nr.38
december 2011
WaterLIJN 4 Yttje Feddes: 'We hebben de
6 Een eenzame tank aan
de vooravond van WO II
7 Prijsvraag Waterlinie:
'ICT is vaak te ingewikkeld'
© C h r i s Wi l l
Waterlinie teruggevonden'
Herontwikkeling Geofort volop in bedrijf
Geleidelijke overdracht Waterlinie naar provincies
Verbreding Lekkanaal en de Waterlinie Het Lekkanaal nabij Nieuwegein wordt verbreed. Dat heeft minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu eerder dit jaar besloten. Dit heeft ingrijpende gevolgen voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De hoofdweerstandslijn volgt sinds de aanleg van het Lekkanaal dit tracé, en ook lopen enkele artefacten gevaar, waaronder een unieke dubbelflankerende mitrailleurkazemat. Een oplossing voor deze bedreiging is belangrijk voor de mogelijke aanwijzing van de Waterlinie tot werelderfgoed. Rijkswaterstaat heeft aan ontwerpbureau B plus B gevraagd de mogelijkheden te onderzoeken voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie op deze plek. Het rapport wordt in maart 2012 verwacht. •
Het netwerk blijft actief ‘R
ijk en provincies zijn het eens over de taken van het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie. Dat is vastgelegd in een jaarplan dat door het dagelijks bestuur van het Nationaal Project inhoudelijk is goedgekeurd. De verantwoordelijkheid voor het projectbureau verschuift de komende jaren van het Rijk naar de provincies. Het gesprek gaat nog over de manier waarop dat zal gebeuren en de financiële consequenties daarvan. Want voor het eerst wordt van de provincies een financiële bijdrage gevraagd om de uitvoering van het jaarplan mogelijk te maken.’ Dat zegt Arnold van Vuuren, projectdirecteur van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De afgelopen maanden heeft hij zich intensief beziggehouden met de toekomst van het Nationaal Project, nadat was gebleken dat staatssecretaris Henk Bleker van EL&I de verantwoordelijkheid voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie uiterlijk begin 2014 geheel bij de provincies wil leggen.
Ondernemers De koers wordt inhoudelijk aangegeven in een nieuw uitvoeringsprogramma voor de Waterlinie dat onlangs gereed kwam. ‘In navolging daarvan bevat het jaarplan een aantal uitgesproken accenten, die passen bij de vervolg op pag. 2
www.hollandsewaterlinie.nl
AGENDA
AC TUEEL
Duidelijke opdracht 2012
Op verschillende forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt deze winter gekookt. Op zaterdag 10 december 2011 organiseert Fort aan de Klop een Wildwijn avond met een presentatie op het fortterrein en een driegangendiner met wijnarrangement. Op 15 en 16 december serveert Fort Vechten een Kerstdiner met producten uit de streek, waaronder appels en peren van fruitbedrijf de Slagmaat, groenten van moestuinencomplex Maarschalkerweerd en kaas van de zuivelboerderijen Brienenshof en Doornvoort. www.fortvechten.nl www.fortaandeklop.com
SCHRIJVEND HET NIEUWE JAAR IN Werk aan het Spoel organiseert de komende maanden twee schrijfworkshops. Op zondag 18 december wordt tijdens de schrijfdag 'Uiterwaarden van tijd' een wandeling door het Leklandschap op papier gezet. Op 30 december geeft Nanda Huneman de oudejaarsworkshop ‘Schrijf oud, schrijf nieuw’. Tijdens deze workshop sluiten de deelnemers al schrijvend en dichtend het oude jaar af en kijken vooruit naar het nieuwe jaar. www.werkaanhetspoel.nl
WINTERFEESTEN OP HET KASTEEL
WATERLINIE INFORMATIEPUNT
Tijdens de winteropenstelling van het Muiderslot tijdens de Kerstvakantie zijn de museumzalen toegankelijk zonder gids. In de Bisschopskamer is een ‘suikertuin’ te zien, een feestelijk versierde desserttafel. Ook zijn er diverse activiteiten voor kinderen. Slot Loevestein organiseert op 27 en 28 december 2011 en 5 en 6 januari 2012 een winterfeest. In elke ruimte speelt zich een scène af van een bijzonder sprookjesverhaal. De weg eindigt bij een haardvuur en culinaire specialiteiten. www.muiderslot.nl www.slotloevestein.nl
