WATER VOOR WONEN
WATER VOOR WONEN
pagina 1
OPGAVE
totaal agrarisch grondgebruik: 154.808 Ha
Noord-Holland kampt met twee ruimtelijke opgaven. De wateropgave van minimaal 2.000 hectare en de woningbouwopgave van 200.000 woningen. Beide opgaven komen voor een groot deel terecht in het groen; het water in de achtertuin van de boer, de woningen in de achtertuin van de stad. Helaas kleven er veel nadelen aan de oplossingsrichtingen waarvoor de afgelopen decennia voor gekozen is. Zo komen de lasten van het water doorgaans bij de boeren terecht, de baten van de huizen bij projectontwikkelaars en dit alles ten koste van het landschap. Om de balans gelijk te trekken en het landschap te sparen stellen we een nieuwe regel voor: Boeren krijgen met de aanleg van waterberging op hun land, ontwikkelingsrechten voor woningen op dat water.
5.300 ha
2.000 ha
oppervlakte Noord Holland: 409.100 Ha
WATER VOOR WONEN
pagina 2
UITBREIDEN DOOR INBREIDEN Waar vroeger dorpen en steden zowel ruimtelijk alsook functioneel in het landschap overliepen, vinden we nu nieuwbouwwijken die het landschap de rug toekeren. Deze ‘witte schimmel’ aan de randen van dorpen en steden vormt een monotone barrière van non activiteit tussen de stads/dorpskern en het groene weidse landschap waaraan ze grenzen. Deze uitbreidingswijken van Noordhollandse steden knagen met hun hoge dichtheid en generieke karakterloze architectuur steeds meer aan het karakteristieke Hollandse landschap. Een voorbeeld van hoe het niet moet is de ‘Purmer’. Deze zestiende eeuwse droogmakerij is al voor een derde opgegeten door uitbreidingen van Purmerend en staat op het punt nog meer identiteit te verliezen door de geplande uitbreiding van het bedrijventerrein Baanstee Noord.
Wij willen met onze uitwerkingslocatie laten zien dat uitbreiden niet altijd gepaard hoeft te gaan met een destructie van de landschappelijke identiteit. Juist door het inbreiden op agrarische bouwkavels en de inzet van nieuw te creëren waterbuffers voor de woningbouwopgave wordt het cultuurlandschap intact gelaten en zelfs versterkt. Het doel is niet alleen de nieuwe woningen op te laten gaan in het landschap en het versterken van de identiteit ervan, maar ook een nieuwe economische drager voor de agrarische bedrijvigheid te introduceren en daarmee de agrarische cultuur te behouden.
totaal agrarisch grondgebruik: 154.808 Ha
totaal agrarisch grondgebruik: 154.808 Ha
5.300 ha
5.300 ha
2.000 ha
2.000 ha
bouwpercelen Noord Holland
-
+
=
max. bebouwbaar oppervlak
>
wateropgave ruimte
5300 ha
1325 ha
2000 ha
5975 ha
5714 ha
woningbouwopgave bij 35 w/ha*
*Bij een dichtheid van 10 tot 11 w/ha kan met deze strategie bijna een derde van de woningbouwopgave worden opgelost.
WATER VOOR WONEN
pagina 3
DE LOKATIE De identiteit van de droogmakerij de Purmer (1) is helaas aangevreten door het uitbreidende Purmerend en wordt bedreigd door nog meer grootschalige bedrijvigheid. Uit de plannen voor de uitbreiding van bedrijventerrein Baanstee Noord wordt duidelijk dat, ondanks de claim van de gemeente ‘zorgvuldig in het landschap te worden ingepast’, het terrein niet zorgvuldig in het landschap wordt ingepast.
De Wijdewormer (2) is daarentegen nog grotendeels intact en is bespaard gebleven van uitbreidingswijken. Er zijn echter plannen om een bedrijventerrein te realieren in het midden van de polder. Het is belangrijk de ‘gaafheid’ van deze polder te bewaren voor de toekomst en haar te behoeden voor het lot dat de Purmer heeft getroffen.
1
2
WATER VOOR WONEN
pagina 4
DE BELANGEN
“Ik heb neveninkomsten nodig om te overleven en minder afhankelijk te worden van de schommelende energieprijzen en een voedselmarkt waar de supermarkten te veel macht hebben en de prijzen dicteren. Ik merk ook niets van de voordelen die schaalvergroting met zich mee zou moeten brengen.”
“Wij zijn een modern gezin met gemeenschapsgevoel, we eten bewust biologisch omdat we begaan zijn met de aarde en op zoek naar een omgeving die dit stimuleert. We willen landschappelijk wonen dichtbij een grote stad en willen best onze handen uit de mouwen steken.”
