water, groen en historie in het hart van Nederland

water, groen en historie in het hart van Nederland

1

Inhoud



Deel 1: Een inspirerende visie

Voorwoord burgemeester Wim Groeneweg

5

1. Nieuw perspectief

6

1.1 Tijd voor actie (met visie) 1.2 Visie ’Vianen 2025‘ als toetssteen 1.3 Leeswijzer

7 7 7

2. Totstandkoming visie Gemeente Vianen

8

2.1 2.2 2.3 2.4

Opdrachtgeverschap Team Vianen Visiegroep Vianen Participatie: e-debatten, enquête, online ideeënbus, Razende Reporter

3. Situatieschets gemeente Vianen anno 2012

12

3.1 3.2 3.3 3.4

13 13 14 14

Gemeente Vianen met de woonkernen Hagestein, Everdingen, Vianen en Zijderveld Kernkwaliteiten van de gemeente Vianen Kernwaarden van de gemeente Vianen Feiten, trends en ontwikkelingen

4. Dwingende logica van de visie van Vianen 4.1 Visie gemeente Vianen is richtinggevend 4.2 Visie is gestut door feiten, trends en ontwikkelingen en opinies

5. Opbouw visie en inkleuring 5.1 5.2 5.3 5.4

(profiel, hoofdkeuzes beleid, ondersteunende mechanismen)

Inleiding Profiel: water, groen en historie in het hart van Nederland Hoofdkeuzes beleid: 1. wonen 2. historische en landschappelijke waarde 3. vitaliteit en dynamiek Ondersteunende mechanismen: economie en toerisme

6. Hoofdkeuzes beleid en ondersteunende mechanismen

2

9 9 10 10

6.1 Consequenties van visie voor hoofdkeuzes beleid 6.1.1 Gericht kiezen 6.1.2 Samenhang profiel, hoofdkeuzes beleid en specifieke beleidskeuzes werkt versterkend 6.1.3 Hoofddoelen en hoofdopdrachten in een ambitieus speelveld 6.2 Ondersteunende mechanismen 6.2.1 Versterken van hoofdkeuzes 6.2.2 Samenhang met profiel en hoofdkeuzes beleid 6.2.3 Hoofddoelen ondersteunende mechanismen

20 21 21

22 23 23 23 24

26 27 27 27 27 28 28 29 29

Deel 2: consequenties Visioen

30

7. Het ‘hoe en wat’

32

7.1 Instrumentarium gemeente 7.2 Rollen van de gemeente bij de inzet van het instrumentarium 7.3 Verbinden als krachtige methode voor veranderen

8. Organisatorische consequenties 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5

Inleiding Op eigen kracht, samenwerken en herindeling Organisatorische consequenties m.b.t. de belangenafstemming met buurgemeenten Organisatorische consequenties m.b.t. de verbinding met de samenleving Opdracht

9. Financiële consequenties 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6

Inleiding Meegegeven kaders en randvoorwaarden Veranderende rol van de gemeente en het gebruik van arrangementen en allianties Afnemende ruimte voor autonoom beleid Investeringsagenda op hoofdlijnen Opdracht

33 34 35

38 39 39 40 41 41

42 43 43 43 43 44 45

Bijlage 1 Inhoudelijke hoofdkeuzes

46

beleidsthema 1: wonen Beleidsthema 2: historische en landschappelijke waarde Beleidsthema 3: vitaliteit en dynamiek

47 54 66

Bijlage 2 Ondersteunende mechanismen Ondersteunend mechanisme 1: toerisme Ondersteunend mechanisme 2: economie

Bijlage 3 In gesprek met Vianen

82 83 88

90

3

4

“Alleen met je hart kun je goed zien, het wezenlijke is voor de ogen onzichtbaar”*

“Op deze manier hebben we als gemeenschap gewerkt aan de toekomstvisie van de gemeente Vianen. We hebben geprobeerd te ontdekken wat er onder onze inwoners leeft, hoe kinderen, dorpelingen, ondernemers en ouders hun toekomst zien en waar de waardevolle elementen van onze gemeente zichtbaar worden voor de argeloze voorbijganger, de toerist en voor onszelf! Vianen en daarbij zeker gerekend Hagestein, Everdingen en Zijderveld, heeft meer te bieden dat wat je op het eerste oog ziet. De vitaliteit en ondernemingszin zit in de grote betrokkenheid bij elkaar. In de liefde voor de historie van de stad en de schoonheid van het landschap. In de wil om met elkaar te vieren en te leven. Heel veel mensen uit onze prachtige woonkernen Everdingen, Hagestein, Vianen en Zijderveld hebben de afgelopen maanden met het hart gesproken. En het resultaat mag er zijn! We weten dat we de toekomst niet geheel in eigen hand hebben. Feiten, trends en ontwikkelingen zijn bekend, maar veel blijft ook verborgen. Door de hartenkreten en de inbreng van velen, hebben we toch een goede schets kunnen optekenen van die toekomst. Er ligt nu een duidelijk koersdocument. Willen onze kinderen en wijzelf kunnen blijven genieten van de unieke kwaliteiten van onze gemeenschap en deze heerlijke plek aan de Lek of in het achterland, dan moeten we nu voorsorteren om koers te kunnen zetten naar ons gemeenschappelijk streefdoel. Dat is een taak en verantwoordelijkheid voor ons allen, maar zeker voor de opdrachtgever van deze strategische visie: de gemeenteraad van Vianen. Ik wens ons allen daarvoor lef, wilskracht en vooral wijsheid toe.“ Wim Groeneweg, Burgemeester gemeente Vianen. *) Antoine de Saint-Exupery

5

Ook de gemeente Vianen ontkwam er niet aan om te bezuinigen. Met Kiezen voor Balans hebben we daar zo goed mogelijk invulling aan proberen te geven. Uiteraard streven we niet alleen naar een gemeente die financieel zijn zaakjes op orde heeft, maar vooral ook naar een gemeente die aantrekkelijk is om in te wonen, te werken en te recreëren. Die bruist van de energie en perspectieven biedt voor jong en oud. Een gemeente waar de inwoners zich verbonden voelen met hun dorp of stad en met elkaar. Waar eigen initiatief wordt gewaardeerd en gefaciliteerd en waar mensen, bedrijven en organisaties samen met de gemeente de handen ineen slaan om méér mogelijk te maken. De gemeente als regisseur die de kwaliteiten van de leefomgeving en de talenten van haar inwoners en andere partners, onderkent, respecteert en optimaal weet te benutten. Een mooi streven, maar daarmee lag er nog geen duidelijk toekomstbeeld. Er was behoefte aan een heldere, slagvaardige en breed gedragen visie.

Nieuw perspectief

6

1.

1.1 Tijd voor actie (met visie) Visie zonder actie is dromen, maar actie zonder visie is slechts tijdverdrijf. Zo simpel is het. Zonder een duidelijk doel voor ogen wordt het moeilijk richting te geven aan grote veranderingen of zelfs aan het dagelijks handelen. Wanneer iedereen zich kan vinden in een gezamenlijk geformuleerde stip aan de horizon, wordt het veel makkelijker om gerichte keuzes te maken en overeenstemming te bereiken over het beleid. Een gedeeld beeld van de toekomst stelt ons in staat om door de jaren heen samenhangend en gericht te investeren. 1.2 Visie ‘Vianen 2025’ als toetssteen De strategische toekomstvisie ‘Vianen 2025’ die voor u ligt, geeft richting aan de toekomstige programmabegroting en functioneert als toetssteen voor de bijbehorende uitgewerkte beleidskaders. De visie biedt daarmee houvast voor het invullen van de Uitvoeringsagenda. De visie is gebaseerd op de kernkwaliteiten en kernwaarden van de gemeente Vianen en wordt ondersteund door trends, leefstijlen en andere relevante (feitelijke) informatie. Bij de ontwikkeling van de visie is de gehele Viaanse gemeenschap betrokken: de raadsleden, het college van burgemeester en wethouders, inwoners, vertegenwoordigers van maatschappelijke en culturele instellingen, de middenstand, het bedrijfs- en verenigingsleven, Daarmee is de visie niet alleen zakelijk onderbouwd, maar ook daadwerkelijk een afspiegeling van de wensen en denkbeelden die leven bij de Viaanse samenleving, het bestuur en de politiek. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 valt te lezen op welke manier de visie van de gemeente Vianen tot stand is gekomen. Hoe kon de gemeenschap participeren en in welke mate heeft zij dit gedaan? In hoofdstuk 3 laten we zien waar dit toe heeft geleid. Welke kernwaarden en kernkwaliteiten zijn uit alle input naar voren gekomen? Wat vinden we mooi, leuk en onderscheidend aan onze gemeente en aan de mensen die er wonen en werken. Deze opinies vormen één van de pijlers van de visie. De andere pijler is opgebouwd uit feiten, trends en ontwikkelingen: waar moeten we de komende jaren rekening mee houden? In hoofdstuk 4, 5 en 6 komt de opbouw van de visie aan de orde en bespreken we het profiel (water, groen en historie in het hart van Nederland), de beleidskeuzes (wonen, historische en landschappelijke waarde , vitaliteit en dynamiek) en de ondersteunende mechanismen (toerisme en economie). In hoofdstuk 7 lichten we vervolgens toe hoe de gemeente Vianen de visie ook daadwerkelijk kan realiseren en wat de organisatorische en financiële consequenties zijn (hoofdstukken 8 en 9). In bijlage 1 wordt dieper ingegaan op de beleidskeuzes. In bijlage 2 gebeurt dit voor de ondersteunende mechanismen Tot slot wordt in bijlage 3 onder het motto `In gesprek met Vianen’ een overzicht gegeven van de meest in het oog springende bevindingen uit de e-debatten en de enquête.

Het gaat niet om bezuinigen alleen, maar om het maken van doelgerichte keuzes die de kwaliteiten van onze gemeente versterken. Nu en in de toekomst. Een visie kan daarbij helpen! 7

2.

Totstandkoming visie gemeente Vianen

8

De visie is gebaseerd op de kernkwaliteiten en kernwaarden van de gemeente Vianen en wordt daarnaast krachtig ondersteund door trends, leefstijlen en andere relevante beschikbare (feitelijke) informatie. De visie is geformuleerd en doorleefd met gemeenteraadsleden, het college van burgemeester en wethouders, inwoners, vertegenwoordigers van maatschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en het bedrijfs- en verenigingsleven. Vanaf het begin was het duidelijk dat de visiedoelstellingen niet alleen gedragen en ondersteund zouden moeten worden door de bestuurders, maar ook door de totale Viaanse gemeenschap. In de praktijk blijkt namelijk dat een visie die tot stand is gekomen met medeweten en medewerking van de lokale samenleving veel beter beklijft. In dit hoofdstuk laten we zien hoe we tot de visie gekomen zijn. Aan de orde komen: het opdrachtgeverschap, de rol van Team Vianen, de samenwerking en het nut van de Visiegroep en de wijze waarop is geparticipeerd door de Viaanse gemeenschap. 2.1





2.2

Opdrachtgeverschap Het opdrachtgeverschap was als volgt ingevuld: n Opdrachtgever. De gemeenteraad van Vianen is eigenaar van de toekomstvisie en is vanuit dit eigenaarschap ook de partij die opdracht heeft gegeven voor het visietraject. n Opdrachtnemer. Team Vianen heeft de gemeenteraad gefaciliteerd in het vergaren van de benodigde informatie en participatie om een breed gedragen realistische en toekomstbestendige visie te kunnen realiseren. n Dagelijks aanspreekpunt. De griffier was tijdens het visietraject het dagelijks aanspreekpunt voor Team Vianen. Korte lijnen waren belangrijk om snel en adequaat te kunnen schakelen. Dat werd sterk vergemakkelijkt door het feit dat de werklocatie van Team Vianen nabij het Stadhuis gelegen is. n Stuurgroep. De stuurgroep werd gevormd door drie gemeenteraadsleden (namens de opdrachtgever), de griffier (het dagelijkse aanspreekpunt), de gemeentesecretaris en de burgemeester. De stuurgroep heeft namens de gemeente Vianen sturing gegeven aan de voortgang, budgetbewaking en communicatie rond het visietraject. Team Vianen Speciaal voor deze gelegenheid hebben drie betrokken Vianezen hun specifieke ervaring en vakkennis gebundeld in Team Vianen. Team Vianen kende Vianen dus van binnenuit en was bekend met vraagstukken, lopende kwesties, knelpunten en wensen. Dat bleek gedurende het traject een groot voordeel. Voor Team Vianen was het een unieke gelegenheid om voor zijn prachtige gemeente een visie te mogen maken.

Team Vianen bestaat uit de volgende drie leden: Hans van der Werff is als managing director werkzaam bij Berenschot. Hij is zeer ervaren op het gebied van visie- en strategieontwikkeling, besturing van organisaties, intergemeentelijke samenwerking en participatieve werkwijzes. Zijn werkzaamheden voltrekken zich voornamelijk binnen het publieke domein. Hans woont al ruim 30 jaar in Vianen. Irma Schouten is eigenaar van This is IS! creative projects en woont en werkt al zo’n 20 jaar in Vianen. Zij ontwikkelt sinds jaar en dag communicatieconcepten voor uiteenlopende bedrijven en organisaties, vaak in nauwe samenwerking met andere creatieve geesten uit Vianen. Communicatie was en is een belangrijk onderdeel van dit traject. Met Irma was de expertise op dit vlak geborgd. José van Hattem is sinds 1990 eigenaar van Fecit Vormgevers. Hij is in 1993 in Vianen gaan wonen en werkte al regelmatig voor de gemeente. Naast vormgever en creatieve duizendpoot is hij uitgever van het historische magazine ‘Leven in Vianen’, in het kader van 750 jaar Vianen. José beschikt over een breed netwerk aan Viaanse creatieven en toeleveranciers.

9

2.3

Visiegroep Vianen Om een breed gedragen en inspirerende visie te kunnen ontwikkelen, was het van belang om in het visietraject nauw samen te werken met de Viaanse gemeenschap. Daarom is besloten een Visiegroep in het leven te roepen met mensen uit alle geledingen van de Viaanse samenleving. De Visiegroep bestond uit vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, sport, cultuur, woningbouw, onderwijs, zorg, belangenorganisaties, de middenstand, het bedrijfsleven, en inwoners (ook jongeren) uit Hagestein, Everdingen, Vianen en Zijderveld. De Visiegroep heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het vergaren van input door het enthousiasmeren van haar ‘achterban’ om deel te nemen aan de e-debatten (waar ook altijd Visiegroepleden te vinden waren) en de enquête in te vullen. Daarnaast hebben de Visiegroepleden zelf waardevolle input geleverd tijdens de kernkwaliteiten- en kernwaardensessies en bij de latere vormgevingssessies, waarbij we de resultaten uit het visietraject met elkaar spiegelden en evalueerden.

2.4 Participatie: e-debatten, enquête, online ideeënbus, Razende Reporter Met de Visiegroep hadden we een belangrijke informatiebron en sparringpartner voorhanden, maar er was meer voor nodig om een breed gedragen visie te kunnen ontwikkelen. We zijn een traject gestart waarin we zoveel mogelijk inwoners, ondernemers en mensen met specifieke vakkennis of een bepalende rol in de samenleving de kans gaven om hun meningen en ideeën met ons te delen. Hierna volgt een overzicht van de middelen en activiteiten die zijn ingezet om mensen te laten participeren. n E-debatten: Overweldigende opkomst en rijke oogst  In heel Vianen zijn e-debatten gehouden om input te krijgen vanuit de Viaanse gemeenschap. De nadruk lag op interactie. De bezoekers werd gevraagd mee te denken over kernwaarden en kernkwaliteiten, ze mochten met stemkastjes reageren op stellingen, er werd gediscussieerd en er werd vooral ook actief meegedacht over oplossingen en kansen voor de gemeente en voor hun stad of dorp. Dit leidde soms tot pittige discussies, maar vooral ook tot interessante en nieuwe ideeën en invalshoeken. In totaal hebben er elf e-debatten plaatsgevonden, waaronder twee jongerendebatten (Oosterlicht College en CJV/De Boemel) en vier themadebatten voor genodigden (1. winkeliers en bedrijfsleven, 2. welzijn, sport en sociale beleid, 3. historie en kwaliteit openbare ruimte, 4. educatie, kunst, cultuur, activiteiten en recreatie). De overige e-debatten voor inwoners werden gehouden in de verschillende dorpshuizen en wijkcentra en werden zonder uitzondering meer dan uitstekend bezocht. Dat zegt veel over de betrokkenheid van de inwoners. Die was groot. Er was bij de deelnemers veel waardering voor het op deze wijze betrekken van de bevolking bij het visietraject. Men was kritisch, maar er werd overwegend positief meegedacht. Uiteindelijk leverde elk e-debat een rijke oogst op aan constructieve ideeën, meningen en aandachtspunten.

10



Na de inventarisatie van de resultaten uit de e-debatten, de onderzoeken en de vormgevingssessies met de Visiegroep en raadsleden werd iedereen uitgenodigd om kennis te nemen van de voorlopige resultaten tijdens een laatste zogenaamd ‘validatiedebat’ in De Stadshof in Vianen. Relevante feedback werd meegenomen om het document verder aan te scherpen.



n Enquête: representatief Naast de e-debatten kon iedereen zijn mening geven via de online enquête die werd ontwikkeld in samenwerking met GFK. De enquête is verstuurd naar het inwonerspanel en kon ingevuld worden via de websites www.toekomstvisievianen.nl en www.vianendatzijnwij.nl. In totaal is de enquête 540 keer ingevuld, waarmee de resultaten representatief zijn.



n Online ideeënbus: verrassend Via de website www.vianendatzijnwij.nl kon iedereen zijn ideeën of opmerkingen over de toekomst van de gemeente kwijt in de digitale ideeënbus. De input verschilde van korte suggesties en tips tot zeer uitgebreide epistels met doorwrochte en soms verrassende ideeën. Ook deze input is meegenomen bij de samenstelling van de visie.



n De Razende Reporter: enorm goed bekeken De Razende Reporter ging de straat op om mensen te interviewen over de toekomst van de gemeente Vianen en van hun stad, dorp of wijk. De minidocumentaires die zo ontstonden waren te zien via de websites www.toekomstvisievianen.nl en www.vianendatzijnwij.nl. Dankzij de Razende Reporter ging het onderwerp veel meer voor de mensen leven. Bovendien trokken de films veel belangstellenden naar de websites. Gemiddeld werd een film 1.400 keer bekeken. In totaal werden de films van de Razende Reporter in een periode van drie maanden circa 10.000 bekeken. De films leverden belangrijke input.



Kortom, de Viaanse gemeenschap heeft grote betrokkenheid getoond door de kansen om een bijdrage te leveren aan de toekomstvisie voor haar gemeente met beide handen aan te grijpen. Hierdoor kunnen we straks daadwerkelijk spreken van een breed gedragen visie.

11

3.

Situatieschets gemeente Vianen anno 2012

12

3.1

Gemeente Vianen met de woonkernen Everdingen, Hagestein, Vianen en Zijderveld De visie is erop gericht een realistisch, inspirerend en passend toekomstbeeld te schetsen voor de gemeente Vianen. Daarin spelen kernkwaliteiten en kernwaarden van de gemeente Vianen een grote rol. Een visie moet immers niet gebaseerd zijn op dromen, maar op de kwaliteiten en waarden die reeds (in potentie) aanwezig zijn.



 e gemeente Vianen is opgebouwd uit de woonkernen Everdingen, Hagestein, Vianen en Zijderveld, Samen D vormen ze politiek/bestuurlijk één geheel, maar iedere kern heeft haar eigen identiteit, samenhang en oriëntatie (denk aan scholen, werk en winkels). De visie van de gemeente Vianen heeft dan ook tot taak politiek/ bestuurlijk richting te geven met inachtneming van de eigenheid van de vier woonkernen. Het erkennen en respecteren van deze eigenheid is niet alleen realistisch, maar ook essentieel om mensen, belangen en organisaties meer met elkaar te kunnen verbinden en te activeren. In die zin heeft het visietraject zeker verwachtingen gewekt, waar inhoud aan moet worden gegeven.



De toekomstvisie van de gemeente heeft tot doel het bekrachtigen en verdiepen van de kwaliteiten en waarden van de gemeente en daarmee van de kernen (en woonwijken).

3.2

Kernkwaliteiten van de gemeente Vianen Uit de e-debatten, de enquête en de films van de Razende Reporter kwamen krachtige beelden naar voren die schetsten wat bijzonder is aan Everdingen, Hagestein, Vianen en Zijderveld (kernkwaliteiten) en wat ons als Viaanse gemeenschap kenmerkt (kernwaarden) De meest genoemde en in het oog springende kernkwaliteiten van de gemeente Vianen zijn de historie, de rivier en waterwegen, het aantrekkelijke landelijke buitengebied en de centrale ligging in het hart van Nederland.

Historie De historische binnenstad van Vianen heeft maar liefst 181 rijksmonumenten. Goed voor 0,35% van het nationale monumentenbestand. Vianen is na de stad Utrecht in de regio de meest monumentale stad. De historische binnenstad is volgens de Viaanse gemeenschap dan ook één van de kernkwaliteiten van de gemeente Vianen. Een kwaliteit die echter nog te weinig wordt gezien en te weinig wordt ingezet als onderscheidend element voor het vermarkten van Vianen als aantrekkelijke woonplaats en toeristisch trekpleister. Zoals één van de aanwezigen tijdens de e-debatten treffend opmerkte: ‘De Viaanse binnenstad is als de Rembrandt die op zolder ligt te verstoffen.’

Kernkwaliteiten Aantrekkelijk landelijk buitengebied

Historische binnenstad

Centrale ligging

Rivier en waterwegen



Centrale ligging De gemeente Vianen is gunstig gesitueerd in het rivierenlandschap, in het Groene Hart tussen de Randstad en het zuiden, omsloten door weg- en waterwegen. Dankzij de centrale ligging en de goede logistieke bereikbaarheid langs water en wegen (zeker sinds de verbreding van de A2) is de gemeente een aantrekkelijke vestigingsplaats voor bedrijven, maar ook voor mensen die elders werken en de gemeente Vianen een prettige uitvalsbasis vinden om rustig te wonen.



Rivier en waterwegen Het water (de Lek, het Merwedekanaal, de Put bij Vianen en de Put bij Hagestein) vormt in verschillende opzichten een belangrijke meerwaarde van de gemeente Vianen. Mede door de ligging aan waterwegen was en is Vianen een geliefde vestigingsplaats voor verschillende sectoren uit het bedrijfsleven. Daarnaast heeft de ligging aan het water ook een aanzuigende werking op andere vlakken: pleziervaart, fietsers, toerisme, recreatie, horeca en campings. Ze zijn veelal verbonden met het water. Ook in cultuurhistorisch opzicht zijn er aan en nabij het water gelegen pareltjes te noemen, zoals de historische binnenstad van Vianen, de Stuw in Hagestein (onlangs genomineerd om te worden aangemerkt als werelderfgoed) en het Fort Everdingen (deels van gemeente Vianen en deels van gemeente Culemborg). Ook hier geldt dat de gunstige ligging aan water veel gerichter benut en uitdragen kan en moet worden om de vitaliteit en dynamiek en daarmee de leefbaarheid in de gemeente een impuls te geven. 13

Aantrekkelijk, landelijk buitengebied Het veenweidegebied en het rivierengebied - respectievelijk ten westen en ten zuiden van de BRU-regio - zijn betrekkelijk weinig verstedelijkt en hebben daardoor tot nog toe hun open karakter kunnen behouden. Het zijn qua beleving (subjectief) en in cultuurhistorisch, archeologisch en natuurlijk opzicht (objectief) aantrekkelijke gebieden. De gemeente Vianen is dus niet alleen door de historie, maar ook door het karakter van het landschap een uitnodigende omgeving om te wonen, te verblijven en te recreëren.