Naarden heeft een gloednieuw Waterlinie Informatiepunt in de Utrechtse Poort. Bezoekers krijgen er een indruk van de variatie aan forten, kastelen, vestingsteden en het landschap in het noordelijk deel van de Waterlinie. In het naastgelegen Bezoekerscentrum Naarden zijn folders, kaarten en boekwerken over de Linie verkrijgbaar. Bovendien is het Vestingmuseum in Naarden ook in de winter te bezoeken. www.infonaarden.nl www.vestingmuseum.nl
© M a rce l K ö p p e n
De provincies, waarvan een bijdrage van vijftig procent wordt gevraagd van het budget voor het nieuwe jaarplan, staan hier voorzichtig positief tegenover. ‘De toenemende rol van de regio’s die het kabinet graag ziet, gaat met extra uitgaven van die regio’s gepaard. Dat is nieuw en daar denken de provincies goed over na. Gelukkig doen zij dat vanuit de positieve intentie om gebruik te blijven maken van een gezamenlijk projectbureau. Daar ben ik uiteraard verheugd over. Overigens is het nog wel spannend: op dit moment hebben de provincies nog niet besloten hoe ver zij willen gaan om alle projecten uit het jaarplan gerealiseerd te krijgen.’ Voor de organisatie van het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie betekent een en ander uiteraard een extra druk, besluit Arnold van Vuuren. ‘Maar we zijn vasthoudend en gemotiveerd, en dat geeft ook weer een positieve impuls. Op 8 december komt de Liniecommissie bijeen om de besluitvorming af te ronden, en daarna zullen we precies weten wat we volgend jaar kunnen doen.’ •
WINTERDINERS OP FORTEN
© St u d i o An n e H ol t rop
bestuurlijke actualiteit,’ aldus Arnold van Vuuren. ‘Dat wil zeggen dat we extra inzetten op het stimuleren en faciliteren van privé-initiatief, zowel van ondernemers als van vrijwilligers. Ook willen we in de markt actiever op zoek naar nieuwe financieringsvormen en aanvullende financiering, van grote en van kleine investeerders. Daarnaast gaan we verder met een verantwoorde inrichting van de exploitatie en het beheer van de Linie. Hiervoor is natuurlijk een voorwaarde dat alle partijen in de Linie nauw met elkaar blijven samenwerken en de noodzakelijke kennis blijven uitwisselen.’ Om dat alles mogelijk te maken is het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie nog steeds onontbeerlijk – daarover zijn alle partijen het dus eens. Maar dan is het wel nodig om goede afspraken te maken voor een verantwoorde overdracht naar de provincies. ‘Gezamenlijk moeten we ervoor zorgen dat het netwerk actief blijft, en dat ook zaken als een gemeenschappelijke marketing en communicatie en het traject naar de aanwijzing als Werelderfgoed goed geregeld blijven.’
© C h r i s Wi l l
Vervolg pag. 1
ONDERGRONDS LINIECENTRUM De prijsvraag voor het ontwerp van het Nationaal Waterliniecentrum op Fort Vechten is gewonnen door Studio Anne Holtrop uit Amsterdam. De Utrechtse gedeputeerde Mariëtte Pennarts maakte dit bekend bij de opening van een expositie in het Utrechtse provinciehuis. De jury spreekt van een gedurfd, onorthodox ontwerp dat in het bestaande landschap tot rust komt. Het nieuwe Liniecentrum ligt grotendeels onder de grond en er komt een beloopbare maquette van de Waterlinie van 45 meter lang. Voor de bouw van het centrum is 3,5 miljoen euro beschikbaar. •
