KENNIS- EN EDUCATIEDEAL VOEDSEL Verspilling 21 oktober 2014
SUPERMARKTEN, VOEDSELVERSPILLING EN CONSUMENTENGEDRAG Wat lokale partijen samen kunnen doen tegen voedselverspilling door consumenten Dinsdag 21 oktober 2014 van 10 tot 16 uur, Agri Meets Design | Dutch Design Week, Eindhoven “Leuk!” “Zinnig” “Nieuwe contacten, nieuwe ideeën” “Zoveel invalshoeken, de neuzen dezelfde kant op krijgen!”
de Markt De plek: een kas waarin het No Waste Restaurant van Damn Food Waste voor een week is gehuisvest. De tijd: een stormachtige dinsdag midden in de Dutch Design Week. Nieuwsgierige DDW-bezoekers lopen af en aan en komen regelmatig polsen wat hier gebeurt. Op de Markt delen de deelnemers hun initiatieven tegen verspilling met elkaar, bijvoorbeeld de doggy bag van Natuur & Milieu en de stickeractie van Stichting Super Supermarkt Keurmerk. We openen de Markt “officieel” met een welkom door Margrethe Bongers en René Bruijns van DuurzaamDoor. De aftrap is aan Samuel Levie van Food Cabinet over Damn Food Waste en het no waste pop-up restaurant waar we zijn. Alain Tasman van Packable laat het innovatief design zien waarin dagvers voedsel aanzienlijk langer goed blijft dan bij nu gangbare verpakkingen, gemaakt van 10% kunststof en 90% karton, gemakkelijk van elkaar te scheiden voor recycling. Daarna gaan we op het terrein van de Dutch Design Week langs "DDW Circulaire Economie HOTSPOT" waar Erick Wuestman vertelt over de creativiteit die losbarst als je over duurzaamheid gaat denken in kansen. Terug in de kas vertelt Anne Bruinsma razend enthousiast over Food Waste Hack. Met “big data” hebben hackers op 17 & 18 oktober in 32 uur verschillende slimme oplossingen bedacht om voedselverspilling tegen te gaan, zo legt ze dit initiatief van Agri Meets Design uit. Tot slot het verhaal van Instock: Freke van Nimwegen en Bart Roetert vertellen hoe ze samen met twee andere jonge Albert Heijnmedewerkers een No Waste Restaurant begonnen om voedselverspilling letterlijk en figuurlijk op de kaart te zetten. De “restjes” die ze afhalen bij Albert Heijnvestigingen in Amsterdam bepalen wat ’s avonds op het menu van Instock staat.
de Lunch - no waste! De ingrediënten voor de heerlijke No Waste Lunch, zijn door Damn Food Waste verzameld. Het pop-up restaurant is afgeladen vol en we eten overvloedig van wat anders zou zijn weggegooid. Op de andere dagen van de Dutch Design Week is het restaurant druk bezocht door publiek dat gefascineerd blijkt door het no-wasteconcept en dat er echt alleen maar “afval” wordt geserveerd.
het Gesprek We maken kennis met elkaar, deelnemers aan eerdere KED-bijeenkomsten en nieuwe gezichten, organisaties uit het Onderwijs, Ondernemers, maatschappelijke Organisaties, Onderzoekers en Overheid. Ondernemers, vooral uit de retail, zijn goed vertegenwoordigd. In het gesprek met vier lokale retailers die zich inzetten om voedselverspilling tegen te gaan, horen we vier geheel verschillende aanpakken. René Bruijns en de “side kicks”, leden van het voorbereidingsteam, bevragen de retailers over hun aanpak.
