N

N

2009

Dillelaan 1 t/m 8

Onstwedde

Herstructur

8

N

N

2009

Goordelaan 1 t/m 8

Onstwedde

Herstructur

8

N

N

2009

Oldehof 2 t/m 8

Onstwedde

Herstructur

4

N

N

2009

Berkenstraat 2 t/m 24

Alteveer

Herstructur

8

J

N

2009


Mussel

Herstructur

4

N

N

2009

57


Mussel

Herstructur

4

N

N

2009

Oldehof 5 t/m 27, Boslaan 1 +

Onstwedde

Herstructur

7

N

N

2010

Landlaan 2 t/m 44

Onstwedde

Herstructur

5

J

J

2010

Luringstraat 25 t/m 31

Onstwedde

Herstructur

2

J

J

2010

Tuinlaan 2 t/m 20 icm Boels

Onstwedde

Herstructur

17

J

J

2010

Heideweg

Onstwedde

Herstructur

22

J

J

2010

Boslaan 31-57 + 58-72

Onstwedde

Herstructur

22

N

N

2010

Iepenlaan 11 t/m 21

Alteveer

Herstructur

4

N

N

2010

Iepenlaan 23 t/m 57

Alteveer

Herstructur

16

N

N

2010

Beukenstraat 2 -12

Alteveer

Herstructur

5

N

N

2010

Meidoornlaan 11 t/m 25

Alteveer

Herstructur

5

J

N

2010

Blauwe kamer

Alteveer

Herstructur

8

J

J

2010

Plan Klamer

Mussel

Herstructur

9

N

N

2010

3

Gemeente Vlagtwedde Project

Kern

Herstructu-

#

Afkoppe-

rering/

woning-

len (ha)

nieuwbouw

en

Berging

Planning

Lokatie Wolbers

Ter Apel

Herstructur.

30

0.06

2008

Prof. Tuntlerstr.

Ter Apel

Herstructur.

26

0.425

2008

J. Wiltinghstr./Peregrinusstr.

Ter Apel

Herstructur.

34

0.367

2008

’t Heem – West

Ter Apel

Herstructur.

69

1.065

2008

Jan Westerschool

Ter Apel

Herstructur.

0

0.36

2007

Pr. Bernardln/Oostersingel

Vlagtwedde

Herstructur.

20

0.155

2008

Lokatie de Wit

Vlagtwedde

Herstructur.

20

0.283

2007

Korteweg

Sellingen

Herstructur.

12

0.1

2009

Geref. Kerk

Sellingen

Bourtanger Tuinen

Bourtange

Div. Lokaties kernen

20

0.076

2009

Herstructur.

14

0.064

2008

Herstructur.

8

> 2008

58

Bijlage 4 Toelichting stedelijke wateropgave stedelijke kernen

Toelichting Met de stedelijke wateropgave wordt bedoeld “het maatregelenpakket waarmee wateroverlast in het stedelijk gebied zo veel mogelijk wordt voorkomen”. Als eerste stap heeft Waterschap Hunze en Aa’s de gevolgen van neerslagtoename door klimaatverandering in beeld gebracht. Er is berekend hoeveel extra bergingsruimte dient te worden gerealiseerd om wateroverlast te voorkomen. In deze notitie wordt de stedelijke wateropgave voor Blijham, Nieuweschans, Stadskanaal en Ter Apel beschreven voor de onderdelen: Water op maaiveld; Afvoer naar de boezem. Het onderdeel “water op maaiveld” gaat over inundaties in het stedelijk gebied. Het onderdeel “afvoer naar de boezem” gaat over het uitgangspunt in het RBW dat de afvoer naar de boezem niet mag toenemen als gevolg van neerslagtoename door klimaatverandering. De onderdelen “water op straat” en “grondwateroverlast” zijn wel onderdeel van de stedelijke wateropgave, maar worden in deze notitie buiten beschouwing gelaten. Uitgangspunten Neerslagtoename in 2050: 10% extra neerslag gedurende piekbuien. Herhalingstijd voor toets “water op maaiveld” is 1/100 jaar in bebouwd gebied. Herhalingstijd voor toets “afvoer naar de boezem” is eveneens 1/100 jaar. Dit in verband met het bestuurlijk vastgelegde veiligheidsniveau van de Boezem van 1/100 jaar. Het huidige waterhuishoudkundige systeem van berging en afvoer op orde is. De berekening houdt dus geen rekening met eventuele huidige knelpunten. Er wordt alleen berekend hoeveel extra berging nodig is in verband met klimaatverandering. Berekeningen Op basis van informatie uit de topografische kaart 1:10.000 zijn de arealen verhard gebied, onverhard gebied en water bepaald. Met de gebruikte topografische informatie kan een globale inschatting worden gemaakt van de arealen verhard, onverhard en water. De uiteindelijke wateropgave moet dan ook als richtinggevend worden beschouwd. Op basis informatie over neerslagstatistiek (regenduurlijnen) is met behulp van een spreadsheet bepaald hoeveel extra berging nodig is uitgaande van een neerslagtoename van 10%. Een afdruk van de berekening van de spreadsheet is weergegeven in het onderstaande. De wateropgave 2050 wordt berekend door de bergingsbehoefte bij 10% extra neerslag in 2050 te verminderen met de bergingsbehoefte in de huidige situatie. Hieronder is van de vier kernen, Blijham, Nieuweschans, Stadskanaal en Ter Apel, de berekening van de stedelijke wateropgave weergegeven. Daarnaast wordt een advies gegeven hoe deze wateropgave eventueel zou kunnen worden ingevuld.

59

Stedelijke wateropgave Blijham afvloeiingsfactor hoeveelheid

1.00 0.35

oppervlakte verhard(bruto) oppervlakte onverhard( bruto) oppervlakte totaal

270,000 m2 980,000 m2 1,250,000 m2 1.30 l/s/ha

gebiedsafvoer

1:100 1:100 + 10% (2050)

m3 berging 34,664 39,230

Wateropgave 2050

4,566

m3 afvoer 7,020 14,040

neerslag mm duur in min 68.0 720 86.9 1,440

m3

Advies De berekende wateropgave voor 2050 bedraagt ca. 4500 m3. Uitgaande van een toegestane peilfluctuatie van 0.5 m zou dit overeen komen met een extra areaal open water van 0.9 ha. Advies is om samen met het waterschap een nadere analyse te doen naar de benutting van het bestaande areaal open water voor de wateropgave 2050.

Stedelijke wateropgave Nieuweschans afvloeiingsfactor hoeveelheid oppervlakte verhard(bruto) oppervlakte onverhard( bruto) oppervlakte totaal

1.00

468,000 m2

0.35

229,000 m2 697,000 m2 1.30 l/s/ha

gebiedsafvoer

1:100 1:100 + 10% (2050) Wateropgave 2050

m3 berging 35,475 39,815 4,340

m3 afvoer 7,829 15,657

neerslag mm duur in min 79.0 1,440 101.2 2,880

m3

Advies De berekende wateropgave voor 2050 bedraagt ca. 4340 m3. Uitgaande van een toegestane peilfluctuatie van 0.5 m zou dit overeen komen met een extra areaal open water van 0.86 ha. Advies is om samen met het waterschap een nadere analyse te doen naar de benutting van het bestaande areaal open water voor de wateropgave 2050.

60

Stedelijke wateropgave Stadskanaal afvloeiingsfactor hoeveelheid

0.90 0.25

oppervlakte verhard(bruto) oppervlakte onverhard( bruto) oppervlakte totaal

2,700,000 m2 5,450,000 m2 8,150,000 m2 2.00 l/s/ha

gebiedsafvoer

1:100 1:100 + 10% (2050)

m3 berging 188,191 213,263

Wateropgave 2050

25,072

m3 afvoer 46,944 70,416

neerslag mm duur in min 62.0 480 74.8 720

m3

Advies De berekende wateropgave voor 2050 bedraagt ca. 25000 m3. Uitgaande van een toegestane peilfluctuatie van 0.5 m zou dit overeen komen met een extra areaal open water van 5 ha. Echter uit eerdere berekeningen van TAUW met betrekking tot de waterberging in Stadskanaal is gebleken dat in de huidige situatie de berekende peilstijging veel kleiner is dan de toegestane peilstijging. Dit biedt kansen om de wateropgave 2050 te realiseren in het bestaande areaal open water. Advies is om samen met het waterschap een nadere analyse te doen naar de benutting van het bestaande areaal open water voor de wateropgave 2050. Stedelijke wateropgave Ter Apel afvloeiingsfactor hoeveelheid oppervlakte verhard(bruto) 0.90 880,000 m2 oppervlakte onverhard( bruto) 0.25 2,270,000 m2 oppervlakte totaal 3,150,000 m2 gebiedsafvoer

1:100 1:100 + 10% (2050) Wateropgave 2050

2.00 m3 berging 66,145 74,574 8,429

l/s/ha

m3 afvoer neerslag mm duur in min 18,144 62.0 480 18,144 68.2 480 m3

Advies De berekende wateropgave voor 2050 bedraagt ca. 8400 m3. Uitgaande van een toegestane peilfluctuatie van 0.5 m zou dit overeen komen met een extra areaal open water van 1.7 ha. In het stedelijke gebied van Ter Apel is in de huidige situatie al een behoorlijk areaal open water aanwezig (bijv. o.a. Moekesgat). Advies is om samen met het waterschap een nadere analyse te doen naar de benutting van het bestaande areaal open water voor de wateropgave 2050.

61

Bijlage 5 Stedelijke wateropgave landelijke kernen

In onderstaande tabel is weergegeven de indicatieve wateropgave per (landelijke) kern in Westerwolde. Deze tabel kan door de gemeenten worden gebruikt bij het realiseren van kleinschalige waterberging bij nieuwbouw- en herstructureringslocaties. De tabel geeft een ordegrootte van de te realiseren waterberging in verband met de neerslagtoename ten gevolge van de klimaatverandering. 3 De indicatieve wateropgave (m ) is berekend door het verhard oppervlak van een kern (= areaal bebouwing + areaal open water + areaal wegen/straten) te vermenigvuldigen met de gemiddelde rekenfactor uit de stedelijke wateropgave. De indicatieve wateropgave in ha is vervolgens berekend door een waterschijf van 0,5 m te nemen. Kern Alteveer Beerta Bellingwolde Bourtange Burg. Beinsdorp Drieborg Finsterwolde Jipsingboermussel Jipsingboertange Mussel Musselkanaal Onstwedde Oudeschans Sellingen Vlagtwedde Vriescheloo Wedde Totaal

8

Inschatting verhard 8 oppervlak (ha) 10,8 20 65,4 25 17,4 2 17,7 6,5 7,7 16,9 119 51,7 2 34,8 60,5 14,1 16,5 635

Indicatieve water3 opgave 2050 (m ) 324 600 1962 750 522 60 531 195 231 507 3570 1551 60 1044 1815 423 495 19.050

Indicatieve wateropgave 2050 (ha) 0,0648 0,12 0,3942 0,15 0,1044 0,012 0,1062 0,039 0,0462 0,1014 0,714 0,3102 0,012 0,2088 0,363 0,0846 0,099 3,8118

Deze gegevens zijn afkomstig van het CBS-onderzoek Bevolkingskernen 2001.