VOGELS SPOTTEN VANUIT EEN KOEPELKAZEMAT In opdracht van het Brabants Landschap ontwierp kunstenaar Arie Huisman een vogelobservatiepost. Deze komt bovenop het betonnen basement van een mitrailleurkazemat van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het ontwerp bestaat uit een soort bolvormige paraplu van cortenstaal met een insnede die werkt als een vizier om het landschap als panorama te ervaren en vogels te observeren. Doordat de kijkpost op pootjes staat, blijft de autonomie van zowel de kijkpost als de voormalige koepelkazemat behouden. De post komt ten zuiden van Fort Altena te staan, langs het Liniepad dat tussen Woudrichem en Fort Bakkerskil wordt gerealiseerd. De aanleg van het Liniepad en de observatiepost zijn in volle gang. Wandelaars kunnen vanaf begin 2012 via een trap de koepelkazemat beklimmen en vanuit de verhoogde positie het landschap, de nieuw aangelegde natuur en water- en weidevogels observeren. •
UITVOERINGSPROGRAMMA VORDERT GESTAAG PRIJS VOOR ‘BIJZONDERE CONSTRUCTIE’ De doorgezaagde groepsschuilplaats aan de Diefdijk bij de A2 onder Culemborg heeft de Dutch Design Award gekregen in de categorie ‘ruimtelijk exterieur’. De prijs voor ‘Bunker 599’ ging naar de ontwerpers Rietveld Landscape en Atelier de Lyon. Volgens de jury markeert de doorsneden groepsschuilplaats zowel het heden als het verleden en is de bijzondere constructie van het betonwerk voor bezoekers goed te ervaren. Langs de Diefdijk staan vele betonnen groepsschuilplaatsen uit 1940. Ze zijn onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Nummer 599 is vorig jaar onder handen genomen in het kader van het project Molenkade. Het gebied van Staatsbosbeheer omvat onder meer een inundatieveld met permanent water, een moeraszone en een wandelpad. •
In het uitvoeringsprogramma van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie is in de tweede helft van 2011 opnieuw voortgang geboekt. Een greep uit gerealiseerde werken: De Pampus Experience, het Waterlinie informatiecentrum Noord in de Utrechtse Poort in Naarden, restaurant Uit & Meer aan de Vecht bij Fort Uitermeer, de gerestaureerde kanonkazemat op Lunet III in Utrecht, de nieuw uitgegraven reduitgracht van Fort Vechten, wandelroute Gedekte Weg bij Honswijk, Werk aan het Spoel met het Forthuis en het Waterliniepad, de gerestaureerde kraanbrug en het gemaal Oude Horn aan de Diefdijk, een nieuwe toegangsbrug Fort Asperen, sluisjes bij Tienhoven, Slot Zuylen en Poederoijen, het trekpontje Culemborgse Vliet en Fort Pannerden in volle glorie gerestaureerd. •
Het opgeknapte gemaal Oude Horn
2
Wa t e r L I J N december 2011
3
R E P O R TA G E
Yttje Feddes, Rijksadviseur voor het Landschap:
‘We hebben de Waterlinie teruggevonden’ Medio volgend jaar neemt Yttje Feddes afscheid als Rijksadviseur voor het Landschap en als voorzitter van het Kwaliteitsteam Nieuwe Hollandse Waterlinie. ‘Tijdens vergaderingen stonden we met z’n allen over kaarten gebogen, de vilstift in de hand – ook bestuurders die helemaal niet gewend zijn om dat te doen.’
‘H
et plezier waarmee iedereen aan dit grote project werkt, bestuurders, ambtenaren en ontwerpers. Dat is mij in de jaren dat ik voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie werkte het meeste opgevallen. We hebben voor een model gekozen dat die samenwerking stimuleert en provinciale en gemeentelijke overheden in overeenstemming brengt met het Rijksbeleid. Een goed voorbeeld van effectieve samenwerking op regionale schaal.’ Dat zegt Yttje Feddes, Rijksadviseur voor het Landschap en voorzitter van het Kwaliteitsteam Nieuwe Hollandse Waterlinie. Ze bekleedt die functies sinds 2008 en neemt medio volgend jaar afscheid. ‘Het terugvinden van vergeten elementen in het landschap,’ dat is wat er de afgelopen jaren volgens haar is gebeurd. ‘Het gaat bij de Waterlinie om meer dan de restauratie van forten, hoe zichtbaar en hoe belangrijk dat ook is. Ook de doorgaande lijn die de Waterlinie is dient herkenbaar te blijven of weer te worden, en actuele vragen rondom bijvoorbeeld waterberging moeten hiermee worden gecombineerd. Dat was de opgave voor de afgelopen jaren, en we zijn een heel eind gekomen in het realiseren daarvan.’