1/6
Kennis- en EducatieDeal Voedsel Verspilling 21 oktober 2014
Bart Groesz van PLUS Rozenburg. Bart Groesz ging het experiment aan om producten ruim voor de uiterste verkoopdatum uit de schappen te nemen en op te laten werken tot maaltijd(component)en voor de consumentenmarkt. Paul Bredewout van C1000 Apeldoorn. Paul Bredewout was betrokken bij de eerste versie van de “Food Battle” waarin huishoudens met zichzelf de competitie aangaan om verspilling thuis terug te dringen. Drie weken lang houden consumenten bij hoeveel en wat voor soort voedsel ze weggooien. Rik Engel van Albert Heijn Eindhoven. Rik Engel introduceerde bij zijn klanten de app Afgeprijsd. De app-gebruikers krijgen bericht welke artikelen vanwege het naderen van de houdbaarheidsdatum zijn afgeprijsd. Drie weken na de lancering met flyers hadden 800 klanten de app gedownload en gebruikte 40% van hen de app. Producten die de hele zomer al lagen, zijn nu verkocht. Joop Verbeeten van PLUS Verbeeten Overloon – Vierlingsbeek – Tegelen– Malden. PLUS Verbeeten prijst producten die over datum dreigen te gaan tijdig en duidelijk af en brengt ze zo mogelijk extra onder de aandacht, bijvoorbeeld door ze een relatief prominente plek in de winkel te geven. Bewustwording op de winkelvloer is belangrijk in zijn aanpak. Daarnaast deed hij mee met de stickeractie van Stichting Super Supermarkt Keurmerk. Ideeën voor in de supermarkt: Betrek en motiveer de medewerkers, zij hebben een cruciale rol. Blijf het aanjagen bij de consument. Bijvoorbeeld door tips te geven in de winkel. De Food Battle daagt de consument uit om thuis minder te verspillen. Begin 2014 hadden “Vrouwen van Nu” de succesvolle primeur, in de daarop volgende editie deed onder meer publiek van de Damn Food Waste on Tour mee. Ideeënboom in de supermarkt waarop de klanten hun tips en trucs tegen verspilling kunnen uitwisselen. Met de app Afgeprijsd klanten attenderen op producten met korte THT, met lage prijs en anti-verspilling als trekkers. De producten staan op de gewone plekken in de winkel, wel met vermelding van “korte THT”. Als extra trekker kunnen ook reguliere handel en soms apart ingekochte, grote partijen worden aangeboden. Met het risico dat de verspilling hiermee wordt verplaatst van de winkel naar de consument, daarom is van belang dat de retailer de bestelling van andere producten er op af stemt.
Caroline Nugteren van het Vakcentrum vertelt over Stichting Super Supermarkt Keurmerk (SSK). Van de supermarkten in Nederland is circa 40% eigendom van zelfstandige ondernemers, 172 van hen zijn gecertificeerd met het best strenge SSK-keurmerk voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. In oktober heeft Stichting SSK een stickeractie tegen voedselverspilling gelanceerd, 43 retailers deden mee. Producten die de houdbaarheidsdatum naderen, worden voorzien van stickers met de tekst ‘samen tegen voedselverspilling, kwestie van doen!’. Met deze actie speelt Stichting SSK in op de in hun ogen grootste uitdaging bij voedselverspilling: de consument betrekken en bewust maken. Opvallend in het gesprek … De ondernemers zijn vanuit verschillende motivaties met hun acties begonnen. Voor de een was het keerpunt een boek van Tristram Stuart, een Brit die het “schandaal” van voedselverspilling onder de aandacht brengt. Voor een ander begon het de vraag van een medewerker “Kan Van Gansewinkel niet vaker komen? “De bakken zijn telkens zo vol”. Toen hij de cijfers in kaart ging brengen, werd hem pas duidelijk hoeveel niet via de kassa maar via de achterdeur de winkel uitging. Een andere retailer handelt primair vanuit bedrijfseconomisch perspectief: voedsel weggooien is geld weggooien. Soms worden de maatschappelijke verantwoordelijkheid en het commercieel belang ervaren als tegengestelden. Voor duurzame initiatieven is echt een verdienmodel nodig, derven is soms goedkoper dan verspilling tegengaan. Het is lastig om met één concept alle consumenten te bereiken: de “gemaksconsument” heeft het niet over verspilling, anderen gooien echt níets weg. De consument is decennialang “opgevoed” om te gaan voor de laagste prijs, er is nu opnieuw “opvoeding” nodig meer gericht op duurzaamheid. Want veel consumenten gaan toch voor goedkoop en “geen gedoe”, ook al laat je als supermarkt zien dat duurzaamheid werkt. Gedrag is moeilijk te beïnvloeden, een hefboom is een combinatie met een bekende gedragsbeïnvloeder zoals prijs.
2/6
Kennis- en EducatieDeal Voedsel Verspilling 21 oktober 2014
Gebruik diepvries promoten; voor bijvoorbeeld brood is dit een prima antiverspillings-maatregel. “Kliekjesdag” pimpen tot “Holland Tapas” dag. Praktische maatregelen, zoals: Halve broden. Na 18.00 uur alleen nog halve broden aanbieden. Kleinere vleesverpakkingen. Met fruitsalades vers fruit herwaarderen. Zuivelproducten die “tegen de datum aan zitten”, aanbieden in een afgebakend deel van de koeling. Als die zuivel verkocht is, gaan daar actieproducten in.
