Aanvullende notities bij presentatie: Het Puberbrein, Gerda de Boer Sheet 2 Filmpje Emma (‘Emma aan het woord’): https://www.youtube.com/watch?v=IBdwLpSPjrU
Sheet 4 Illustratie: Brein (Hersenstichting) -‐ Zenuwcellen geven elkaar signalen door met een snelheid van 400 km per uur -‐ In de adolescentie ontwikkelen de hersenen zich, onder invloed van hormonen, enorm. -‐ Op jonge leeftijd zijn de verschillende structuren nog heel flexibel en kunnen bepaalde hersendelen taken van elkaar overnemen. -‐ Tijdens de adolescentie wordt dit beperkter: bepaalde functies kunnen dus beter uitgevoerd worden maar kunnen die gebieden niet meer zo gemakkelijk voor een andere functie gebruikt worden. Sheet 5 Notities: -‐ Belangrijk om te weten dat deze verschillende ontwikkelingen zich niet tegelijkertijd ontwikkelen. Hierdoor kan je als ouder op het verkeerde been worden gezet.: je denkt omdat ze verbaal zo sterk zijn dat zij qua omgang net zo vaardig zijn. Wat hierbij ook aan de hand is dat veel adolescenten veel vaardiger bv met computers en ICT zijn dan wij, als ouders, dat zijn. Zij zijn er meer mee opgegroeid dan wij. We hebben dan de neiging om ons afhankelijk op te stellen en dus ook op andere gebieden terwijl wij daar juist meer de leiding moeten nemen. -‐ De adolescent heeft nog geen ‘ helikopter view’ -‐ Ze ervaren heftige emoties en hebben stemmingswisselingen -‐ Genieten van kicks en spannende dingen Wat ook plaatsvindt is wat genoemd wordt “ pruning”. Met de term pruning of synaptische pruning wordt in de neurofysiologie het proces aangeduid waarbij eerder gevormde synaptische verbindingen weer worden ongedaan gemaakt. Het 'wegsnoeien' van eerder aangelegde synaptische verbindingen gebeurt spontaan en is grotendeels het gevolg van het niet-‐activeren ervan. Pruning is echter een natuurlijk en noodzakelijk proces, omdat het de vorming van zinvolle netwerken in het zenuwstelsel mogelijk maakt, die beantwoorden aan de ontwikkeling van kennis en vaardigheid.
Sheet 6 Op deze afbeelding is te zien hoe, naarmate men ouder wordt de hoeveelheid ‘ grijze’ stof 9in werkelijkheid een beetje roze) afneemt. Sheet 7 Belangrijk om te beseffen dat de verschillende ontwikkelingslijnen niet synchroon of tegelijkertijd ontwikkelen. “ If adolescents are as smart as adults why do they do such stupid things?” Antwoord: omdat de psychosociale rijpheid veel later ‘ piekt’ dan de intellectuele rijpheid. Sheet 8
De puber verkeert in een continue jetlag. Het lichaam geeft op een steeds later moment melatonine af waardoor het slaap-‐waakritme enorm verandert, terwijl de veranderingen in hun lichaam juist meer slaap vereisen. Het is dus niet altijd protest als ze niet opstaan. Ze hebben eenvoudigweg een chronisch slaaptekort. Een adolescent heeft gemiddeld 9 tot 9 ½ uur per nacht nodig, en dat krijgen ze lang niet altijd. Sheet 9 Plannen vraagt een goede samenwerking tussen verschillende controlefuncties die aangestuurd worden door de frontale cortex. We denken vaak dat de verschillende gedeelten van de hersenen verantwoordelijk zijn voor bepaalde taken en functies. In grote lijnen is dit ook zo maar in werkelijkheid is er sprake van een enorme samenwerking . Uit onderzoek blijkt dat bv als je naar kijkt die iets aan het doen is onze motorische cortex ook geactiveerd wordt terwijl wij zelf niet iets aan het doen zijn. Sheet 10 De verschillende ‘ taken’ van de prefrontale cortex vallen als het ware onder een soort paraplu. Juist die prefrontale cortex is gedurende de adolescentie enorm in ontwikkeling en dus ook instabiel. Er is daardoor een limiet aan hoeveel zelfstandigheid je van een adolescent kunt verwachten Een puber kan bv wel rekenen maar dat is iets anders dan er van uitgaan dat hij met zijn zakgeld uit zal komen.