Kernwaarden

Betrokken

Kritisch

Ondernemend

3.3 Kernwaarden van de gemeente Vianen Degenen die hun mening hebben gegeven waren in hoge mate eensluidend over de kernwaarden van de Viaanse gemeenschap. Betrokken, saamhorig, kritisch en ondernemend waren de belangrijkste kernwaarden die naar voren kwamen. Betrokken en saamhorig Het aantal deelnemers aan de e-debatten was opvallend hoog in vergelijking met de opkomst bij vergelijkbare bijeenkomsten in andere gemeenten. Dat zegt al iets over de betrokkenheid van de Viaanse gemeenschap bij het reilen en zeilen van hun gemeente, maar vooral bij het reilen en zeilen van hun dorp of stad. Betrokkenheid en saamhorigheid werden door de inwoners van de stad Vianen en nog krachtiger door de inwoners van Everdingen, Hagestein en Zijderveld genoemd als kenmerkende waarden van hun gemeenschap. De inwoners voelen zich nauw betrokken bij alles wat hun dorp aangaat en bij het wel en wee van de ander.

Saamhorig



Ondernemend In de gemeente Vianen wemelt het van de grote en kleine evenementen en is sprake van een bloeiend verenigingsleven. De inwoners van de gemeente Vianen vormen tezamen een ondernemend volk. Het aantal mensen dat vrijwillig meewerkt aan de realisatie van evenementen en op vrijwillige basis actief is in het verenigingsleven is groot. Evenementen als de Paardenmarkt, de Oldtimertocht, Slag Inn en de Nationale Sleepbootdagen hebben een regionale en soms zelf landelijke uitstraling en worden van oudsher goed bezocht. Ook de lokale evenementen, zoals de feestweken en (culturele) activiteiten in de dorpen en de stad worden over het algemeen goed gewaardeerd. Het ondernemende karakter van de gemeenschap wordt dan ook hoog aangeschreven en gezien als een belangrijke kernwaarde.

3.4

Feiten, trends en ontwikkelingen Op basis van een uitgebreid onderzoek naar feiten, trends en ontwikkelingen kunnen de volgende hoofdconstateringen worden genoemd die grote relevantie hebben voor de toekomst van de gemeente Vianen:



n  Negatieve inkomensontwikkeling. De Utrechtse (stads)regio maakt een positieve inkomensontwikkeling door. Tussen 2001 en 2009 daalde in de regio het aandeel huishoudens met lagere inkomens en nam het aandeel hogere inkomens toe. Met name de gemeenten Houten en Utrecht hebben zich qua inkomensverdeling gunstig ontwikkeld. Vianen is duidelijk een uitzondering, met een toename van het aandeel lage inkomens en een afname van het aandeel hoge inkomens (Regionale woningmarkt 2012).



14

Kritisch Inwoners in onze gemeente zijn vaak kritisch. De inwoners zelf zien (met name in de dorpen) een kritische houding over het algemeen als een positief gegeven. Het is goed om kritisch te zijn. Constructieve kritiek brengt je verder. Kritisch zijn werd dan ook als een kernwaarde aangemerkt.



n G  roei éénpersoonshuishoudens en afname huishoudens met kinderen. De gemeente Utrecht heeft vanouds het grootste aandeel eenpersoonshuishoudens. De gemeenten Bunnik en Vianen hebben het grootste aandeel paren zonder kinderen. Sinds 2000 is in alle regiogemeenten het aandeel eenpersoonshuishoudens toegenomen. Die toename was het grootst in Bunnik en Vianen. Bovendien behoorde Vianen tot de gemeenten waar het aandeel huishoudens met kinderen het sterkst is gedaald (Regionale woningmarkt 2012). De groei van eenpersoonshuishoudens wordt mede ingegeven door de stijgende leeftijd van ouderen en de toename van het percentage ouderen.



n  Kleine particuliere huursector, relatief veel sociale huurwoningen. Het aandeel woningen van sociale verhuurders is, als we naar de regio Utrecht kijken, het kleinst in Bunnik. In Zeist, Utrecht, Nieuwegein en Vianen bedraagt de sociale huursector een derde van de totale woningvoorraad. In de overige gemeenten bestaat een kwart van de woningvoorraad uit sociale huurwoningen. De particuliere huursector is in de gemeente Vianen relatief klein (Regionale woningmarkt 2012).



n  Blijvende druk op woningmarkt regio. In de periode 2000-2011 is in de Regio Utrecht het woningtekort opgelopen tot 13.500 woningen. De prognose in 2020 is dat er 343.700 huishoudens zijn en dat de woningvraag 319.600 is. Het woningtekort is afhankelijk van de groei in het woningaanbod (ABF Research; Primosprognose 2011). De druk op de woningmarkt wordt versterkt door de gezinsverdunning en vergrijzing waarmee de omvang van een huishouden per wooneenheid in onze regio de komende jaren daalt van 2,4 in 2011 tot 2,3 in 2020 (ABF Research 2012; Primosprognose 2011). Het aantal huishoudens neemt in Vianen toe van 8.100 in 2011 tot 9.410 in 2030 (ABF Research 2012; Primosprognose 2011).



n  Aandeel jongeren staat onder druk. Uit woningmarktonderzoek blijkt dat starters op zoek zijn naar een woning in de prijsklasse tot € 200.000 en dat voor dit segment een beperkte voorraad aanwezig is (Woonvisie 2005-2009, herijkte Woonvisie, 2010). Het aantal jongeren dat de leeftijd van 18 t/m 24 heeft, is in 2013 in de stad Vianen 1.309, Everdingen 126, Hagestein 127 en Zijderveld 81 (Bevolkingsprognose 2012-2033). De schatting is dat 40% van deze jongeren zich wil vestigen in Vianen. Door strengere wet- en regelgeving (alleen lineaire en/of annuïteitenhypotheek; topfinancieringen tot 105%) en stringenter acceptatiebeleid van banken is het voor starters nu nog lastiger om een huis te kopen. Aannemelijk is dat toetreding van starters wordt gestimuleerd door het beschikbaar krijgen van simpele woningconcepten met geringer vloeroppervlak met prijsstellingen van € 120.000 tot € 160.000. Het aantal jongeren wat zich gevestigd heeft vanaf 1 januari 2013 tot heden is 160 personen.



n  Toename bevolkingsomvang door nieuwbouw. De gemeente Vianen bereikte in 2004 met 19.837 inwoners haar - tot nog toe - maximale bevolkingsomvang. Sindsdien is sprake van een gestage daling van het aantal inwoners. In de komende jaren zullen de woningbouwprogramma’s in Helsdingen en in Hoef en Haag naar verwachting weer tot een toename van de bevolkingsomvang van de gemeente Vianen leiden. Deze geplande groei is vooral zichtbaar in de stad Vianen en in Hagestein. In Zijderveld blijft bij ongewijzigd beleid de bevolkingsomvang stabiel en in Everdingen zal deze fors dalen (Bevolkingsprognose Vianen door PVG, 2012). De schattingen van het aantal inwoners in de gemeente Vianen in 2030 lopen uiteen tot maximaal 22.200 inwoners (Bevolkingsprognose Vianen door PVG, 2012) tot 20.670 inwoners (ABF Research 2012; Primosprognose 2011).



n  Vergrijzing en ontgroening. Door de grote omvang van de leeftijdscategorie 45 tot 65 jaar staat de gemeente Vianen in de komende decennia een sterke vergrijzing te wachten. In 2012 was 16,2% van de bevolking 65 jaar of ouder. In 2030 zal een kwart van de inwoners van de gemeente Vianen 65 jaar of ouder zijn. De gemeente Vianen laat wel forse verschillen in de mate van vergrijzing zien. De Hagen is sterk vergrijsd (eerste grootschalige uitbreidingswijk en woonzorgcomplex). Ook de binnenstad en Hagestein zijn sterker vergrijsd. Zijderveld (hoog geboortecijfer) en Monnikenhof / Amaliastein zijn juist weinig vergrijsd. Vergrijzing is een belangrijke motor achter de toename van eengezinshuishoudens. Echter, voor de gemeente in zijn geheel geldt naast vergrijzing dat er ook sprake is van ontgroening. Nu is nog 18 procent van de Viaanse bevolking jonger dan 15 jaar. In 2020 zal dat nog 15,2 procent zijn en in 2030 nog 15,1 procent (CBS, Primosprognose, 2011).

15

16



n V  erandering samenstelling van bevolking. Bij gelijkblijvende omvang van de bevolking zal de samenstelling van de bevolking snel en sterk veranderen. Het dalend aantal jongeren (naar 15%) en het groeiend aantal 65-plussers (naar 25%) zal een stevige druk zetten op voorzieningen. Scholen zullen het moeilijk krijgen om voldoende leerlingen te krijgen (met veelal tevens gevolgen voor kwaliteit) en bij de voorzieningen voor ouderen (met name nultreden woningen) ontstaat een tekort. Een lichte groei van de bevolking leidt tot een aanzuigende werking van met name jonge gezinnen, hetgeen leidt tot een correctie op de bevolkingsopbouw, waarmee voorzieningen als scholen en kinderopvang betere toekomstkansen hebben. Vianen heeft een unieke positie. Het is verbonden met de regio Utrecht met blijvende tekorten aan woningen en is tegelijkertijd buurgemeente van gemeenten in de cluster ‘Groene Hart, Alblasserwaard en Vijfheerenlanden’ die zijn aangemerkt als anticipeergebied in het kader van krimp (zie factsheet krimpgemeenten van het ministerie van BZK; 25-07-2012).



n Werkgelegenheid en unieke ligging. De gemeente Vianen ligt aan twee snelwegen (A2 en A27) en twee  waterwegen (Lek en Merwedekanaal). De groei van de bedrijvigheid in Vianen heeft hiermee in de afgelopen decennia een flinke impuls gekregen. De bedrijventerreinen bieden plaats aan een breed spectrum van bedrijvigheid, van MKB tot grootbedrijf. Vianen heeft op dit gebied een regionale economische functie. In 2012 verschafte het bedrijfsleven werk aan 10.286 mensen.



n  Afname van de gemeente Vianen als logistiek centrum. Tijdens de periode van groei sinds 1996 kwam meer dan de helft van de banengroei voor rekening van de zakelijke dienstverlening. Daarnaast groeide ook de horeca sterk en versterkte Vianen haar positie als logistiek centrum in de regio. De groothandel zorgde in de afgelopen crisisjaren vanaf 2009 echter ook voor de belangrijkste afname van de werkgelegenheid in de gemeente Vianen. Daardoor verloor de gemeente als logistiek centrum aan glans (Sociaaleconomische visie op Vianen, A tale of two cities, 2011). Echter, de verwachting is dat de werkgelegenheid in de dienstensector, de logistieke sector en de gezondheidszorg in de toekomst het sterkst zal groeien.



n



n Verdeeld beeld voor dagelijkse boodschappen. Krachtige positie van de stad Vianen in het dagelijkse segment: de koopkrachtbinding is met 83 procent zeer sterk (zelfs toegenomen in de afgelopen jaren). De dorpen moeten voor hun

Veel pendelbewegingen beroepsbevolking. Van de bijna 9.000 werkzame personen die in Vianen wonen werken er 6.000 buiten Vianen. Dat betekent dat de overige 3.000 mensen in Vianen werken. In totaal werken er ruim 12.000 mensen in Vianen waarvan er dus 9.000 buiten Vianen wonen (Sociaal- economische visie op Vianen, A tale of two cities, 2011).





 agelijkse voorzieningen buiten de eigen kern kijken. Zijderveld en Everdingen zijn van oudsher vooral d gericht op Leerdam en Culemborg, terwijl Hagestein voor de dagelijkse voorzieningen wel gericht is op Vianen stad (Sociaaleconomische visie op Vianen, A tale of two cities, 2011).



n  De gemeente Vianen heeft een beperkte centrumfunctie. Het behouden en versterken van de dagelijkse voorzieningen op een voldoende kwalitatief niveau is voor de gemeente Vianen een belangrijk vraagstuk, met name in de dorpen Everdingen, Hagestein en Zijderveld. Het hebben van een basisvoorzieningenniveau is een randvoorwaarde voor de vitaliteit en leefbaarheid van de dorpen. Dat basisvoorzieningen niet altijd in de woonkernen zelf aanwezig hoeven te zijn, is evident. Het gaat veeleer over een acceptabele bereikbaarheid en beschikbaarheid van deze voorzieningen. Zijderveld en Everdingen zijn van oudsher vooral gericht op Leerdam en Culemborg, terwijl Hagestein voor de dagelijkse voorzieningen meer gericht is op de stad Vianen. De gemeente Vianen is voor haar centrumvoorzieningen (ziekenhuis, theater, winkelen, etc.) vooral aangewezen op Utrecht en Nieuwegein, maar ook op Culemborg, Gorinchem en Leerdam. Het is opvallend dat deze kernen in het rivierengebied een (veel) groter aanbod van centrumvoorzieningen hebben dan de stad Vianen. De stad Vianen is dus geen stedelijk centrum van voorzieningen. Het is voor centrumvoorzieningen juist op andere gemeenten in de omgeving aangewezen. (Sociaaleconomische visie op Vianen, A tale of two cities, 2011).



n  Door internetwinkelen staat de middenstand onder druk. Internetwinkelen zet delen van het winkelaanbod (sterk) onder druk of laat winkels verdwijnen. De uitstekende digitale infrastructuur en hoge penetratie van internetgebruik in Nederland, de gewenning aan en acceptatie van internetwinkelen en de professionalisering, verbreding en verdieping van het aanbod maakt dat voor grote delen van de middenstand de vooruitzichten somber zijn. Dit gevoegd bij de mobiliteit van mensen en de toenemende concurrentie zal de winkelvoorzieningen in de dorpen verder onder druk zetten en grotendeels laten verdwijnen. Wat rest, verschuift naar de grote kernen. Voor de leefbaarheid en vitaliteit in de kleinere steden en dorpen is internetwinkelen in het algemeen een bedreiging. Er zijn ook sectoren die minder te lijden hebben onder het internetwinkelen, zoals doe-hetzelfwinkels, supermarkten en juweliers (Randstad Koopstromenonderzoek 2011).

17

 Geringe koopkrachttoevloeiing en sterke koopkrachtafvloeiing. Het winkelbestand in de gemeente Vianen trekt vooral klanten uit de gemeente zelf en met name uit de stad Vianen. De beperkte klandizie uit andere gemeenten is vooral afkomstig uit Nieuwegein en Zederik. Er is geringe koopkrachtbinding en koopkrachttoevloeiing en een sterke koopkrachtafvloeiing. De oriëntatie van de inwoners van de gemeente Vianen op het doen van inkopen, die afwijken van de dagelijkse boodschappen, is gericht op Nieuwegein en Utrecht. Opgemerkt moet worden dat voor de dorpen Zijderveld en Everdingen de primaire oriëntatie vooral Leerdam en Culemborg is. (Sociaaleconomische visie op Vianen, A tale of two cities, 2011). Erfgoed en 181 rijksmonumenten. De gemeente Vianen heeft 181 rijksmonumenten (wikipedia, 2013) en vijftienarcheologischemonumentterreinen(KadernotaKunstenCultuurGemeenteVianen2009-2012). Het erfgoed van Vianen varieert van archeologische stroomruggen, stelsels van weg- en waterwegen, tot delen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, stads-, dorps- en schuilkerken, monumentale boerderijen en grafmonumenten, en van historische stads- en dorpskernen tot dijk- en agrarische cultuurlandschappen (Kadernota Kunst en Cultuur Gemeente Vianen 2009-2012).



Grote landschappelijke diversiteit. Kenmerkend is de grote diversiteit. Langs de Lek het weidse oer Hollandse beeld van water, dijken en uiterwaarden (rivierenlandschap). In het achterland de polder Vijfheerenlanden (overgangsgebied), overgaand in de Alblasserwaard, veengebied (De landschappelijke waarde van Vianen, VVV Vianen, 2013).

Breed aanbod evenementen en festiviteiten. Vianen is jaarlijks het toneel voor spraakmakende evenemen ten met regionale en soms landelijke belangstelling (kadernota Kunst en Cultuur 2009-2012). Een aantal voorbeelden: • Paardenmarkt, sinds 1271; • Oldtimerdag; • Nationale Sleepbootdagen; • Slagwerkfestival Slag Inn; • Open Monumentendag; • Open Atelier Route; • Highland Games; • Kunstmarkt. Bereikbaarheid. De vitaliteit van de economie en het wonen zijn zeer gebaat bij goede verbindingen en

18

bereikbaarheid via de weg en het openbaar vervoer. De bereikbaarheid via de weg van Vianen en de verkeersdoorstroming binnen de stad zijn door de uitbreiding van de capaciteit van de A2 en de A27 aanzienlijk verbeterd. De bereikbaarheid van Vianen en de drie dorpen met het openbaar vervoer is alleen mogelijk met de bus. Het ontbreken van een rechtstreekse tram- en/of treinverbinding met Utrecht is een belangrijke negatieve factor. Decentralisaties. Een algemene bestuurlijke trend is het steeds verder decentraliseren van de taken van het Rijk en de provincie naar gemeenten. Deze trend is in het recente regeerakkoord verder bekrachtigd. In de komende periode komt een groot gedeelte van de AWBZ in de WMO terecht, de Participatiewet wordt met ingang van 2015 van kracht en de jeugdzorg gaat naar gemeenten. De decentralisaties stellen forse eisen aan de uitvoeringskracht van gemeenten: bestuurlijke, ambtelijke en financiële slagkracht en de beschikbaarheid van capaciteit en expertise om deze taken adequaat uit te voeren en deze integraal aan te bieden (Decentralisatiebrief van Plasterk aan kamer, 2013). De decentralisaties zullen de opbouw van de begroting drastisch beïnvloeden. De zichtbare vrije beleidsruimte wordt in financiële zin fors kleiner. Juist is het dit deel van het gemeentelijk beleid dat door de gemeenschap wordt ervaren als zichtbaar en ook ‘eigen’. Zelforganisatie. Toenemende emancipatie van burgers en beschikbaarheid van kennis via internet leiden tot meer vormen van ‘zelforganisatie’ bij burgers. De gemeente zal in haar rolopvatting, versterkt door de minder ruime middelen, zodanig (moeten) veranderen dat deze participatieve kracht van de samenleving beter benut wordt (Trendrede 2013). Toerisme. Uit onderzoek blijkt dat in de afgelopen 20 jaar de uitgaven aan recreatie in Nederland jaarlijks met 7% zijn gestegen. Dat is eens zo hoog als de stijging van de totale consumptieve bestedingen. Een trend die zich naar verwachting zal doorzetten, zoals ook de recessiebestendigheid van deze sector. Daarnaast heeft de sector een belangrijke betekenis voor de regionale economie (Monitor Recreatie en Toerisme, 2012).

19

4.

Dwingende logica van de visie van Vianen

20

4.1

Visie gemeente Vianen is richtinggevend Er komt steeds meer af op de gemeente: zwaardere taken moeten worden vervuld met minder geld. Bovendien heeft de gemeente de ambitie om op alle terreinen samenhangend te werken aan een realistische en beloftevolle toekomst. Dat betekent keuzes maken.



De gemeente wil die keuzes zo objectief en gericht mogelijk maken. Bij grote beleidsvraagstukken zijn immers veel belangen gemoeid. Een gedeeld toekomstbeeld waar we met z’n allen, ongeacht politieke kleur, achter staan, kan helpen de juiste keuzes te maken. Uiteraard zit de weg die we de komende jaren zullen afleggen vol kronkels en bochten, maar zolang het einddoel, de stip aan de horizon, dichterbij komt blijven we op koers. Een toekomstvisie fungeert daarmee als beslisboom en rechtvaardigt waarom we iets wel of niet doen. Met een visie is de gemeente Vianen beter in staat een consistent beleid te voeren en de gemeente met al haar kwaliteiten en waarden een duidelijk gezicht te geven.



 e visie is richtinggevend, beknopt, feitelijk en biedt een duidelijk kader om krachtig en praktisch invulling te D geven aan de opgaven die op de gemeente en de regio afkomen.

4.2

Visie is gestut door feiten, trends en ontwikkelingen en opinies De visie van de gemeente Vianen is gestut op twee pijlers:



n Feiten, trends en ontwikkelingen. Veel onderzoek was al beschikbaar. We hebben relevante informatie uit bestaande plannen, onderzoeken en beleidsnotities gebruikt om mee verder te bouwen.



n Opinies. de visie voor de gemeente is voor een belangrijk deel tot stand gekomen op basis van de ideeën en opvattingen van burgers, instellingen en bedrijven. Iedereen in de gemeente Vianen kreeg de mogelijkheid om een bijdrage te leveren aan de realisatie van de visie.

 

Het stutten van de visie op deze twee pijlers maakt dat de visie feitelijk is verankerd in wat er al is (feiten, kernkwaliteiten en kernwaarden). De visie houdt uiteraard rekening met relevante trends en ontwikkelingen en, zeer belangrijk, kan door de opzet van het visietraject (optimale betrokkenheid) rekenen op een brede steun bij de Viaanse gemeenschap.

21

5.

Opbouw visie en inkleuring

(profiel, hoofdkeuzes beleid, ondersteunende mechanismen)

22

5.1 Inleiding De visie is opgebouwd uit drie hoofdonderdelen. Dit is allereerst het profiel, waarin de kernkwa liteiten van de gemeente Vianen nadrukkelijk terugkomen. Het tweede onderdeel wordt gevormd door de hoofdkeuzes die de visie moeten effectueren. Het derde onderdeel wordt gevormd door de ondersteunende mechanismen die voor profiel en hoofdkeuzes een stimulans en bekrachtiging betekenen. In dit hoofdstuk worden deze drie onderdelen nader uitgewerkt. 5.2

Profiel: water, groen en historie in het hart van Nederland De vele veranderingen in de maatschappij op economisch, politiek, sociaal en demografisch niveau, zorgen ervoor dat de gemeente Vianen zich continu moet blijven aanpassen en ontwikkelen. De positionering en profilering is voor elke gemeente en regio anders. Wat is het profiel van de gemeente Vianen? Profilering gaat over de volgende vragen: Wat is de kracht van de gemeente Vianen? Wat kenmerkt de gemeente Vianen? Wat is haar positie in de regio? Hoe zien anderen de gemeente Vianen? Wat is haar onderscheidende vermogen? Welke van deze kenmerkende en onderscheidende punten willen wij gericht versterken als het om de toekomst gaat? En is daar, vanuit trends en ontwikkelingen, voldoende grond voor?



 e antwoorden op deze essentiële vragen zeggen iets over de ziel van de gemeente Vianen. Wil je als geD meente een positief imago creëren en een onderscheidende positie innemen, dan is het dus noodzakelijk om antwoord te vinden op deze vragen om op basis daarvan een duidelijk herkenbaar en krachtig profiel te kunnen ontwikkelen dat recht doet aan de ziel van de gemeente. Het profiel vormt de basis van een visie.



In de e-debatten en enquête heeft de Viaanse gemeenschap zich uitgesproken over de belangrijkste kwaliteiten en waarden van hun gemeente en stad of dorp. Als meest waardevolle kenmerken kwamen naar voren: het aantrekkelijke, landelijke buitengebied, de rivier en waterwegen, de rijke historie en de centrale ligging. Op basis van deze uitkomsten is het volgende profiel geformuleerd: Profiel water, groen en historie in het hart van Nederland.