De medewerkers blijken een cruciale schakel. Hen bewust maken en “opvoeden” is essentieel. Feiten als “jaarlijks verdwijnt 3 à 400.000 kg voedsel in de kliko” maken indruk. Twee jaar na de Food Battle, vindt Paul Bredewout dat bewuster personeel het grootste effect is geweest. Hij stimuleert hen ook om actief mee te denken over het verwaarden. Ook Joop Verbeeten vraagt van de medewerkers een actieve rol in het tegengaan van verspilling, hij geeft hen mee: wees alert op mogelijke verspilling en grijp zo nodig in! Over vijf jaar … “Toch zal ook de consument veranderen, over vijf jaar is het wellicht normaal om lokaal te kijken wat goedkoop is.” “Hopelijk minder derving en meer bewuste consumenten.” Belemmeringen “Het huidige landbouwbeleid in Nederland belemmert het tegengaan van verspilling.” “De voedingsmiddelenindustrie wil gas geven, geen verandering.” “De consument bepaalt.” De belangrijkste partij om dit te laten slagen … “De consument.” “De 130 medewerkers. Zij zorgen voor het afprijzen en informeren de klant.” “De vijf O’s in hun contact met de consument. Vergelijk roken, eerst is maatschappelijk draagvlak nodig.” “De vijf O’s en dan met name de overheid. Brussel vraagt nu twee etiketten, het verhaal rond de THT is te ingewikkeld.”
Voorbereidingsteam Deze bijeenkomst is voorbereid door DuurzaamDoor in samenwerking met: Bernard Cino (Ministerie van Infrastructuur en Milieu), Donné van Engelen (Stichting Natuur en Milieu), Gerry Kouwenhoven (INHolland | Centre of Expertise Food), Marianne Karstens (Walnut Food & Hospitality), Marjolein Schrijnen (Voedingscentrum), Ria de Jong (JONG HOUT Boekenmakers), Sebastiaan Aalst (Food Cabinet), Sven Thorissen (Gemeente Alphen a/d Rijn) en met medewerking van Edwin ten Brink (Ten Brink Food-retail). Wil je meer weten over de KED Voedsel, neem dan contact op met DuurzaamDoor:
[email protected], 06 53540212 of
[email protected], 06 50891509 Datum verslag: 17 december 2014
de Inzichten ”Welk inzicht heb je voor jezelf gekregen naar aanleiding van de vier verhalen van de retailers?” De deelnemers denken hier voor zichzelf over na én gaan het gesprek aan met elkaar. Hierna wordt de deelnemers gevraagd de volgende vragen op post-its te beantwoorden: 1. Hoe kun jij vanuit jouw werkpraktijk de ander/ de (lokale) supermarkt helpen met tegengaan van Voedselverspilling door consumenten? 2. Hoe kunnen andere partijen jou hierbij helpen? Wat is hiervoor nodig? 3. Met welke 3 personen of partijen wil jij graag aan afspraak om het tegengaan van voedselverspilling van lokale retailers door consumenten te versnellen? De uitkomsten zijn in de bijlage weergegeven.
het Vervolg Als onderwerp voor de volgende bijeenkomst (voorjaar 2015) is gekozen: “Educatie en retail, eventueel gecombineerd met horeca” Deze vervolgbijeenkomst zal worden georganiseerd door: Aeola Bruin (Schuttelaar & Partners), Alain Tasman (Packable), Bart Groesz (PLUS Rozenburg), Caroline Nugteren (Vakcentrum), Marianne Karstens (Walnut Food & Hospitality), Olivier Bello (Wageningen UR) en Sven Thorissen (Gemeente Alphen a/d Rijn).