62

Bijlage 6 Reeds afgekoppeld areaal gemeenten

In onderstaande tabel is aangegeven hoeveel verhard oppervlak in de diverse kernen is afgekoppeld. Dit is weergegeven in ha en als percentage. Kernnaam

Verhard 9 opp. (ha) Alteveer 10,8 Beerta 20 Bellingwolde-Heemhof 12,4 Bellingwolde-kern 44,5 Blijham 75,3 Bourtange 15,7 Burgemeester Beinsdorp 17,4 Drieborg 2 Finsterwolde 17,7 Jipsingboermussel 6,5 Jipsingboertange 7,7 Mussel 16,9 Musselkanaal 119,0 Nieuweschans 10,7 Onstwedde 51,7 Oudeschans 2,0 Sellingen 34,8 Stadskanaal 675,0 Ter Apel 153,9 Vlagtwedde 60,5 Vriescheloo 14,1 Wedde 16,5 Totaal 1580

9

Reeds Reeds afgekoppeld (ha) afgekoppeld (%) 0 0 0 0,8 0,04 0 0,7 10,3 0,3 1,2

0 0 0 1 0,25 0 35 58 4,6 15

7,6 4,8 ? 0 1 216 75,4 26 0 0 318,4

6 45 ? 0 2 32 49 43 0 0

Deze gegevens zijn afkomstig van het CBS-onderzoek Bevolkingskernen 2001.

63

Bijlage 7 Notitie grondwateroverlast

Gezamenlijke visie op aanpak stedelijke grondwaterproblematiek Problematiek De Commissie Integraal Waterbeheer (CIW) heeft eind 2003 een advies uitgebracht voor de verdeling van de verantwoordelijkheden en bevoegdheden met betrekking tot grondwater in de stad. Het Rijk zal dit advies betrekken bij de opstelling van weten regelgeving betreffende de wettelijke verankering van de ont- en afwateringstaak. In het NBW is opgenomen dat de VNG en UvW uiterlijk in 2005 bestuurlijke spelregels vaststellen met betrekking tot de aanpak van de stedelijke grondwaterproblematiek. In NBW is tevens afgesproken dat vóór de eerste helft van 2006 de gemeenten en waterschappen gemeentelijke waterplannen (incl. de grondwaterproblematiek) opstellen. Bij de verdeling van verantwoordelijkheden dient rekening gehouden te worden met een drietal spanningsvelden: o De verantwoordelijkheidsverdeling tussen enerzijds de private partij (burger en bedrijven) en anderzijds de publieke partij (overheid). o De verantwoordelijke overheid. Er van uitgaande dat een deel van de oplossing van het grondwatervraagstuk een overheidsverantwoordelijkheid is, welke overheid daarvoor dan aan de lat staat. o De spanning tussen twee dominante beleidsconcepten waarvan grondwater deel vanuit maakt, namelijk (zie Figuur 1: Systeem redenatie): o De watersysteembenadering, waarbij het grondwater in relatie wordt gebracht met de rest van het watersysteem. o Het systeem van de stedelijke leefomgeving, waarbij het grondwater deel uitmaakt van de stedelijke leefomgeving en het beheer van de openbare ruimte. Beide redenatiemethodieken zijn uit oogpunt van de desbetreffende partijen valide. De Unie en VNG zijn van mening dat het systeemdenken (stedelijke leefomgeving en watersysteem) intact moet worden gelaten anders resulteert dit in een principiële patstelling over verantwoordelijkheids-toedelingen tussen waterschappen enerzijds en gemeenten anderzijds. De Unie en VNG zijn het er gezamenlijk over eens dat het toedelen van verantwoordelijkheden voor het grondwater aan één van beide partijen altijd afbreuk doet aan het feit dat het grondwater deel uitmaakt van twee systemen en derhalve in de praktijk altijd zal leiden tot grote uitvoeringsproblemen. Daarom zijn VNG en Unie van mening via een andere benadering tot een oplossing van dit Systeem redenatie vraagstuk moet worden gekomen.

64

Bestuurlijke oplossingsvisie VNG en Unie Tussen de Unie van Waterschappen en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten is consensus bereikt over het kader waarbinnen kwantitatieve grondwaterproblemen (voorkomen van het probleem en overlast) in stedelijk gebied moeten worden opgepakt. Deze consensus wordt als volgt samengevat: 1. De beschreven grondwaterproblematiek in dit stuk focust zich met name op kwantitatieve problemen in het stedelijk gebied waarbij voornamelijk wordt ingegaan op situaties van overlast waar burgers en bedrijven regelmatig mee worden geconfronteerd. Aan de orde is de vraag wie de verantwoordelijkheid draagt om deze problemen op te lossen, en waar burgers en bedrijven met klachten terecht kunnen. 2. De verantwoordelijkheid die de overheid hier heeft wordt op twee manieren begrensd: De burger is zelf verantwoordelijk voor adequate maatregelen in eigen huis en op eigen terrein. Het op voorhand door de overheid vaststellen en garanderen van grondwaterpeilen in stedelijk gebied (vergelijkbaar met een peilbesluit voor oppervlaktewater) is technisch moeilijk realiseerbaar, door de veelheid van onbeïnvloedbare factoren die dit grondwaterpeil beïnvloeden. Een dergelijke vérgaande peilbeheersing zou een verantwoordelijkheid zijn die de overheid niet kan waarmaken. 3. De overheid is wél verantwoordelijk voor een programma van maatregelen gericht op het zo veel mogelijk terugdringen van (grond)wateroverlast en onderlast in de stad. Hier ligt een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor waterschap en gemeente. Deze gezamenlijke verantwoordelijkheid, met een bijbehorend programma van maatregelen vormt onderdeel van de stedelijke wateropgave (of het stedelijk waterplan) die conform het NBW uiterlijk in 2006 moet zijn opgesteld. Een stedelijke waterplan behoeft de instemming van gemeente- en waterschapsbestuur. De VNG en Unie hebben een Handreiking stedelijk waterplan ontwikkeld, waarvan grondwater onderdeel zal zijn. 4. Daarbij draagt de gemeente de verantwoordelijkheid voor een adequaat bouwen woningbeleid, voor een goed werkende riolering, voor het aanleggen van ontwateringsvoorzieningen, voor het afkoppelen van regenwater, en (bij nieuwe uitbreidingen) voor een adequate inrichting van het openbare gebied, waarbij de bijbehorende investeringslasten via de grondprijs worden verhaald. Het waterschap draagt de verantwoordelijkheid voor beheersing van het peil van het oppervlaktewater, staat aan de lat voor de implementatie van het WB21-beleid (trits), en zorgt voor voldoende afvoerend en bergend vermogen in transportleidingen en rwzi’s. Tevens draagt het waterschap verantwoordelijkheid voor een adequate regulering van grondwateronttrekkingen waar die bevoegdheid in handen van het waterschap is gelegd. 5. De financiële verantwoordelijkheden behorend bij de onder punt 4 genoemde maatregelen worden in beginsel voor 100% door gemeente respectievelijk waterschap gedragen al naar gelang ieders taak. Onderlinge verevening wordt zo min mogelijk toegepast, tenzij daar bijzondere redenen voor zijn. In het NBW is afgesproken dat de financiering van de gemeentelijke taak waarschijnlijk kan worden ondergebracht in een verbrede rioleringsheffing. Er zal steun vanuit de waterschappen worden gegeven om meer dan het rioolstelsel (ook afkoppelen, drainage) te kunnen financieren. In het NBW is tevens afgesproken dat het waterschap ook hiervoor dient te beschikken over een watersysteemheffing en een zuiveringsheffing, zoals reeds eerder door de Unie aan het kabinet is voorgesteld. 6. De burger met problemen die hij niet zelf kan oplossen kan bij de overheid terecht waarbij het voor de hand liggend is dat de gemeente hierbij als loket fungeert. De zorgplicht van de overheid (gemeente en waterschap gezamenlijk) bij deze problematiek omvat een proces wat bestaat uit drie stappen: o wat de oorzaak van de klachten is (wellicht meerdere oorzaken); o welke maatregelen daartegen het beste genomen kunnen worden om het probleem op te lossen;

65

7.

8.

9.

10.

11. 12.

o welke partij (particulier of overheid) aan de lat staat om de naar voren komende maatregelen te treffen, hier speelt naast de verantwoordelijkheidsvraag ook de doelmatigheidsvraag, die o.a. gebaseerd is op de laagst maatschappelijke kosten, een beslissende rol. Unie en VNG pleiten voor een Wettelijke verankering van de onder punt 6 beschreven zorgplicht. Als stok achter de deur zou de rijksoverheid kunnen aangeven dat de problematiek binnen een bepaald termijn wordt geëvalueerd. De voorgestelde zorgplicht moet recht doen aan het WB21gedachtengoed waarbij niet in de valkuil moet worden getrapt van een rigide wettelijk onderscheid tussen de afwateringstaak van het waterschap en de ontwateringstaak van de gemeente die in samenhang met elkaar beschouwd moeten worden. De bevoegd- en verantwoordelijkheden zullen niet ondubbelzinnig worden vastgelegd zodat er een zorgplicht ontstaat die niet is waar te maken naar de burgers toe. Voorgesteld wordt om de bevoegd- en verantwoordelijkheden vorm te geven via een plan verplichting, naar analogie van het GRP (gemeentelijk rioleringsplan). De gemeente moet gezamenlijk met het waterschap beleid maken en een programma samenstellen waarin de burger inspraak heeft. Het programma biedt houvast voor oplossingen van problemen. Voorgesteld wordt om op termijn tot een (wettelijk) Gemeentelijk breed rioleringsplan te komen voor riolering afvoer hemelwater en grondwater. De nieuwe voorgestelde brede rioolbelasting zou je dan ook kunnen koppelen aan dit plan en programma. Naast de inpassing van de zorgplicht in het vernieuwd Gemeentelijk breed rioleringsplan wordt de lokale invulling van de bij punt 6 genoemde zorgplicht en het overall maatwerkbeleid ook vastgesteld in het door gemeente en waterschap gezamenlijke opgezette ‘Stedelijk waterplan’. De overheid voert dit proces binnen een redelijke termijn uit. Indien tijdens dit overleg geen consensus wordt bereikt door beide partijen over een taakverdeling kan mediation overwogen worden. De VNG en UvW zullen hierover op termijn met voorstellen komen. Bij voorkomen van nieuwe grondwateroverlast of –onderlast gevallen in (nieuw) stedelijk gebied, dient de watertoets te worden benut. Burgers binnen bestaand stedelijk gebied, die over een aantal jaren toch met grondwater problemen worden geconfronteerd vallen ook onder het beschreven proces (zie punt 6). Ten behoeve van de aanpak van (oude) grondwateroverlast gevallen die zijn veroorzaakt door de stopzetting van grondwateronttrekkingen, zal de Grondwaterwet zodanig gewijzigd moeten worden dat sprake is van tenminste een onderzoeks- en nazorgplicht voor de partij die daarvoor verantwoordelijk is. In de huidige praktijk wordt deze onderzoeks- en nazorgplicht namelijk niet in de desbetreffende vergunning opgenomen. Het onder punt 6 beschreven zorgplicht zou juridische inbedding kunnen vinden in de Wet milieubeheer, Grondwater wet, Wet op de waterhuishouding of Wet ruimtelijke ordening. In de toekomst zullen vragen beantwoord worden over zaken als bouwrijp maken, calamiteiten als extreme regenval, stedelijk ontwateringdiepte, aansprakelijkheid en kostenveroorzakingsbeginsel. Een aantal van deze vragen kunnen worden beantwoord met behulp van het CIW-advies ‘Samen leven met grondwater’.