De provincie Noord-Holland streeft naar een verdubbeling van het aandeel biologische landbouw in de Noordhollandse landbouw van 3,5% nu naar 7% in 2011. We zijn trots op onze nationale landschappen en ons stuk beschermd nationaal snelwegpanorama door de Wijdewormer.
WATER VOOR WONEN
Om droge voeten te houden en de wateroverlast te minimaliseren, willen wij in de Wijdewormer 38 ha extra waterberging realiseren. Daarnaast is het belangrijk de waterkwaliteit in dit gebied te verbeteren.
pagina 5
Door de dalende olievoorraden zijn we als energiemaatschappijen hard op zoek naar duurzame alternatieve manieren van energieopwekking.
Marqt nodigt landelijke en lokale specialisten uit om hun deskundigheid en ambacht aan ons bedrijf toe te voegen. Producenten van eerlijke, kwalitatief hoogstaande producten kunnen bij Marqt hun waren direct aan de consument verkopen.
SITUATIE 2008 k
De Wijdewormer is een droogmakerij uit 1625 en kenmerkt zich door de rationele orthogonale verkavelingsstructuur. Met weidse uitzichten, stolpboerderijen en grazende schapen, is het een typisch stukje van het nationale landschap Laag Holland. De boerderijen waarvan ongeveer een derde als zodanig functioneert, liggen in een lint langs de kaarsrechte, met bomen geflankeerde Noorderweg en Zuiderweg. Het kleine dorpje Neck is de enige geconcentreerde nederzetting binnen de polderdijk. Helaas wordt het idyllische beeld verstoord door grote stallen en schuren en de A7 die de polder in het midden doorsnijdt. Vanaf de snelweg is het uitzicht echter zo bijzonder dat het tot een nationaal snelwegpanorama is uitgeroepen.
c Ne
g
e erw
rd
o No
A7
eg
id
erw
Zu
an
Go
a lfb
WATER VOOR WONEN
pagina 6
Kernkwaliteiten van het landschap
zichtlijnen
waardevolle landschapselementen (houtwallen)
openheid
orthogonale wegenstructuur
orthogonale hoofdwatergangen (anno 1625)
woonpercelen
WATER VOOR WONEN
pagina 7
orthogonale verkaveling (anno 1625)
agrarische bouwpercelen
Architectuur
WATER VOOR WONEN
pagina 8
ONTWIKKELINGSSTRATEGIE
1
2
Stap 1 t t
Via ruilverkaveling verzamelen boeren hun land zoveel mogelijk achter hun bouwperceel. Op deze manier is het land makkelijker te bewerken en kunnen boeren makkelijker uitbreiden of juist verkleinen.
3 Stap 2 t
t t t
De 45 boeren creëren gezamenlijk 38 hectare open water. Dit gebeurt zoveel mogelijk in een strakke lijnvormige sloot die begint op 110 meter vanaf de weg, op de grens van de meeste bouwpercelen. In totaal komen er vier rechte sloten, twee parallel aan de Noorderweg, twee parallel aan de Zuiderweg. Om met vier sloten aan de 38 hectare wateroppervlakte te komen is een slootbreedte van 19 meter nodig. De nieuwe waterberging maakt het agrarische land klimaat bestendig.
WATER VOOR WONEN
pagina 9
2
3
4
Stap 3 t t
Boeren verkopen kavels voor het ontwikkelen van autarkische CO² neutrale woningen. Er zijn twee manieren om de landschappelijke identiteit intact te laten: a) Kopieren van bestaande landschapseigen typologieën zoals de stolpboerderij. b) Camoufleren van nieuwe woningen door ze met aarde te bedekken (isolatie) om de openheid van het landschap te behouden.
5
Stap 4 t
t t
Een deel van de opbrengst uit de nieuwe woningen wordt geïnvesteerd in zonnepanelen, warmtepompen en helofytenfilters om een autarkische gemeenschap te ontwikkelen. Collectief met andere boeren wordt een biogas installatie gefinancierd. Boeren stimuleren betrokkenheid bij het agrarisch bedrijf door het bieden van zelfpluk en oogstmogelijkheden voor de bewoners van zijn land. Bewoners investeren met hun V.V.E. in fietspaden om het landelijk gebied te ontsluiten voor recreatief medegebruik (‘boerenlandregeling’).