Nota Ruimte De omstandigheden waaronder Yttje Feddes moet werken zijn sinds haar aantreden aanzienlijk veranderd. ‘Toen ik net
4
begon was er geld beschikbaar uit de Nota Ruimte, die destijds de politieke visie op de ruimtelijke ordening bevatte. Daardoor zijn veel uitvoeringsprojecten mogelijk geworden die de Waterlinie een stuk verder hebben geholpen.’ De komende jaren zal dat budget krapper zijn, maar geld alleen is niet voldoende om een project van deze omvang tot een succes te maken. ‘Van de organisatiestructuur van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie heb ik eigenlijk het meeste geleerd. Een centrale Liniecommissie voor de grote lijnen, een projectbureau dat faciliteert, terwijl de uitvoeringsbesluiten in de speciaal daarvoor ingerichte enveloppencommissies werden genomen. Het oorspronkelijke plan voor de Linie, Panorama Krayenhoff, bood hiervoor de ruimte, omdat het globaal was opgezet. Ook was er sprake van kruisbestuiving tussen de enveloppen, het goede idee van de een werd gemakkelijk overgenomen door de ander. ‘Daarbij speelde natuurlijk mee dat de Waterlinie voor veel bestuurders, die vaak met politieke problemen te maken hebben, een aantrekkelijke opgave is. De Linie is interessant, een echt feel good project, waar vrijwel iedereen belangstelling voor heeft. Tijdens vergaderingen stonden we met z’n allen over kaarten gebogen, de viltstift in de hand – ook bestuurders die helemaal niet gewend zijn om dat te doen. Zo hebben we met z’n allen de Waterlinie teruggevonden in het landschap.’
schetsen. Het is positief dat het belang van de landschappelijke samenhang van de Linie ook door gemeenten wordt onderkend. De structuurvisie voor het Eiland van Schalkwijk van de gemeente Houten vonden we bijvoorbeeld erg goed. Die visie is, nadat de ongelukkige plannen voor een grootschalige woningbouwlocatie op deze plek waren afgeblazen, helemaal vanuit dat bijzondere landschap opgebouwd, en ook heeft de Waterlinie daarin de plek gekregen die ‘m toekomt. Dat juichen we natuurlijk van harte toe.’ Ook de plannen voor de nieuwe inrichting van Fort Vechten zijn door het Kwaliteitsteam enthousiast ontvangen. ‘Hierbij wordt niet het hele fort teruggebracht naar de oorspronkelijke toestand, maar slechts één baan, die over het hele verdedigingswerk loopt. Zo laat je zien hoe het vroeger is geweest, en in de rest van het fort maak je duidelijk wat de tand des tijds heeft teweeg gebracht.’
samenhang, en dat is volgens mij wat er moet gebeuren.’ Het is echter nog te vroeg om het Nationaal Project af te ronden, besluit Yttje Feddes. ‘Veel uitvoeringsprojecten zijn al in volle gang en sommige zijn zelfs al afgerond, en de onderlinge samenhang van de Linie wordt zo steeds beter zichtbaar, maar we zijn er nog niet. Dat hangt vooral samen met enkele grote infrastructurele projecten in het Liniegebied, zoals de verbreding van de A27 bij Utrecht, de aanpassingen van het Lekkanaal bij Nieuwegein en een groot aquaduct over de A1 bij Muiden. Dat zijn ingrijpende projecten waar de Linie gevaar kan lopen, maar ook winst kan boeken. Dat laatste is natuurlijk de bedoeling, maar dan moeten we met z’n allen wel scherp blijven. De organisatiestructuur die de afgelopen jaren is opgebouwd en die zijn waarde inmiddels bewezen heeft, is daar naar mijn mening de beste garantie voor.’ •
Tijdslijn Zo’n tien jaar na de start van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt de samenhang van de oude verdedigingslijn steeds beter zichtbaar. ‘Dat zie je bijvoorbeeld bij de veelbesproken doorgezaagde bunker langs de A2 bij Culemborg. In dat ontwerp van Ronald Rietveld zijn de historische Diefdijk en de inundatievelden prachtig opgenomen, maar de snelweg ook. Je ziet dus de oude en de nieuwe