66

Bijlage 8 Waterkansenkaarten

De waterkansenkaart is een GIS-applicatie waarmee, op basis van verschillende basiskaarten, een afweging wordt gemaakt of een bepaalde ruimtelijke functie geschikt is voor een gebied. De kaarten waarop de afweging onder andere wordt gebaseerd zijn een bodemkaart, kwel-/infiltratiekaart, waterrisicokaart en grondwaterkaart. Voor de verschillende functies (bijv. een standaard woonwijk, of bedrijventerrein) zijn specifieke criteria opgesteld. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen harde en zachte criteria. De harde criteria zijn niet makkelijk aan te passen (bijv. natuurwaarden). De zachte criteria zijn makkelijker aan te passen (bijv. grondwaterstand). De analyse van verschillende basiskaarten geeft als resultaat een kaart met groene, gele en rode gebieden. De groene gebieden zijn geschikt voor de gegeven functie, de rode niet en de gele zijn geschikt, mits er aanpassingen worden gedaan. Deze kaarten geven een goede indicatie van mogelijkheden, maar zijn op zichzelf niet doorslaggevend. Het raadplegen van achterliggende informatie geeft inzicht in de reden waarom een gebied juist wel of niet geschikt is.

Figuur 1: uitsnede waterkansenkaart rondom Onstwedde voor de functie “standaard woonwijk”.

In figuur 1 is ten oosten van Onstwedde een groot rood gebied te zien. Dit komt doordat dit de functie natuur (EHS) heeft. Het gebied is ongeschikt om te bebouwen, omdat het naast natuurwaarden ook een gebied is met een kwetsbaar watersysteem. Het gebied direct ten zuiden van Alteveer is geel en aangemerkt als “geschikt mits”. Dit komt doordat in het gebied vrij hoge grondwaterstanden aanwezig zijn. Met technische maatregelen als ophoging, of waterpeilverlaging, is dit gebied dus toch geschikt te maken voor woningbouw. De waterkansenkaart is dus een resultaat van een analyse en is daarom niet zonder kennis van het systeem te beoordelen. Soms is bijvoorbeeld een gebied als ongeschikt aangegeven, omdat daar natuurwaarden voorkomen. Het is echter mogelijk dat bepaalde redenen zwaarder wegen dan het in stand houden van bijvoorbeeld een klein bosperceel. De waterkansenkaart geeft dus een eerste indruk van de geschiktheid van een gebied voor een bepaalde functie. Wanneer gemeenten initiatieven hebben voor ruimtelijke ontwikkeling, kan samen met het waterschap bekeken worden of het gebied hiervoor geschikt is, of wat eventuele maatregelen zouden inhouden.

67

Bijlage 9 Vaar-, zwem- en viswateren Westerwolde

In deze bijlage is een overzicht opgenomen van vaar-, zwem- en viswateren in Westerwolde. Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Vaarwateren Stadskanaal Musselkanaal Ter Apelkanaal Ruiten Aa Kanaal B.L. Tijdenskanaal Westerwoldse Aa Kanaal Haren-Rütenbrock Veendiep Bourtangerkanaal Spoordok Musselkanaal Valtermond

Zwemwateren Barkhoorplas Beersterplas Kemperpark Moekesgat Parc Emslandermeer Pagedal Papaver, de Plathuis Sellingerbeetse Veendiepplassen Wedderbergen Weddermeer

Viswateren Beersterplas Weddermeer Spoorhaven Moekesgat

68

Bijlage 10 Klachtenafhandeling Regionaal Waterplan Westerwolde

Partners Gemeente Bellingwedde Postadres: Bezoekadres: Hoofdweg 2 Hoofdweg 2 9698 AE Wedde Wedde Algemeen telefoonnummer: 0597-537100

Gemeente Reiderland Postadres: Bezoekadres: Postbus 3 Rozenstraat 2 9686 ZG Beerta Beerta Algemeen telefoonnummer: 0597-596600

Gemeente Stadskanaal Postadres: Bezoekadres: Postbus 140 Raadhuisplein 1 9500 AC Stadskanaal Stadskanaal Algemeen telefoonnummer: 0599-631631 Servicelijn: 0900-6314050

Gemeente Vlagtwedde Postadres: Bezoekadres: Postbus 14 Dorpsstraat 5 9550 AA Sellingen Sellingen Algemeen telefoonnummer: 0599-320220

Waterschap Hunze en Aa’s Postadres: Bezoekadres: Postbus 195 Aquapark 5 9640 AD Veendam Veendam Algemeen telefoonnummer: 0598-693800

Eigendom en verantwoordelijkheden In de gemeenten zijn verschillende wateren aanwezig, die niet allemaal dezelfde eigenaar hebben. Het is soms niet duidelijk wie nu verantwoordelijk is voor de taken betreffende de watergangen. Sommige problemen betreffende waterkwaliteit of wateroverlast komen ook voort uit achterstallig onderhoud, dat te maken kan hebben met onduidelijkheden over de verantwoordelijkheden. Deze bijlage geeft een eerste aanzet tot het scheppen van duidelijkheid Watertype Hoofdwatergangen schouwsloten in openbare ruimte in stedelijk gebied Schouwsloten die niet liggen in de openbare ruimte Kunstwerken(bruggen in stedelijke gebied Kunstwerken/bruggen in landelijk gebied Peilregulerende constructies (stuwen, sluizen e.d.) Oevers van wateren met waterstaatkundige functie Oevers van wateren met esthetische en ander functie

Verantwoordelijk voor onderhoud Waterschap Gemeente Eigenaar van deze sloten Gemeente Waterschap Waterschap Waterschap Gemeente

69

Contactpersonen- en telefoonlijst Onderwerp

Gemeente Bellingwedde

Gemeente Reiderland

Gemeente Stadskanaal

Gemeente Vlagtwedde

Watercoördinator

H. Nieborg (188)

E. Pereira (542)

A. Rademaker (226)

Veiligheid – zeedijk

n.v.t

J.B. Zeevaart (0597596600) B. Schuiling

n.v.t.

n.v.t.

Veiligheid – boezem

Waterschap

B. Schuiling

Waterschap

Waterschap

Water op straat

H. Nieborg

B. Schuiling

Servicelijn

Grondwateroverlast

H. Nieborg

B. Schuiling

Servicelijn

Regulier peilbeheer

Waterschap

B. Schuiling

K. Martena (574)

Verdroging

Waterschap

B. Schuiling

E. Pereira

N.Heeres (230) B. Potze (240) M. Bresser (222) H. Gruben (229) N. Heeres B. Potze Waterschap

Droogte

Waterschap

B.Schuiling

E. Pereira

Waterschap

Kwaliteit – watergangen

Waterschap

B. Schuiling

Servicelijn

Waterschap

Kwaliteit – stedelijk water Kwaliteit – waterbodems Beleving & recreatie

H. Nieborg

B. Schuiling

Servicelijn

H. Nieborg

B.Schuiling

Servicelijn

H. Nieborg

L. Hut (0597-596600)

M. van Werven (576)

M. Bresser H. Gruben M. Bresser H.Gruben H. Spithorst (204) P. Huizingh (201)

Beheer en Onderhoud B. Schuiling Communicatie C. Drenth A. Boiten Een schuin gedrukte naam betreft het tweede aanspreekpunt binnen een organisatie.

J. van der Zwaag

Waterschap Hunze en Aa’s J. Noordam (404) K. Lentz A. Bartelds (227) K. Lentz A. Bartelds P. Hendriks (239) A. Bartelds P. Hendriks A. Bartelds P. Hendriks A. Bartelds U. Vegter (604) J. den Besten (602) H. van Norel (603) R.Boonstra R. Boonstra R.Voetberg (612) R. Miller H. v/d Leij (270) C. Kuiper

70

Bijlage 11Checklist watertoets

Sinds november 2003 is de watertoets verplicht voor een veelheid aan ruimtelijke plannen. In de praktijk wordt de watertoets goed gebruikt, maar verbeteringen zijn altijd mogelijk. Daarom is aan het Regionaal Waterplan Westerwolde een ‘Checklist watertoets’ toegevoegd. Op de checklist staan punten genoemd bedoeld als een geheugensteun voor gemeenten en waterschap. Gemeenten en waterschap kunnen op deze manier bekijken of bij de watertoets en de waterparagraaf voldoende rekening gehouden is met het water(beheer). Checklist o Is het waterschap vroegtijdig betrokken; in de initiatieffase van het plan? o Gebruik de afkoppelkansenkaart om afkoppelkansen te benutten. o Zijn de opties voor bodeminfiltratie van hemelwater bekeken? o Is zichtbaar afkoppelen mogelijk? o Is er rekening gehouden met verkeersbelasting i.v.m. vervuiling regenwater? o Is binnen het plan voldoende capaciteit om het hemelwater vast te houden? o Hoe wordt er voor gezorgd dat er duurzame niet-uitlogende materialen worden toegepast? o Gebruik de waterkansenkaart om de locatie te beoordelen. o Heb aandacht voor archeologie en cultuurhistorische elementen (gebruik kaarten). o Houd de praktische uitvoerbaarheid in het oog. o Zijn de kosten maatschappelijk verantwoord en acceptabel? o Is bij de plannen rekening gehouden met eventuele: o Verdroogde gebieden; o Natte natuurgebieden; o Bodemdaling; o Mogelijkheden voor doorspoeling. o Zijn de watergangen goed toegankelijk voor onderhoud? (voor hoofdwatergangen geldt een beschermingszone van 5 m., waarvan 3 m. maaipad). o Hou bij oeverinrichting rekening met beleving (bereikbaarheid, veiligheid) en natuur. o Een sloot wordt een hoofdwatergang als deze voldoet aan één of meerdere van de volgende eisen: o Bij een afwaterend oppervlak van 6 ha, ingeval een (verbeterd) gescheiden rioolstelsel; o Bij een afwaterend oppervlak van 10 ha, ingeval een gemengd rioolstelsel; o De watergang dient voor wateraanvoer of doorspoeling; o De watergang vervult een functie in oppervlaktewaterberging; o Op de watergang loost een riooloverstort.

71

Bijlage 12 Worksheets top tien maatregelen

Regionaal Waterplan Westerwolde Maatregel 1:

Optimale uitvoering Ecologische Hoofdstructuur Westerwolde

Beschrijving van de maatregel: De realisatie van de EHS Westerwolde draagt bij aan een groot aantal wateropgaven. Zo wordt de opgave voor overlast voor de helft door de EHS ingevuld, wordt 2700 ha verdroogd natuurgebied hersteld en wordt de kwaliteit van het beekwater sterk verbeterd. Naast deze bijdragen wordt ook ruim 3000 ha ingericht als natuurgebied waarin recreatie en beleving nadrukkelijk aan de orde komen. De EHS is een integrale maatregel omdat ze bijdraagt aan veel opgaven uit het waterplan. Doel is dan ook te zorgen dat de EHS zo optimaal mogelijk wordt uitgevoerd. Waterschappen en gemeenten maken zich hier sterk voor door constructief mee te werken. Doel: o Optimale uitvoering van de EHS Westerwolde zodat zoveel mogelijk (water)opgaven worden ingevuld. Draagt bij aan de realisatie van de volgende (water)opgaven: o Wateroverlast door hermeanderen en overloopgebieden. o Watertekort; verdroging in de EHS Westerwolde wordt hersteld. o Waterkwaliteit: door de natuurlijke inrichting van het systeem zal de waterkwaliteit verbeteren. Rol van gemeente(n) en waterschap: Gemeenten en waterschap hebben beiden de taak zorg te dragen dat de EHS zo optimaal mogelijk wordt uitgevoerd. Gemeenten zijn betrokken bij de EHS in verband met wijziging van bestemmingsplannen en het afgeven vergunningen. Het waterschap draagt zorg voor een optimale hydrologische inrichting. Hierbij wordt rekening gehouden met de eutrofiëringgevoelige gebieden. Partners: Naast gemeenten waterschap zijn veel andere partijen betrokken zoals: DLG, provincie, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, bewoners, direct omwonenden. Projectleider: Waterschap Hunze en Aa´s: Grieto de Vries Planning van de maatregel: De afspraak was om de EHS Westerwolde voor 2018 af te ronden. Voor een gedetailleerde planning wordt verwezen naar het uitvoeringsonderzoek van DLG of paragraaf 5.1.1 van het Regionaal Waterplan. De komende 12 jaar zal vrijwel jaarlijks een deel van de EHS worden ingericht. Het waterschap zal per deelgebied meewerken en controleren van planstudies, uitvoeringsplannen en technische maatregelen moeten realiseren. Organisatie & capaciteit: Opdrachtgever is de Deelgebiedscommissie; uitvoerder van de EHS Westerwolde is DLG Groningen. Indicatie benodigde financiële middelen: Geschatte kosten in 2006 naar prijsindexering € 16.500.000,- Het waterschap draagt € 2.200.000,- bij aan de EHS. Overige kosten zijn voor provincie en het Rijk.