de Borrel …
3/6
Kennis- en EducatieDeal Voedsel Verspilling 21 oktober 2014
Bijlage: uitkomst post-its 1. Naam en Organisatie (eventueel: wat doe je nu aan het tegengaan van voedselverspilling) Bart Groesz, Plus Rozenburg
Paul Bredewout, C1000 Apeldoorn
Rik Engel, lokale retailer Albert Heijn Eindhoven en initiator van Afgeprijsd-app
Caroline Nugteren, Stichting Super Supermarkten Keurmerk Alain Tasma, Packable
Tijmen van Diepen, Packable
2. Hoe kun jij vanuit jouw werkpraktijk de ander/ de (lokale) supermarkt helpen met tegengaan van Voedselverspilling door consumenten? - SSK - Bewust maken van consumenten - Boodschappenbriefje herintroduceren - Maatbeker aanbieden - De Consument: - Gemak bieden (diepvries aanbieden) - Leren delen van ideeen (marktplaats zijn)
3. Hoe kunnen andere partijen jou hierbij helpen?
-
Campagne Samenwerking in branche Educatie vanaf basisschool
-
communicatiemateriaal studenten die koken waardoor drempel van kosten maken wordt weggenomen en ‘rest’ kan worden verwerkt Uitrollen van initiatief afgeprijsd-app Informatief Bewijzen van kwaliteit Belonen van bewustzijn
20.000 consumenten wekelijks confronteren/ bewust maken van voedselverspilling en hen voordelen van dit tegen te gaan, te benoemen, belonen Via ondernemers: sociale media, acties
-
Boer-bord kennisdelen Bewustzijn consument: (h)eerlijk verpakt Makkelijke verpakkingen van lokale productie
-
-
Marcel Keuenhof, Heinz, verpakkingstechnoloog
Ontwikkelen van verpakkingen (hersluitbaar, langere THT, et cetera) die voedselverspilling tegengaat.
Marianne Karstens, Walnut Food & Hospitality
Retail ondersteunen bij duurzaamheidsvraagstukk en en oplossingen vinden door te DOEN. Spreken over: - Voedselherwaardering - Sense of urgency creëren - Gedrag veranderen van consumenten door toepassing van onbewuste -
-
Formules, overheid, koepels
Samenwerken in de keten
Lokale productie: - Minder gecentraliseerde distributie - Grootte van veranderingen - Genereren van inzichten vanuit retailers, consumenten, logistiek, etc. - Technologische ontwikkelingen die hierbij helpen Belangrijkste partner: - Community - Sector breed 5 O’s - Enthousiaste trekkers, decionmakers
4. Met welke 3 personen of organisaties wil jij graag een afspraak om het tegengaan van voedselverspilling van lokale retailers door consumenten te versnellen? - Afgeprijsd - InHolland
-
App verspilling Schuttelaar & P Voedingscentrum
-
Kromkommer Onderwijs Verpakkingstechnologie
-
WUR Walnut No Food waste InHolland WUR
Marcel wil graag afspraken met: - De 4 retailers - Voedingscentrum: Corné - DFW: Sebastiaan of Samuel - Eigenlijk iedereen - Caroline Nugteren - Reggie vd Ven - Rik Engel
4/6
Kennis- en EducatieDeal Voedsel Verspilling 21 oktober 2014
-
Aeola de Bruin, Schuttelaar & Partners
-
Reggie vd Ven, Enviu
Maarten Ham, Voedselbank Eindhoven Corné van Dooren, Voedingscentrum Addie van der Sluis, Wageningen UR
Olivier Bello, Wageningen UR
Gerry Kouwenhoven, InHolland | Centre of Expertise Food
gedragsbeïnvloeding. Noodzaak tot verandering door hogere prijzen of honger/momento? Slimme/efficiënte productontwikkelingen Samenwerking in organisatie Communicatie/PR naar consument
Een organisatie die kan helpen bij het creëren van (sociale) impact d.m.v. cocreatie & business development - vinden van investeerders Bewustwording cliënten
Tip & Info Ervaring communicatie Bereik Samenbrengen van kennis rondom voorkomen van voedselverspilling in de keten - Contact maken, leggen met andere onderzoekers op dit gebied Onderwijs/scholen: consumenten Best practises databank Estafette voor scholen Bijscholing docenten I.s.m. studenten projecten en toegepast onderzoek uitvoeren ter bevordering van ‘ander’ consumentengedrag.
-
- Open staan voor verandering - Energie/enthousiasme
-
InHolland Heinz App bouwer C1000 AH
Openstaan voor samenwerking Co-creatie team imput geven/deelnemen Opstellen van een change
-
WUR Marianne Karstens Paul Bredewout
Constante aanvoer: hoe brengen we bruikbare derving bij de voedselbank - Kanalen - Winkelvloer - Bladen/folders Delen van informatie. Nodig: netwerk
-
Foodproducenten Food Cabinet
-
Afgeprijsd C1000 Heinz
Welke competenties nodig?