Streng Het Kwaliteitsteam speelde hierbij een toetsende rol. ‘We zijn vaak streng geweest, zoals bij het Romeinse fort dat naast Fort Vechten zou worden gebouwd. We vonden zo’n imitatiebouwwerk afbreuk doen aan die bijzondere plek. Daarnaast hebben we bouwplannen van gemeenten als Houten en Nieuwegein in het gebied Laaggraven kritisch gevolgd, omdat die de doorgaande lijn van de Waterlinie kunnen verstoren. Juist ook in de regio Utrecht waar die lijn lang niet altijd meer zo zichtbaar is. Wat het herstel van forten betreft pleit het Kwalititeitsteam daarnaast voor eenvoudige en robuuste oplossingen, die er niet uitzien als ‘design’. Eenvoud is ook het kenmerk van het speciale Liniemeubilair dat het afgelopen jaar is ontworpen, ‘Dat alles is zinvol werk. Soms is er naar ons geluisterd, en soms helaas ook niet, maar in alle gevallen hebben we het Linieperspectief duidelijk kunnen
De samenhang van de Linie Yttje Feddes (1953) is landschapsarchitect en sinds 2008 Rijksadviseur voor het Landschap, die het kabinet adviseert over ruimtelijke thema’s zoals recent windmolens en hoogspanningslijnen. De Rijksadviseur voor het Landschap is altijd voorzitter van het Kwaliteitsteam Nieuwe Hollandse Waterlinie, dat de betrokkenen bij het Nationaal Project adviseert over uitvoeringsplannen, uitgaande van de totale samenhang van de Waterlinie. Naast Yttje Feddes bestaat het Kwaliteitsteam uit planoloog en econoom Gert Middelkoop, landschapsarchitect Michael van Gessel en Ed Taverne, emeritus hoogleraar stedenbouw- en architectuurgeschiedenis. Dimitra Hierck van het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie is secretaris.
Wa t e r L I J N december 2011
Het Kwaliteitsteam
© C hr i s t ia an K ro uwe ls
© C h r i s t i a a n K ro u we l s
Tankgracht Fort Rijnauwen; vergeten structuren ontdekt
5
ARCHIEF
ACHTERGROND
Renault Gevechtswagen M17 moest onneembaarheid Waterlinie bewijzen
Een eenzame tank
Bureau Inventief wint prijsvraag Waterlinie
Jarenlang beschermde de Nieuwe Hollandse Waterlinie het westen van Nederland tegen mogelijke vijandelijke invallen. Tot de komst van het vliegtuig, is de algemene gedachte. Maar in de meidagen van 1940 reden de Duitse tanks via een zuidelijke route ongestoord door tot Rotterdam.
‘ICT is vaak te ingewikkeld’ Eenvoudige vragenlijsten, waarmee een klein cadeau kan worden verdiend. Dat is de basis van een ontwerp van het Tilburgse communicatiebureau Inventief, dat onlangs een Linieprijsvraag won.
Prijswinnaar Guido Castagna (links)
en ICT-toepassing die meer bezoekers naar de Waterlinie lokt – het was een simpele opdracht die het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie stelde in een prijsvraag die eerder dit jaar werd uitgeschreven. 26 Bedrijven namen deel aan de prijsvraag, en vijf daarvan werden op een shortlist geplaatst. Op 26 september 2011 mochten de uitverkorenen op Fort aan de Klop hun voorstel in drie minuten aan een jury presenteren. De inzendingen waren vooral games en technologisch geavanceerde websites, maar opmerkelijk genoeg werd de prijsvraag gewonnen met een tamelijk traditioneel voorstel. Een bezoek aan de Waterlinie levert punten op die kunnen worden ingewisseld voor cadeaus – dat is de kern van het plan dat communicatiebureau Het Inventief uit Tilburg ontwikkelde. Die punten zijn te verdienen door quizvragen te beantwoorden over activiteiten en gebouwen in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De vragenlijsten zijn ter plekke te achterhalen via een zogeheten QR-code en een smartphone, maar ze kunnen ook thuis worden uitgeprint.