5.3

Hoofdkeuzes beleid: 1. wonen 2. historische en landschappelijke waarde 3. vitaliteit en dynamiek De visie geeft richting. En deze richting vraagt om te kijken naar het beleid. Welke hoofdkeuzes beleid vraagt de richtinggevende visie om de gewenste richting te ondersteunen en goed te kunnen antiperen op ontwikkelingen? Je laat zien in een visie wat je centraal stelt en wat niet. Die keuzes moeten recht doen aan het profiel en elkaar versterken. Inhoudelijke hoofdkeuzes maken, betekent ook dat je gericht kijkt naar trends en ontwikkelingen die van invloed zijn op de taken die de gemeente op zich moet nemen en de wijze waarop ze die taken uitvoert en organiseert.



 p basis van de trends en ontwikkelingen en de input vanuit de Viaanse gemeenschap zijn de volgende inhouO delijke hoofdkeuzes gemaakt:



n Wonen. Het onderwerp ‘wonen’ sprong er in de e-debatten duidelijk uit. Voor de inwoners van de woonkernen Everdingen, Hagestein, Vianen en Zijderveld staat wonen centraal. Prettig wonen met een adequaat basisvoorzieningenniveau. Voor jong en oud. Nu en in de toekomst. Ook vanuit trends en ontwikkelingen wordt deze keuze sterk onderstreept. Er is veel werk aan de winkel om het huizenaanbod beter in overeenstemming te brengen met de sterk veranderende opbouw van de bevolking. Niet het aantrekken van hoge inkomens staat centraal, maar een woningaanbod dat recht doet aan de (toekomstige) samenstelling van de bevolking. Ook is er krachtig beleid nodig om de gewenste lichte groei van de bevolking - nodig voor een vitale gemeenschap - met de verdunning van de huishoudens te accommoderen.

23



n H  istorische en landschappelijke waarde. De gemeente Vianen wordt door de gemeenschap geroemd om haar historische en landschappelijke waarde. De gemeente is een prachtige combinatie van rust, groen en historie. Niet alleen gevoelsmatig, maar ook feitelijk. De ligging aan de Lek, het grote aantal monumenten, de bijzondere landschappelijke en cultuurhistorische omgeving. De Viaanse gemeenschap vindt dat de gemeente er voor moet kiezen om de kwaliteit van het gebied en de stad te behouden, te versterken en beter te benutten.



n V  italiteit en dynamiek. Een derde hoofdkeuze is dynamiek en vitaliteit. Het gaat hier onder meer om het faciliteren van het ondernemende karakter van de inwoners, het dynamiseren van het centrum van Vianen en het leefbaar en vitaal houden van de dorpen. Maatschappelijke trends als internetwinkelen, vergrijzing en ontgroening onderstrepen de noodzaak van deze keuze.



Als we deze hoofdkeuzes beleid koppelen aan het geformuleerde profiel van de gemeente Vianen dan ziet het er dus als volgt uit Profiel water, groen en historie in het hart van Nederland

Wonen

5.4



24

Historische en Landschappelijke waarde

Vitaliteit en dynamiek

Ondersteunende mechanismen: economie en toerisme De ondersteunende mechanismen ‘toerisme en economie’ zorgen er voor dat de drie hoofdkeuzes beleid worden ondersteund en geactiveerd. n T oerisme. Toerisme is een druk bevochten markt. Een markt die desondanks crisisproof blijkt te zijn. De centrale ligging en goede bereikbaarheid maken de gemeente Vianen met haar historische en landschappelijke kwaliteiten en haar ligging aan waterwegen bij uitstek geschikt voor wandelen, fietsen en water-

sport. De toeristen die daarmee kunnen worden aangetrokken hebben een positieve invloed op de drie hoofdkeuzes beleid. Voorzieningen als de middenstand en horeca zijn gebaat bij vergroting van de klandizie. Toerisme kan helpen deze voorzieningen, die ook van belang zijn voor een prettig woonklimaat, in stand te houden of zelfs te laten floreren. Toerisme kan de historische en landschappelijke kwaliteiten een extra impuls geven en zo een belangrijke bijdrage leveren aan het versterken van de vitaliteit en dynamiek van de gemeente, waardoor ook het woongenot toeneemt.

n E conomie. Een vitale gemeenschap is gebaat bij een goede werkgelegenheid, zowel in het midden- en kleinbedrijf als in het grotere bedrijfsleven. Het belangrijkste doel is dan ook het vasthouden en koesteren van de huidige werkgelegenheid en het creëren van extra werkgelegenheid door het samenbrengen van overheid, onderzoek, onderwijs en bedrijfsleven om te komen tot nieuwe initiatieven die leiden tot meer arbeidsplaatsen, vitaliteit en dynamiek.

Profiel water, groen en historie in het hart van Nederland

Wonen

Historische en Landschappelijke waarde

Vitaliteit en dynamiek

Toerisme Economie

25

6.

Hoofdkeuzes beleid en ondersteunende mechanismen

26

6.1

Consequenties van visie voor hoofdkeuzes beleid

6.1.1 Gericht kiezen Het profiel van de gemeente Vianen: ‘water, groen en historie in het hart van Nederland.’ Binnen de richtinggevende visie functioneert het profiel als kapstok voor hoofdkeuzes beleid en ondersteunende mechanismen. Het profiel zorgt ervoor dat het scala aan keuzemogelijkheden wordt ingeperkt. In combinatie met de opinies uit de gemeenschap en de in kaart gebrachte relevante feiten en trends leidt dit tot hoofdkeuzes in het beleid. Deze hoofdkeuzes komen in dit hoofdstuk aan de orde. In bijlage 1 is een uitgebreide uitwerking van de hoofdkeuzes beleid opgenomen. 6.1.2 Samenhang profiel, hoofdkeuzes beleid en specifieke beleidskeuzes werkt versterkend In de voorgaande hoofdstukken is de samenhang tussen profiel, hoofdkeuzes beleid en ondersteunende mechanismen weergegeven. Naast de opbouw en samenhang is het belangrijk dat er synergie ontstaat. Hoe kan een bepaalde keuze ook waarde toevoegen aan andere keuzes? Hoe kunnen we met het versterken van de historische en landschappelijke waarde ook de vitaliteit en dynamiek een impuls geven? Bijvoorbeeld door te investeren in de herinrichting van de Voorstraat en de verbinding met de Lek. Of hoe kan, als we het over wonen hebben, inbreiding bijdragen aan het versterken van de vitaliteit van stad of dorp? Anders gezegd: hoe kunnen we, uitgaande van de visiedoelstellingen, iedere investering in tijd en geld zo goed mogelijk laten renderen? 6.1.3 Hoofddoelen en hoofdopdrachten in een ambitieus speelveld In deze paragraaf geven wij de hoofddoelen en hoofdopdrachten aan. Deze geven gezicht aan de actieve en bewuste keuzes die de gemeente Vianen vanuit de visie maakt. Wonen is de basis Alle burgers die een bijdrage hebben geleverd aan de realisatie van de visie zijn betrokken inwoners uit de gemeente Vianen. Zij willen in feite maar één ding: prettig wonen in een aantrekkelijke leefomgeving met toereikende basisvoorzieningen. Daarom vormt wonen -voor jong en oud- de basis voor de visie.

De hoofddoelen bij wonen zijn: A. Volumegroei van het aantal woningen -met name door (ver)nieuwbouw en inbreiding- om daarmee een constante lichte groei van het aantal inwoners te accommoderen. B. Creëren van voldoende beschikbaarheid van woningen voor starters (kleine betaalbare woningen) en senioren (kleine nultreden woningen) om in te kunnen spelen op geprognosticeerde demografische ontwikkelingen in de gemeente Vianen en om levensloopbestendig wonen mogelijk te maken.



De hoofdopdracht is: Op basis van evaluatie, analyses, verkenning en toetsing bereidt de gemeente een herijking van de Woonvisie voor het nieuwe college voor.



Historische en landschappelijke kwaliteiten versterken en beter benutten De gemeente heeft veel te bieden. Een monumentaal centrum in de stad Vianen, een mooi cultuurhistorisch landschap met karakteristieke dorpen en monumenten en tot slot: het water (Lek met de uiterwaarden, Merwedekanaal en ‘de Putten’ van Vianen en Hagestein). Versterken en beter benutten van deze kernkwaliteiten staan centraal in de visie.



De hoofddoelen bij historische en landschappelijke waarde zijn: A. De historische kwaliteiten van de gemeente Vianen behouden, versterken én beter benutten. Het doel is meer bekendheid te geven aan de rijke geschiedenis, de fraaie oude binnenstad van Vianen en de 181 rijksmonumenten in de gemeente. B. Versterken, verbinden, toegankelijk maken en uitdragen van de landschappelijke kwaliteiten van de gemeente Vianen om zo het leefklimaat en de dynamiek te bevorderen (aantrekken van recreanten en toeristen). C. Het vergroten van de dynamiek en leefbaarheid van de Voorstraat door de aantrekkingskracht op inwoners, forensen, ondernemers en toeristen te vergroten (Voorstraat Plus, zie pagina 62).





27



D. Z odanig organiseren en regisseren van de groenvoorziening dat het niveau adequaat is en de bevolking aanleg en onderhoud beleeft als ‘ruim voldoende’.



Vitaliteit en dynamiek stimuleren met realiteitszin Een adequaat basisvoorzieningenniveau is elementair voor de vitaliteit. Vanzelfsprekend dient dit voorzieningenniveau nuchter en realistisch te worden beschouwd. Voldoen we in Vianen aan landelijk geldende normen op dit gebied en wat is de te verwachten invloed van nieuwe ontwikkelingen (bijvoorbeeld de toename van internetwinkelen) op het voorzieningenniveau?



 ynamiek is een andere dimensie. Dynamiek zegt iets over de aantrekkelijkheid en het activiteitenniveau van D een gemeente. Bij een lage dynamiek kan een gemeente in een negatieve spiraal terechtkomen en uiteindelijk verworden tot slaapstad.



De hoofddoelen voor vitaliteit en dynamiek zijn: A. binden van een kleiner wordende groep jongeren; B. veiligstellen van een adequaat basisvoorzieningenniveau in de vier woonkernen; C. verbeteren van de aantrekkelijkheid en vergroten van de dynamiek om zo toekomstkansen te creëren voor horeca en winkeliers; D. de omvang van het verenigingsleven tenminste houden op de huidige omvang; E. voeren van een activerend sociaal beleid met als doel het aantal mensen dat afhankelijk is van sociale voorzieningen zo klein mogelijk te houden.



6.2

Ondersteunende mechanismen

6.2.1 Versterken van hoofdkeuzes beleid De drie hoofdkeuzes beleid versterken elkaar. Op onderdelen kunnen de hoofdkeuzes een extra impuls krijgen door toerisme en economie. Dit zijn de zogenaamde ‘ondersteunende mechanismen’. 28

6.2.2 Samenhang met profiel en hoofdkeuzes beleid Vianen moet niet willen concurreren met de toenemende kracht van internetwinkelen en de blijvende aantrekkelijkheid van concentraties van winkels in Utrecht en Nieuwegein. Vianen moet de eigen kracht van historie, water en groen gebruiken om huidige horeca en winkels te ondersteunen en nieuwe bedrijvigheid te ontwikkelen. Zo kan nieuwe ‘koopkrachttoevloeiing’ ontstaan. 6.2.3 Hoofddoelen ondersteunende mechanismen

Toerisme Toerisme is voor de gemeente Vianen een ondersteunend mechanisme, omdat het logisch aansluit bij de kernkwaliteiten: groen, water en historie in het hart van Nederland. Toerisme kan ook een belangrijke bijdrage leveren aan de vitaliteit en dynamiek van de gemeente. Meer reuring, betere kansen voor winkeliers, horeca en recreatie. Meer zichtbaarheid van onze culturele, historische en landschappelijke parels.



De hoofddoelen zijn: A. een impuls geven aan winkeliers, horeca en recreatie (meer omzet en toekomstkansen); B. het zichtbaar en toegankelijk maken van culturele, historische en landschappelijke waarden; C. een bijdrage leveren aan de dynamiek van de gemeente.



De hoofdopdracht is: Ontwikkel een overkoepelend en samenhangend toeristisch plan gericht op de groei van het aantal bezoekers aan Vianen, uitgaande van de historische en landschappelijke waarden (kernkwaliteiten) van de gemeente.



Economie Met economie richten we ons op alle activiteiten die een bijdrage leveren aan de lokale economie van de gemeente Vianen. Deze bijdrage is cruciaal voor een vitale gemeenschap. Bedrijvigheid geeft niet alleen een impuls aan de gemeenschap, maar verhoogt de aantrekkelijkheid als woongebied. In die zin is de middenstand voor de dynamiek relevant en het MKB en grootbedrijf op de bedrijventerreinen uitermate relevant voor de vitaliteit en voor de aantrekkelijkheid van de gemeente Vianen als vestigingsplaats. De gouden combinatie van infrastructuur en bedrijfsleven moet versterkt én onderhouden worden. Onderhouden door bijvoorbeeld (re-)vitalisering van de bedrijventerreinen. Vanuit de visie gaat het vooral om het profiteren van de unieke ligging in het hart van Nederland en de nabijheid van snelwegen en waterwegen (mkb en bedrijfsleven) en van de historische en landschappelijke waarde (middenstand en horeca).



Het hoofddoel is: Het vasthouden en koesteren van de huidige werkgelegenheid en het creëren van meer werkgelegenheid.



De hoofdopdracht is: Vorm een platform waarin overheid (gemeente Vianen en provincie Utrecht), onderzoek en onderwijs (HU, TNO, UU) en bedrijfsleven (MKB en groot bedrijfsleven) samen om de tafel gaan. Een dergelijk platform wordt een triple helix genoemd. De triple helix initieert vernieuwing en innovatie ten behoeve van banengroei.



Deel 2: consequenties

 eel 1 van de visie gaat over de inhoudelijke koers. Om de visie echter te kunnen realiseren zijn nog twee zaken D nodig. Ten eerste moet er een vertaling van de visie gemaakt worden naar praktische consequenties voor financiën, organisatie en werkwijze. Daarnaast geven we aandacht aan het borgen van de visiedoelstellingen: hoe zorg je ervoor dat de visie levend blijft en de doelstellingen worden gerespecteerd en nageleefd in een politiek-bestuurlijk landschap dat voortdurend in beweging is? Aanbevelingen hiervoor zijn opgenomen in een separaat rapport. 29

Vanaf de molen in de buitenstad is het eigenlijk maar een klein stukje lopen naar de historische binnenstad van Vianen. We nemen onze fiets aan de hand en wandelen op ons gemak richting de Lekpoort. Onderweg is het een drukte van belang: wandelaars, fietsers, ouders met kleine kinderen die likken aan een ijsje, bezoekers uit de jachthaven. Wanneer je onder de Lekpoort doorloopt, strekt de Voorstraat zich uitnodigend voor je uit in het zonnetje. Een prachtige monumentale straat met een gezellig, autovrij stadsplein, goed gevulde terrassen en fleurige bloembakken.

Visioen

30

Midden op het stadsplein maakt iemand muziek en er staat een kiosk waar je verfijnde biologische hapjes kunt krijgen. Je kunt samen met de nieuwsgierige toeristen door de verrassende straatjes van de binnenstad dwalen en onderwijl de verhalen over het rijke verleden van Vianen en haar bewoners beleven met een audiotour of via je smartphone. Of wandelen door de Voorstraat waar je achter de historische gevels vooral winkeltjes vindt met ambachtelijke streekproducten, mooie bijzondere kleding of cadeaus en souvenirs. Wij hebben vooral honger en overleggen waar we zullen lunchen: op het terras bij één van de restaurants of charmante theehuizen of bij het Grand Café van Hotel Brederode, waar je je terug waant in de tijd. We kiezen voor het terras en een tafeltje in de zon. Heerlijk om hier te zitten en bij te praten met mijn dochter. Ze woont al een poosje op zichzelf en hoewel we redelijk dicht bij elkaar wonen zie je elkaar dan toch minder. Maar ze heeft het goed voor elkaar, Marloes. Ze woont in een heel leuk appartementje met atelier aan de rand van het centrum van Vianen. Een complex met woningen voor starters en studenten en voor mensen met een eigen bedrijfje. Een schot in de roos. Binnen no time zat het vol, er is nu zelfs een wachtlijst geloof ik, en er kwamen allerlei voorzieningen bij: een podium met oefenruimtes voor muzikanten, een expositieruimte, een door hen zelf onderhouden parkje met gemeenschappelijke moestuin, een cafeetje. Zo leuk. En er komt steeds meer bij. Ook seniorenwoningen, zou je misschien niet verwachten, maar veel jongeren helpen de ouderen en de ouderen koken dan bijvoorbeeld voor de jongeren. Ook goed voor de sociale contacten natuurlijk. Er zijn trouwens sowieso meer starters en seniorenwoningen gebouwd de laatste jaren. In Vianen, maar ook bijvoorbeeld bij ons in Zijderveld. Na onze lunch vervolgen we onze fietstocht. Met de wind in de rug fietsen we over de dijk, langs de Lek richting Hagestein. Op de strandjes zitten complete families onder de parasol en spetteren jongeren elkaar nat in het water. Het is druk op het water met waterscooters, pleziervaart, de rondvaartboot. Bij de Stuw van Hagestein stoppen we om een groep fietsers voor te laten die oversteken om een ijsje te halen bij het indrukwekkende Sluizencomplex. Zo te zien volgen ze de Parel Route. Een prachtige fietsroute die je langs alle Pareltjes van de gemeente Vianen leidt. We vervolgen onze weg richting Everdingen, genietend van de omgeving. Wat is het hier toch mooi! De natuur, de vaak eeuwenoude boerderijen. Natuur en geschiedenis zijn hier nauw met elkaar verweven. Bij het fort van Everdingen zetten we de fiets even neer bij het Parelpunt. Het vertelt een mooi verhaal over soldaten die hier lang geleden gelegerd waren. We wandelen om het imposante fort heen. Het complex is tegenwoordig een echt trekpleister. Er zijn werkruimtes, ambachtslieden, workshops, er is het vleermuizenmuseum, er zijn theaterproducties waar je zomers aan kunt deelnemen, je kunt er heerlijk wandelen en er is een café waar we koffie gaan drinken. Een vriendin uit Everdingen is er ook met haar zus uit Hagestein. De hele gemeente vertegenwoordigd aan één tafel, grap ik. We raken in gesprek. Over onze mooie dorpen en stad. Dat het er echt op vooruit is gegaan, de laatste jaren. Meer mogelijkheden qua wonen, meer leven in de brouwerij, de scholen doen het hier nog steeds goed. We komen vanuit de dorpen ook vaker in Vianen dan vroeger, toen was er niet zoveel te beleven, nu is het er veel levendiger en we hebben natuurlijk de Parel route die ons verbindt en één keer per jaar de Parel Proeverij. Een rondrit door Vianen, Everdingen, Hagestein en Zijderveld met lokale lekkernijen, muziek gezelligheid en producten. Echt een heel leuk evenement.

Ja, besluiten we: het leven is goed in de gemeente Vianen! En we nemen in plaats van nog een koffie toch maar een wijntje. 31

7.

Visie ‘Het hoe en wat’

32

In ‘het hoe en wat’ wordt toegelicht hoe de gemeente Vianen de visie ook daadwerkelijk kan gaan realiseren en wat daarvoor nodig is. 7.1 Instrumentarium gemeente Een gemeente is logischerwijs niet in staat alle vraagstukken binnen de lokale maatschappij op te lossen. Bovendien neemt door de decentralisaties het pakket aan taken en verantwoordelijkheden, vooral in Weet je, ik vind het prima om de het sociale domein, fors toe. Het is dan ook essentieel dat bedrijhanden uit de mouwen te steken, ven, instellingen en burgers de verantwoordelijkheid voelen en maar als ik dan vroeger naar de gemeente nemen om samen -met de gemeente- te werken aan een vitale ging met een plan, hoorde ik alleen maar wat er en leefbare gemeenschap. wel en niet kon. Nou dat werkt niet echt stimulerend kan ik je vertellen. Waarom niet positief De gemeente heeft politiek/bestuurlijk -ondersteund door de meedenken? De afgelopen jaren is er wel veel ambtelijke organisatie- vijf instrumenten tot haar beschikking veranderd, gelukkig. Ik heb nu tenminste het om de visie te kunnen realiseren. gevoel dat ze me willen helpen. En dan De eerste drie instrumenten (bekeken van boven naar onder) zijn komt er ook veel meer van de grond. voor de gemeente bekend terrein en zullen ook als zodanig door de Zo zie je maar… gemeenschap worden gezien. De andere twee instrumenten: ‘Visionair leiderschap, beleid/visie 2025’ en ‘Regie op participatie, alliantie/ arrangementen’ zijn relatief nieuw én zeer gewenst. Kiezen voor visionair leiderschap op basis van een visie is meer dan ooit noodzakelijk om onder de druk van een toenemend en complex takenpakket richting te kunnen geven aan het beleid. Het helpt samenhang te creëren, de voorspelbaarheid van beleidsontwikkeling te vergroten en een -voor iedereen- duidelijke koers te varen.

Visioen



gemeente vianen Wet- en regelgeving, verordeningen e.d.



Financiering en subsidiëring

Uitvoerings- en realisatiekracht



Visionair leiderschap, beleid/visie Regie op participatie, allianties/ arrangementen

Participatie door burgers, bedrijven en organisaties is gewenst om meer zaken te kunnen realiseren waar de gemeente zelf geen of onvoldoende mogelijkheden of middelen voor heeft of invloed op kan uitoefenen. Dit sluit aan op de landelijke trend van zelforganisatie, waarbij burgers gesteund door de digitalisering van de maatschappij (goede informatievoorziening, groot netwerk) in snel tempo emanciperen en steeds vaker het heft in eigen hand nemen. Een trend die, als we kijken naar de kernwaarden van de Viaanse gemeenschap: betrokken, saamhorig en ondernemend, ook hier uitstekende kansen biedt. Bij participatie door bedrijven dient een duidelijk onderscheid gemaakt te worden tussen middenstand en overig bedrijfsleven. Daar waar de middenstand een sterke binding kent met de Viaanse gemeenschap is de oriëntatie van het overige bedrijfsleven regionaal of landelijk. De binding met de gemeenschap is losjes en tegelijkertijd is het belang voor werkgelegenheid groot. Door een goede verbinding met de doelen van Vianen en het geven van een impuls op het gebied van innovatie liggen er kansen in arrangementen en groei van werkgelegenheid. Visionair leiderschap en het gezamenlijk optrekken met de gemeenschap stellen de gemeente beter in staat om ambities en doelstellingen uit de visie te verwezenlijken, die met de overige drie instrumenten wellicht niet of moeilijker realiseerbaar zijn.

33

Visioen

7.2

Ik denk dat iedereen het er over eens was dat het Voorstraat Plus plan goed was. Maar de uitvoering hè, daar schortte het aan. En als er keer op keer niets gebeurt met al die plannen dan ben je op een gegeven moment niet meer geloofwaardig. En kijk nou eens. Sinds de gemeente de regie heeft genomen worden er knopen doorgehakt en zijn we eindelijk op de goede weg. Wat een visie al niet kan doen!

Rollen van de gemeente bij de inzet van het instrumentarium De vijfdeling in instrumenten geeft een helder inzicht in het beschikbare instrumentarium. Tegelijkertijd is het belangrijk om nauwgezet te inventariseren welke rol de gemeente kan spelen bij het realiseren van de verschillende doelen. Deze rolinkleuring heeft namelijk consequenties voor zowel de ambtelijke organisatie als voor het politiek/ bestuurlijk opereren.