72


Opstellen plan van aanpak inundatie-knelpunten

Beschrijving van de maatregel: Het watergangenstelsel in Westerwolde is getoetst aan de landelijke inundatienormen voor verschillende soorten grondgebruik. Hieruit is naar voren gekomen dat voor het op orde krijgen en houden tot 2015 125 ha (1/75 jr) knelpunten moeten worden opgelost. In het waterplan is een globale analyse van de knelpunten uitgevoerd. De komende jaren worden deze knelpunten per peilvak bekeken en moet per peilvak naar de beste oplossing worden gezocht. Per peilvak zal een afweging worden gemaakt tussen technische oplossingen of andere oplossingen die samen met de betrokken grondeigenaren worden bedacht. Een kosten/batenanalyse (KBA) maakt onderdeel uit van het plan van aanpak. Doel: o Garanderen van de veiligheid. o Oplossen van bestaande en toekomstige knelpunten met betrekking tot inundatie. Draagt bij aan de realisatie van de volgende (water)opgaven: o Wateroverlast; het waterschap draagt zorg voor het voldoen aan de daaraan gestelde nomen. o Communicatie: bij het oplossen van de knelpunten worden nadrukkelijk de omwonenden geraadpleegd en op de hoogte gesteld van de knelpunten en oplossingen. Rol van gemeente(n) en waterschap: Waterschap is trekker van deze maatregel. De gemeenten hebben een faciliterende rol. Partners: Grondeigenaren in het peilvak van de inundatieknelpunten. Projectleider Waterschap Hunze en Aa´s: Paul Hendriks Planning van de maatregel: 1. Verificatie met modellen in het veld van alle knelpunten (incl. kosten/batenanalyse/ oplossingsrichtingen/plan van aanpak: 2006/2007 2. Oplossen knelpunten 1/25 j:2008 3. Oplossen van knelpunten 1/50 j: 2008/2009 4. Oplossen van knelpunten 1/75 j:2008/2011 5. Vaststellen van de definitieve norm door provincie: 2008/2009 Organisatie & capaciteit: Vanuit het waterschap de komende jaren 0,2 fte. Indicatie benodigde financiële middelen: Geschatte totale kosten € 300.000,- verspreid over 10 j. Tevens zijn subsidies mogelijk.

73


Communicatie ten behoeve van verbeteren samenwerking en bewustwording

Beschrijving van de maatregel: Communicatiemiddelen kunnen worden ingezet om het waterplan bekend te maken bij een bredere groep mensen. Hiermee wordt de link gelegd met de landelijke campagne ‘Nederland leeft met water’ en kunnen mensen leren wat in Westerwolde de klimaatsverandering nu voor hen betekent. Daarnaast worden communicatiemiddelen ingezet om mensen bewust te maken van hun eigen bijdrage aan verschillende wateropgaven, zoals watertekort in de zomer, gebruik van bestrijdingsmiddelen en milieuonvriendelijke materialen en eigen inspanning ter bestrijding van grondwateroverlast. Tevens zal worden nagedacht hoe de aandacht blijvend bij water wordt vastgehouden ook op de wat langere termijn. Er zullen een aantal concrete acties worden afgesproken, maar voor de langere termijn zal een communicatiewerkplan worden opgesteld Doel: o Breder bekend maken van acties en bedoeling van het waterplan in relatie tot klimaatsverandering en landelijke campagne ‘Nederland leeft met water’. o Bewustmaken van mensen aan eigen bijdrage aan wateropgaven, zoals watertekort in de zomer, grondwateroverlast, gebruik milieuonvriendelijke stoffen. o Op lange termijn aandacht houden voor water. Draagt bij aan de realisatie van de volgende (water)opgaven: o Communicatie: meer bewustwording bij omgeving over de klimaatsverandering, hoe dat op lokale schaal doorwerkt en wat daar aan gedaan kan worden. o Wateroverlast: eventuele acceptatie grondwateroverlast en eigen bijdrage aan bestrijding grondwateroverlast. o Watertekort: bijdrage aan watertekort in de zomer. o Waterkwaliteit: bijdrage aan verminderen gebruik milieuonvriendelijke stoffen. Rol van gemeente(n) en waterschap: Aangezien alleen het waterschap en de gemeente Stadskanaal een communicatieafdeling hebben zal deze maatregel door deze partijen worden getrokken. De overige gemeenten ondersteunen deze maatregel financieel, geven advies en zorgen voor implementatie van deze maatregelen in hun eigen gemeente. Partners: Partners zijn bewoners, bedrijven, woningstichtingen en –corporaties, landbouwers. Projectleider Gemeente Stadskanaal: Anneke Boiten Waterschap Hunze en Aa´s: Cora Kuiper Planning van de maatregel: o Plan van aanpak communicatie waterplan: 2007 o Samenvattende notitie ambtenaren: 2006 o Intranetsites van gemeenten en waterschap: 2006/2007 o Nieuwsbrief bestuurders: 2006 o Persbericht, website, nieuwsbrief externe organisaties: 2006 o Folders over duurzaam bouwen, verantwoordelijkheden grondwateroverlast, bestrijdingsmiddelen, zuinig zijn met water: 2007/2008 o Inlegvel informatiepakket nieuwe bewoners:2008 o Watereducatie op scholen: 2007 o Fietsroutes met Groninger Landschap waarin aandacht voor water en cultuurhistorische

74

waterwerken: 2006 Organisatie & capaciteit: Voor deze maatregel zijn de communicatieafdelingen van waterschap en de gemeente Stadskanaal verantwoordelijk. Ca. 80 uur voor waterschap en Stadskanaal, 30 uur voor andere gemeenten. Indicatie benodigde financiële middelen: Totaal: € 45.000. € 7.500,- per gemeente en € 15.000 voor het waterschap verspreid over 2007, 2009, 2011.

75


Verbetering klachtenafhandeling

Beschrijving van de maatregel: Op dit moment komt het voor dat klachten over water rond blijven zingen tussen de overheden, omdat niet duidelijk is wie waar nu precies verantwoordelijk voor is. Deze maatregel is er op gericht om enerzijds bij de overheden de verantwoordelijkheden op een rij te krijgen en anderzijds naar de bewoners toe te garanderen dat ze niet meer van hot naar her worden gestuurd. Het idee is dat er goede afspraken worden gemaakt over een efficiënte afhandeling van klachten. Voor een goede klachtenbehandeling van waterklachten is een goede organisatie binnen de afzonderlijke overheden en duidelijk aanspreekpunt /loket voor klachten over water bij gemeenten en waterschap noodzakelijk. In de stuurgroep Water 2000+ is in oktober 2005 voorgesteld dat een netwerk van waterloketten wordt opgesteld , bestaande uit drie onderdelen, namelijk een adresboek, een beheerskaart en een processchema voor de afhandeling van de klachten. Voor dit waterplan is bestuurlijk afgesproken dat in Westerwolde de invulling van het netwerk van waterloketten op een pragmatische manier wordt georganiseerd. Dit betekent dat vooral de afzonderlijke organisaties verantwoordelijk zijn voor een goede en duidelijke klachten registratie en klachtenafhandeling intern en dat de coördinatoren van de verschillende organisaties elkaar goed weten te vinden. Wanneer de afzonderlijke servicepunten goed samenwerken en elkaar kunnen vinden, wordt dit een voldoende netwerk van waterloketten gevonden. Stadskanaal heeft als een servicelijn en een klachtenbehandelingsprocedure. Reiderland is ermee bezig. Het waterschap heeft diverse verschillende afhandelingsprocedures en geen centraal meldingspunt. Hier zal aan gewerkt worden. Doel: o Stroomlijnen van klachtenafhandeling van burgers. o Duidelijk maken van verschillende verantwoordelijkheden tussen de overheden. o Optimaliseren van klachtenmelding- en klachtenafhandelingsprocessen- en procedures intern binnen de organisaties. Draagt bij aan de realisatie van de volgende (water)opgaven: o Communicatie. Rol van gemeente(n) en waterschap: Deze maatregel wordt per gemeente uitgewerkt. Partners: Naast de overheden zal ook het Waterbedrijf Groningen worden betrokken bij het waterloket. Daarnaast is ook de Stuurgroep Water 2000+ betrokken. Hierin wordt het inrichten van waterloketten gestroomlijnd. Projectleider: Gemeente Bellingwedde: Henk Nieborg Gemeente Reiderland: Leonie van den Akker Gemeente Stadskanaal: E. Huiting Gemeente Vlagtwedde: Albert Rademaker Waterschap Hunze en Aa´s: Jetty Noordam Planning van de maatregel: 1. instellen servicepunt en contactpersoon klachtenafhandeling en registratie per organisatie 2. opstellen procedure klachtenafhandeling en registratie per organisatie jaarlijks overleg tussen contactpersonen klachtenafhandeling en watercoördinatoren Organisatie & capaciteit: 0,1 fte per organisatie

76

Indicatie benodigde financiële middelen: Naast de benodigde uren zijn verder geen financiële middelen nodig. De bekendmaking wordt gedaan via de website.

77


Analyse grondwateroverlast en opstellen plan van aanpak knelpunten grondwateroverlast

Beschrijving van de maatregel: In het waterplan zijn verschillende locaties benoemd waar grondwateroverlast voor komt. Over de ordegrootte en de oorzaak van de overlast is weinig bekend. Er zullen metingen worden uitgevoerd en een analyse van de oorzaken. Wanneer de oorzaken bekend zijn, wordt een plan van aanpak opgesteld waarin per locatie beschreven staat hoe de overlast kan worden opgelost. Uiteindelijk worden de knelpunten opgelost. Doel: o Verkrijgen van inzicht in de ordegrootte en de oorzaken van grondwateroverlast op de verschillende locaties. o Opstellen van een plan van aanpak voor het oplossen van de knelpunten. o Oplossen van de grondwateroverlast. Draagt bij aan de realisatie van de volgende (water)opgaven: o Wateroverlast: oplossen van grondwateroverlast. o Communicatie: bewustwording van de oorzaken van grondwateroverlast en wat daaraan kan worden gedaan. Rol van gemeente(n) en waterschap: Twee gemeenten worden trekker van deze maatregel. Het onderzoek zal gezamenlijk worden uitgevoerd. De andere gemeenten en het waterschap leveren informatie en zorgen voor uitvoering van de maatregelen in hun eigen gemeente. Partners: De belangrijkste partners de bewoners, bewonersorganisaties, woningstichtingen en –corporaties. Projectleiding: Gemeente Reiderland: afdeling Openbare Werken Gemeente Vlagtwedde: Bertus Kloosterman Advies: P. Hendriks, waterschap Hunze en Aa´s Planning van de maatregel 1. Meten van de ordegrootte en oorzaak van de overlast: 2007 2. Analyse van de oorzaken van grondwateroverlast en eventueel aanvullende metingen: 2007 3. Opstellen plan van aanpak knelpunten: 2007 4. Oplossen knelpunten wateroverlast: 2008-2009 Organisatie & capaciteit: De civiel-technische afdelingen van de gemeenten zijn veelal betrokken. Vanuit het waterschap is er input van de hydrologen en de planologisch beleidsmedewerkers. Indicatie benodigde financiële middelen: Voor de analyse en het opstellen van een plan van aanpak is ca. € 100.000 benodigd. De kosten van het onderzoek worden verdeeld over de 5 partijen. Kosten van de maatregelen zijn afhankelijk van de analyse.