-
Bart Groesz Joop Verbeeten Paul Bredewout SSK
-
August de Vocht, NoFoodWasted Afgeprijsd App
-
Schuttelaar & Partners Plus AH C1000 Heinz
-
Ida Verweij, InHolland Delft, dier & veehouderij, combinatie met educatie en studenten Studenten InHolland Delft,
[email protected] m
Samenwerking met huidige initiatieven de verspilling door de consument in kaart brengen en te verminderen Outofthefoodcubes.blogspot. nl
Stage/afstudeeronderzoek, projecten, gastcollege: - Verpakking/houdbaarheid - Bewustwording - Ketensamenwerking - Voedselveiligheid - Logistiek Door middel van de educatie en acceptatie van de consument. Onderwijs is een belangrijke factor Aanmelden voor masterclass door studenten InHolland
Lean Bazuin, InHolland
Onderzoek doen, opstellen adviesrapport
-
Netwerk voor gegevens Experts om een kritische blik te geven
5/6
Kennis- en EducatieDeal Voedsel Verspilling 21 oktober 2014
Bonnie de Bree, InHolland Delft
Sebastiaan van Rijn, InHolland
Consumenten ook bewust maken dat naast zichzelf & supermarkt meer voedselverspilling plaatsvindt Bewust maken van consument over herkomst van voedsel
-
Sven Thorissen, strategisch adviseur gemeente Alphen aan den Rijn, initiatiefnemer van ‘Food for 50’ Bernard Cino, Ministerie van I&M Margrethe Bongers, programma Duurzaam Door, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland René Bruijns, programma Duurzaam Door, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
Het goede voorbeeld geven als overheid, bijv met de eigen catering - Kennismakelaar - Feiten leveren - Spotlight Bijeenkomsten zoals deze organiseren, en hierdoor nieuwe verbindingen leggen en ideeën ontwikkelen, uitwisselen Bijeenkomsten zoals deze organiseren en begeleiden, en hierdoor nieuwe verbindingen leggen tussen partijen van alle 5 O’s (Overheid, Ondernemers, Onderzoek, Onderwijs, van Onderop=maatschappelijke Organisaties), ideeën genereren en uitwisselen -
-
Mensen met ervaring vanuit de praktijk Bedrijven Groothandel Hele keten aanpakken Studenten laten meedenken over projecten Kinderen kennis laten maken met voedsel Meedragen van visie Wederzijdse netwerken aan elkaar koppelen
-
Schuttelaar en Partners No Food Waste
I en M politiek: mag overheid de consument beïnvloeden? Wij hebben veel contacten met Educatie (onderwijs), natuur en milieuorganisaties
Partijen kunnen ons benaderen om andere partijen te vinden om samen te werken. Ze kunnen hiertoe onder andere deelnemen aan de KED-bijeenkomsten. Hiermee proberen we partijen met elkaar te verbinden zodat partijen van elkaar kunnen leren en met elkaar kunnen agenderen, programmeren, samenwerken (Coalitie, CocreatieCofinanciering/Commitment)
Met de centrale aanspreekpunten van de supermarktketens op het hoofdkantoor
Bijlage: Achtergrond KED Voedsel In een Kennis- en Educatiedeal (KED) wordt verbinding gemaakt tussen nationaal beleid en regionale en lokale projecten. Deze verbinding krijgt vorm in gezamenlijk leren, agenderen en programmeren. Het doel daarvan is om de uitvoering van de projecten te versterken en de aansluiting van het beleid op deze uitvoering te verbeteren. Met als uiteindelijke doel de transitie naar een duurzame economie te helpen versnellen. Belangrijke uitgangspunten voor een KED zijn: coalities, co-creatie en commitment van Ondernemers, Onderwijsinstellingen, Onderzoekers, maatschappelijke Organisaties en Overheid (“de 5 O’s”). De KED Voedsel focust op het verminderen van de food print als gevolg van voedselverspilling en dierlijke eiwitten. De KED Voedsel is van start gegaan met de Ronde Tafel van 27 januari 2014. Op voorstel van de deelnemers zijn de thema’s verspilling en eiwitten verder apart opgepakt, onder meer in bijeenkomsten op 26 mei 2014 over “Hoe smeden we coalities die werken om voedselverspilling te verminderen” en op 27 mei 2014 over “Gedragsbeïnvloeding eiwitconsumptie: wat werkt en wat werkt niet? Inzichten vanuit de praktijk en vanuit onderzoek”.
6/6