Beheersingsgerichte regisseur Bij vraagstukken waar de gemeente de doorzettingsmacht heeft en opereert vanuit het eigen beleidskader wordt ze aangesproken op het tijdig en met kwaliteit bereiken van doelen en resultaten. Ook hier is het soms wenselijk, maar veelal noodzakelijk, om de gemeenschap actief te betrekken: bijvoorbeeld om draagvlak te vergroten voor bepaalde veranderingen of om mensen, bedrijven of instellingen te laten participeren bij het uitvoeren van de resultaten. De gemeente speelt vanuit de krachtige eigen verantwoordelijkheid daarbij de rol van beheersingsgerichte regisseur.

Uitvoeringsgerichte adviseur Bij vraagstukken die buiten het eigen beleidskader liggen, maar waar de gemeente wel beschikt over doorzettingsmacht in de zin van geld en/of specifieke competenties, heeft de gemeente de rol van uitvoeringsgerichte adviseur. Vanwege de doorzettingsmacht wil de gemeente vat hebben op het bereiken van doelen, alsmede op het tempo waarin en de kwaliteit waarmee het doel wordt bereikt. Aangezien het vraagstuk buiten het terrein van de gemeente ligt en andere organisaties en instellingen verantwoordelijk zijn, kan de gemeente een (krachtige en niet vrijblijvende) adviesrol spelen. Visionair regisseur Een rol die de gemeente steeds nadrukkelijker krijgt opgelegd is die van visionair regisseur. De doorzettingsmacht is beperkt en vaak gefragmenteerd aanwezig of zelfs afwezig. Het onderwerp bevindt zich echter grotendeels of geheel binnen het beleidsdomein van de gemeente. De gemeente heeft er dus baat bij dat doelen -samen met andere partijen- gerealiseerd worden. Een offensieve bestuursstijl gebaseerd op een krachtige visie brengt de samenwerking doelgericht op gang. Om een voorbeeld te noemen: bij de inrichting van de Voorstraat leidt de inzet van traditionele instrumenten (subsidies, bestemmingsplannen e.d.) en samenwerking alleen niet tot het gewenste resultaat. Visie en daadkracht zijn nodig om het doelloos consensusdenken te doorbreken en daadwerkelijk iets van de grond te krijgen. Faciliterende regisseur Voor de onderwerpen waar de gemeente geen doorzettingsmacht heeft en het onderwerp ook buiten het eigen beleidskader valt, is allereerst een gereserveerde houding op zijn plaats. Blijkbaar Langdurige leegstand is killing voor een gaat het hier om het speelveld waar andestad. Al die lege etalages en winkelruimren verantwoordelijkheid dragen. Soms tes zijn voor niemand goed. Voor de inwoners niet, blijkt het echter nodig om als gemeente voor de middenstand niet en uiteindelijk ook niet voor toch in actie te komen, bijvoorbeeld om de eigenaar van het vastgoed. De gemeente heeft op een delen van de visie te realiseren als angegeven moment partijen bij elkaar gebracht. En toen verdere partijen, ondanks de beste bedoeanderde er wat. Er kwamen pop-up shops: tijdelijke winkels lingen, niet tot het gewenste resultaat en ateliers. waardoor zo’n winkelruimte er voor potentiële komen. Alleen in deze specifieke gevalhuurders ineens stukken aantrekkelijker uitzag. En het len kan de gemeente een faciliterende straatbeeld kikkerde er enorm van op. In overleg met rol spelen. Door partijen bij elkaar te brende eigenaren zijn ook grote en daardoor moeilijk vergen, organisatievermogen en kennis ter behuurbare ruimtes verdeeld in kleine winkelunits. schikking te stellen of op een andere wijze de Een mooi voorbeeld is Hof van Brederode. goede intenties te ondersteunen. Dat is nu één van de trekpleisters van

Visioen

34

de binnenstad.

7.3

Verbinden als krachtige methode voor veranderen Een goede rolinvulling van de gemeente helpt veranderingen tot stand brengen. Verbinden is daarbij een krachtige methode. Verbinding zorgt voor synergie en spin-off waarbij er steeds wordt gekeken hoe het ene initiatief het andere kan ondersteunen. Dus geen lappendeken van losse plannen en initiatieven, maar een samenhangend geheel van elkaar versterkende onderdelen.

Verbinding vindt plaats op drie onderdelen: Fysieke verbinding Bij fysieke verbinding is de vraag hoe je ogenschijnlijk losstaande investeringen aan kracht kunt laten winnen door ze met elkaar te verbinden. Bijvoorbeeld wanneer er langs de Lek een molen wordt gebouwd en de Lek meer wordt ontsloten, winnen deze initiatieven aan kracht wanneer er tegelijkertijd een wandelroute wordt ontwikkeld die de molen en de Lek verbindt met de historische kwaliteiten van de Viaanse binnenstad en de daar aanwezige winkels en horeca.

35

Inhoudelijke verbinding Willen we de gemeente Vianen duidelijk profileren dan is het noodzakelijk om het beoogde profiel en de kwaliteiten van de gemeente consequent en eenduidig onder de aandacht te brengen bij de verschillende doelgroepen. Dat betekent dat alle communicatiemiddelen elkaar qua thematiek, inhoud en vormgeving moeten aanvullen en versterken. Bijvoorbeeld door de verschillende websites over Vianen te verbinden en te laten integreren in één samenhangend geheel, waarbij het gekozen profiel en de thematiek optimaal tot hun recht komen en door deze te laten linken met websites die interessant zijn voor onze doelgroepen (wandelaars, fietsers, watersporters, recreanten). Maar op inhoud verbinden kan ook als het gaat om evenementen in de vier woonkernen die wellicht aan kracht winnen als ze meer met elkaar worden verbonden. De gezamenlijke Koninginnedagviering in de dorpen Hagestein, Everdingen en Zijderveld van 2013 was daar een goed voorbeeld van. Verbinding tussen mensen en organisaties Burgers, bedrijven en instellingen zijn het meestal vrij snel eens over doelen die bereikt moeten worden. Voorbeelden hiervan zijn het behouden We hebben als gemeente heel veel te van vitale woonkernen met basisvoorzieninbieden, maar het wilde een aantal jaren gen en het creëren van meer dynamiek op de geleden maar niet lukken om dat goed onder de aanVoorstraat. Het probleem zit hem meer in dacht van het publiek te brengen, Er werd veel gedaan, de wijze van realiseren van de doelen ofwel hoor.. Mensen zijn hier heel actief en ondernemend, maar het beantwoorden van de ‘hoe’-vraag. Een het was allemaal een beetje versnipperd. Er waren bijvoordoelgerichte verbinding tussen mensen en beeld al vijf websites die iets met de gemeente van doen organisaties helpt die ‘hoe-vraag’ beter en hadden en die, hoewel de inhoud elkaar vaak deels oversneller te beantwoorden en in te vullen. lapte, allemaal hun eigen identiteit hadden. De gemeente Daarvoor is het belangrijk om potentiële heeft alle betrokkenen ondersteund om in overleg tot participanten die een bijdrage kunnen leveeen geïntegreerd en functioneel online platform te ren aan het verwezenlijken van doelen zodakomen, inclusief de gemeentesite. Zo maak je nig te faciliteren en te stimuleren dat zij doelgemaximaal gebruik van elkaars communicaricht met elkaar aan de slag kunnen gaan. tiemogelijkheden.

Visioen

36

Het verbreden van het beschikbare instrumentarium, het spelen van soms nieuwe rollen en het creëren van verbinding om met minder geld en energie meer voor elkaar te krijgen vraagt het nodige van de ambtelijke organisatie en heeft invloed op de manier waarop politiek en bestuurlijk wordt geopereerd.



 oor de ambtelijke organisatie wordt het noodzakelijk dat college en raad beleids- en uitvoeringsvraagV stukken veel thematischer aanpakken. Anders gezegd: het college en de raad moeten in positie worden gebracht om vraagstukken niet afzonderlijk op hun merites te beoordelen, maar deze altijd vanuit het perspectief van de visie en in verbinding met andere vraagstukken te bezien. En wel zodanig dat de maatschappelijke meerwaarde centraal staat. Een aantal ambtenaren moet over de competenties beschikken om mensen, bedrijven, verenigingen en instellingen met elkaar te verbinden om bepaalde doelen te kunnen realiseren. Waarbij het uitgangspunt is dat ieder vanuit zijn of haar eigen expertise of aanbod bij kan dragen aan het realiseren van het gemeenschappelijke doel. De regierollen vragen niet alleen om procesmatige capaciteiten, maar doen ook een beroep op het vermogen om mensen samen te brengen, te motiveren en te regisseren (executie- of realisatiekracht).





Politiek/bestuurlijk moet bij alle besluitvorming worden getoetst in hoeverre het besluit in lijn of wellicht conflicterend is met de doelstellingen van de visie. De veranderde rol van de gemeente en het verbinden vraagt ook dat we nog meer denken in doelen (wat willen we bereiken?) en resultaten (wat gaan we opleveren?). Hoe die resultaten bereikt worden, moet in participatieve trajecten worden losgelaten om ruimte te geven aan het ondernemerschap en de creativiteit van de participanten.





 itdragen dat participatie belangrijk is, zal de Viaanse gemeenschap zeker aanspreken. Cynisme ligt echter U op de loer indien aan dit perspectief geen goede invulling wordt gegeven. Anders gezegd: belofte maakt schuld! Het centraal stellen van participatie vraagt om een concreet initiatief waarbij scherp getoetst moet worden of de ambtelijke organisatie in staat is haar nieuwe rollen daadkrachtig in te vullen. Deze toets moet resulteren in -waar nodig- maatregelen die hieraan een stevige impuls kunnen geven. Bijvoorbeeld door opleiding en training of door eventueel één of twee ambtenaren aan te nemen die als rolmodel kunnen fungeren. Daarnaast dient het directieteam eensgezind thematisch en programmatisch vraagstukken te benaderen en expertise binnen de ambtelijke organisatie aan elkaar te verbinden.





 oor de politiek/bestuurlijke kant is het van belang een inspirerende raadsconferentie te houden waarin V theorie en praktijk rond participatieve trajecten worden besproken en geoefend. Hierbij komen aan de orde: de betekenis voor het politiek/bestuurlijke debat, de opdrachtgevende rol en het denken in doelen en resultaten (en het loslaten van het ‘hoe’).

37

8.

Organisatorische consequenties

38

8.1 Inleiding De complexe maatschappelijke ontwikkelingen en de kansen binnen Vianen en de regio kan de gemeente niet op eigen kracht tot een goed einde brengen. De overheden hebben elkaar nu en in de toekomst hard nodig. Samenwerking met burgers, bedrijven en (kennis)instellingen is noodzakelijk. Samenwerking en participatie wordt steeds stevig onderstreept. En terecht. Ook in deze visie. Het urgentiebesef rond deze samenwerkings- en participatienoodzaak is echter laag. Het adresseren van essentiële veranderingen in politiek-bestuurlijke en ambtelijke zin is te gering. Het noodzakelijke ambitieniveau (mede als consequentie van deze visie) moet de komende tijd benoemd worden en omgezet in daden. Naar binnen om Vianen gereed te maken voor de samenwerkings- en participatieagenda. Naar buiten door gericht met gemeenschap en buurgemeenten aan de slag te gaan.

In dit hoofdstuk gaan we in op de organisatorische consequenties van de samenwerkings- en afstemmingsagenda, alsmede van de in hoofdstuk 9 beschreven participatieve oriëntatie van de gemeente.

8.2

Op eigen kracht, samenwerken en herindeling Zoals in de inleiding is vermeld is het debat over de oplossing voor deze vragen niet meer vrijblijvend. De noodzaak om stappen te maken is evident. Om de visie van Vianen waar te maken is opschaling noodzakelijk. Om kwaliteit te stimuleren, kwetsbaarheid te verminderen en een robuuste en kostenefficiënte bedrijfsvoering te waarborgen.



Bij deze beweging is een aantal kanttekeningen te plaatsen. Deze zijn:





 e sentimenten in de gemeente Vianen zijn duidelijk. Kijkend naar enquête en e-debatten zegt maar liefst D 76,8% dat samenwerking gewenst is. Een krachtige oproep en stimulans om samenwerking serieus aan te pakken.





 it eerdere onderzoeken bij gemeenten blijkt dat de bevolking een ambtelijke samenwerking en/of fusie U zakelijk benadert. Indien het leidt tot voordeel dan moet het maar gebeuren, mits bestuurlijke onafhankelijkheid wordt gehandhaafd en het loket plaatselijk beschikbaar blijft.





 et sentiment rond politiek-bestuurlijke fusie (herindeling) is ook duidelijk. Deze optie wordt massaal H afgewezen. Liefst 78,9% ziet dit niet zitten. Eigen identiteit, afstand tot politiek en bestuur en de angst dat een groter verband de belangen van de vier woonkernen onvoldoende ziet en behartigt zijn daarbij belangrijke drijfveren.

Een andere waarneming is dat er de laatste jaren veel ervaring is opgedaan met samenwerking tussen gemeenten in Nederland. En niet altijd even positief. Gemeenten hebben moeite om samenwerking efficiënt en effectief vorm te geven waardoor het niet leidt tot de gewenste resultaten en doelen. De hoeveelheid samenwerkingen, maar ook de effectiviteit van de samenwerkingen wint overigens de laatste twee jaren wel aan effectiviteit. Dit komt door de noodzaak in financiële zin en door de toenemende zwaarte van het gemeentelijke takenpakket. Uit de vele tientallen samenwerkingsprogramma’s blijkt dat het proces waarbij bottom-up op kleine taakvelden samenwerking ontstaat tot teleurstellende resultaten leidt en uiteindelijk een kleurrijk en slecht te besturen kluwen van overeenkomsten oplevert. Samenwerking moet overzichtelijk en eenvoudig bestuurbaar zijn en de gewenste resultaten en doelen opleveren. Kwalitatief hoogwaardig opdrachtgeverschap, klip en klare doelen en het samenwerken op grote taakvelden zijn noodzakelijk. In die zin zijn ambtelijke fusies en herindelingen -hoe complex ook qua veranderkundig proces- aantrekkelijk vanuit hun inhoudelijke en besturingstechnische simpelheid.

39

8.3

40

Organisatorische consequenties m.b.t. de belangenafstemming met buurgemeenten De vitaliteit en de leefbaarheid worden geborgd door een adequaat basisvoorzieningenniveau. Dit basisvoorzieningenniveau kan de gemeente Vianen op eigen kracht niet realiseren. Door de vraagstukken op het gebied van bijvoorbeeld zorg, onderwijs, sport en cultuur bovenlokaal te bekijken is meer mogelijk. Bijvoorbeeld door te kijken of een buurgemeente een voorziening op acceptabele afstand ter beschikking heeft, waarmee de noodzaak van een dergelijke voorziening voor de gemeente Vianen vervalt. En vice versa. Het zo slim op elkaar afstemmen leidt tot kostenbesparing enerzijds en het in stand houden van leefbaarheid en vitaliteit anderzijds. Voor sommige voorzieningen is dit niet genoeg. Verdergaande vergrijzing en ontgroening vraagt om ouderenzorg en scholing om integraal en gezamenlijk een toekomstbestendig plan te ontwikkelen dat bovenlokaal van karakter is. Hoe kan de gemeente Vianen samen met buurgemeenten kwalitatief goed onderwijs garanderen, dat ook qua maatvoering aan landelijke eisen voldoet en qua reisafstand acceptabel is? Dit vraagt te denken in een andere tijdshorizon. Deze toekomstbestendige afstemming vraagt natuurlijk primair om een politiek-bestuurlijke attitude die bovenlokaal is. Het vraagt van de ambtelijke organisatie een houding, kennis en gedrag die deze bovenlokale afstemming zodanig faciliteert dat college en gemeenteraad in positie gebracht worden om deze bovenlokale afstemming mogelijk te maken. In het kwalitatief inkleuren van het voorzieningenniveau (wat wel handhaven en wat niet?) functioneert de inhoudelijke visie van de gemeente Vianen als richtsnoer.

8.4

Organisatorische consequenties m.b.t. de verbinding met de samenleving Om de doelen van de gemeente te verwezenlijken is samenwerking en afstemming met collega-gemeenten een belangrijk spoor. Het verbinden van de gemeente -zowel politiek-bestuurlijk als ambtelijk- met de samenleving om zo de krachten en het aanbod van gemeente, bedrijfsleven, instellingen, organisaties en burgers te bundelen is een ander spoor. Dit heeft aan de ambtelijke kant consequenties voor beschikbare competenties en ervaringen. Dit onderdeel is in hoofdstuk 7 Visie: ‘Het hoe en wat’ nader uitgewerkt.

8.5

Opdracht



De opdracht bestaat uit drie delen:



A. V  oer in september/oktober 2013 een toets uit om te bezien wat nodig is om vanuit de ambtelijke organisatie doelgerichte participatie te creëren en verbinding en thematisch/programmatisch denken te bevorderen en te organiseren.



B. O  rganiseer in oktober/november 2013 een bijeenkomst van de gemeenteraad (bijvoorbeeld in de vorm van een raadsconferentie) over het ruimte bieden binnen heldere kaders (doelen en resultaten) aan de samenleving om te participeren, alsmede om te oefenen in de consequenties die dit heeft voor het politiekbestuurlijke debat.



C. M  aak een verkenning voorbereidend aan de nieuwe bestuursperiode waarin de afstemmings- en samenwerkingsagenda voor de komende vier jaar beschreven staat en waarvoor een analyse heeft plaatsgevonden over hoe deze afstemming en samenwerking tot stand gebracht moet worden en wat dit betekent voor college en gemeenteraad en voor de ambtelijke organisatie.

41

9.

Financiële consequenties

42

9.1 Inleiding In tijden van krapte is het hebben van een visie uiterst behulpzaam. De visie geeft aan wat de komende jaren belangrijk is en wat minder. Met andere woorden: het voorkomt dat telkens noodgedwongen de kaasschaaf wordt gehanteerd. De kaasschaaf is immers het ultieme instrument bij het ontbreken van een visie. Allemaal een beetje inleveren. Eenmalig geen probleem, bij voortdurende herhaling leidend tot uitholling van alle beleidsterreinen.

E en visie hebben betekent ook financiële kaders en randvoorwaarden meekrijgen. Het speelveld wordt daarmee afgebakend. Het dwingt het college en de raad scherpere keuzes te maken en creatief te zijn. Door samenwerking met partners en afstemming met buurgemeenten.



T ot slot leidt een visie niet alleen tot het gefundeerd maken van keuzes. Een visie vraagt ook onderhoud, communicatie en marketing. Financiële ruimte hiervoor inboeken is een must om de visie levend, vitaal en actueel te houden en de externe werking van de visie door communicatie en marketing te vergroten.

9.2 Meegegeven kaders en randvoorwaarden De meegegeven kaders zijn eenvoudig. Het begrotingsregime van de gemeente, wat heeft geleid tot een sluitende begroting, was in de periode voor de vaststelling van de visie leidend en is dat ook hierna. Een gezonde financiële huishouding is cruciaal om het college en de raad ruimte te geven om de lijn van de visie uit te werken zonder verantwoording aan de provincie. Dit kader functioneert daarmee als randvoorwaarde voor alle opdrachten in de visie. De opdrachten mogen nimmer leiden tot begrotingsproblemen. 9.3

Veranderende rol van de gemeente en het gebruik van arrangementen en allianties Ambitieuze plannen zijn nodig. Vianen gaat weg van het consensusdenken. Ambities realiseren vraagt om schuiven binnen de begroting (prioriteren en kiezen), afstemming met buurgemeenten (Wat hoeft niet door Vianen te worden gerealiseerd, omdat buurgemeenten deze voorzieningen op acceptabele reisafstand ter beschikking hebben?) en het maken van allianties en arrangementen met burgers, maatschappelijke instanties en bedrijfsleven. Bij allianties en arrangementen benut je de kracht en het aanbod van participanten om zo gezamenlijk de ambities te verwezenlijken en bijbehorende doelen te behalen.

9.4 Afnemende ruimte voor autonoom beleid In enquêtes, e-debatten en zelfs in de raadsvergaderingen concentreert het debat zich op de taken waar de gemeente Vianen de ruimte ervaart om min of meer eigen keuzes te kunnen maken. We noemen dit vaak ‘autonoom beleid’. Het gaat hier allereerst om het kiezen van een kwaliteitsniveau bij wettelijke taken, zoals het toekennen van bovenwettelijke uitkeringen of het kwaliteitsniveau van de groenvoorziening of onderhoudstermijnen van riolering. Daarnaast gaat het bij autonoom beleid om taken waar de gemeente Vianen een hoge mate van autonomie voelt. Bijvoorbeeld het bevorderen van de kwaliteit van de openbare ruimte (zoals herinrichting Voorstraat, maar ook het vormgeven en realiseren van nieuwbouwprojecten), haar participerende rol bij evenementen (bij bijvoorbeeld de paardenmarkt en sleepbootdagen) of bij het subsidiebeleid (subsidie aan bijvoorbeeld gemeentelijk museum en de bibliotheek).

Het autonome deel van de begroting wordt in hoge mate door de gemeenschap gevolgd en beoordeeld. Het is dit autonome deel van de begroting dat wordt ervaren als de kern. Hierover ontstaat ergernis of vreugde. Juist dit deel vraagt van de gemeente vaak om publieke verantwoording. Het is dan ook logisch dat het debat tussen college en raad zich hier veelal op toespitst.



Het verraderlijke dat zich gaat voordoen is dat -mede door de decentralisaties in het sociale domein- het autonome deel van de begroting slinkt. Bij het merendeel van het geld dat straks door de gemeente wordt besteed, is de gemeente min of meer uitvoerder en ‘doorgeefluik’. Het verdient daarom aanbeveling om te onderzoeken of het niet autonome deel taakstellend gemaakt kan worden. Doelstelling is om -daar waar mogelijk- te voorkomen dat financieel grote risico’s worden afgewenteld op de kleinere, autonome taken die voor de gemeenschap bijzonder zichtbaar zijn. Hiermee wordt voorkomen dat ambities die gekoppeld zijn aan de visie worden aangetast en ontevredenheid en scepsis over gemeentelijk beleid ontstaat.

43

9.5 Investeringsagenda op hoofdlijnen Kijkend naar de visie zijn er vijf investeringsonderdelen:

44



A. Wonen Binnen de begroting van wonen wordt een zwaarder accent gelegd op (ver)nieuwbouw en inbreiding met als extra accent huisvesting voor jongeren en senioren. Het is vaak moeilijk deze projecten financieel rond te krijgen. Hierbij zijn ook overheidsbijdrages nodig. Er kan tevens gekeken worden naar externe subsidiebronnen en participatie van andere dan de gebruikelijke partijen (corporaties en projectontwikkelaars).



B. Herinrichting Voorstraat Plus  Het zal evident zijn dat de herinrichting Voorstraat Plus (zie pagina 62), zowel in de plan- als uitvoeringsfase extra kosten met zich brengt.



C. Toerisme  Voor een groot deel gaat het erom bij toerisme bestaande budgetten gerichter in te zetten. Desalniettemin is een relatief snelle uitbreiding van een wandelnetwerk met gemarkeerde routes, betere verbinding tussen toeristische trekpleisters en havens/parkeervoorzieningen, alsmede gebundelde en doelgroepgerichte marketing en communicatie een extra kostenpost.



D. Kwaliteit planvorming  Om college en raad te ondersteunen in het realiseren van ambities dient de ambtelijke organisatie thematisch en programmatisch te werken. Ook dient zij regelmatig een krachtige en ook andere rol te spelen als het gaat om belangenafstemming met buurgemeenten, het vormen van allianties en het ontwerpen van arrangementen. De organisatorische transitie, alsmede het inroepen van externe deskundigheid vraagt om financiële ruimte die dan in de begroting gevonden zou moeten worden.



E Onderhoud visie Het borgen en zekerstellen van de continuïteit van de visie vraagt jaarlijks onderhoud, zowel in het verankeren als in het publiek verantwoorden. Hiertoe dient in de begroting een bedrag vrijgemaakt te worden.