78


Analyse baggerknelpunten in lokale en regionale wateren en aanwijzen doorgangsdepots

Beschrijving van de maatregel: Waterbodems is een ernstig probleem in Nederland en ook in Westerwolde. Het probleem is moeilijk zichtbaar en maatregelen zijn zeer duur. Verder is er weinig bekend over de toestand van de waterbodems in Westerwolde. Uit de ecoscan is gebleken dat in stedelijke waterpartijen slib voor komt dat niet bevorderlijk is voor de kwaliteit van deze waterpartijen. Daarnaast zijn er vanuit het oogpunt van recreatie ook enkele knelpunten. In een gemeentelijk baggerplan moeten de knelpunten worden geïnventariseerd en moet een maatregelplan worden opgesteld. In het Integraal Baggerbeleidsplan van het waterschap zijn knelpunten geconstateerd in het Ruiten Aa-kanaal. Het grootste knelpunt is echter dat er weinig bekend is. Zowel op lokaal als regionaal dient er dus inzicht te komen in de hoeveelheden bagger in de watergangen. Baggerplannen en onderzoeken kunnen hierin inzicht verschaffen. Verder zijn er problemen met de opslag en verwerking van baggerspecie. In principe dient iedere gemeente een doorgangsdepot aan te wijzen voor baggerspecie waar dit tijdelijk kan worden opgeslagen. Doel: o Inzicht in de hoeveelheden (vervuilde) waterbodems in de lokale en regionale wateren. o Verwijderen van (vervuilde) waterbodems die een negatief effect hebben op de ecologie en kwaliteit van de watergangen. o Verbeteren van de doorvaart van de recreatievaart. o Het inrichten van doorgangsdepots voor baggerspecie. Draagt bij aan de realisatie van de volgende (water)opgaven: o Waterkwaliteit: door het opruimen van (vervuilde) baggerspecie zal de waterkwaliteit verbeteren. o Recreatie: door het opruimen van baggerspecie zal de doorvaart van wateren verbeteren. Rol van gemeente(n) en waterschap: Gemeenten zijn trekker van het gemeentelijk baggerplan. Het waterschap heeft een adviserende rol. Waterschap is verantwoordelijk voor de uitvoering van het Integraal Baggerbeleidsplan. Gemeente is verantwoordelijk voor het aanwijzen en vaststellen van de doorgangslocaties voor baggerspecie. Partners: Een adviesbureaus zal helpen bij het opstellen van een gemeentelijk baggerplan. Bij het aanwijzen van doorgangsdepots zullen omwonenden moeten worden geraadpleegd. Projectleiding: Gemeente Bellingwedde: Henk Nieborg Gemeente Reiderland: Berend Schuiling Gemeente Stadskanaal: Erwin Pereira Gemeente Vlagtwedde: Martin Bresser Waterschap Hunze en Aa’s, Roel Voetberg Planning van de maatregel: 1. Gemeente a. Bellingwedde: plan van aanpak baggeren Veendiep: 2007 b. Reiderland: afronden baggerplan: 2006 c. Stadskanaal: actualiseren baggerplan: 2007 d. Vlagtwedde: opstellen baggerplan: 2006-2007 2. Uitvoeren maatregelen gemeentelijke baggerplannen: vanaf 2007

79

3. Aanwijzen doorgangsdepots: alle gemeenten: vanaf 2006 4. Uitvoering geplande baggerwerken a. Beersterdiep (Reiderland): 2007 b. Wateren Nieuweschans (Reiderland): 2007 c. Ruiten Aa –kanaal (Hunze en Aa’s): 2008-2009 d. B.L. Tijdenskanaal (Hunze en Aa’s): 2008-2009 5. Uitvoering Baggerbeleidsplan Waterschap en regulier onderhoud: doorlopend vanaf 2006 Organisatie & capaciteit: Bij de gemeenten zal met name de civiel-technische afdeling verantwoordelijk zijn. Vanuit het waterschap zal advies zijn van de waterbodemdeskundige. Indicatie benodigde financiële middelen: o Voor het opstellen van gemeentelijk baggerplan is voor Vlagtwedde ca. € 20.000,- benodigd. o Een plan van aanpak voor het baggeren Veendiep kost Bellingwedde ca. € 15.000,o Geplande maatregelen waterschap: € 3.935.000 o Geplande maatregelen gemeente Reiderland: € 1.900.000 o Met het aanwijzen van doorgangsdepots zijn geen financiële middelen gemoeid. Met de inrichting wel.

80


Kansen benutten voor het vasthouden van water op de lange termijn (2050)

Beschrijving van de maatregel: 3 Voor Westerwolde is berekend dat de wateropgave voor overlast ca. 6 miljoen m is. Met de realisatie 3 van de EHS tot 2018-2025 kan daarin 3 miljoen m worden opgevangen, waarmee het systeem tot 3 2025 op orde blijft. Voor de resterende 3 miljoen m zijn gezien het lange tijdspad en wat onzekerheden in de toekomstvoorspellingen nog geen oplossingen bedacht. In het waterplan staan hier wel een aantal oplossingsrichtingen voor genoemd. Het is belangrijk om kansen die zich voordoen te kunnen benutten. Ook vanwege de lange doorlooptijd in de ruimtelijke ordening is het goed om met een lange termijn bril naar bepaalde ontwikkelingen te kijken. Hiervoor is het nodig dat de instrumenten worden geschapen om ook werkelijk kansen te kunnen benutten Daarnaast is het nodig dat iedereen die in de komende jaren wat gaat veranderen (zowel extern als intern waterschap en gemeenten) zich afvraagt of ze kunnen bijdragen aan de wateropgaven. Doel: 3 o Kansen benutten voor de invulling van de resterende 3 miljoen m opgave. Draagt bij aan de realisatie van de volgende (water)opgaven: o Wateroverlast: door water langer gespreid vast te houden wordt de kans op overlast kleiner. o Watertekort: door het vasthouden van water kunnen droogte en verdroging worden verminderd. Rol van gemeente(n) en waterschap: Het waterschap is trekker van deze maatregel. De gemeenten hebben een faciliterende rol. Partners: Hiervoor zullen de organisaties uit de omgevingsbijeenkomsten voor het waterplan worden benaderd. Dit zijn vertegenwoordigers vanuit de landbouw, natuur, bedrijven en recreatie. Planning van de maatregel: o Communicatiemiddelen om mensen op bijdrage aan kansen te wijzen: 2007 o Mogelijke instrumenten opstellen om kansen te benutten: 2008 o Kansen benutten bij nieuwe RO ontwikkelingen: doorlopend vanaf 2006 o Diverse afdeling provincie Groningen op de hoogte brengen van acties en opgaven Regionaal Waterplan Westerwolde: 2007 Organisatie & capaciteit: Verantwoordelijkheid ligt in eerste instantie bij de hydrologen en planologen van het waterschap en bij RO afdelingen van gemeenten. Indicatie benodigde financiële middelen: Deze maatregel kost vooral tijd, voorlopig nog geen geld De benodigde financiën voor uitvoering van de kansen zijn onzeker.

81


Aanpassen Gemeentelijke Rioleringsplannen en discussie acceptatie water op straat

Beschrijving van de maatregel: Uit de waterscan is gebleken dat volgens de huidige normen in de huidige situatie water op straat niet voorkomt. Echter door de klimaatverandering kan dit in de toekomst wel gaan gebeuren door meer en hevigere neerslag. Het vergroten van rioolstelsels is geen reële optie vanwege de kosten. Voorgesteld wordt om bij de eerstvolgende herziening van de GRP’s op te laten nemen dat 10% extra afgekoppeld moet worden om de neerslagtoename van 10% op te vangen. Een andere maatregel is het accepteren van water op straat voor een korte duur. In hoeverre burgers en bedrijven bereid zijn water op straat te accepteren is onbekend. Wat wel bekend is dat hiermee veel dure, technische maatregelen kunnen worden uitgespaard. Om te polsen in welke mate burgers en bedrijven water op straat accepteren, wordt een discussie georganiseerd over dit onderwerp. Doel: o Voorkomen van water op straat of acceptatie van het tijdelijk optreden van water op straat. o Creëren van bewustwording bij burgers en bedrijven over de klimaatverandering en de (lokale) gevolgen daarvan. Draagt bij aan de realisatie van de volgende (water)opgaven: o Wateroverlast Voorkomen van wateroverlast door water op straat, dan zorgen voor geaccepteerde wateroverlast. o Communicatie; meer bewustwording van de gevolgen van de klimaatverandering door discussie. Rol van gemeente(n) en waterschap: De gemeente is verantwoordelijk voor het aanpassen van de GRP’s, het waterschap adviseert. De gemeente Stadskanaal is verantwoordelijk voor het organiseren van een discussie over water op straat. De andere gemeenten en het waterschap geven advies en ondersteuning. Partners: Bij het aanpassen van de GRP’s zijn vaak adviesbureaus betrokken. Bij de discussie acceptatie water op straat worden burgers en bedrijven betrokken. Planning van de maatregel: De GRP’s van de gemeenten worden de komende jaren aangepast: o Bellingwedde: 2009 o Reiderland: 2007 o Stadskanaal: 2010 o Vlagtwedde: 2007 Het organiseren van een discussie over acceptatie water op straat staat gepland voor 2007 Organisatie & capaciteit: Het aanpassen van de GRP’s valt onder de verantwoordelijkheid van de civiel-technische afdelingen van de gemeenten. Het organiseren van een discussie over acceptatie water op straat wordt gezamenlijk georganiseerd door gemeenten en waterschap, met Stadskanaal als trekker. Indicatie benodigde financiële middelen: Het aanpassen van de GRP’s valt onder het reguliere budget van de gemeenten.