W
elgeteld beschikte het Nederlandse leger in de aanloop naar de Duitse inval over één tank. Het voertuig, een tweedehands Renault uit de Eerste Wereldoorlog, aangeschaft in 1927, werd eigenlijk alleen gebruikt voor experimenten. Nederland was te drassig voor tanks, meende de legerleiding, en zeker in een geïnundeerde Nieuwe Hollandse Waterlinie zouden ze massaal vastlopen. De Nederlandse oorlogsinspanningen konden daarom beter gericht zijn op luchtafweer- en pantserafweergeschut. De Renault Vechtwagen M17, zoals de tank officieel werd aangeduid, werd ingezet om dat te bewijzen. Sloten en beken waren een onneembare hindernis voor het voertuig. Na de Duitse inval in Polen, die het officiële begin van de Tweede Wereldoorlog inluidde, en die in Nederland aanleiding was voor steeds meer zorgen over de dreiging uit het oosten, werden de proefnemingen met de Renault geïntensiveerd. Op 30 oktober en 2 november 1939 vonden in een al geïnundeerd deel van de Grebbelinie (de Waterlinie stond nog niet onder water) enkele proefnemingen plaats. De tank moest een landweg, een gekapt bos en bouwland passeren, elk
6
onder zo’n halve meter water, en deed dat moeiteloos. Enkele sloten bleken voor de Renault echter een onneembare hindernis, vooral als deze schuin op de rijrichting lagen. De tank ging dan op z'n kant en was slechts met uiterste inspanning weer gevechtsklaar te krijgen. Foto’s van het spektakel werden naar diverse kranten gestuurd. De boodschap was duidelijk: de Nieuwe Hollandse Waterlinie was een onneembare hindernis voor vijandige tanks.
Moerdijkbrug Voor dit alles was het natuurlijk wel noodzakelijk dat er sloten waren in het geïnundeerde terrein, en dat het Nederlandse leger deze wist te vinden, oordeelde eerste luitenant B.M.J. Bolleman, die aanwezig was bij de proefnemingen en een rapport opstelde voor zijn commandant kolonel J.H. Fruyt van Hertog. ‘Een nog te nemen proef zal moeten uitmaken of slooten in een geïnundeerd terrein op stereoscopische luchtfoto’s zichtbaar zijn,’ adviseerde hij. De Renault was echter bij zijn aanschaf in 1927 al zeer verouderd, en in 1939 helemaal. Dat zo’n tank moeite had met sloten, lag voor de hand. De veel zwaardere
tanks van het Duitse leger die in de meidagen van 1940 werden ingezet, waren beter geschikt om accessen te doorkruisen. Om deze tanks de doorgang te versperren werden in de Waterlinie enkele antitankgrachten gegraven, onder meer rondom Utrecht (9 km) en in het Lekacces voor de forten Honswijk en Everdingen en het Werk aan het Spoel.
Werkeloos Bij de uiteindelijke inval speelde dit alles echter geen rol. Op 13 mei 1940 kwamen de Duitse tanks via de Moerdijkbrug betrekkelijk moeiteloos in Dordrecht terecht, waarna ze optrokken naar Rotterdam. De Renault Vechtwagen M17 stond op dat moment werkeloos in een kazerne in Haarlem. De enige Nederlandse tank had geen rol toebedeeld gekregen in de verdedigingsplannen – de viercilinder benzinemotor was er zelfs uit verwijderd. De legerleiding had het jaar ervoor in totaal 110 lichte en 35 middelzware tanks besteld bij diverse wapenfabrikanten, maar de grote landen kregen voorrang en de bestelde tanks hebben Nederland nooit bereikt. •
Hoog over De jury op Fort aan de Klop prees het idee van winnaar Het Inventief vooral vanwege zijn laagdrempeligheid. ‘Ik vind het erg belangrijk dat iedereen kan meedoen met dergelijke ICT-toepassingen,’ zegt Guido Castagna van Het Inventief daarover. ‘ICT is helaas vaak veel te ingewikkeld. Ontwerpers van games en websites kennen alle digitale mogelijkheden en profiteren daar optimaal van door technologisch hoogstaande toepassingen en ronkende applicaties te ontwikkelen, maar voor de meeste gebruikers gaat dat hoog over. En dat is jammer.’ Het idee van Het Inventief maakt het bezoekers juist makkelijk, aldus Guido Castagna. ‘Mensen met een smartphone kunnen dankzij de QRcode direct toegang krijgen tot de vragen, en gebruikers die geen smartphone hebben of daar wat minder handig in zijn, kunnen de vragen thuis uitprinten en de ingevulde lijst inleveren bij het fort. Zo bereik je de grootst mogelijke doelgroep.’