9.6

Opdracht Het college krijgt de opdracht om binnen de door de gemeenteraad meegegeven kaders en randvoorwaarden de volgende vragen te beantwoorden:



n Vertaal de visie naar herschikkingen binnen de begroting voor 2015.



n Geef financiële richtlijnen mee voor de begroting van 2016, 2017 en 2018 op basis van de visie.



n G  eef een advies op hoofdlijnen over hoe de autonome beleidsruimte door financiële maatregelen gewaarborgd blijft van extra kortingen ten gevolge van overschrijdingen in het niet-autonome deel.

45

In hoofdstuk 5 hebben we laten zien dat de visie is opgebouwd uit een profiel, hoofdkeuzes beleid en ondersteunende mechanismen. In deze bijlage gaan we in op de drie hoofdkeuzes. Binnen iedere hoofdkeuze wordt aangegeven op welke onderwerpen we ons vanuit de visie extra gaan concentreren. Uitgangspunt daarbij is dat niet alleen het eigen beleidsthema profiteert maar ook de andere beleidsthema’s.

1.

Bijlage Inhoudelijke hoofdkeuzes

46

beleidsthema 1: wonen Inleiding De woonmissie van de gemeente Vianen bevestigt het gekozen profiel van de gemeente. De woonmissie: De gemeente Vianen is trots op haar sterke punten: haar kleinschaligheid, de historische binnenstad, het groen en de rust. Deze wil zij daarom behouden. Ze streeft het behoud na van het huidige voorzieningenniveau door een groei van het aantal inwoners (tot 21.000 in 2015). Omdat een evenwichtige bevolkingssamenstelling mede bijdraagt aan een goed woonklimaat voor senioren -een snel groeiende groep in de gemeente- is het belangrijk om jongeren en middengroepen vast te houden. In de herijking van de Woonvisie is de woonmissie bekrachtigd en op onderdelen aangescherpt. Echter, anno 2009 is geconstateerd dat extra ingezet moet worden op de huisvesting van senioren en jongeren, al dan niet in de combinatie van wonen met welzijn en zorg, om deze sterke punten te kunnen behouden.

Het beleidsthema wonen wordt langs de volgende drie lijnen beschreven: De eerste lijn gaat over de beschikbaarheid van starterwoningen. De gemeente Vianen beseft dat de binding van jongeren essentieel is. Zij zijn van groot belang voor de toekomst van Vianen. Een evenwichtige bevolkingssamenstelling draagt bij aan een goed woon- en leefklimaat en levert bij uitstek een bijdrage aan de vitaliteit en dynamiek van de gemeente. Jongeren zijn van belang voor het op peil houden van het voorzieningenniveau. Bovendien spelen zij een belangrijke rol op de arbeidsmarkt.

Beschikbaarheid seniorenwoningen

 e tweede lijn gaat over de beschikbaarheid van seniorenwoningen. De geD meente Vianen vindt dat mensen in hun gemeente moeten kunnen blijven wonen als zij dat willen. Mensen moeten in de gemeente Vianen oud kunnen worden. Liefst zelfstandig en als onderdeel van de Viaanse samenleving. Bovendien spelen senioren een belangrijke rol in de leefbaarheid van de woonkernen. De gemeente Vianen wil senioren de mogelijkheid geven om de woning- en woonkeuze te maken die het best bij hen past.

wonen

Beschikbaarheid starterswoningen

Lichte groei accomoderen





 e derde lijn gaat over het accommoderen van lichte groei in het inwonersaantal. De D verwachting is dat de gemeente Vianen tot 2020 een bevolkingsgroei kent tot 21.440 (ABF Research 2012; Primosprognose 2011) of 22.173 inwoners (Bevolkingsprognose Vianen door PVG, 2012). Om de groei tot 2020 mogelijk te maken moeten er voldoende woningen worden gebouwd en moet er een goede mix van woningtypen beschikbaar zijn. De groei is van belang om voorzieningen in stand te houden. Woningbouw moet aansluiten bij de sterke punten van de gemeente Vianen, zoals verwoord in het profiel van de visie en zoals verwoord in de woonmissie: kleinschaligheid, historie, rust en groen. Dat betekent kleinschalige woningbouw, inbreiding en (ver)nieuwbouw gericht op specifieke doelgroepen in de woonkernen. Woningbouw is voor de woonkernen van levensbelang, omdat het zorgt voor vitaliteit en dynamiek.

47

Visioen

Doelen

48

Je mag best weten dat ik een paar jaar geleden mijn hart vasthield voor de toekomst. Mijn man en ik kwamen op een leeftijd dat je begint te kwakkelen met je gezondheid. Onze boerderij werd veel te groot voor ons. Ik wilde de kinderen niet teveel belasten. Zij hebben ook hun eigen drukke leven. Maar ik wilde wel graag in de buurt blijven. Nou dat is gelukt! Mijn man en De gemeente Vianen is een gemeente waar ik zijn onlangs verhuisd naar een van die nieuwe starters die hier geboren en getogen zijn kunnen seniorenwoningen hier in het dorp. Ik woon nu blijven wonen. Het is de plaats waar ook hun ouvlakbij mijn kleinzoon Thomas, die is net verders wonen en waar zij veel vrienden hebben. De huisd naar zo’n leuke kleine starterswobinding van jongeren die hun leven lang al in dezelfde ning. Zie ik hem ook nog eens, woonplaats wonen is groot. De gemeente Vianen vindt ha, ha dat jongeren in hun eigen gemeenschap moeten kunnen blijven wonen, indien zij daarvoor kiezen. Gezien het afnemend aantal jongeren in de gemeente (demografische ontwikkelingen) zijn ook starters van buiten Vianen van harte welkom. Daar waar de gemeente Vianen kan zal zij de ontwikkeling van woningbouw zodanig beïnvloeden dat het vinden van een betaalbare woning vergemakkelijkt wordt.









 oor ouderen geldt hetzelfde als voor starters. De gemeente Vianen vindt het belangrijk dat ouderen zo V lang en zelfstandig mogelijk in de gemeente kunnen blijven wonen. De woning, de woonomgeving en de buurt zijn van groot belang voor het dagelijkse leven van ouderen. Ouderen zijn pas geneigd tot verhuizen als gezondheidsproblemen hen daartoe dwingen. De gemeente Vianen investeert in ouderen. Dat betekent dat de gemeente zal stimuleren dat voorzieningen en woningen beschikbaar zijn voor burgers die in de gemeente Vianen oud willen worden.





Het accommoderen van langjarige blijvende lichte groei van de bevolking door (ver)nieuwbouw en inbreidingsprojecten.

Resultaten



Het vergroten van de beschikbaarheid van starterswoningen in de prijscategorie € 120.000 tot € 160.000 en in de huurklasse tot € 665 (vrije sector grens). Zodanig dat de jongeren in Vianen woonruimte kunnen vinden en er ook een licht aanzuigende werking uitgaat naar jongeren van buiten Vianen. In alle woonkernen.





Het vergroten van de beschikbaarheid van seniorenwoningen. Zodanig dat senioren die in Vianen woonachtig zijn ook in Vianen kunnen blijven wonen. In alle woonkernen.





 et vergroten van de woningvoorraad van de gemeente Vianen -teneinde de gewenste blijvende lichte H groei van de bevolking te accommoderen- passend bij de specifieke samenstelling van de bevolking en de kwaliteitseisen van de historische en landschappelijke waarden.

Verbinden



 oningbouw is één van de onderdelen die in de woonkernen bepalend is voor de vitaliteit en dynamiek W van een gemeente. Het is wenselijk naast nieuwbouwprojecten ook inbreidingsprojecten te realiseren om de woonkernen vitaal te houden. De gemeente Vianen wil deze vraagstukken meer en meer samen met de inwoners oppakken.





In de Woonvisie staat dat gemeente Vianen trots is op haar sterkte punten: haar kleinschaligheid, de historische binnenstad, het groen en de rust. Dat betekent dat woningbouw moet aansluiten bij de kernkwaliteiten van de gemeente Vianen. Nog beter is het als de kernkwaliteiten versterkt worden door de woningbouw in de gemeente Vianen. Woningbouw moet een bijdrage leveren aan de historische en landschappelijke waarde. Dat betekent bijvoorbeeld dat na Hoef en Haag vooral wordt ingezet op kleinschalige woningbouw in de woonkernen passend bij de woonbehoefte. Het bepalen van deze woonbehoefte wordt samen met inwoners van een woonkern, de gemeente, woningbouwcorporaties en projectontwikkelaars bepaald.





 oningbouwprojecten spelen een belangrijke rol in het aangezicht van de openbare ruimte. De gemeente W Vianen vindt het belangrijk dat de huidige woonkernen aantrekkelijk zijn en blijven voor nieuwe en bestaande inwoners. Bestaande locaties krijgen een nieuwe impuls en het landschap rond de bebouwde omgeving wordt behouden. Het vergroot de kwaliteit van de openbare ruimte. Bovendien ontstaat door inbreiding een betere mix van verschillende type woningen en -mits goed gestuurd- een meer evenwichtige opbouw van de bevolking.

Interventies



 e gemeente evalueert de uitvoeringsmaatregelen uit de Nota Herijking Woonvisie 2005-2009. Specifiek D kijkend naar de drie aandachtsvelden ‘starterswoningen’, ‘seniorenwoningen’ en ‘accommoderen van blijvend lichte groei’. Wat is succesvol geweest? Wat is niet gerealiseerd? En waarom?





De gemeente maakt een nadere analyse van de demografische ontwikkelingen, de gewenste correcties op dit beeld en het te creëren bouwvolume per doelgroep om blijvende, lichte groei van de bevolking te accommoderen.





De gemeente Vianen onderzoekt de mogelijkheden van inbreiding en (ver)nieuwbouw om de zwakke plekken in het kwaliteitsbeeld van de woonkernen passend op te lossen door het creëren van woningen.





 e gemeente Vianen verkent -samen met projectontwikkelaars en woningcorporatie LEKSTEDEwonenD hoe de evaluatie en de nadere analyse van demografische ontwikkelingen en zwakke plekken vertaald kunnen worden naar (ver)nieuwbouw en inbreidingsplannen.





De gemeente Vianen toetst de hoofdlijnen van analyses en verkenning bij inwoners. 49

Opdracht



 p basis van evaluatie, analyses, verkenning en toetsing bereidt de gemeente een herijking van de WoonO visie voor het nieuwe college voor.

Feiten en trends Extra aandacht voor senioren en jongeren - In de Woonvisie van de gemeente Vianen zijn de woonmissie en beleidsdoelen geformuleerd. Hierin werd beschreven dat de gemeente Vianen extra aandacht wilde besteden aan senioren en jongeren (Woonvisie 2005-2009). - In de herijkte Woonvisie is geconstateerd dat minder aandacht is geschonken aan de doelgroepen senioren en jongeren dan was beoogd. De woonmissie en beleidsdoelen zijn opnieuw vastgesteld en benoemd als speerpunten met concrete acties (nota herijkte Woonvisie, 2010)

50

Blijvende druk op woningmarkt in regio - In de periode 2000-2011 is in de Regio Utrecht het woningtekort opgelopen tot 13.500 woningen (ABF Research (Primosprognose 2011). - De prognose is dat in 2020 er 343.700 huishoudens zijn en dat de woningvraag 319.600 is. Het woningtekort is afhankelijk van de groei in het woningaanbod (ABF Research (Primosprognose 2011). - De vraag naar huurwoningen zal tot en met 2020 flink stijgen en in de Utrechtse regio vrijwel constant hoog blijven (RIGO research, 2011). - In Zeist, Utrecht, Nieuwegein en Vianen bedraagt de sociale huursector een derde van de totale woningvoorraad (regionale woningmarkt 2012). - De particuliere huursector is relatief klein in de gemeente Vianen (regionale woningmarkt 2012). - Het huidige aantal inwoners is 19.860 (1 januari 2013). De oorspronkelijke verwachting is dat de gemeente Vianen zal groeien tot ongeveer 21.440 inwoners in 2020 (ABF Research (Primosprognose 2011)). - De veranderende markt enerzijds, verhoogde risico’s voor projectontwikkelaars en corporaties, terughoudendheid van financiers en defensievere houding en strikter regiem van banken bij hypotheekverstrekking maakt dat de voorspelde groei mogelijk niet wordt gerealiseerd. - In de periode 2000-2011 is in de Regio Utrecht het woningtekort opgelopen tot 13.500 woningen. De prognose in 2020 is dat er 343.700 huishoudens zijn en dat de woningvraag 319.600 is. Het woningtekort is afhankelijk van de groei in het woningaanbod (ABF Research (Primosprognose 2011). - De druk op de woningmarkt wordt versterkt door de gezinsverdunning en vergrijzing waarmee de omvang van een huishouden per wooneenheid de komende jaren daalt van 2,4 in 2011 tot 2,3 in 2020 (ABF Research 2012; Primosprognose 2011). - Het aantal huishoudens neemt toe van 8.100 in 2011 tot 9.410 in 2030 (ABF Research 2012; Primosprognose 2011).

De woningvoorraad van de gemeente Vianen (regionale woonmarktmonitor, 2012): - koop: 5.240; - sociale verhuurders: 2.528; - particuliere verhuurders: 239; - totale woningvoorraad: 8.007.





Nieuwbouw in Vianen (regionale woonmarktmonitor, 2012): - In 2000-2004 zijn er in Vianen 507 nieuwbouwwoningen gerealiseerd; - In 2005-2009 zijn er in Vianen 302 nieuwbouwwoningen gerealiseerd; - De top lag in 2008 (175 woningen) en in 2009 (1 woning) is het tot stilstand gekomen; - In 2010 en 2011 was het aantal nieuwbouwhuizen gering. 51

Aandeel jongeren staat onder druk - Uit woningmarktonderzoek blijkt dat starters op zoek zijn naar een woning in de prijsklasse tot € 200.000 en dat voor dit segment een beperkte voorraad aanwezig is (Woonvisie 2005-2009, herijkte Woonvisie, 2010). - Het aantal jongeren dat de leeftijd van 18 t/m 24 heeft, is in 2013 in de stad Vianen 1.309, Everdingen 126, Hagestein 127 en Zijderveld 81 (Bevolkingsprognose 2012-2033). De schatting is dat 40% van deze jongeren zich wil vestigen in Vianen. - Door strengere wet- en regelgeving (alleen lineaire en/of annuïteitenhypotheek; topfinancieringen tot 105%) en stringenter acceptatiebeleid van banken is het voor starter nu nog lastiger om een huis te kopen. Aannemelijk is dat toetreding van starters wordt gestimuleerd door het beschikbaar krijgen van simpele woningconcepten met geringer vloeroppervlak met prijsstellingen van € 120.000 tot € 160.000. - Het aantal jongeren wat zich gevestigd heeft vanaf 1 januari 2013 tot heden is 160 personen.

Overzicht jongeren woonkernen in 2013 (Bevolkingsprognose 2012-2033). Leeftijdscategorie

0-24 jaar

Stad Vianen

Everdingen

Hagestein

Zijderveld

4.850

362

449

277

Het aantal jongeren (0-24 jaar) is zowel in 2013 als in 2025 29% van de totale bevolking (Bevolkingsprognose 2012-2033).



J ongeren zijn van groot belang voor een vitale en leefbare gemeente. Niet alleen zijn zij vaak geboren en getogen in de gemeente, maar zij spelen ook een voorname rol in het lokale verenigingsleven, bevorderen het contact tussen ouders. Zij zijn de toekomstige mantelzorgers en vrijwilligers, etc. (De toekomst van leefbaarheid in dorpen, 2012.)





Er zijn drie voorwaarden die de leefbaarheid verbeteren (Thissen, 2010): 1. woonfunctie: ruimtelijke kwaliteit woningen en woonomgeving; 2. ontmoetingslocatie; 3. sociaal kapitaal: bewoners met grote netwerken.

Slagingskans woningzoekende - De afgelopen 5 jaar waren er ± 625 woningzoekenden (regionale woonmarktmonitor, 2012). - De slagingskans in Vianen is de afgelopen jaren ± 11% (regionale woonmarktmonitor, 2012). Wachttijd sociale huurwoning starters De wachttijd voor sociale huurwoning voor starters in de gemeente Vianen is gemiddeld 7 jaar (herijking Woonvisie, 2010).

52

Woonvoorraad senioren - De behoefte aan geschikt wonen voor ouderen is onverminderd groot. Deze is zodanig groot, dat aanpassingen in bestaande woningvoorraad van groot belang zijn (herijking Woonvisie, 2010). - Bestaande voorraad nultredenwoningen worden vaak niet bewoond door ouderen (Rigoresearch, 2011). - Vooral na 2015 neemt de behoefte aan nultredenwoningen fors toe. Op basis van het huidige planaanbod zal in een aantal gemeenten het tekort aan nultredenwoningen de komende jaren verder toenemen, met name in Bunnik, Vianen en IJsselstein (regionale Woonvisie 2030). Woonvoorraad starters In het eerste kwartaal 2013 is er in opdracht van Lekstedewonen en in samenwerking met de gemeente Vianen een woningmarktonderzoek uitgevoerd (Companen). Uit dit onderzoek komt naar voren dat er in 2012 1.585 starters wonen (thuiswonend, 18 - 30 jaar). Deze groep daalt naar circa 1.400 in 2022. - Van de starters is 74% zeker verhuisgeneigd en de andere 26% misschien. - Onder starters is de toekomstige wijk Hoef & Haag het populairst, daarna Vijfheerenlanden en dan Blankenborch. - Van de verhuisgeneigde starters die in de gemeente willen blijven wil 3% naar Everdingen, 5% naar Hagestein en 2% naar Zijderveld. Voor het woningmarktonderzoek zijn ook de mensen aangeschreven die in de afgelopen vijf jaar de gemeente Vianen hebben verlaten. Aan hen is gevraagd: waarom ze zijn vertrokken, of ze zouden zijn gebleven bij een ander woningaanbod en of ze weer terug zouden willen naar de gemeente Vianen. Daaruit blijkt:







- D  at er duidelijke verschillen zijn tussen vertrokken starters die zelfstandig zijn gaan wonen en starters die onzelfstandig (op kamers) zijn gaan wonen. Die laatste groep zou altijd vertrokken zijn. - Van de eerste groep zou 25% gebleven zijn als er een geschikt aanbod was geweest. Van de nu zelfstandig wonende vertrokken starters wil 19% wel weer terug naar Vianen.

In het onderzoek staan alleen percentages en geen aantallen. Ook is voor deze specifieke groep geen informatie beschikbaar over de wijken/dorpen.

53

Beleidsthema 2: historische en landschappelijke waarde Inleiding De historische en landschappelijke waarde wordt beschreven langs drie lijnen.



De eerste lijn is de historische kwaliteit. Om de rijke historie van de gemeente Vianen in het voordeel te laten werken van het huidige en toekomstige Vianen is het van belang de geschiedenis tot leven te brengen en het historisch besef te stimuleren op andere plaatsen dan alleen in het museum. De historie moet een plaats veroveren in het leven van alledag en in de harten van alle inwoners. Het historisch aspect moet mensen van buiten uitnodigen om de gemeente Vianen te bezoeken. Deze verbindende en communicatieve kracht vaart wel bij een beleid van de gemeente en vraagt een attitude van bewoners en bedrijven om deze essentiële en onderscheidende kwaliteit te onderhouden en te verbeteren. Of simpeler gezegd: indien historische waarde belangrijk is, is dat te zien aan de puien van de historische huizen en winkelpanden. De goede kleurstelling, geen schreeuwerige reclameuitingen, maar alles met respect voor de historische waarde.

Historische en landschappelijke waarde Historische kwaliteit

Landschappelijke kwaliteit Ruimtelijke kwaliteit Voorstraat plus





De tweede lijn gaat over landschappelijke kwaliteit. De gemeente Vianen is een mooie mix van historie, landschap en cultuur. Denk bijvoorbeeld aan het Stuwcomlex van Hagestein, Fort Everdingen en de imposante antieke boerderijen in het buitengebied. Of aan de midGroenvoorziening deleeuwse verkavelingsstructuur in de polders, de reservaatsgebieden van Bolgerijen/Autena (de grootste binnendijks grienden van Europa!) en de nieuwe natuurgebieden in de uiterwaarden. De gemeente Vianen heeft daarnaast een prachtig rivierengebied, maar heeft teveel met de rug naar het water gestaan. In de visie worden de landschappelijke waarden van Vianen stevig op de kaart gezet. Alles is erop gericht om de kwaliteiten van het gebied te behouden, te versterken, te verbinden en te ontsluiten. Nieuwbouw, ontwikkeling en vestiging van bedrijven en verbeteringen van de infrastructuur worden aangemoedigd, maar wel in overleg en met respect voor en passend bij de landschappelijke kwaliteiten van de gemeente Vianen.





De derde lijn gaat over de Voorstraat Plus (zie pagina 62). In de herinrichting van de Voorstraat (inclusief zijstraten) staat het bekrachtigen en benutten van de historische kwaliteit centraal. De herinrichting en de stimulans die het toerisme kan bieden voegt waarde toe aan de vitaliteit en dynamiek van het centrum van de stad Vianen. Dat betekent dat Lek, Voorstraat en Lijnbaan met elkaar verbonden moeten zijn. Dat betekent onder andere een autovrij stadsplein op de Voorstraat inclusief goede parkeervoorzieningen en uitnodigende verbindingsroutes van Voorstraat naar parkeervoorzieningen. Maar ook een betere invulling geven aan monumenten op een zodanig wijze dat ze weer toegankelijk en aantrekkelijk worden voor publiek en het historische karakter versterken. Meer ruimte voor horeca, meer ruimte voor terrassen en het oplossen van de leegstand. Kortom, de Voorstraat moet het symbool worden van het bruisende, knusse en historisch mooie centrum van Vianen.

Historische waarde Doelen Historische kwaliteit: de gemeente Vianen wil de historische kwaliteiten van de gemeente Vianen behouden, versterken én beter benutten. De gemeente Vianen moet binnen en buiten Vianen bekend komen te staan om haar rijke geschiedenis, knusse en gezellige oude binnenstad en de 181 rijksmonumenten.

54

Resultaten



 et creëren van een leidend kwaliteitsbeeld voor de dorpen en de binnenstad van H Vianen. In een kwaliteitsbeeld wordt beeldend én praktisch aangegeven hoe het streefbeeld van openbare ruimte en puien/gevels van particuliere en bedrijfsmatige panden voor bijvoorbeeld het centrum van Vianen eruit moet gaan zien.





 ewustwording van de meerwaarde van de leidende kwaliteitsbeelden, de consequenties en de verantB woording bij gemeente, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers.





 et bundelen van krachten van gemeente, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers teneinde H de leidende kwaliteitsbeelden te realiseren.





 et toegankelijk maken van monumenten voor publiek en het historische karakter versterken. BijvoorH beeld: Fort Everdingen, Lekpoort, Watertoren, Voorstraat 56 (oude politiebureau).





S timuleren van het creëren van winkelaanbod/ondernemers met ambachtelijke (streek)producten in kleine shops/markt ter ondersteuning van historisch beeld.





E ducatie op scholen en voorlichting via VVV en Parelpunten (zie pagina 57) over de verhalen die inkleuring geven aan de rijke geschiedenis van Vianen.





Marketing en communicatie van de historische meerwaarde van Vianen.

55

Verbinden Het is belangrijk om het beleidsthema landschappelijke en historische waarde te verbinden met de beleidsthema’s wonen en vitaliteit en dynamiek. Woningbouw moet bijdragen aan de landschappelijke en historische waarde en voor vitaliteit en dynamiek kunnen de landschappelijke en historische waarde een belangrijke stuwende kracht zijn. De vitaliteit en dynamiek van de woonkernen kan vergroot worden door meer toerisme en recreatie. Dit vraagt verbinding.