82


Oplossen knelpunten regulier peilbeheer en discussie acceptatie ander peilbeheer

Beschrijving van de maatregel: In het dagelijkse peilbeheer van het waterschap komen regelmatig knelpunten naar voren. Dit zijn knelpunten met betrekking tot te veel of te weinig water voor een perceel. Het waterschap heeft de plicht deze knelpunten op te lossen in overleg met de betrokken grondeigenaren. De komende jaren blijft dit onveranderd een aandachtspunt, mede in het licht van de klimaatverandering. Om de verwachte klimaatverandering in de toekomst te kunnen opvangen, zullen in het reguliere peilbeheer van het waterschap dure, technische maatregelen genomen moeten worden. Het waterschap wil graag een discussie op gang brengen over de mate van acceptatie van ander peilbeheer. Acceptatie van eventuele veranderingen kan dure maatregelen voorkomen. Doel: o Oplossen knelpunten in het reguliere peilbeheer van het waterschap. o Onderzoeken andere mogelijkheden peilbeheer in relatie tot de klimaatsverandering. o Uitstellen en/of voorkomen van dure maatregelen. o Discussie met omgeving over klimaatverandering. Draagt bij aan de realisatie van de volgende (water)opgaven: o Wateroverlast: deels oplossen wateroverlast. o Watertekort: deels oplossen van droogte in de landbouw. o Communicatie: vergroten van de bewustwording omtrent de klimaatverandering. Rol van gemeente(n) en waterschap: Waterschap is trekker van deze maatregel. De gemeenten hebben een faciliterende rol. Partners: De provincie Groningen, de omgeving vertegenwoordigd door landbouw-, natuur- en recreatiebedrijven, omwonenden. Planning van de maatregel: o Oplossen knelpunt Laudermarke: 2007 o Oplossen knelpunt stuw Vriescheloo: 2007 o Oplossen knelpunt Rhederveld/Buiskoolweg: 2007-2008 o Oplossen knelpunt heemsloten Musselkanaal: 2007-2009 o Reserveren jaarlijks budget voor aanpassen peilen: vanaf 2006 o Vaststellen GGOR-peilbesluiten (incl. effect veenoxidatie): vanaf 2006 o Discussie over acceptatie niet optimale situatie: 2007 Organisatie & capaciteit: Verantwoordelijkheid ligt bij de hydrologen van waterschap Hunze en Aa’s. Projectleiding Paul Hendriks, waterschap Hunze en Aa’s Indicatie benodigde financiële middelen: Totaal: € 750.000, verdeeld over: o Stuw Vriescheloo: € 70.000 (reeds besloten) o Laudermarke: € 100.000 (nog niet besloten) o Rhederveld/Buiskoolweg: € 280.000 (nog niet besloten) o Heemsloten Musselkanaal: € 300.000 (nog niet besloten)

83

Regionaal Waterplan Westerwolde Maatregel 10: Invullen stedelijke wateropgave Beschrijving van de maatregel: In het RBW is afgesproken dat de extra waterafvoer die te verwachten is door de klimaatverandering niet mag worden afgewenteld. Ook in stedelijk gebied geldt dat het eigen water moet worden vastgehouden. Door het waterschap is een analyse gemaakt voor de vier grootste stedelijk kernen in Westerwolde: Stadskanaal, Ter Apel, Blijham en Nieuweschans. Voor deze kernen is berekend hoeveel extra areaal open water dient te worden gecreëerd ten gevolge van de klimaatverandering. Het is zaak dat deze stedelijke wateropgave de komende jaren wordt uitgevoerd. Doel: o Water vasthouden daar waar het valt en het voorkomen van piekafvoeren in het watersysteem dan wel rioolstelsel ten gevolge van klimaatverandering. Draagt bij aan de realisatie van de volgende (water)opgaven: o Wateroverlast. Rol van gemeente(n) en waterschap: Iedere gemeente is trekker van het project in haar gemeente. Het waterschap ondersteunt en faciliteert. Partners: Naast de betrokken overheden zijn verder geen andere partners betrokken bij deze maatregel. Projectleider: Gemeente Stadskanaal: Bert Amsing Gemeente Vlagtwedde: Bertus Kloosterman Gemeente Reiderland: Coördinator openbare werken Gemeente Bellingwedde: Henk Nieborg Ondersteuning vanuit waterschap: Paul Hendriks & Anton Bartelds Planning van de maatregel: o Plan van aanpak voor de stedelijk wateropgave van Blijham, Nieuweschans, Stadskanaal en Ter Apel: 2007 o Uitvoering maatregelen: 2008 e.v. Organisatie & capaciteit: Vanuit de gemeenten zal de civiel-technische afdeling betrokken zijn. Vanuit het waterschap zullen hydrologen en planologisch beleidsmedewerkers betrokken zijn. Indicatie benodigde financiële middelen: Per kern zal nog een nadere analyse plaatsvinden van de mogelijkheden, bijvoorbeeld van de mogelijkheden voor het bergen in bestaand oppervlaktewater. Naar aanleiding hiervan zullen de werkelijke kosten worden bepaald.

84

Bijlage 13 Actie- & uitvoeringsprogramma – Waterschap Hunze & Aa’s Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

Middelen (€)

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Wateroverlast 4.1

Vaststellen breedte vrijwaringsstrook zeedijk*

Specialist Veiligheid

Uren

Provincie Groningen

& Keringen 4.2

Vrijwaringsstrook vastleggen in legger*

Leggermedewerker

Uren

4.3

Nieuwe toetsing zeedijk**

Specialist Veiligheid

p.m.

Provincie Groningen

& Keringen 4.4

Implementatie resultaten COMCOAST-project

Hydroloog

Uren

5.1

Inrichting bergingsgebied Blauwestad*

Planoloog

€ 2.000.000

Gem., omwonenden

5.2

Inrichting bergingsgebied Binnen Aa*

Planoloog

€ 2.300.00

Provincie Groningen,

5.3

Inrichting noodbergingsgebied Ulsder Polder*

Planoloog

€ 4.600.000


5.4

Inrichting noodbergingsgebied Kuurbos*

Planoloog

Uren


5.5

Inrichting noodbergingsgebied Bovenlanden*

Planoloog

Uren

Duitsland

gemeente Reiderland 2015

gem. Bellingwedde Provincie Groningen,

2015

gem. Bellingwedde 5.6

MP Kaden Nieuweschans*

Projectmanager MP

€ 780.000

Kaden 5.7

MP Kaden B.L. Tijdenskanaal*

Project-manager

€ 3.400.000

MP Kaden 5.8

MP Kaden Westerwoldse Aa*

Project-manager

€ 3.100.000

MP Kaden 5.9

Optimale inrichting EHS (aandacht voor

projectleider

€ 2.200.000

financiering, proces, grondverwerving)* 5.10

Implementatie resultaten project IJkdijk**

DLG, natuurorg.,

2014

omwonenden Specialist Veiligheid

Uren

& Keringen

85

Planning Na Nr.

Omschrijving

5.11

Verificatie met modellen in het veld van

5.12

Trekker

Middelen (€)

Betrokkenen

Districtshydroloog

Uren

Oplossen knelpunten 1/25 j.**

Districtshydroloog

Uren

5.13


Districtshydroloog

Uren

5.14


Districtshydroloog

Uren.

5.15

Vaststellen definitieve norm door provincie*

Hydroloog

Uren

5.16

Oplossen knelpunt Laudermarke

Districtshydroloog

€ 100.000

5.17

Oplossen knelpunt stuw Vriescheloo

Districtshydroloog

€ 70.000

5.18

Oplossen knelpunt Rhederveld/Buiskoolweg

Districtshydroloog

€ 280.000

5.19

Oplossen knelpunt Musselkanaal

Districtshydroloog

€ 300.000

5.20

Reserveren jaarlijks budget aanpassen peilen

Districtshydroloog

€ 30.000

5.21

Vaststellen GGOR-peilbesluiten**

Districtshydroloog

p.m.

5.22

Discussie over niet optimale situatie peilbeheer*

Districtshydroloog

Uren

5.37

Grondwateroverlast: maken en inzetten

Mdw. Communicatie

Comm.budget

5.38

Grondwateroverlast: analyse oorzaken en

Districtshydroloog

€ 20.000

Omwonenden

5.39

Grondwateroverlast: opstellen plan v. aanpak**

Districtshydroloog

Uren

Omwonenden

5.40

Grondwateroverlast: uitvoering maatregelen**

Districtshydroloog

p.m.

Omwonenden

2006

2007

2008

2009

2010

2010

inundatie-knelpunten**

2011 Provincie Groningen

Gemeenten

communicatiemiddel**

ordegrootte**

Watertekort 6.1

Verdroging: uitvoering EHS*

projectleider

Zie 5.9

DLG, etc.

6.2

KBA alternatieve drinkwaterwinning Sellingen

Hydroloog

p.m.


2014

Waterbedrijf 6.3

Communicatiemiddel waterschaarste

Mdw. Communicatie

Comm. Budget

6.4

Droogte: aanpassing verziltingbestrijding**

Districtshydroloog

Uren

6.5

Implementatie resultaten projecten ‘No Regret’

Hydroloog

Uren

en ‘Samenwerken voor water’**

86

Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

Middelen (€)

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Waterkwaliteit 7.11

KRW: Uitvoering maatregelenplan**

Aquatisch Ecoloog

Uren

7.12

Vaststellen gebiedsgerichte normen**

Aquatisch Ecoloog

Uren

7.13

Invullen verwachte waarden voor

Waterkwal.adiseur

Uren

Aquatisch Ecoloog

Uren

Aquatisch Ecoloog

Uren

Provincie

Gemeenten

Provincie

Pagediep/Mussel Aa** 7.14

Vaststellen ambitieniveaus kleine

7.15

Vaststellen maatregelen voor grondwater in

7.20

Opstellen beheersplan zichtbare vervuilingen**

Waterkwal.adiseur

Uren

7.21

Plan van aanpak knelpunten klachtenanalyse

Handhaver

Uren

7.25

Onderzoek en planvoorbereiding baggeren

Water-

€ 3.835.000

Ruiten Aakanaal en B.L. Tijdenskanaal*

bodemdeskundige

7.26

Inrichten depot herbruikbare baggerspecie**

Water-

grondwaterlichamen en puntbronnen**

Provincie, waterbedrijf

KRW-proces**

waterkwaliteit**

p.m.

Provincie, gemeente

bodemdeskundige Recreatie & beleving 8.1

Meekoppelen belevingsaspecten bij projecten**

Planoloog

Uren

Gemeenten

8.2

Opstellen beheersprogramma zichtbare

Handhaver

Uren

Gemeenten

Stafmdw. WBO

Uren

vervuiling watergangen** 8.3

Onderhoudsbeheersplan Kunstwerken

Organisatie & communicatie 10.1

Jaarlijks ambtelijk en bestuurlijk overleg*

Planoloog

Uren

10.2

Jaarlijkse bijeenkomst omgevingsgroep**

Planoloog

Uren

Gemeenten Omgeving, gemeenten, provincie

10.3

Instellen servicepunt klachtenbehandeling**

Planoloog

Uren

10.4

Opstellen processchema procedures

Districtshoofd

Uren

klachtenbehandeling**

87

Planning Na Nr.

Omschrijving

10.5

Jaarlijks overleg personen klachtenbehandeling

10.6

Trekker

Middelen (€)

Betrokkenen

Planoloog

Uren

Gemeenten

Gebruik checklist watertoets*

Planoloog

Uren

Gemeenten

10.7

Plan van aanpak communicatie waterplan

Mdw. Communicatie

€ 15.000

Gemeenten

10.8

Ambtenaren – aanleveren informatie voor

Mdw. Communicatie

Uren

2006

2007

2008

2009

2010

2010

en watercoördinatoren**

2011

intranetsites waterschap en gemeenten* 10.9

Bestuurders – opstellen nieuwsbrief**

Mdw. Communicatie

Comm.budget

10.10

Externe organisaties – opstellenpersbericht**

Mdw. Communicatie

Comm.budget

10.11

Externe organisaties – aanleveren informatie

Mdw. Communicatie

Uren

Mdw. Communicatie

Comm.budget

voor website** 10.12

Externe organisaties – digitale nieuwsbrief**

10.13

Folder over DuBo, bestrijdingsmiddelen, etc.**

Waterkwal.adviseur

Comm.budget

10.14

Inlegvel informatiepakket nieuwe bewoners**

Mdw. Communicatie

Comm.budget

10.15

Watereducatie op scholen*

Mdw. Educatie

Uren

10.16

Fietsroutes met Groninger Landschap en

Mdw. Educatie

Uren

cultuurhistorische waterwerken** Monitoring & evaluatie 11.1

Leveren jaarlijkse input voor rapportage RBW**

Planoloog

Uren

11.2

Afspraken maken over evaluatie KRW**

Aquatisch Ecoloog

Uren

11.3

Activiteiten opnemen in jaarplanning

Afdelingshoofd

Uren

Handhaver

Uren

Planoloog

Uren

Stafmdw. WBO

Uren

Gem./Provincie

medewerkers* 11.4

Inzetten vergunningverlening & handhaving*

Beheer & onderhoud 12.2

Afspraken over beheer oevers m.b.t. zichtbaarheid en toegankelijkheid**

12.3

Pilot overdracht stedelijke wateren Stadskanaal*

12.4

Overdracht stedelijke wateren gemeenten**

Stafmdw. WBO

Uren

12.5

Uitvoering OBP en effect minder maaien*

Stafmdw. WBO

Uren

Aanwonenden

88

Bijlage 14 Actie- & uitvoeringsprogramma – gemeente Bellingwedde Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

Middelen (€)

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Wateroverlast 5.25

Afkoppelen en kleinschalige berging

Henk Nieborg/Medewer-

nieuwbouw & herstructurering*

ker beheer en onderhoud

5.27

Plan van aanpak stedelijke wateropgave


Blijham**


5.30

Plaatsen terugslagkleppen risicovolle


overstorten*


5.29

Aanpassen GRP rekening houdend met


10% meer neerslag**


5.36

Grondwateroverlast: gebruik


waterkansenkaart*


Grondwateroverlast: aanleveren informatie

Clarence Drenth/

voor communicatiemiddel

Communicatiemedewerker



ordegrootte**


Grondwateroverlast: opstellen plan v.


aanpak**


Grondwateroverlast: uitvoering


maatregelen**


5.37

5.38

5.39

5.40

p.m.