Stap 5 t t t t
Door intensievere bewoningen van het platteland wordt een kritisch massa gegenereerd voor renderend openbaar vervoer en andere voorzieningen zoals scholen en winkelbestand. De identiteit van het landschap wordt behouden Er ontstaan een aantrekkelijk en goed ontsloten landelijk gebied voor toeristen en er zijn mogelijkheden voor neveninkomsten voor boeren. Er ontstaat een lokale markt waar ecologische producten worden afgezet. WATER VOOR WONEN
pagina 10
DE ECOLOGISCHE GEMEENSCHAP Landelijk wonen staat erg hoog op het verlanglijstje van veel Nederlanders. Het liefst dichtbij een grote stad en met veel voorzieningen in de buurt. Het gezonde imago van het platteland past goed bij de bewuste leefstijl van vandaag. Wonen in de achtertuin van een boer met vrij uitzicht en veel ruimte is een aantrekkelijker alternatief voor de nieuwbouwwijk met hoge dichtheid en tuinen van postzegelformaat. Nieuwe bewoners betekent nieuwe economische dragers voor boeren. Zij krijgen door de pacht of verkoop van hun land extra inkomsten in de financieel zware tijden. Ook krijgen zij een afzetmarkt in de achtertuin waardoor ze hun producten zonder tussenkomst van andere partijen direct aan hun buren verkopen. De drempel voor een verbreding in de bedrijfsvoering en een transformatie naar biologische landbouw wordt hierdoor een stuk lager. Ook kan een boer zo makkelijker een plattelandswinkel of een klein restaurant beginnen.
K
door toename kritische massa is OV mogelijk
landwinkel
Maar de boeren en buitenlui zijn niet de enige die baat hebben bij de toename van woningen op het platteland. Doordat boeren met de aanleg van waterberging ontwikkelingsrechten krijgen, wordt de wateropgave mede door de markt opgelost. Subsidies of landaankoop met belastinggeld zijn hierdoor overbodig geworden. Daarnaast kunnen tal van andere partijen profiteren: een rendabele OV lijn wordt mogelijk, nieuwe plattelandswinkels vormen voor naburige stedelingen een aantrekkelijk alternatief voor de Albert Heijn. Het collectieve investeren van nieuwe bewoners in het landschap (‘boerenlandregeling’) zorgt voor natuurbehoud en nieuwe fietsroutes waardoor het landschap voor toerisme toegankelijk wordt. Ook krijgen supermarktconcepten als Marqt meer toeleveranciers en zijn restaurants gebaat bij een ruimere keuze aan hoge kwalitatief hoogwaardige biologische landbouwproducten.
W
warmtepomp
fietspad
biologische landbouw + moestuin helofytenfilter waterbergingopgave ondergebracht bij agrarische bedrijven
biogas centrale
hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier
De invloed van een autarkische gemeenschap op het landschap en milieu is minimaal. t Er wordt gebruik gemaakt van de bestaande infrastructuur. t De aanleg van kabels voor telefoon en televisie is overbodig door het gebruik van sateliet antennes. t Het afvalwater van een gezin kan met 3 m2 helofytenfilter per persoon zo goed gezuiverd worden dat een aansluiting op het riool overbodig wordt. t Niet vloeibare organische afvalstoffen worden verzameld in een biogascentrale en worden omgezet in energie. t Het met aarde bedekken van woningen is een vorm van natuurlijke isolatie. t Energie wordt via een warmtepomp of zonnecellen (20-30 m2 per woning), direct door de boer of de bewoners opgewekt. t Regenwateropvang zorgt voor schoon water (120m2 per woning). t Moestuinen zorgen voor lokaal eten, dit draag bij aan de CO2 reductie. WATER VOOR WONEN
pagina 11
huidig gebruik blijft mogelijk
SCENARIO 2040 De Wijdewormer is in 2040 een gezonde klimaatbestendige polder. De karakteristieke openheid en orthogonaliteit zijn nog steeds de beeldbepalende elementen van het landschap. Boeren en hun nieuwe buren leven gelukkig samen en gebruiken de productiecapaciteiten van het polderlandschap op een verantwoorde manier. Iedereen eet en drinkt van de goed lopende en renderende biologische landbouwproductie. Door onder meer de collectieve biogascentrale is de polder als geheel een gesloten energiesysteem dat geen externe energie leveranciers nodig heeft. Het nieuwe water waardoor de polder tegen wateroverlast beschermd wordt, blijkt een fantastische woonplek die naast het ruimte bieden aan tientallen gezinnen tevens dienst doet als prachtige kanoroute door het uitgestrekte land. In tegenstelling tot zijn grote broer de Purmer is de Wijdewormer in plaats van verrommeld poldermodel, een autarkische modelpolder geworden.
WATER VOOR WONEN
pagina 12
het nieuwe water (anno 2012)
bebouwing (anno 2040)
WATER VOOR WONEN
nieuwe fietspaden
pagina 13
WATER VOOR WONEN
pagina 14
WATER VOOR WONEN
pagina 15