56





Educatie, voorlichting en bewustwording van instanties, bedrijfsleven en inwoners omtrent de meerwaarde van en de consequenties van versterking van de historische kwaliteit van de gemeente Vianen.





Verbinding, participatie en samenwerking met eigenaren van monumentenpanden en panden met leegstand.





Verbinding, participatie en samenwerking met middenstand, bedrijfsleven en horeca (o.a. sponsoring Parelpunten, waarover meer op pagina 57), museum en historische vereniging, eigenaren/huurders monumenten en VVV.





S amenwerken met andere gemeenten met veel historische kwaliteiten, met provincie Utrecht en Vijfheerenlanden.





Er is een sterke ondersteunende meerwaarde vanuit toerisme.





 ok zijn er logische inhoudelijke relaties met het beleidsthema ‘vitaliteit en dynamiek’, zoals op het vlak O van evenementen.





T ot slot is er met het aspect inbreiding en (ver)nieuwbouw (beleidsthema Wonen) een krachtige relatie. Dit maakt het mogelijk zwakke plekken in het historisch beeld passend op te lossen en zo tevens bij te dragen aan groei van inwonersaantallen door het creëren van meer woningen.





Specifiek voor de stad Vianen: een sterke verbinding met het specifieke beleidsthema ‘Voorstraat Plus’ (zie pagina 62).

Interventies



 e gemeente treedt in overleg met het ‘platform historie, landschap en toerisme Vianen’ (zie pagina 58) D en met eigenaren van panden in het stadshart van Vianen en de drie dorpen om oplossingen te vinden voor leegstand of aanstaande leegstand. Te denken valt aan tijdelijke winkelruimtes (pop up stores) en tijdelijke expositieruimte voor kunstenaars. Ook kan gesproken worden over het gericht interesseren van potentiële gegadigden voor leegstaande panden en het gezamenlijk kijken naar oplossingen om panden exploitatie-technisch interessanter te maken.





In bestemmingsplan, vergunningverlening en handhaving gerichte aandacht besteden aan het waarborgen en versterken van historische meerwaarde van de binnenstad en van monumenten in de woonkernen conform het gecreëerde kwaliteitsbeeld.

Parelpunten - Opstellen historisch Parelpunten plan gemeente (i.s.m. het eerder genoemde platform). In dit plan is ook actief aandacht voor sponsoring van de parelpunten. - Markering door middel van verbindende Parelpunten in stad en dorpen: historie tastbaar en beeldend maken met behulp van verhalen. - Historische Parel Proeverij: 1 keer per jaar worden verschillende historische parelpunten in de gemeente in de schijnwerpers gezet dmv een theater/muziekvoorstelling in combinatie met aanbieden streekproducten (proef de sfeer van weleer). - Historische Parel: Brederode: jaarlijks Brederode festival (voorbeeld Dickens festival in Deventer) - Parel Passe-partout. Te koop bij VVV, winkels en horeca. Voor 5 euro p.p.: gratis toegang tot museum, rondleiding binnenstad Vianen, koffie en appelpunt bij horeca, korting op souvenirs en producten, rondvaart, wandel- en fietsroute, enz.

Parels

Communicatie en marketing (zie ook toerisme) - Integraal en doelgroepgericht communicatieplan opstellen voor uitdragen van historische, landschappelijke en recreatieve kwaliteiten en activiteiten (Gemeente Vianen Parel aan de Lek). - Uitdragen en versterken historische evenementen, zoals Paardenmarkt en Oldtimertocht. Andere evenementen een historisch karakter meegeven. - Faciliteren van initiatieven van burgers en ondernemers die erop gericht zijn kracht van monumenten en historie maximaal te benutten.

‘Parels’ zijn herkenbare markeringspunten die aan de hand van een voorwerp een verrassend verhaal vertellen over de plek waar de ‘Parel’ staat. Met plaatsing van de ‘Parels’ laten raad en college zien dat ze de vele landschappelijke en historische kwaliteiten van de gemeente Vianen beter op de kaart gaan zetten. De ‘ketting van parels’ die in de loop der jaren onstaat, symboliseert dat raad en college de doelstelingen van de visie onderschrijven (verbinden van de woonkernen, zichtbaar onder de aandacht brengen van de kwaliteiten van de gemeente).

Gemeente Vianen Parel aan de Lek 57

Opdracht



Creëer een ‘platform historie, landschap en toerisme’.





 aak in afstemming met het platform en in samenspraak met de provincie een overkoepelend en saM menhangend plan waarin het versterken van de historische en landschappelijke waarden centraal staat. Onderdeel van dit plan is een investerings- en financieringsagenda, alsmede een exploitatieplan.





Ondersteun en faciliteer dit platform en zorg dat het doel, namelijk het creëren van een kwaliteitsbeeld, tot stand wordt gebracht.





 as in lijn met deze kwaliteitsbeelden bestemmingsplannen, vergunningverlening en handhaving doelgeP richt aan.





Versterk de historische en landschappelijke waarden door het vertellen van verhalen aan de hand van een snoer van Parelpunten.





Treed in overleg met eigenaren van panden waar leegstand is of dreigt om toekomstgerichte arrangementen te maken, die of een optisch en tijdelijk effect hebben (etalages die gebruikt worden, pop up shops) of een meer permanent karakter hebben (aantrekkelijker maken exploitatie).





Treed in overleg met eigenaren/beheerders van landschapselementen of historische bebouwing in de dorpen of het buitengebied om toekomstgerichte arrangementen te maken die landschap en/of landelijke bebouwing aantrekkelijker of toegankelijker maken.

Feiten en trends historische waarde

58



 l ongeveer 3.500 jaar geleden woonden er mensen op het grondgebied van Vianen. De eerste permaA nente nederzettingen stammen uit 1000 na Christus (Kadernota Kunst en Cultuur Gemeente Vianen 20092012).





In 1335/1336 ontving Vianen stadsrechten. Daarop gaf Willem van Duivenvoorde aanzet tot de bouw van de stad. Hij was verantwoordelijk voor de kenmerkende rechthoekige plattegrond van de stad (Kadernota Kunst en Cultuur Gemeente Vianen 2009-2012).





 anaf de 15e eeuw beleefde Vianen een bloeiperiode met het bestuur in V handen van de heren van Brederode. Zij bestuurden Vianen als soeverein gebied, onafhankelijk van welk wereldlijk gezag dan ook. Zij erkenden noch Utrecht, noch Holland, noch Gelre als hogere macht. Vianen was tegelijkertijd stad en staat: een vrijstad (Kadernota Kunst en Cultuur Gemeente Vianen 20092012).





Tot op vandaag heeft Vianen een mooi historisch centrum, waarin verschillende tijdsgewrichten zichtbaar zijn. Een centrum waar aan de pleinachtige Voorstraat de belangrijkste monumenten staan: de Grote Kerk, het Stadhuis en de Lekpoort. Natuurlijk zijn er ook andere monumenten, zoals de grote sluis in het Merwedekanaal (Kadernota Kunst en Cultuur Gemeente Vianen 2009-2012).



D  e dorpen kennen hun eigen geschiedenis (Kadernota Kunst en Cultuur Gemeente Vianen 2009-2012): - Hagestein krijgt in 1382 stadsrechten. - Everdingen kenmerkt zich door haar fort dat tussen 1842 en 1847 werd gebouwd ter versterking van de Hollandse Waterlinie. - In Zijderveld zijn archeologische vondsten uit de bronstijd opgegraven. - De dorpen hebben oude kerken.





 p 1 januari 1986 zijn Hagestein, Zijderveld, Everdingen en Vianen samengevoegd tot één gemeente (KaO dernota Kunst en Cultuur Gemeente Vianen 2009-2012).





 e gemeente Vianen heeft 181 rijksmonumenten (wikipedia, 2013) en vijftien archeologische monumentD terreinen (Kadernota Kunst en Cultuur Gemeente Vianen 2009-2012).





Archeologische rijkdom is vastgelegd in de Archeologische Verwachtings- en Beleidsavieskaart.

Landschappelijke waarde Doel Het versterken, verbinden, toegankelijk maken en uitdragen van de landschappelijke kwaliteiten van de gemeente Vianen om zo meerwaarde te bieden aan bewoners, recreanten en toeristen. Resultaat



 et creëren van een verbonden en samenhangend beeld van de landschappelijke waarde. Hierin wordt H aangegeven wat de landschappelijke kernkwaliteiten zijn en daarbinnen opvallende en te koesteren landschappelijke hoogtepunten. In dit samenhangende landschappelijke beeld wordt beeldend én praktisch aangegeven hoe het streefbeeld voor de landschappelijke waarde er uit moet gaan zien.





 et bundelen van krachten van gemeente, provincie, Utrechts Landschap, Natuur- en vogelwacht De VijfH heerenlanden om het gewenste landschappelijke beeld te realiseren.





Het beter toegankelijk en aantrekkelijk maken van de landschappelijke hoogtepunten en monumenten. Bijvoorbeeld: de polders Autena en Bolgerijen, Fort Everdingen en het Stuwcomplex in Hagestein, etc.





Marketing en communicatie van de landschappelijke meerwaarde van Vianen. 59

Verbinding Het is belangrijk om het beleidsthema landschappelijke en historische waarde te verbinden met de beleidsthema’s wonen en vitaliteit en dynamiek. Woningbouw moet bijdragen aan de landschappelijke en historische waarde en voor vitaliteit en dynamiek kunnen de landschappelijke en historische waarde een belangrijke stuwende kracht zijn. De vitaliteit en dynamiek van de woonkernen kan worden vergroot door meer toerisme en recreatie. Dit vraagt verbinding.



E ducatie en voorlichting van inwoners omtrent de meerwaarde van en de consequenties van versterking van de landschappelijke kwaliteit van Vianen (in combinatie met historische kwaliteit.





 erbinden, participatie en samenwerking met en tussen horeca, recreatieve sector met bedrijfsleven (sponsoV ring Parelpunten), VVV, Utrechts Landschap en Natuur- en vogelwacht De Vijfheerenlanden.





Samenwerken met andere gemeenten met veel landschappelijke kwaliteiten, met provincie Utrecht en Vijfheerenlanden.





Er is een sterke ondersteunende meerwaarde vanuit toerisme.

Interventie

60





De gemeente treedt in overleg met het ‘platform historie, landschap en toerisme Vianen’ (zie pagina 58).





In bestemmingsplan, vergunningverlening en handhaving gerichte aandacht besteden aan het waarborgen en versterken van landschappelijke meerwaarde conform het gecreëerde kwaliteitsbeeld.





 arelpunten geven gezicht en plaats aan de verhalen die de gemeente Vianen zo bijzonder maken. Parelpunten P gaan over historische, cultuur-historische en ook over landschappelijke kwaliteiten waar een relevant en interessant verhaal over te vertellen valt (zie verder historische waarde).





Communicatie en marketing (zie ook toerisme): - integraal en doelgroepgericht communicatieplan opstellen voor uitdragen van historische, landschappelijke en recreatieve kwaliteiten en activiteiten.





F aciliteren van initiatieven van burgers en ondernemers die erop gericht zijn kracht en waarde van het landschap maximaal te benutten.

Opdracht



Creëer een ‘platform historie, landschap en toerisme’.





 aak in afstemming met het platform en in samenspraak met de provincie een overkoepelend en samenM hangend plan waarin het versterken van de landschappelijke waarde centraal staat. Onderdeel van dit plan is een investerings- en financieringsagenda, alsmede een exploitatieplan.





Ondersteun en faciliteer dit platform en zorg dat het doel, namelijk het creëren van een kwaliteitsbeeld, tot stand wordt gebracht.





Pas in lijn met deze kwaliteitsbeelden bestemmingsplannen, vergunningverlening en handhaving doelgericht aan.





Versterk de landschappelijke waarde door het vertellen van verhalen aan de hand van een snoer van Parelpunten.

Feiten en trends Het erfgoed van Vianen varieert van archeologische stroomruggen, stelsels van weg- en waterwegen, tot delen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, stads-, dorps- en schuilkerken, monumentale boerderijen en grafmonumenten, en van historische stads- en dorpskernen tot dijken agrarische cultuurlandschappen (Kadernota Kunst en Cultuur Gemeente Vianen 2009-2012). De landschappelijke waarde van Vianen (VVV Vianen, 2013): - kenmerkend is de grote diversiteit; - langs de Lek het weidse oer-Hollandse beeld van water, dijken en uiterwaarden (rivierenlandschap); - in het achterland de polder Vijfheerenlanden (overgangsgebied), overgaand in de Alblasserwaard (veengebied); - de Diefdijk (onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie); - Vianen telt zo’n 600 hectare uiterwaarden; - de natuurkern Bolgerijen / Autena is een zeer gevarieerd griendcomplex; - het Viaanse bos, het speelkasteel met fraai tuinencomplex; - naast landschappelijke waarde kent Vianen ook andere natuurwaarden, zoals de grote verscheidenheid aan vogels.

 iet alleen heeft de gemeente Vianen veel te bieden. Er lopen programma’s N om de waarde verder te vergroten. Voorbeelden hiervan zijn: - de herbouw van de Wipkorenmolen; - de exploitatie van Fort Everdingen; - ruimte voor de Lek, met daarin nieuwe wandelpaden en recreatieve mogelijkheden, camperplaatsen en passantensteiger; - nieuwe Landschapsvisie die meer activiteiten mogelijk maakt in het landelijk gebied; - verbouwing van de Ponthoeve tot recreatieve- en educatieve natuurderij; - nieuw zorglandgoed aan de westkant van Vianen; - aanleg van een golfbaan.

61

Voorstraat Plus Doel Het vergroten van dynamiek, leefbaarheid en aantrekkingskracht voor inwoners, forensen, ondernemers en toeristen van de Voorstraat door herinrichting. Resultaten Om deze doelen te behalen worden de volgende resultaten geboekt:



Een kwalitatief hoogwaardige inrichting van de Voorstraat, verbonden met de Lijnbaan en de Lek, via aantrekkelijke straten.





De Voorstraat waarin winkels of etalages gebruikt en woningen bewoond zijn.





Een levendige en gevarieerde horeca, bestaande uit cafés en restaurants met terrassen.

Verbinden Het is belangrijk om het beleidsthema Voorstraat Plus te verbinden met de hoofdkeuzes beleid wonen en vitaliteit en dynamiek. Woningbouw met specifieke aandacht voor vestiging van starters moet bijdragen aan de dynamiek van het historisch centrum. De vitaliteit en dynamiek van de Voorstraat kunnen vergroot worden door meer toerisme en recreatie. De herontwikkeling van de Voorstraat geeft tegelijkertijd ook weer een impuls aan toerisme.



 ctieve en visie-gestuurde afstemming en samenwerking met het ‘platform historie, landschap en A toerisme’ (zie pagina 58).





Verbinden met historische en landschappelijke waarde.





Het historisch kwaliteitsbeeld voor de stad Vianen is uitgangspunt bij de kwalitatieve herinrichting.





Verbinden van Lek en Lijnbaan.





Er is een sterke ondersteunende meerwaarde vanuit toerisme.

Interventies

62

















Overkoepelend masterplan Voorstraat Plus, waarin is opgenomen: - Herontwerp van de Voorstraat op basis van een kwalitatief hoogwaardig ontwerp en uitvoeringsplan. Met versmalde rijbaan/parkeerstrook en bredere stoepen van Grote kerk tot Stadhuis en plein (definitief) op de kop van de Voorstraat. - De deels verloren gegane parkeervoorzieningen compenseren aan de randen van het centrum. - Uitnodigende verbindingsroutes voor voetgangers van parkeerterreinen naar centrum, Reuring en bedrijvigheid in de straatjes die lopen naar de Voorstraat. Voorbeelden: stimuleren in het ontstaan van bijvoorbeeld kunststraatje, vintagestraatje (antiek en tweedehands). - Betere en meer uitnodigende verbinding van Voorstraat met Lijnbaan en Lek.

Opdracht Stel een in samenspraak met het ‘platform historie, landschap en toerisme’ een integraal masterplan op voor de Voorstraat Plus. Een masterplan waarin het versterken van de historische én toeristische waarde, alsmede de dynamiek en vitaliteit centraal staan. Onderdeel van dit plan is een herijking en mogelijke aanpassing van het bestemmingsplan, alsmede een investerings- en financieringsagenda en een exploitatieplan. Feiten en trends

 Dagelijkse voorzieningen (Sociaaleconomische visie op Vianen, A tale of two cities, 2011): - Krachtige positie van de stad Vianen in het dagelijkse segment: de koopkrachtbinding is met 83 procent zeer sterk (zelfs toegenomen in de afgelopen jaren). - De dorpen moeten voor hun dagelijkse voorzieningen al buiten hun eigen dorp kijken. Zijderveld en Everdingen zijn van oudsher vooral gericht op Leerdam en Culemborg, terwijl Hagestein voor de dagelijkse voorzieningen wel gericht is op de stad Vianen.



 ianen is geen stedelijk centrum van voorzieningen: V - De gemeente Vianen is voor centrumvoorzieningen juist op andere gemeenten in de omgeving aangewezen. - Niet alleen Utrecht en Nieuwegein, maar ook de nabijgelegen kernen in het rivierengebied -Culemborg, Gorinchem en Leerdam- hebben een (veel) groter aanbod van centrumvoorzieningen dan Vianen. - Vianen telt 38 winkels in mode, luxe- en vrijetijdsartikelen, twaalf restaurants en één hotel, een middelbare school die zich richt op Vmbo en onderbouw voor Havo en Atheneum. Vianen beschikt niet over hoger onderwijs, een ziekenhuis, of permanent theater. Effect van internetwinkelen (Randstad Koopstromenonderzoek 2011): - Internetwinkelen zet grote delen van het winkelaanbod (sterk) onder druk of laat winkels verdwijnen. - Voor de leefbaarheid en vitaliteit in de kleinere steden en dorpen is internetwinkelen in het algemeen een bedreiLaatst hadden we vrienden uit Engeging. land op visite. Daar zijn we mee naar het - Er zijn ook sectoren die minder te lijden hebben onbezoekerscentrum geweest in Vianen. Dat zit in het der het internetwinkelen, zoals doe-het-zelfwinkels, voormalige watertorencomplex. Een prachtige, inspiresupermarkten en juweliers. rende plek. En heel handig: zo vlak langs de dijk en dicht bij de oude binnenstad. We hebben daar fietsen gehuurd, De horeca kent -zeker in een interessant toeristisch informatie gevraagd en een ijsje gegeten. Voordat we gingebied- toekomstperspectief gen fietsen hebben we eerst de interactieve expositie beGroenvoorziening keken over de geschiedenis en werking van de watertoren. Echt leuk gedaan. Ook voor de kinderen. Daarna hebben we de Parelroute gefietst. Onze vrienden vonden het geweldig. Dan ben ik toch stiekem heel trots op dit mooie plekje in hartje Nederland.

Visioen

63

Groenvoorziening hoort eigenlijk niet thuis in het rijtje van specifieke beleidsthema’s. Het is een reguliere taak waar duidelijke normeringen voor worden gebruikt. De beleving van de burgers bij groenvoorziening is op het vlak van de kwaliteit en op het gebied van de communicatie over de groenvoorziening zodanig dat hierover veel irritatie is ontstaan. Bij zowel enquête als e-debatten heeft dientengevolge de groenvoorziening onevenredig veel aandacht gekregen. Maar het heeft blijkbaar wel noodzakelijkerwijs deze aandacht nodig. Voor de visie is het nu een integraal onderdeel. Mochten feiten en beleving van burgers zodanig zijn dat er weer tevredenheid is ontstaan, dan hoeft dit onderwerp geen onderdeel meer te zijn van de visie. Hoofddoel



Het hoofddoel is dat het kwaliteitsniveau voor de groenvoorziening voor de gehele gemeente aantoonbaar in ontwerp en uitvoering zich op niveau ‘B’ bevindt.





Daarnaast dient de beleving van burgers ‘ruim voldoende’ te zijn.

Verbinding



Er is enige verbinding met de andere beleidsthema’s, maar deze verbinding is gering.





Verbinding in communicatieve zin tussen gemeente en gemeenschap is cruciaal.

Interventies



E valueer zowel planvorming als uitvoering van de groenvoorziening. Check hierbij of het beoogde niveau ‘B’ wordt gerealiseerd.





Communiceer ieder kwartaal actief over plannen, voortgang en resultaten.





Meet op regelmatige basis de beleving bij burgers via het burgerpanel.

Opdracht Beschouw het vigerende plan voor de groenvoorziening en bezie of op alle punten een niveau ‘B’ gerealiseerd wordt. Stel bij waar nodig. Meet bij het burgerpanel regelmatig of de perceptie bij de burgers uitkomt op ‘ruim voldoende’. Zo niet; stel bij!

64

Feiten en trends

Normering groenvoorziening is landelijk geaccepteerd



In 2012 in ruim 1.8 miljoen (27%) bezuinigd op beheer en onderhoud



De gemeente richt zich op kwaliteitsniveau B (vastgelegd naar aanleiding van project Buitengewoon)



Beheer en onderhoud bestaat uit: - openbaar groen; - meubilair; - openbare verlichting; - speeltoestellen; - reiniging (zwerfafval / vegen); - wegen; - beschoeiing.

Kwaliteitsniveau

Omschrijving (indicatief) Indicatie kwaliteit

A+

Zeer goed

Nagenoeg ongeschonden

A

Goed

Mooi en comfortabel

B

Voldoende

Functioneel

C

Matig

Onrustig beeld, discomfort of enige vorm van hinder

D

Slecht

 apitaalvernietiging, uitlokking van vernieling, functieverlies, K juridische aansprakelijkstelling of sociale onveiligheid

Bron: CROW, ‘Kwaliteitscatalogus openbare ruimte’.

65

Beleidsthema 3: vitaliteit en dynamiek Inleiding Een belangrijk beleidsthema gaat over de vitaliteit en dynamiek van de stad en de dorpen binnen de gemeente Vianen. Vitaliteit en dynamiek zijn een graadmeter voor de gezondheid van een gemeenschap. De vraag is hoe deze geoptimaliseerd kunnen worden. Hoewel vitaliteit en dynamiek abstracties zijn gaat het hierbij vaak om praktische en zichtbare zaken. Zoals over voorzieningen als scholen, busverbindingen en winkels. Of het aanwezig zijn van een buurthuis of café waar jongeren graag komen. En het gaat bij dynamiek over drukte en levendigheid in het centrum. Al deze praktische zaken bieden goede toekomstkansen aan de gemeente Vianen als plek waar burgers graag willen wonen. Het thema wordt uiteengezet in zes lijnen:

66





De eerste lijn gaat over een actieplan jongeren. Vitaliteit en dynamiek zijn gediend bij een actieve en betrokken groep jongeren. Specifiek gericht op de leeftijdscohorte van 12 tot 25 jaar. In deze lijn is aandacht voor politiek, sport en uitgaan.









De tweede lijn gaat over een basispakket aan voorzieningen, Vitaliteit en dynamiek zijn gediend bij een minimumpakket (bereikbaarheid, dagelijkse boodschappen, sport, zorg en onderwijs) aan basisvoorzieningen. Dat basisvoorzieningen niet altijd in woonkernen aanwezig hoeven te zijn, is evident. Het gaat veeleer over een acceptabele bereikbaarheid en beschikbaarheid van deze voorzieningen: - basisschool (binnen 5 km); - voortgezet onderwijs (binnen 10 km); - kinderdagverblijf (binnen 5 km); - buitenschoolse opvang (binnen 5 km); - dagelijks winkelaanbod (binnen 5 km); - 1e lijns gezondheidszorg (binnen 5 km).