Waterschap H&A

Uren

Waterschap H&A

p.m.

Waterschap H&A, omwonenden

Uren

Waterschap H&A

Uren

Waterschap H&A

Uren

Waterschap H&A, gemeenten

€ 20.000

Omwonenden

Uren

Omwonenden

p.m.

Omwonenden

Uren

Waterschap H&A,

Watertekort 6.3

Aanleveren informatie voor

Clarence Drenth/

communicatiemiddel waterschaarste**


gemeenten

Waterkwaliteit 7.3

KRW: aanleveren informatie voor

Clarence Drenth/

communicatiemiddelen**


Uren

Waterschap H&A, gemeenten

89

Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

7.4

KRW: opstellen convenant duurzaam


bouwen**


7.16

Opnemen baggerknelpunten Ecoscan in


baggerplan (meekoppelen per project)**


7.17

Inrichten natuurvriendelijke oevers volgens


Ecoscan (meekoppelen per project)**


Plan van aanpak knelpunten


klachtenanalyse waterkwaliteit**


Opstellen Plan van Aanpak Veendiep**


7.18

7.20

Middelen (€)

Betrokkenen

Uren

Waterschap H&A,

p.m.

Waterschap H&A

2006

2007

2008

2009

2010

2010

gemeenten

p.m.

Uren

€ 15.000

Waterschap H&A

ker beheer en onderhoud 7.26

Aanwijzen permanent/tijdelijk


doorgangdepots**


Uren

Recreatie & beleving 8.1

Meekoppelen belevingsaspecten bij


projecten**


Uren




10.4

Opstellen processchema procedures klachtenbehandeling**


10.6


Richard Kampyon/

ker beheer en onderhoud Henk Nieborg/Medewer-

Uren

Uren

Waterschap H&A

Medewerker R.O. 10.7


Clarence Drenth/

€ 7.500

2011

Communicatiemedewerker 10.8

10.9

Aanleveren informatie intranetsites

Clarence Drenth/

gemeenten en waterschap


Aanleveren informatie nieuwsbrief

Clarence Drenth/

bestuurders**


Uren

Uren

90

Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

10.10

Aanleveren informatie persbericht externe

Clarence Drenth/

organisaties**


10.11

Aanleveren informatie website externe

Clarence Drenth/

organisaties**


10.12

Aanleveren informatie digitale nieuwsbrief

Clarence Drenth/

externe organisaties**


Folder over DuBo, bestrijdingsmiddelen,

Clarence Drenth/

etc.**


Inlegvel informatiepakket nieuwe

Clarence Drenth/

bewoners**


10.13

10.14

Middelen (€)

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Uren

Uren

Uren

Comm.budget

Comm.budget

Monitoring & evaluatie 11.1

Leveren jaarlijkse input voor rapportage


RBW**


Uren

H&A/Provincie


Intensiveren verwijderen zwerfvuil**


12.2

Afspraken over beheer oevers t.b.v.**


toegankelijkheid en zichtbaarheid


p.m.

ker beheer en onderhoud Uren

* = regulier werk ** = nieuwe projecten

91

Bijlage 15 Actie- & uitvoeringsprogramma – gemeente Reiderland Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

Middelen (€)

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Wateroverlast 5.23

Waterbeheersingsplan Nieuweschans*

B. Schuiling/

€ 1.475.000

Waterschap H&A

p.m.

Waterschap H&A

Uren

Waterschap H&A

p.m.

Waterschap H&A,

Opzichter 5.24

Afkoppelen en kleinschalige berging nieuwbouw

B. Schuiling/

& herstructurering*

Opzichter

5.28


B. Schuiling/

Nieuweschans**

Opzichter

5.30


B. Schuiling/

overstorten*

Opzichter

5.33

Aanpassen GRP rekening houdend met 10%

B. Schuiling/

meer neerslag**

Opzichter

5.36

Grondwateroverlast: gebruik waterkansenkaart*

B. Schuiling/

omwonenden Uren

Waterschap H&A

Uren

Waterschap H&A

Uren

Waterschap H&A,

Opzichter 5.37

5.38

5.39


B. Schuiling/


Opzichter


B. Schuiling/

ordegrootte**

Opzichter


B. Schuiling/

andere gemeenten € 20.000

Omwonenden

Uren

Omwonenden

p.m.

Omwonenden

Opzichter 5.40


B. Schuiling/ Opzichter

Watertekort 6.3

Aanleveren informatie voor communicatiemiddel

B. Schuiling/

waterschaarste**

Opzichter

Uren

92

Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

Middelen (€)

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Waterkwaliteit 7.3

7.4

KRW: aanleveren informatie voor

B. Schuiling/


Opzichter

KRW: opstellen convenant duurzaam bouwen**

B. Schuiling/

Uren

andere gemeenten Uren

Opzichter 7.17

Inrichten natuurvriendelijke oevers volgens

B. Schuiling/

Ecoscan (meekoppelen per project)**

Opzichter

7.18


B. Schuiling/

waterkwaliteit**

Opzichter

7.26

Aanwijzen permanent/tijdelijk doorgangdepots**

B. Schuiling/

Waterschap H&A,

Waterschap H&A, andere gemeenten

p.m.

Uren

Uren

Opzichter

Waterschap H&A, provincie Groningen



L. Hut/Beleids-

Uren

medewerker R.O.


Gebruik checklist watertoets**

B. Schuiling/

Uren

Waterschap H&A

€ 7.500

Waterschap H&A,

Opzichter 10.7


B. Schuiling/ Opzichter

10.8

Aanleveren informatie intranetsites gemeenten

B. Schuiling/

en waterschap

Opzichter

10.9

Aanleveren informatie nieuwsbrief bestuurders**

B. Schuiling/

10.10


B. Schuiling/

organisaties**

Opzichter

10.11


B. Schuiling/

organisaties**

Opzichter

2011


Uren

Waterschap H&A,

Uren

Waterschap H&A,

Opzichter

andere gemeenten


Waterschap H&A, andere gemeenten

93

Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

10.12


B. Schuiling/


Opzichter

10.13


B. Schuiling/

10.14


B. Schuiling/

Middelen (€)

Betrokkenen

Uren

Waterschap H&A,

Comm.budget

Waterschap H&A,

Comm.budget

Waterschap H&A,

2006

2007

2008

2009

2010

2010

andere gemeenten

Opzichter

andere gemeenten

Opzichter

andere gemeenten

Monitoring & evaluatie 11.1


B. Schuiling/

Uren

Opzichter

Waterschap H&A, Provincie Groningen



B. Schuiling/

Uren

Opzichter 12.2

Afspraken over beheer oevers t.b.v.

B. Schuiling/

toegankelijkheid en zichtbaarheid**

Opzichter

Uren

Waterschap H&A


94

Bijlage 16 Actie- & uitvoeringsprogramma – gemeente Stadskanaal Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

Middelen (€)

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Wateroverlast 5.24

Afkoppelen en kleinschalige berging

B. Amsing

nieuwbouw & herstructurering*

Civieltechn. Mdw.

5.26


B. Amsing

Stadskanaal**

Civieltechn. Mdw.

5.30


B. Amsing

overstorten*

Civieltechn. Mdw.

5.31

Onderzoek mate acceptatie water op straat**

B. Amsing

5.34


E. Pereira/Mdw.

meer neerslag*

Beleidsontwikkeling

Grondwateroverlast: gebruik

P. Arkema/Mdw.

waterkansenkaart*

Beleidsontwikkeling

Grondwateroverlast: maken en inzetten

E. Pereira/Mdw.


Beleidsontwikkeling


B. Amsing

ordegrootte**

Civieltechn. Mdw.

Grondwateroverlast: opstellen plan v.

E. Pereira/Mdw.

aanpak**

Beleidsontwikkeling


B. Amsing

p.m.

Waterschap H&A

€ 5.000

Waterschap H&A’s

p.m.

Uren

Civieltechn. Mdw.

5.36

5.37

5.38

5.39

5.40

Omwonenden, bedrijfsleven

Uren

Waterschap H&A

Uren

Waterschap H&A

Uren

€ 20.000

Omwonenden

Uren

Omwonenden

p.m.

Omwonenden

Civieltechn. Mdw.

Watertekort 6.3

Communicatiemiddel waterschaarste**

E. Pereira/Mdw.

Uren

Beleidsontwikkeling

95

Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

Middelen (€)

E. Pereira/Mdw.

Comm.budget

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Waterkwaliteit 7.3

KRW: maken en inzetten comm.middelen**

Beleidsontwikkeling 7.4

KRW: opstellen convenant duurzaam

E. Pereira/Mdw.

bouwen**

Beleidsontwikkeling

7.16


E. Pereira/Mdw.


Beleidsontwikkeling

7.18


E. Pereira/Mdw.

waterkwaliteit**

Beleidsontwikkeling

7.22

Actualisatie en uitvoering baggerplan

E. Pereira/Mdw.

Stadskanaal*

Beleidsontwikkeling

7.23

Oplossen Ceresmeerproblematiek*

N. Beck/Sen.

7.24

Onderzoek en planvoorbereiding baggeren

E. Pereira/Mdw.

Spoordok*

Beleidsontwikkeling

Aanwijzen permanente en/of tijdelijke

E. Pereira/Mdw.

doorgangsdepots**

Beleidsontwikkeling

Uren

p.m.

Uren

Uren

p.m.

Beleidsontwikkeling

7.26

Waterschap H&A

Philips. Prov, H&A, Vrom, GGD, RIVM

p.m.