Wa t e r L I J N december 2011
De vragen worden zo opgesteld dat ze op locatie eenvoudig zijn te beantwoorden, en vanuit huis op de computer veel lastiger. ‘Daarmee bereik je dat de Waterlinie ook echt wordt bezocht. Bovendien is de puntentelling zo ingericht dat je alleen een cadeau kunt krijgen als je meerdere locaties bezoekt en de Linie dus wat meer in de breedte leert kennen.’ Ook voor de fortenondernemers is de prijsvraag relatief eenvoudig. ‘Qua ICT hebben ze er nauwelijks werk aan, en de prijzen leveren ze zelf, zoals een overnachting op een camping of een gratis voorgerecht in een restaurant. Ook hiervoor geldt: je moet het niet te ingewikkeld maken, want dan werp je een drempel op naar succes.’ Het Inventief won met de ICT-prijsvraag van de Nieuwe Hollandse Waterlinie een bedrag van 20.000 euro, dat in de ontwikkeling van het product moet worden gestoken. Voorwaarde is wel dat de toepassing begin april 2012, bij de opening van het fortenseizoen, gereed is. ‘Dat gaat zeker lukken,’ aldus Guido Castagna. ‘De Hollandse Waterlinie biedt een unieke combinatie van natuur en historie. Ik ben blij dat Het Inventief ervoor mag gaan zorgen dat meer mensen dit gaan ontdekken.’ • www.inventief.nl
© H e t I nve nt i e f
E
7
© C h r i s Wi l l
EEN BIJZONDERE PLEK
Vianen is een van de Nederlandse Waterliniegemeenten. Het kunstwerk van Jan van IJzendoorn staat op een rotonde tussen de Aime Bonnastraat en de Leyenborch.
Sluisdeuren op een rotonde e deuren van de zogeheten waaiersluis, een type sluis dat ruim tweehonderd jaar geleden werd ontworpen door ingenieur Jan Blanken, waren voor kunstenaar Jan van IJzendoorn de inspiratiebron voor een opvallend kunstwerk op een nieuwe rotonde in Vianen. De wijk waarin de rotonde ligt, Blankenborgh, is vernoemd naar Jan Blanken, een van de grondleggers van de Waterlinie, die in Vianen heeft gewoond en er ligt begraven. ‘Dat alles bracht me op het idee van de zware deuren,’ vertelt Jan van IJzendoorn. ‘Ik heb ze in een gieterij laten maken, wat trouwens een heel werk is, want er moeten onder meer twee kranen aan te pas komen om ze te kunnen tillen.’ De kracht van de deuren en van het water wordt gesymboliseerd door een afdruk van de kop van een olifant. Elke deur heeft ofwel zo’n afdruk naar binnen ofwel naar buiten. ’Zo worden die
WaterLIJN is een uitgave van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie. Oplage 3.000 Postbus 406, 3500 AK Utrecht Bezoekadres: Catharijnesingel 64, 3511 GK Utrecht Vanaf 1 januari 2012: St. Jacobsstraat 200, 3511 BT, Utrecht
www.hollandsewaterlinie.nl
© J an I Jze n do o r n
D
deuren in hun uitstraling nog krachtiger, wat ook nog eens wordt geaccentueerd door de ruwe, onafgewerkte uitvoering van de deuren. Ze mogen ook gewoon roesten, dat geeft ze die bijzondere kleur.’ De omwonenden moesten wennen aan de sculpturen, vertelt Jan van IJzendoorn. ‘Op voorlichtingsavonden waren ze positief, maar toen de deuren er eenmaal stonden in hun enorme omvang, waren er uiter- Het gietijzeren graf van Jan Blanken aard ook bezwaren. Maar laatst kreeg ik een brief van een buurtbewoner die het kunstwerk eerst ‘afschuwelijk’ vond, maar er nu toch waardering voor had gekregen.’ Eén ding kun je in elk geval van de sluisdeuren zeggen: ze zijn op deze plek zeer functioneel. ‘Een rotonde is bedoeld om auto’s een bocht te laten maken. Met zulke deuren midden op de rotonde waak je ervoor wel voor om rechtdoor te gaan. Want daar kan geen enkele auto tegen. Mede dankzij die deuren stroomt het verkeer dus goed door.’ •
Redactie: Esther Brenninkmeijer en Chris Will
[email protected] Tekstverzorging: Bert Bukman Vormgeving: SOK Visueel Management Druk: Calff&Meischke, Amsterdam