Sheet 11 Met betrekking tot het werkgeheugen is uit onderzoek (Leidse universiteit) gebleken dat bij het werkgeheugen vooral het om twee taken gaat: enerzijds informatie vasthouden en anderzijds iets met die informatie doen. Nu gaat dat eerste wel maar dat tweede is lastiger. Di functie is pas uitgerijpt tegen je 25e.!! Een adolescent kan best een aantal zaken tegelijkertijd onthouden maar werken met die informatie is heel iets anders. De tweede vorm speelt een belangrijke rol bij het uitstippelen van een werkschema waarbij je rekening houdt met de toetsen die komen gaan, begin en eindtijden van je lesuren, op tijd op sporttraining zijn en dan ook niet vergeten om de vaatwasser uit te ruimen. Sheet 12 Adolescenten kunnen niet zo gemakkelijk hun gedrag remmen omdat de hersenen er nog niet klaar voor zijn. Het is dus moeilijk om niet op iets te reageren of op dingen die om hen heen gezegd worden omdat hun brein er nog niet klaar voor is. Ze kunnen die neiging niet onderdrukken. Wat hier een rol bij speelt is INTERFERENTIE. Het gaat dus om het onderdrukken van relevante informatie. Hoewel dus de adolescent lijkt uit te blinken in ‘ multitasken’ blijkt uit onderzoek dat ze dat nog helemaal niet goed kunnen omdat ze geen goed onderscheid kunnen maken van wat belangrijk is of niet. Sheet 13
Misschien de belangrijkste controle functie is plannen. Vooral omdat we onze plannen aan moeten passen als er iets onverwachts gebeurt. Het leren van feedback is enorm belangrijk in dit soort processen. Belangrijk om te onthouden is dat adolescenten meer hersenactiviteit laten zien bij positieve feedback dan negatieve. Ze lijken dus meer gericht te zijn op stimulans en kunnen zij minder met straffen en afkeuring.
Sheet 14 Wij kunnen spreken van primaire en secundaire emoties. -‐ Primaire emoties zijn al heel vroeg in de ontwikkeling herkenbaar -‐ Adolescenten KENNEN dus deze emoties maar HER kennen ze niet altijd wat tot veel verwarring kan leiden. Ze categoriseren bv een emotie als ‘ verbaasd’ terwijl het eigenlijk angstig is. In vergelijking met volwassenen ‘ verwarren’ ze dus emoties. -‐ Gevoelens en emoties spelen een belangrijke rol in de adolescentie maar het is de vraag of ze gebruikt worden om goede keuzes te maken.
Sheet 15 Gevoelens en emoties spelen een belangrijke rol maar het is de vraag os zij die altijd even goed gebruiken om goede beslissingen te nemen. Het is moeilijk om de lange termijn consequenties te overzien en zullen dus vaak kiezen voor korte termijn doelen. Waarschuwingssignalen zoals zweten en verhoogde hartslag zijn nog in de maak. Het controle systeem is nog niet in volle werking. Dat leidt ertoe dat het rationele niet altijd wint van het emotionele. Ze zijn extra gevoelig voor de mogelijkheid dat er een beloning aan komt. Sheet 16 Onze zoon die aan het surfen is. Toen hij 18 was ging hij backpacken en surfen o.a. in West Australië waar…. Veel haaien zijn en die ook mensen aan kunnen vallen. Toen wij hem voor van alles wilden waarschuwen en afspraken probeerden te maken dat hij voorzichtig moest zijn, niet alleen het water in zou moeten gaan etc etc. Antwoordde hij laconiek: “ Ach, mam … het is wel een spectaculaire dood!” Ze denken dus echt anders. Voor ouders en leerkrachten leidt dit tot moeilijke en onvoorspelbare situaties…. Alcoholpoli: wat ouders afgesproken e=hebben en wat er gebeurt….. Zij kunnen hun impulsen niet onderdrukken en het controlesysteem werkt nog niet optimaal. Sheet 17 Met betrekking tot communicatie spelen de cortex (kort gezegd: verstand) en amygdala (kort gezegd: gevoel) een belangrijke rol. Sheet 18 Met betrekking tot communicatie kunnen wij spreken van een korte en lange route. De korte route is van cortex naar cortex. Dus ik zeg iets, je begrijpt wat ik zeg, ziet daar de reden van in etc. De lange rout loopt via de amygdala. Op die amygdala blijven als het waren (positieve en negatieve) ervaringen als het ware als kauwgom op plakken. Als ik dus iets tegen iemand zeg en dat triggert bv een negatieve herinnering dan wordt als het ware de cortex uitgeschakeld en antwoordt de andere vanuit zijn emotie. Dit is wat iets altijd spelt maar juist in de adolescentie voor veel problemen en miscommunicatie kan zorgen. Sheet 20 Als ouders zijn wij angstig voor veel zkaen die onze kinderen in de adolescentie kunnen overkomen: binge drinking, breezerseks, game verslaving etc. Goed om te realiseren dat dit maar over 5 – 10% van de jongeren gaat.
Sheet 21 Wat is dus nodig? - Loslaten - -‐ grenzen stellen en structuur bieden - -‐ denk aan hun vooruitgang wat betreft media etc. - Zij willen meer sturing en kaders dan wij denken terwijl de maatschappij hen steeds meer vrijheid, keuzemogelijkheden en complexiteit biedt.. - Wij moeten dus als het ware hun ‘frontaalkwab’ zijn. Sheet 24 Al vraagt deze periode veel van ons als ouder met onze drama kings en queens ook belangrijk om te beseffen dat het ook een periode van enorme rijkdom en groei kan zijn Sheet 25
We kunnen deze periode ook negatief bekijken maar ook positief, als een periode met kansen en mogelijkheden: neurobioloog Dick Swaab zegt hierover: ‘de puber moet het veilige nest uit om in een nieuwe omgeving zijn eigen onafhankelijke leven te beginnen. Als zij zorgvuldig alle risico’s zouden overwegen dan zou dat nooit gebeuren.’