De gemeente Vianen zet zich in voor een adequaat pakket aan basisvoorzieningen voor alle dorpen en wijken, bereikbaar op een afstand die in Nederland wordt gekenschetst als acceptabel. Het streven t.a.v. basisscholen is er op gericht dat binnen iedere woonkern een school gevestigd is.







 e derde lijn gaat over een dynamisch stadscentrum. De dynamiek van D het stadscentrum is groot bij evenementen en gering bij normale omstandigheden (slaapstad). De aantrekkingskracht voor toerisme en regulier bezoek en daarmee de kansen op een gezonde exploitatie voor horeca en winkels worden vergroot met meer dynamiek.  e vierde lijn gaat over evenementen. Vitaliteit en dynamiek worden D door bewoners het meest positief gezien bij evenementen. Met name ook jongeren noemen evenementen als zeer positief. Evenementen ondersteunen dus in hoge mate de vitaliteit en dynamiek van de gemeente Vianen. Maar ze zijn ook een middel om de gemeente te promoten, te presenteren en te profileren. De inwoners van Vianen zijn ondernemend en echte doeners. Evenementen zijn voor alle woonkernen van Vianen relevant. Het vergroot de dynamiek en vitaliteit en geeft een enorme ‘boost’ aan onderlinge betrokkenheid. Evenementen -tenslotte- blijken een grote aantrekkingskracht te hebben op jeugd, jongeren, gezinnen en ouderen.

Vitaliteit en dynamiek Jeugd- en jongerenbeleid

Dynamiek centrum Vianen

Evenementen

Verenigingsleven

Adequaat basisvoorzieningennivo





De vijfde lijn gaat over verenigingsleven. De inwoners van de gemeente Vianen worden in de kernwaarden geschetst als ondernemende burgers. Het aantal mensen dat vrijwillig meewerkt aan de realisatie van Activerend sociaal evenementen is groot, evenals het aantal mensen dat op vrijwillige babeleid sis actief is in het verenigingsleven. De Viaanse gemeenschap is actief en betrokken bij het reilen en zeilen van hun dorp of stad. De inwoners van de dorpen voelen zich nog nauwer betrokken bij alles wat hun dorp aangaat en zijn zeer actief in het verenigingsleven. Het verenigingsleven sluit nauw aan bij de kernwaarden van de gemeente Vianen en symboliseert de kracht van de Viaanse gemeenschap.





De zesde lijn gaat over een activerend sociaal beleid. Met het sociaal beleid wil de gemeente Vianen de werkgelegenheid vergroten, de werkloosheid verminderen en mensen met een laag inkomen laten participeren.

Actieplan jongeren Doel Het doel is om de betrokkenheid van jongeren in de gemeente Vianen te vergroten. De benadering van jongeren is activerend en gericht op participatie in maatschappij, sport, cultuur, uitgaansleven. De gemeente Vianen wil de kans vergroten dat -indien jongeren zich zelfstandig willen vestigen- zij kiezen voor wonen in de gemeente Vianen.

67

Resultaten



E en evenwichtige bevolkingsopbouw voor de gemeente Vianen in 2025. Nederland, en ook Vianen, vergrijst. En het aandeel jongeren neemt af. Dat is een gegeven. Echter, de gemeente wil meer jongeren aan zich binden.





In de jaren 2014 tot 2025 groeit het percentage blijvers. Dat betekent dat een steeds hoger percentage van de jongeren die hun jeugd hebben doorgebracht in de gemeente Vianen besluiten om in de gemeente te blijven wonen. Zij kopen en/of huren hun eerste zelfstandige huis in de gemeente Vianen.





Uit onderzoek blijkt dat in de jaren 2014 tot 2025 de tevredenheid en binding van jongeren met Vianen groeit. De jongeren wonen met plezier in de gemeente Vianen. Zij voelen een sterke binding met de gemeente Vianen.

Verbinden:

68





 e krachtigste verbinding is natuurlijk aanwezig met wonen. De beschikbaarheid van voldoende D betaalbare huur- en koopwoningen is randvoorwaardelijk voor het actieplan jongeren.





 et actieplan jongeren wordt verbonden met de lijn eveneH menten. Evenementen hebben een grote aantrekkingskracht op jongeren.





 ok de verbinding met de herinrichting VoorO straat Plus (zie pagina 62) wordt gemaakt. Een dynamische Voorstraat met een ruimer en gevarieerder aanbod van horecagelegenheden speelt een belangrijke rol in de perceptie van jongeren over Vianen.





T en slotte is er een relatie met toerisme. Toerisme en recreatie zijn bij uitstek geschikt om jongeren mee te binden.

Visioen

Er waren hier in de gemeente Vianen altijd al veel evenementen. In alle dorp en in Vianen stad is regelmatig iets te beleven, maar wat zo mooi is, is dat er nu veel beter en breder op wordt ingehaakt. Mensen en bedrijven werken steeds beter samen, waardoor je meer uit zo’n evenement haalt. Als je ziet wat mensen van de grond krijgen. Petje af, hoor. We hebben een paar echte publiekstrekkers. Dan is het druk in de hele gemeente, juist omdat er zo slim door iedereen op wordt ingehaakt. Dan pluk je daar met z’n allen ook de vruchten van. Toeristen, bedrijven, maar vooral ook de inwoners. Niks slaapdorpen of een Vianen dat mensen alleen kennen van de fileberichten. Nee, het leeft hier als nooit tevoren.

Interventie:



Het succesvol realiseren van de beleidsthema’s wonen (beschikbaarheid starterswoningen) en Voorstraat Plus.





Sportintroductiedagen op basisscholen en Oosterlicht College (door gemeente, scholen en sportverenigingen). Hierbij worden ook andere schoolgaande kinderen die buiten Vianen naar school gaan van harte uitgenodigd.





Vergroten aansluiting behoeften jongeren ten aanzien van vrije tijd en uitgaan met jongeren, gemeente en horeca. Het is gericht op verbetering, innovatie en uitbreiding van horecavoorzieningen en buurthuizen.





Verder uitbouwen jongerengemeenteraad tussen griffie en Oosterlicht.

Opdracht



S amen met CJV-Rails, Oosterlicht College, horeca, Sportraad, fitnessverenigingen, Sylvia’s Jazz, Muziekschool Vianen, jongerencentrum, de Stadshof en gemeente komen tot een realistisch samenhangend jongerenactieplan.





Uitvoering geven aan het plan, alsmede input geven aan het ‘platform historie, landschap en toerisme’ (zie pagina 58).

Feiten en trends Feiten en trends actieplan jongeren.

In de beleidsnota ‘opgroeien en opvoeden in Vianen’ 2008-2012): - Visie gemeente Vianen: het bestuur van de gemeente Vianen wil steeds oog hebben voor de jeugd en vooral in positieve en stimulerende zin. Hierbij worden wel de ouders en verzorgers nadrukkelijk aangesproken op hun verantwoordelijkheid voor hun kinderen. Maar wordt hulp geboden als ouders/ verzorgers daar behoefte aan (b)lijken te hebben.



De beleidsnota gaat uit van een tweesporen benadering; - integratie van maatregelen op de beleidsterreinen: jeugd en gezin; school en werk; vrije tijd, buurt en maatschappelijke omgeving; - samenhang in het beleid te verduidelijken en waar nodig te versterken.



In de beleidsnota ‘opgroeien en opvoeden in Vianen’ (2008-2012): - De gemeente heeft een regisserende rol bij de integratie en de samenhang in het jeugdbeleid, alsmede in het realiseren van de uitvoering. - Langs de drie leefmilieus waarbij de jeugd centraal staat: 1. het eerste (jeugd en gezin); 2. het tweede (jeugd en school/werk); 3. het derde leefmilieu (vrije tijd, sport, cultuur en participatie).

69



Overzicht jongeren per wijk ‘opgroeien en opvoeden in Vianen’ (2008-2012): Totaaloverzicht jeugdigen 0-24 jaar per wijk en overig in 2008 Leeftijds- categorie

De Hagen Monnikenhof Amaliastein Vianen overig

0-24 jaar

1.250

1.738

647

Dorpen

totaal

1.138

6.087

1.314

Overzicht jongeren woonkernen in 2013 (Bevolkingsprognose 2012-2033): Totaal overzicht jongeren 0-24 jaar per woonkern in 2013 Leeftijdscategorie





Stad Vianen

Everdingen

Hagestein

Zijderveld

4.850

362

449

277

0-24 jaar

 et aantal jongeren (0-24 jaar) is zowel in 2013 als in 2025 29% van de totale bevolking H (Bevolkingsprognose 2012-2033).



Jongeren zijn van groot belang voor een vitale en leefbare gemeente. Niet alleen zijn zij vaak geboren en getogen in de gemeente, maar zij spelen ook een voorname rol in het lokale verenigingsleven en bevorderen het contact tussen ouders. Zij zijn de toekomstige mantelzorgers en vrijwilligers, etc. (De toekomst van leefbaarheid in kleine kernen, 2012).



Er zijn drie voorwaarden die de leefbaarheid verbeteren (Thissen, 2010): 1. woonfunctie: ruimtelijke kwaliteit woningen en woonomgeving; 2. ontmoetingslocatie; 3. sociaal kapitaal: bewoners met grote netwerken.

Adequaat basisvoorzieningenniveau Doel Het doel is om de basisvoorzieningen van de dorpen en stad in stand te houden. En daarmee de leefbaarheid en vitaliteit van de woonkernen, wat het wegtrekken van de inwoners helpt voorkomen. Resultaten



E en minimumpakket (basisschool, voortgezet onderwijs, kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang, dagelijks winkelaanbod en 1e lijns gezondheidszorg) binnen de minimale vastgestelde afstand van een woonkern.





 et instandhouden van het huidige aantal leefeenheden (stand 1 januari 2013) voor de vier woonkernen. H De uitdaging ligt in het aanpassen van de huidige samenstelling van woningvoorraad naar een betere mix van verschillende type woningen die past bij de bevolkingsopbouw in 2020.

Verbinden

70





 et buurgemeenten afstemming over basisvoorzieningen organiseren. Zijderveld en Everdingen zijn van M oudsher vooral gericht op Leerdam en Culemborg, terwijl Hagestein voor de dagelijkse voorzieningen meer gericht is op de stad Vianen (en Nieuwegein en Utrecht).





Een adequaat basisvoorzieningenniveau moet verbonden worden met het verenigingsleven. Op dit terrein zijn in de woonkernen al ontwikkelingen gaande.

Interventie



In kaart brengen van de huidige basisvoorzieningen, inclusief kwaliteitsniveau, omvang en bereikbaarheid





E en inschatting maken wat de invloed is van demografische ontwikkelingen (bevolkingsopbouw), wet- en regelgeving (waaronder belastingwetgeving), subsidiebeleid en andere maatschappelijke trends (bijvoorbeeld invloed van internetwinkelen).





In kaart brengen waar en wanneer problemen ontstaan omdat voorzieningen door een ondergrens zakken (kwalitatief of kwantitatief).





Waar nodig -in afstemming met buurgemeenten- komen tot bovenlokale oplossingen voor instandhouding en optimalisering van een adequaat basisvoorzieningenniveau.





Stimuleren van initiatieven van de gemeenschappen binnen woonkernen om de basisvoorzieningen in stand te houden, te verbeteren of uit te breiden.

Opdracht







E en verkenning ‘adequaat basisvoorzieningenniveau Vianen’ uitvoeren. Hierin komen aan de orde: - In kaart brengen en benchmarken van alle basisvoorzieningen per woonkern afgezet tegen maatschappelijk aanvaarde normen. Het streven t.a.v. basisscholen is erop gericht dat binnen iedere woonkern van Vianen een school gevestigd is. - Een perspectiefschets waarin in kaart wordt gebracht hoe deze basisvoorzieningen zich kwalitatief en kwantitatief ontwikkelen -rekening houdend met landelijke en maatschappelijke veranderingen- bij handhaving van het bestaand lokaal beleid. Op basis van de verkenning in actie komen: - Aanpassing en aanscherping lokaal beleid - Met de dorpen in gesprek om te kijken hoe zij denken dat de basisvoorzieningen in stand gehouden kunnen worden en ook welke rol zij voor zichzelf en voor de gemeente weggelegd zien. - Met buurgemeenten komen tot bovenlokale afstemming op het gebied van basisvoorzieningen om gezamenlijk de instandhouding van het basisniveau veilig te stellen.

Feiten en trends







 ewoners bepalen hun leefbaarheid aan de hand van hun eigen referenB tiekader. De verschillende referentiekaders zijn als volgt (Thissen, 2010): 1. autonoom dorp (referentiekader voor veelal oudere bewoners); 2. woondorp (referentiekader voor jongere bewoners en nieuwkomers).

Er is sprake is van een verschuiving richting woondorp als referentiekader. De overgang van het referentiekader van het autonome dorp naar het referentiekader van het woondorp betekent vooral dat de sociale infrastructuur van dorpen van positie verandert. Was de ontwikkeling van de sociale infrastructuur, de voorzieningen, in het autonome dorp nog een voorwaarde voor de ontwikkeling van de leefbaarheid. In het woondorp is de ontwikkeling van de sociale infrastructuur door gemeenschapsinitiatieven een resultaat van de ontwikkeling van leefbaarheid. En die omkering is niet zonder betekenis. In elk geval hebben dorpen aldus een beter perspectief. Een aantrekkelijke woonsituatie in dorpen is namelijk een gunstige startpositie voor een spiraal omhoog (Thissen, 2010).

71





L andelijk geaccepteerde minimumeisen die aan voorzieningen gesteld kunnen worden: - basisschool (binnen 5 km); - voortgezet onderwijs (binnen 10 km); - kinderdagverblijf (binnen 5 km); - buitenschoolse opvang (binnen 5 km); - dagelijks winkelaanbod (binnen 5 km); - 1e lijns gezondheidszorg (binnen 5 km).

Vergroten dynamiek centrum Vianen Doel De gemeente Vianen heeft een prachtige historisch centrum dat tot op heden onvoldoende effect heeft gehad op toerisme en recreatie. Het nostalgische stadscentrum is bij uitstek geschikt om de dynamiek en vitaliteit van de gemeente Vianen te versterken. De gemeente Vianen richt zich op een meer bruisend, gezellig en knus stadscentrum dat past bij de mogelijkheden die het heeft. Op de woensdagen en in de weekenden is het gezellig druk met dagjesmensen en toeristen. De diverse horecavoorzieningen, recreatieve voorzieningen en bed & breakfasts/hotels floreren. Door de dynamiek van het centrum te vergroten wordt ook de aantrekkelijkheid voor bezoekers en inwoners en daarmee de toekomstkansen voor horeca en winkels vergroot. Resultaten

72





Het centrum van Vianen is niet alleen tijdens evenementen gezellig druk, maar ook op woensdag en in de weekenden. De bedrijvigheid in het stadscentrum neemt in de komende jaren sterk toe.





 e toegenomen bedrijvigheid uit zich ook in meer bezoek aan horeca. Er komen meer horecagelegenheD den en de omzet van de horeca in het centrum van Vianen stijgt in de periode 2013 tot 2025 met 30% (gecorrigeerd voor inflatie).





 et nostalgische stadscentrum is uitermate geschikt voor kunst en cultuur. In de komende jaren worden H leegstaande panden gebruikt voor bijvoorbeeld kunst en cultuur en pop up shops.

Verbinden



Het vergroten van de dynamiek van het centrum van Vianen wordt verbonden met het stimuleren van het toerisme (ondersteunend mechanisme).





 erder spelen meer starterswoningen in de binnenstand een belangrijke rol in het dynamiseren van het V centrum.





T ijdens evenementen is de dynamiek van het centrum natuurlijk het grootst. Dat betekent dat het in stand houden van succesvolle evenementen een belangrijk punt is.





 e huidige inrichting van de Voorstraat is een belangrijk knelpunt, dus de verbinding met de herinrichting D van de Voorstraat Plus is logisch.





De verbinding tussen middenstand en evenementen: hoe kunnen winkeliers actiever inspelen op evenementen, waarmee er een bredere en intensievere beleving ontstaat?

Interventie







De gemeente treedt in overleg met het ‘platform historie, landschap en toerisme’ om de dynamiek van het centrum van Vianen te verbeteren. Dit gebeurt in samenhang met de opdrachten rond herinrichting van de Voorstraat, wonen en het versterken van de landschappelijke en historische waarde. In de opdracht staat het volgende centraal: - continue stroom aan toeristen en recreanten creëren; - toestaan van vestiging van meer horeca in het centrum, alsmede het creëren van terrassen; - openingstijden en aanbod horeca onderling afstemmen op behoeften recreanten en toeristen; - overleg aangaan met eigenaren leegstaande panden. Pop up shops/ateliers en wonen boven winkels (door jongeren) om straatbeeld en levendigheid te verbeteren.

Opdracht



Creëer een ‘platform historie, landschap en toerisme’.





 aak in afstemming met het platform een overkoepelend en samenhangend plan waarin het stimuleren M van de dynamiek centraal staat. Onderdeel van dit plan is een investerings- en financieringsagenda, alsmede een exploitatieplan.





 ndersteun en faciliteer dit platform en zorg dat het doel, namelijk het realiseren van meer dynamiek, tot O stand wordt gebracht.

73





 as het bestemmingsplan doelgericht aan zodat er een groter en meer gevarieerd aanbod van horecageP legenheden ontstaat, die -waar nodig en passend bij de herinrichting van de Voorstraat en het historisch karakter- kunnen beschikken over terrasfuncties.





Versterk de aantrekkelijkheid en daarmee de dynamiek door het creëren van Parelpunten in het centrum.





Treed in overleg met eigenaren van panden waar leegstand is of dreigt om toekomstgerichte arrangementen te maken, die of een optisch en tijdelijk effect hebben (etalages die gebruikt worden, pop up shops) of een meer permanent karakter hebben (aantrekkelijker maken exploitatie).

Feiten en trends

Effecten internet winkelen (zie Voorstraat plus, pagina 57).



Leegstand in kantoren in Vianen:



Leegstand in centrum Vianen is momenteel 8%.

begin 2009: medio 2010: 2011: 2012:

25,4% 10,6% 17,9% 17,1%

Evenementen Doel Het in stand houden en verbreden van succesvolle evenementen. Evenementen dragen krachtig bij aan de vitaliteit en dynamiek van de woonkernen en daarmee aantrekkelijkheid en betrokkenheid voor bezoekers en inwoners. Evenementen bieden daarmee een stimulans voor toerisme en betere toekomstkansen voor horeca en winkels. Resultaten

74





Continuering van de succesvolle evenementen.





 erbreden -daar waar mogelijk- van evenementen V tot gemeentebreed initiatief.





Verbreden aanbod door herintroductie van een jaarlijks preuvenement.





Meer bezoek aan horeca.





Verhoging vitaliteit en dynamiek.

Verbinden



Stimuleren toerisme en doelgroepbenadering in communicatie (zie ondersteunend mechanisme).





S amenbrengen evenementen-organisaties, winkeliers, horeca en gemeente samenkomen. Hierin wordt kennis gedeeld, krachtiger verbonden tussen evenementenorganisaties, winkeliers/horeca en gemeente. Ook aandacht voor verbinden van evenementen over woonkernen heen. Nu teveel eilandjes. In dit samenbrengen speelt het ‘platform historie, landschap en toerisme’ een belangrijke rol.





Vanwege het grote belang voor jeugd en jongeren: betrek basis- en voortgezet onderwijs in de voorbereiding (actief of passief).

Interventie



De succesnummers (noemen, niet alleen in de stad Vianen) omarmen en koesteren. Dit wordt zichtbaar in een krachtig initiërende en faciliterende rol van de gemeente.





Met plaatselijke horeca bezien of het ‘preuvenement’ weer op de agenda gezet kan worden.





In het ‘platform historie, landschap en toerisme’ en in overleg met de organisatoren van evenementen beschouwen welke evenementen zich lenen voor een gemeente-brede (lees in alle woonkernen zichtbaar evenement) aanpak.

Opdracht















 reng in het ‘platform historie, landschap en toerisme’ (zie toerisme) de langlopende agenda evenemenB ten in. In gezamenlijkheid worden de volgende onderwerpen vastgesteld: - Welke evenementen maken deel uit van de langlopende evenementenkalender? - Voor welke evenementen of combinatie van evenementen kan een activiteitenpatroon worden ontwikkeld dat voor Vianen-stad, Everdingen, Zijderveld en Hagestein geldt? - Op welke wijze kan op een effectieve wijze kennis worden gedeeld omtrent organisatie van evene menten? - Op welke wijze kunnen partijen elkaar ondersteunen en versterken, zodanig dat de evenementen voor de burgers en bezoekers aan waarde winnen? - Op welke wijze kunnen scholen actiever bij de evenementen betrokken worden?

75

Feiten en trends

Vianen is jaarlijks het toneel voor spraakmakende evenementen met regionale en soms landelijke belangstelling (kadernota Kunst en Cultuur 2009-2012): • Paardenmarkt, sinds 1271; • Oldtimerdag; • Nationale Sleepbootdagen; • Slagwerkfestival Slag Inn; • Open Monumentendag; • Open Atelier Route; • Highland Games; • Kunstmarkt.



Rol gemeente in evenementen (beleidsnota recreatie en toerisme, 2010).

Verenigingsleven Doel De gemeente Vianen heeft een levendig verenigingsleven. Er zijn diverse verenigingen in de woonkernen op het gebied van sport, muziek, cultuur, oranje en natuur. De verenigingen hebben een krachtige bijdrage aan de sociale cohesie. Onderlinge samenwerking kan echter wel een stimulans gebruiken. Het behouden en versterken van het rijke verenigingsleven in de wijken en dorpen is een belangrijk doel voor met name de vitaliteit, maar kan ook -daar waar zinvol- gebruikt worden om de verbinding tussen de woonkernen te verbeteren.

76

Resultaten



Minimaal stabilisatie van het percentage burgers dat lid is van een vereniging.





Laagdrempelige toegang tot kennis, die relevant is voor een gezonde vereniging.





Samenwerking tussen verenigingen in de vier woonkernen, daar waar dit bijdraagt aan een gezonde vereniging.

Verbinden



Het krachtiger verbinden van verenigingen (elkaar versterken).





Verbinden van het actieplan jongeren met het verenigingsleven.





Bovenlokale afstemmingen met buurgemeenten met betrekking tot sportvoorzieningen.





Adviesraden op het gebied van sport en cultuur als verbindende schakels.

Interventie



 erbreden van Sportraad tot platform waarin alle aanbieders van ‘sport’ binnen de gemeente Vianen saV menkomen. Denk hierbij aan voetbal, fitness, dans, etc.





In Sportraad verkennen hoe het aanbod het beste aansluit bij veranderende wensen burgers. Hier ook aandacht voor ‘nieuwe’ sporten.





Platforms als Sportraad faciliteren in het ter beschikking stellen van specifieke voor verenigingen relevante kennis.





In afstemming met buurgemeenten en in samenwerking met de Sportraad komen tot een betaalbaar en levensvatbaar totaalaanbod sport.

Opdracht



 ogelijkheden onderzoeken om het verenigingsleven over de woonkernen heen breed met elkaar te verM binden.





Verdieping en verbreding van de Sportraad, zodanig dat een platform ontstaat rond kennisdeling, inspiratie en ondernemerschap (bijvoorbeeld Sportraad 3.0). Hierin wordt vastgesteld wat een betaalbaar, levensvatbaar totaalaanbod van sporten kan zijn. Dit moet plaatsvinden in afstemming met de directe omgeving (bovenlokale afstemming met buurgemeenten).

Feiten en trends



Opsomming sportvereningen en commerciële aanbieders.