Waterschap H&A

Uren


Meekoppelen belevingsaspecten bij

E. Pereira/Mdw.

projecten**

Beleidsontwikkeling

Uren



P. Arkema/Mdw.

10.7

Opstellen plan van aanpak communicatie

A. Boiten/

waterplan

Communicatieadviseur

10.8

Opstellen informatie intranetsites gemeenten

A. Boiten/

en waterschap


Uren

Waterschap H&A

Beleidsontwikkeling € 7.500

2011

Uren

96

Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

10.9

Opstellen informatie nieuwsbrief bestuurders**

A. Boiten/

10.10

Opstellen informatie persbericht externe

A. Boiten/

organisaties**


10.11


A. Boiten/

organisaties**


Opstellen informatie digitale nieuwsbrief

A. Boiten/




A. Boiten/

Middelen (€)

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Uren


10.12

10.13

Uren

Uren

Uren

Comm.budget

Communicatieadviseur 10.14


A. Boiten/

Comm.budget

Communicatieadviseur Monitoring & evaluatie 11.1

Leveren jaarlijkse input voor rapportage

E. Pereira/Mdw.

RBW**

Beleidsontwikkeling

Uren

H&A/Provincie



E. Huiting

12.2


E. Huiting


Teamleider VRO

Uren

Teamleider VRO Uren


97

Bijlage 17 Actie- & uitvoeringsprogramma – gemeente Vlagtwedde Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

Middelen (€)

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Wateroverlast 5.24

Afkoppelen en kleinschalige berging nieuwbouw

Albert Rademaker

& herstructurering*

Medewerker CVT

5.25

Plan van aanpak stedelijke wateropgave Ter

B. Kloosterman/Be-

Apel**

leidsadviseur CVTZ

5.30


Albert Rademaker

overstorten*

Medewerker CVT

5.35


Albert Rademaker

meer neerslag*

Medewerker CVT

5.36

Grondwateroverlast: gebruik waterkansenkaart*

Albert Rademaker

p.m.

Waterschap H&A

€ 5.000

Waterschap H&A

p.m.

Uren

Waterschap H&A

Uren

Waterschap H&A

Medewerker CVT 5.37

5.38

5.39


B. Kloosterman/Be-


leidsadviseur CVTZ


B. Kloosterman/Be-

ordegrootte**

leidsadviseur CVTZ


B. Kloosterman/Be-

Uren

€ 20.000

Omwonenden

Uren

Omwonenden

p.m.

Omwonenden

leidsadviseur CVTZ 5.40

Grondwateroverlast – uitvoering maatregelen**

B. Kloosterman/Beleidsadviseur CVTZ

Watertekort 6.3

Aanleveren informatie voor communicatiemiddel

B. Kloosterman/Be-

waterschaarste**

leidsadviseur CVTZ

Uren

Waterkwaliteit 7.3

KRW: aanleveren informatie

B. Kloosterman/Be-


leidsadviseur CVTZ

Uren

98

Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

7.4

KRW: opstellen convenant duurzaam bouwen**

B. Kloosterman/Be-

7.16


Martin Bresser/


Coördinator beheer

Middelen (€)

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Uren

leidsadviseur CVTZ p.m.

Waterschap H&A

buitenobjecten 7.18


Martin Bresser/

waterkwaliteit**

Coördinator beheer

Opstellen stedelijk baggerplan/uitvoeringsplan**

Martin Bresser/

Uren

buitenobjecten 7.19

€ 20.000

Waterschap H&A

Coördinator beheer buitenobjecten 7.26

Aanwijzen permanent/tijdelijk doorgangdepots**

Martin Bresser/

Uren

Coördinator beheer buitenobjecten



Henk Spithorst/Mdw

Uren

Recreatie&toerisme



B. Kloosterman/Be-

10.4

Opstellen processchema procedures

B. Kloosterman/Be-

klachtenbehandeling**

leidsadviseur CVTZ

10.6

Gebruik waterkansenkaart en checklist

B. Kloosterman/Be-

watertoets*

leidsadviseur CVTZ

10.7


Jaap van der Zwaag

Uren

leidsadviseur CVTZ Uren

Uren

€ 7.500

Waterschap H&A

2011

Voorlichter 10.8

Aanleveren informatie intranetsites gemeenten

B. Kloosterman/Be-

en waterschap

leidsadviseur CVTZ

Uren

99

Planning Na Nr.

Omschrijving

Trekker

10.9

Aanleveren informatie nieuwsbrief bestuurders**

Jaap van der Zwaag

10.10


Jaap van der Zwaag

organisaties**

Voorlichter

10.11


Jaap van der Zwaag

organisaties**

Voorlichter


Jaap van der Zwaag


Voorlichter


Martin Bresser/

Middelen (€)

Betrokkenen

2006

2007

2008

2009

2010

2010

Uren

Voorlichter

10.12

10.13

Uren

Uren

Uren

Comm.budget



Jaap van der Zwaag

Comm.budget

Voorlichter Monitoring & evaluatie 11.1


B. Kloosterman/Be-

Uren

H&A/Provincie

leidsadviseur CVTZ Beheer & onderhoud 12.1


Martin Bresser/

Uren



Martin Bresser/


Coördinator beheer

Uren

buitenobjecten


100

Bijlage 18 Kaarten

Aan dit waterplan zijn de volgende kaarten toegevoegd: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

Gebiedsbegrenzing Hoogtekaart Functiekaart Provinciaal Omgevingsplan II Groningen Landschapsontwikkelingsplan Westerwolde Zeedijk Reiderland Masterplan Kaden en bergingsgebieden Uitvoeringsplan EHS Westerwolde Reguliere en inundatieknelpunten huidige situatie en veenoxidatie 2050 Knelpunten stedelijk gebied Verdroging watersysteem Westerwolde Gemiddelde droogteschade huidige situatie watersysteem Westerwolde Waterlichamen Europese Kaderrichtlijn Water Waterbodems watersysteem Westerwolde Visbarrières watersysteem Westerwolde Archeologie en cultuurhistorie watersysteem Westerwolde Kansen & knelpunten gemeente Bellingwedde Kansen & knelpunten gemeente Reiderland Kansen & knelpunten gemeente Stadskanaal Kansen & knelpunten gemeente Vlagtwedde Waterverleidkaart Westerwolde

101

Bijlage 19 Maatregelentabel KRW en WB21 maatregelen OVERZICHT MAATREGELEN / DOELEN / KOSTEN WATERSYSTEEM WESTERWOLDE maatregel(pakket)

maatregel(pakket)

voor 2015

na 2015

1

-

2

oplossen vismigratieknelpunt stuw Veelerveen (1110)

25% natuurvr. oever (12 km) Reeds 10% aanwezig

opgave

waterlichaam

doel waterkwaliteit

doel waterkwantiteit

2027

2050

doel overig

KRW

kanalen Westerwolde

25% natuurvr. oever (12 km) Reeds 10% aanwezig

koppelkans verkeken voor masterplan, meenemen met ecologische verbindingszone

KRW

kanalen Westerwolde

oplossen prioritaire migratieknelpunten

-

baggerplan ecologische verbindingszone Pagediep

uitgevoerd

Totale kosten

kosten waterschap

indicatie kosten

voor 2015

voor 2015

na 2015

robuuste zone tot Brualer Schloot

voor 2027 voor 2015

€

100.000

€

50.000

-

in 2012

€

50.000

€

50.000

?

voor 2027

€

75.000

€

75.000

in 2027

€

10.920.000

€

1.300.000

-

-

€

maatregelen op basis van onderzoek

KRW

kanalen Westerwolde

goede chemische toestand

4

onderzoek voedselrijkdom slib onderzoek hermeandering + vismigratie en berging Pagediep/Mussel Aa

maatregelen op basis van onderzoek

KRW

Pagediep/Mussel Aa

stromende beek (23 km)

koppelkans: realisatie vasthouden/bergen 3 miljoen m3

5

65% inrichting EHS Ruiten Aa

35% inrichting EHS Ruiten Aa

KRW

Ruiten Aa

stromende beek

vasthouden/bergen 3 miljoen m3

uitvoering EHS Ruiten Aa

6

baggeren Veelerdiep Vlagtwedde

-

KRW

Westerwoldse Aa zuid


-

beleving stedelijk water

voor 2015

gemeente

-

-

7

aanpassing rioleringsstelsel aan basisinspanning

KRW

kanalen Westerwolde


-

-

voor 2015

gemeente

-

-

8

afkoppeling t.b.v. optimalisatie rwzi

KRW

kanalen Westewolde


-

-

blijvend

gemeente

-

-

25% natuurvr. oever

koppelkans: extra berging door nat. oever

ecologische verbindingszone Westerwoldse Aa Zuid

voor 2027

-

-

€

voor 2015

€

6.000.000

€

1.900.000

-

7.280.000

€

7.280.000

-

3

afkoppeling t.b.v. optimalisatie rwzi

3 km natuurvriendelijke oever KRW (25%)

9

Westerwoldse Aa zuid

€ 8000000 ? €

10 herprofilering Runde (7 km)

-

KRW

Runde

stromende beek

vasthouden/bergen

ecologische verbindingszone herinrichting Runde

11 verhogen kaden (Masterplan)

-

WB21land

kanalen Westerwolde

koppelkans voor nat.oevers

verkrijgen gewenste veiligheid

-

voor 2015

€

12 zie KRW Pagediep/Mussel Aa

?

WB21land

Pagediep/Mussel Aa

koppelkans voor stromende beek


evz Pagediep

voor 2027

zie Pdiep/Mussel Aa KRW

zie Pdiep/Mussel Aa KRW

groot

WB21land

Ruiten Aa



uitvoering EHS Ruiten Aa/bestrijding verdroging

in 2018

zie Ruiten Aa KRW

zie Ruiten Aa KRW

groot

6 km beekherstel

meekoppel: masterplan kaden + berging

aanleg robuuste verbindingszone Blauwe stad - Brualer Sloot

in 2027

€

2.000.000

€

500.000

€

berging boezem

natuurontwikkeling

voor 2015

€

9.000.000

€

4.000.000

-

€

500.000

€

50.000

-

13 zie Ruiten Aa KRW

zie Ruiten Aa KRW

aanleg oeverzone De Bult 14 Nieuwe Schans (2 km)

aanleg oeverzone De Bult Nieuwe Schans (4 km)

KRW

Westerwoldse Aa Noord

15 aanleg Binnen Aa

-

KRW


6,5 km beekherstel

opheffen vismigratieknelpunten -

opheffen migratieknelpunten

in 2015 voor 2015

aanleg vispassage Nieuwe 16 Statenzijl

-

KRW


17 zie Runde KRW

-

WB21land

Runde


vasthouden/bergen (500,000 m3)

ecologische verbindingszone herinrichting Runde

65% bestrijding verdroging 18 (EHS)

35% bestrijding verdroging (EHS)

WB21land

alle waterlichamen

-

opheffen verdroging natuur

-

oplossen wateroverlast 19 landelijk gebied

-

WB21land

alle waterlichamen

-

opheffen wateroverlast

-

20 -

baggeren B.L. Tijdenskanaal en Ruiten Aa Kanaal

KRW

alle waterlichamen


-

WB21sted

stedelijk water

-

WB21 sted

stedelijk water

-

realiseren ca 10 ha berging voor stedelijk gebied realiseren ca 3 ha berging voor (indicatief en obv lineaire berekening) 21 stedelijk gebied (indicatief) onderzoek naar opheffen grondwateroverlast binnen 4 22 gemeenten

6.600.000

7.000.000

225.000

4.000.000

zie runde KRW

zie runde KRW

-

in 2027

zie Ruiten Aa/Runde KRW



in 2011

€

€

-

(vaar)recreatie

voor 2027

-

voorkomen wateroverlast stedelijk gebied

-

voor 2050

€

opheffen grondwateroverlast

-

in 2010

300.000

300.000

-

€

600.000

een gedeelte van € 600.000

groot

€

100.000

€

20.000

beperkt

€

36.925.000

€

15.525.000

4.800.000

Afkortingen: KRW = Kaderrichtlijn Water

land = landelijk gebied

waarvan gedekt

€

14.780.000

WB21 = Waterbeheer 21e eeuw

sted = stedelijk gebied

waarvan niet gedekt

€

745.000

102

WATERPLAN WESTERWOLDE

Recommend Documents