Ledenaantallen





Beeld over financiële status, inclusief gemeentelijke bijdrages - In Vianen heeft circa 90% van de sportbegroting betrekking op sportaccommodaties, dus zwembaden, sportvelden, sporthallen, gymzalen, etc. (Sportbeleid gemeente Vianen 2009-2014)





Waardering door leeftijdsgroepen heen

77

Activerend sociaal beleid Doel De gemeente Vianen wil vooral in positieve en stimulerende zin oog hebben voor de gemeenschap. De basisgedachte is dat iedereen meedoet, waarbij de gemeente niet overal verantwoordelijk voor is. Mensen zijn in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor hun toekomst, voor de mensen om hen heen en voor de bijdrage die zij leveren aan de Viaanse samenleving. Mensen die tijdelijk niet (volledig) zelfstandig aan de maatschappij kunnen deelnemen worden -liefst tijdelijk- zo goed mogelijk ondersteund en -indien mogelijk- gestimuleerd om zo snel mogelijk weer zelfstandig deel uit te maken van de samenleving. De gemeente regisseert (samenwerking tussen partijen), faciliteert (voorwaardenscheppend) en voert uit (wettelijke taken). Resultaten

78





Een inhoudelijke en procesmatige verbinding tussen werken, welzijn, jeugdzorg en gezondheidszorg





 eer en betere samenwerking tussen diverse partijen. Voorbeeld: de gemeente onderzoekt samen met M particuliere organisaties en bedrijven die maatschappelijk verantwoord willen ondernemen hoe zij betrokken kunnen worden bij de uitvoering van de WMO-taken.





Een percentage ‘niet-actieven’ dat zich positief verhoudt tot vergelijkbare gemeenten in Nederland.

Verbinden



Het activerend sociale beleid is nauw verbonden met het actieplan jongeren.





Het verbinden van het sociale beleid met verenigingen en evenementen is logisch en verstandig.





Bedrijfsleven en jongeren zijn verbonden via het relatief grote aantal stageplaatsen en leerbanen.

Interventie De gemeente Vianen wil haar inwoners meer en meer betrekken bij het sociale beleid. Zij hebben een belangrijke rol bij de WMO. De gemeente Vianen wil een soort adviesraad instellen om zowel burgers als organisaties meer te betrekken bij het sociale beleid. Opdracht



 et zodanig herijken van het sociaal beleid van de gemeente dat dit leidt een activerende houding die H stimuleert dat cliënten -waar mogelijk- zo spoedig mogelijk zelfstandig participeren in de maatschappij. De gemeente Vianen wil zich met dit activerend beleid positief onderscheiden ten opzichte van andere vergelijkbare gemeenten in Nederland.





Verbreding van het WMO-beraad en de Cliëntenraad tot een Sociaal Beraad, die het gehele toekomstige sociale beleid van de gemeente bestrijkt.





 et Sociaal Beraad adviseert het college van burgemeester en wethouders over het sociale beleid. Het SoH ciaal Beraad betrekt cliënten en deskundigen van bijvoorbeeld maatschappelijke ondersteuning optimaal bij de advisering m.b.t. voorbereiding, vaststelling en evaluatie van dat beleid.

79

Feiten en trends



Bij het sociaal beleid van de gemeente Vianen hebben wij de volgende onderdelen bekeken: - werk en inkomen (sociale voorzieningen); - maatschappelijke zorg; - educatie; - kunst en ontspanning.

Werk en inkomen - Voor een flink deel zijn ze wettelijk van aard en de beïnvloeding moet gezocht worden in de mate van uitvoering. - Voor een deel betreft het autonome taken (vb. minimabeleid). - In de Sociaal economische Ambitie (2012) zijn de keuzes van de gemeente Vianen voor werk en inkomen bepaald. Doelen: - versterking van het huidige werkgelegenheidsniveau; - verbeteren van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt; - stimuleren van maatschappelijk betrokken ondernemen; - stimuleren van maatschappelijk werkgeverschap.

80

Maatschappelijke zorg - De taken rondom de maatschappelijke zorg zijn veelal wettelijk van aard maar de kwaliteit die wordt geboden door de gemeente is beïnvloedbaar. - Binnen deze wettelijke taken zitten beleidsvrijheden die kunnen worden besproken, zoals welzijnsvoorzieningen (sociaal cultureel werk, gemeenschapshuizen, jongerencentra, jeugd en jongerenwerk), uitvoering WMO, etc. - In de nota lokaal gezondheidsbeleid 2013 - 2016 zijn de keuzes 2013 - 2016 opgenomen. Drie doelstellingen staan centraal: - gezonde leefstijl kinderen; - tegengaan alcohol- en drugsgebruik; - ouderen laten bewegen. Educatie - De exploitatie van het openbaar onderwijs is gedeeltelijk gekoppeld aan specifieke uitkeringen vanuit het Rijk. - Beïnvloeding ligt op de gebieden van autonome ambities en de invulling van de wettelijke taken (vb. huisvestingstaken, onderwijsachterstandenbeleid, leerlingenvervoer, etc.). - In de ontvangen documenten zijn geen specifieke doelen geformuleerd door de gemeente Vianen rond educatie. Kunst - De taken rondom de kunst en ontspanning zijn deels wettelijk en deels autonoom van aard. - Binnen deze wettelijke taken zitten beleidsvrijheden die kunnen worden besproken (vb. emancipatie, kunst, bibliotheek, sport, etc. - De gemeente heeft in de Kadernota Kunst en Cultuur 2009-2012 de volgende beleidsdoelstellingen geformuleerd: - stimuleren van nieuwe ontwikkelingen en een bredere cultuurparticipatie mogelijk maken; - verbindende rol spelen (bijvoorbeeld het Cultureel Forum Vianen); - voorwaardenscheppend (bijvoorbeeld culturele initiatieven faciliteren); - de gemeente wil zich cultureel profileren (marketingvisie en gezamenlijk cultuurpromotieplan voor de gemeente Vianen).

81

In deze bijlage nemen we de ondersteunende mechanismen toerisme en economie nader onder de loep.

2.

Bijlage Ondersteunende mechanismen

82

Ondersteunend mechanisme 1: toerisme Inleiding Toerisme is voor de gemeente Vianen een ondersteunend mechanisme. Ondersteunend omdat het logisch aansluit bij de kernkwaliteiten van Vianen. Vianen is aantrekkelijk voor toeristen vanwege de historische en landschappelijke kwaliteit, het water en de ideale ligging dichtbij de Randstad. Daarnaast voegt toerisme waarde toe aan de vitaliteit en dynamiek van de gemeente. Meer reuring, betere kansen voor winkeliers, horeca en recreatie. De hoofddoelen zijn:

A. B. C.

Een impuls geven aan winkeliers, horeca en recreatie (meer omzet en toekomstkansen); Het zichtbaar en toegankelijk maken van kunst en historische en landschappelijke waarden; Een bijdrage leveren aan de dynamiek van de gemeente.

Resultaten Groei van het aantal gasten en bezoekers van buiten Vianen met 30% in de periode 2014 tot 2025. Verbinden

n H  et ondersteunend mechanisme is sterk verbonden met het profiel, het beleidsthema ‘historische en landschappelijke kwaliteit’ en ‘dynamiek en vitaliteit’.



n A  ctieve en visie-gestuurde afstemming en samenwerking met het ‘platform historie, landschap en toerisme’.



n V  erbinden van het grote aantal kunstenaars in Vianen met o.a. extra dynamiek door tijdelijke expositieruimtes, exposities in museum, kustroutes e.d..



n V  erbinden van interessante historische en landschappelijke kwaliteiten met horeca, winkels en recreatieve voorzieningen door wandel- en fietsroutes.



n Verbinden van Hotel Vianen met de stad via logische en aantrekkelijke wandelroutes.

83



n V  erbinden aanlegsteigers en het pontje met interessante historische en landschappelijke kwaliteiten en horeca, winkels en recreatieve voorzieningen.



n B  innen Vianen verbinden van lopende communicatieve uitingen gericht op toerisme tot één communicatieplatform.



n H  et maken van arrangementen en passe partouts om bezoek aan Vianen interssanter en veelkleuriger te maken en zo ook een stimulans te bieden voor de middenstand.



n D  aar waar relevant het verbinden van activiteiten, festiviteiten en evenementen in de vier kernen. Niet vanuit een behoefte tot eenheid, maar vanwege het creëren van een versterkend effect voor toeristen.



n Verbinden en aanleggen van nieuwe wandel- en fietsroutes en ruiterpaden.



n D  uidelijk markeren van historische en landschappelijke en natuurhistorische interessante plaatsen door middel van Parelpunten.



n Verbinden van Hagestein, Everdingen, Zijderveld en Vianen met een Parelroute.



n Verbinden van kernkwaliteiten, producenten van streekproducten en wandel- en fietroutes.

Interventies



84

n D  e gemeente werkt voor toerisme actief samen met het ‘platform historie, landschap en toerisme Vianen’. Het platform heeft vanwege de brede samenstelling en de gerichtheid op historische en landschappelijke waarde én toerisme een sterk integrerend en verbindend karakter. - Voor marketing en communicatie wordt in overleg met de verantwoordelijken voor lopende initiatieven toegewerkt naar één communicatieplatform voor toerisme. In het communicatieplatform wordt één beeldtaal gebruikt en scherp gefocust op de doelgroepen watersporters, wandelaars en fietsers en voor evenementen en festiviteiten op alle buurgemeenten binnen een straal van 30 tot 40 kilometer. De specifieke site, die onderdeel uitmaakt van dit communicatieplatform, wordt gelinkt aan de gemeentesite, aan wandel-, fiets- en watersportsites.







n Creëren van meerwaarde voor toerisme door: - Het totstandbrengen van een ketting van Parels. Iedere Parel vormt een Parelpunt, dat gezicht en plaats geeft aan de verhalen die de gemeente Vianen zo bijzonder maken. Parelpunten gaan over historische, cultuur-historische en ook over landschappelijke kwaliteiten waar een relevant en interessant verhaal over te vertellen valt (zie verder bij historische waarde). - Arrangementen tussen middenstand/ondernemers en horeca om aankopen/consumpties binnen de gemeente te stimuleren. - Het koppelen aan evenementen. Inhaken op bestaande en nieuwe evenementen (Nationale sleepbootdagen, Paardenmarkt en Oldtimerdag) om recreatieve mogelijkheden onder de aandacht te brengen. - Stimuleren van activiteiten die passen bij de beleving en het historische karakter van de gemeente: streekmuseum in boerderij, theeschenkerij met biologische eigengemaakte producten, binnenkijken bij lokale producenten, etc. - Voldoende voorzieningen (o.a. bankjes, sanitair en afvalbakken) langs routes en op locaties waar recreatie mogelijk is (de put bij Vianen, strandjes langs de Lek, etc.). - Voldoende aanlegmogelijkheden en faciliteiten in passantenhaven(s).





- C  reëren van een variëteit aan fietsroutes, het verfijnen van het fietsknooppuntennetwerk, het creëren van een variëteit (in lengte) van gemarkeerde rondwandelingen, waarbij een knooppunt van rondwandelingen wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een informatiebord, parkeervoorzieningen en de nabijheid van een restaurant/café. De wandelroutes kennen pleisterplaatsen langs de route (horeca), hebben bankjes en lopen aan het einde bij voorkeur door het centrum van de woonkernen. Pleisterplaatsen (horeca) op routes.

n F aciliteren van initiatieven van burgers en ondernemers die erop gericht zijn kracht en waarde van het landschap maximaal te benutten.

85

Opdracht

n Creëer een ‘platform historie, landschap en toerisme’.



n M  aak in afstemming met het platform en in samenspraak met de provincie een overkoepelend en samenhangend toeristisch plan gericht op groei van het bezoek aan Vianen. Hierbij zijn de vier belangrijkste elementen: - integraal en doelgroepgericht communicatieplan opstellen voor uitdragen van historische, landschappelijke en recreatieve kwaliteiten en activiteiten; - creëren van fietsroutes en rondwandelingen; - voor toeristen waardetoevoegende elementen; - faciliteren van initiatieven van burgers en ondernemers.



Feiten en trends

86

n

In de beleidsnotitie recreatie en toerisme (2010) zijn de volgende mogelijkheden opgesomd: - historische stadskern; - dagrecreatie; - verblijfsrecreatie; - evenementen; - natuur & landschap.



n

Sterke punten (beleidsnotitie recreatie en toerisme, 2010): - de historische stadskern met de vele monumenten; - de historische relatie met de andere stadjes in en rond de Vijfheerenlanden; - de ligging aan het water; - kruispunt van water en wegen; - de aanwezigheid van een voetfietsveer en passantensteigers; - de centrale ligging in Nederland; - de goede bereikbaarheid; - de aanwezigheid van camperplaatsen en andere overnachtingsmogelijkheden; - de ruimte en de rust die de groene omgeving biedt en ook uitstraalt; - de sterke landschappelijke variatie; - de natuurgebieden in en rond Vianen; - de benutte mogelijkheden voor routegebonden recreatie als wandelen en fietsen; - bezoekobjecten als de Stuw bij Hagestein, de Grote Kerk en het Stedelijk Museum Vianen; - de vele evenementen waarvan een aantal grote met regionale en zelfs landelijke belangstelling; - veel inzet van de gemeente in de vorm van personeel, geld en belangstelling; - een goed geoutilleerd VVV agentschap.



n

Zwakke punten (beleidsnotitie recreatie en toerisme, 2010): - de inzet van de ondernemers is achtergebleven bij die van de gemeente; - sfeer in de binnenstad/auto’s/te breed; - nog te weinig mogelijkheden om bij de rivier te komen/uitloopgebied; - nog te weinig recreatieve ontwikkelingen in het buitengebied; - te weinig ambassadeurs van de eigen gemeente Vianen; - ligging/rand Groene Hart/rand provincie Utrecht/rand provincie Zuid-Holland.



n

Uit onderzoek blijkt dat: - in de afgelopen 20 jaar de uitgaven aan recreatie jaarlijks met 7% zijn gestegen. Dat is eens zo hoog als de stijging van de totale consumptieve bestedingen. Een trend die zich naar verwachting zal doorzet ten, zoals ook de recessiebestendigheid van deze sector (Monitor Recreatie en Toerisme); - de sector een belangrijke betekenis heeft voor de regionale economie (Monitor Recreatie en Toerisme).

87

Ondersteunend mechanisme 2: economie Inleiding De aantrekkelijkheid als woonplaats en de vitaliteit en leefbaarheid worden ondersteund door de economie. Een gezonde middenstand en een bedrijfsleven dat graag zijn activiteiten in Vianen huisvest zorgen hiervoor. Middenstand die past bij Vianen en een goed toekomstperspectief heeft en een bedrijfsleven dat kan profiteren van de unieke meerwaarde die Vianen te bieden heeft met haar centrale ligging en uitstekende bereikbaarheid. Voor de gemeenschap is de resultante hiervan, namelijk de werkgelegenheid het meest relevant. Doel Het doel van het ondersteunende mechanisme is het creëren van meer werkgelegenheid. Resultaten Groei van de werkgelegenheid in Vianen met 500 arbeidsplaatsen (bedrijven, middenstand en horeca) in de periode 2014 tot en met 2025. Verbinden

88



n T oerisme levert een bijdrage in de werkgelegenheid met name voor de middenstand.



n V  erbinden van overheid, onderzoek en onderwijs en bedrijfsleven/middenstand.

Interventie

n H  et initiëren van vernieuwing en innovatie door het vormgeven van een tafel waaraan overheid (gemeente en provincie), onderzoek en onderwijs plus bedrijfsleven samenkomen gericht op initiatieven en innovaties ten behoeve van banengroei met als basis de kernkwaliteiten van Vianen (middenstand) en de unieke positie en ligging van Vianen (bedrijfsleven).



n Het initiëren komt door partijen bij elkaar te brengen die vernieuwing en innovatie voorstaan.



n N  oodzakelijk is dat de infrastructuur en kwaliteit van openbare ruimte, zoals de bedrijventerreinen, voor zowel toerisme als economie op niveau blijven. Dat vereist afstemming en samenwerking met het bedrijfsleven.

Opdracht Het vormgeven van een triple helix, waarin overheid (gemeente Vianen + provincie Utrecht), onderzoek en onderwijs (HU, TNO, UU) en bedrijfsleven (MKB + groot bedrijfsleven) aan tafel zitten. Feiten en trends:

n Typologieën van het bedrijfsleven in Vianen.



n ‘s Ochtends vertrekken 6.000 mensen uit Vianen en komen er 9.000 de stad in, ‘s avonds andersom. Van de bijna 9.000 werkzame personen werken bijna 6.000 buiten de gemeente zelf. In Vianen werken ruim 12.000 mensen waarvan er 9.000 Ik woon in Den Bosch, maar ik werk hier ergens anders wonen. nou twee jaar op het industrieterrein. We gaan heel regelmatig na het werk nog even wat drinken n Koopkrachtafvloeiing en -toevloeiing in Vianen. op de Voorstraat. Een klein hapje erbij. Gezellig. Of lunchen met klanten, doen we ook vaak. Veel collega’s n Werkgelegenheid: die hier al langer werken deden dat vroeger nooit, maar 2011: 10.616 dat is veranderd. Wij krijgen speciale ‘At Work’ aan 2012: 10.286 biedingen om te besteden bij de winkels en horeca in het centrum; wat er trouwens een stuk gezelliger op is geworden de laatste jaren. En als je je boodschappen digitaal bestelt bij de lokale supermarkt, komen ze het bij je werk afleveren. Super handig.



Visioen

89

Om te komen tot de visie van Vianen is de gemeenschap uitgebreid betrokken door onder meer een enquête en e-debatten. In deze bijlage worden de belangrijkste resultaten weergegeven.

3.

Bijlage In gesprek met Vianen

90

Profiel



In alle e-debatten en in de enquête is de vraag gesteld: Wat moet centraal staan in de visie van de gemeente Vianen? A. W  onen staat bij de gemeente Vianen centraal. Prettig wonen met een goed voorzieningenniveau. Nu en in de toekomst. B. D  e gemeente Vianen heeft 181 monumenten en is daarmee tweede monumentenstad binnen de regio Utrecht. Uiteindelijk is de historische kern het onderscheidende kenmerk van de gemeente Vianen. C. D  e gemeente Vianen is met haar historisch centrum, het omliggend groen en haar ligging aan de Lek bij uitstek geschikt voor recreatie.



D. D  e centrale ligging van de gemeente Vianen en daarmee het gunstige vestigingsklimaat voor bedrijven. Dat is de enige onderscheidende kwaliteit van de gemeente Vianen.



E. W  ij zijn in de gemeente Vianen gek op evenementen: Paardenmarkt, Nationale Sleepbootdagen, Oldtimerdagen. Vianen als activiteitenstad zou het thema voor de gemeentelijke visie moeten zijn.



F. D  e gemeente Vianen is met name een prachtige combinatie van historie, rust en groen aan de grens van de Randstad.

Hieronder de resultaten:

25,0%

23,7% 21,4% 20,2%

20,0%

15,0% 11,4%

10,7%

12,5%

10,0%

5,0%

0,0% Wonen

Historie

Recreatie

Centrale ligging

Evenementen

Historie, rust & groen

91

Kernkwaliteiten en kernwaarden Daarnaast is tijdens de e-debatten uitgebreid stilgestaan bij de kernkwaliteiten en kernwaarden van de gemeente Vianen. De resultaten zijn hieronder weergegeven.

Kernkwaliteiten

Kernwaarden

Aantrekkelijk landelijk buitengebied

Betrokken

Historische binnenstad

Kritisch

Centrale ligging

Ondernemend

Rivier en waterwegen

Saamhorig

Inhoudelijke hoofdkeuze Tijdens de e-debatten en in de enquête zijn de volgende thema’s behandeld. De vraag was of de gemeente Vianen in de toekomst méér of minder dan gemiddeld aandacht & geld moet besteden aan de volgende thema’s.

Thema 1 - Fysieke omgeving, wegen & wonen

Thema 2 - Cultuur, sport, voorzieningen

Thema 3 - Welzijn, arbeid, dienstverlening

92

Thema 1 - Fysieke omgeving, wegen & wonen Vindt u dat de gemeente Vianen in de toekomst méér of minder dan gemiddeld aandacht en geld moet besteden aan de volgende onderwerpen? Antwoordcategorieën per vraag: (1) veel minder dan gemiddeld, (2) minder dan gemiddeld, (3) neutraal, (4) meer dan gemiddeld, (5) veel meer dan gemiddeld.

A. Onderhoud van openbaar groen (plantsoenen, parken, etc.)



B. Aanleggen en onderhouden van wegen



C. Openbaar vervoer



D. Aanleg en onderhoud speelplaatsen



E. W  oningbouw (bouwvergunningen, bestemmingsplan, ruimte bieden voor nieuwe woningbouwprojecten, etc.)



F. Beschermen historische waarde (gebouwen en monumenten)

Hieronder de resultaten:

20,0%

19,5% 16,8%

15,0%

10,6% 9,5%

10,0%

7,9%

5,0% 1,8% 0,0% Onderhoud Aanleg en openbaar groen onderhoud wegen

Openbaar vervoer

Aanleg en onderhoud speelplaatsen

Woningbouw

Bescherming historische waarden

93

Thema 2 - Cultuur, sport en voorzieningen Vindt u dat de gemeente Vianen in de toekomst méér of minder dan gemiddeld aandacht en geld moet besteden aan de volgende onderwerpen? Antwoordcategorieën per vraag: (1) veel minder dan gemiddeld, (2) minder dan gemiddeld, (3) neutraal, (4) meer dan gemiddeld, (5) veel meer dan gemiddeld.

A. Toeristische voorzieningen en evenementen



B. Sportvoorzieningen



C. Onderwijsvoorzieningen



D. Ouderenvoorzieningen



E. Winkelaanbod

Hieronder de resultaten:

25,0% 20,8%

19,7%

20,0% 16,2% 15,0%

13,0%

9,0%

10,0%

5,0%

0,0% Toeristische voorzieningen en evenementen

94

Sport voorzieningen

Onderwijs voorzieningen

Ouderen voorzieningen

Winkelaanbod

Thema 3 - Welzijn, arbeid en dienstverlening Vindt u dat de gemeente Vianen in de toekomst méér of minder dan gemiddeld aandacht en geld moet besteden aan de volgende onderwerpen? Antwoordcategorieën per vraag: (1) veel minder dan gemiddeld, (2) minder dan gemiddeld, (3) neutraal, (4) meer dan gemiddeld, (5) veel meer dan gemiddeld,

A. Dienstverlening aan burgers (aanvragen van paspoorten, vergunningen)



B. M  aatschappelijke ondersteuning WMO (hulp bij het huishouden, woningaanpassing, speciaal vervoer, etc.)



C. S timuleren plaatselijke economie (bedrijfsinvesteringszones, ondersteunen middenstand / winkeliers met informatie en netwerk, etc.)



D. Z orgen dat het arbeidsaanbod goed aansluit op wat bedrijven in Vianen nodig hebben (om- en herscholing, vrijwilligerswerk, etc.)



E. Een sterkere lokale binding tussen bedrijfsleven en de Viaanse samenleving

Hieronder de resultaten:

25,0%

19,7% 20,0% 15,8% 15,0% 11,5%

11,3%

Arbeidsmarkt

Lokale binding bedrijfsleven

10,0%

4,9% 5,0%

0,0% Dienstverlening burgers

Maatschappelijke ondersteuning

Stimuleren plaatselijke economie

95

Samenwerking en herindeling Daarnaast is de Viaanse gemeenschap gevraagd hoe zij aankijkt tegen samenwerking en herindeling. De enquête en e-debatten lieten een duidelijk beeld zien: maar liefst 76,8% is voor samenwerking en 78,9% is tegen herindeling.

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Samenwerking

96

Herindeling

97

Gemeente Vianen Parel aan de Lek

98