Wat led je? Deze keer was het Fair Only Testpanel te gast bij World Light Design in Dordt en kregen we alles, maar dan ook alles, te horen over ledverlichting. Een lampje, wat kun je daar nou over vragen? Maar er zit blijkbaar meer achter een beetje licht. Oké, ze zijn nog niet de grootste in NL, maar toch indrukwekkend wat een assortiment World Light Design heeft en behoorlijk groeiende is. De introductie van de ledlamp heeft ervoor gezorgd dat er een herschikking in de lampen/lichtwereld heeft plaatsgevonden en niet alleen meer de grote jongens zoals Philips meedoen. World Light Design is nu nog vooral in NL opererend, maar heeft ook internationale ambities. Bijvoorbeeld bezig - heel toepasselijk - in Letland en ook Turkije. Het bijzondere is dat de eigenaar George Kroonen met jarenlange ervaring in de lampen/lichtwereld tevens de ontwerper is van de ledlampen en armaturen. Niet alles van het bedrijf zit in Dordt, de showroom zit in Nieuwegein en de fabrikant zit in Italië. Hun producten zijn voor de particulier bijvoorbeeld te vinden bij de Karwei onder de naam van Tronix. Kortom, het bedrijf is omgeven met een behoorlijk netwerk. Maar wat levert zo’n ledlamp nou op? Gemiddelde terugverdientijd van een ledlamp t.a.v. een gewone lamp is 2,5 tot 3,5 jaar en je kunt daarmee zo’n 40% energie besparen. Led is dan ook bijzonder efficiënt; 90% licht en maar 10% wordt in warmte omgezet t.o.v. 10% licht en 90% warmte bij een gloeilamp, 40% licht en 60% warmte bij een TL-lamp en 60% licht en 40% warmte bij een spaarlamp. Toch is geldbesparing niet de voornaamste reden waarom mensen aan energiebesparing doen, dat is nl. ‘omdat mijn buren het doen’. Wat World Light Design heel nadrukkelijk laat zien, is dat er oneindig veel mogelijkheden zijn op het gebied van led. Verlichting in de reling van cruises, ledpanelen voor in systeemplafonds, super, super intensief licht, dimbaar ledlicht (hoewel gefopt dimbaar licht, zorgt dimmen van ledlicht wel voor energiebesparing), feestverlichting, verschillende kleuren licht, etc. Het wordt door het bedrijf echt gezien als een staaltje kunstwerk. Met led kun je dan ook veel creatiever te werk gaan dan andere soorten licht. En ’t is veiliger. En ontwikkelingen staan niet stil in de ledwereld, zoals de organische ledlamp als hét product van de toekomst wordt bestempeld. En daarnaast komt er nog intensiever licht op de markt. Prijzen van World Light Design liggen in het middensegment. En ook op aanvraag zijn er volop mogelijkheden. En dat allemaal in ons eigen stadje.
Allemaal mooie woorden, maar wat vond ons testpanel ervan?? We beginnen met onszelf onder de loep te nemen. Wat gebruiken we zelf als verlichting?
Ik heb vooral spaar- en ledlampen, maar moet helaas bekennen dat ik ook nog wat halogeen en gloeilampjes heb her en der. Alles led uiteraard!
Een combinatie van gloei-, led-, spaarlamp, TL en halogeen. De led- en spaarlampen zitten op de plekken die het meest gebruikt worden, op de keuken na, daar zit halogeen, maar die brandt te weinig om te investeren in duurdere ledverlichting. Er zitten verschillende lampen in mijn huis. Vervanging in de loop der jaren alleen gedaan met spaarlampen en niet met ledverlichting. Spaar en led.
Wat doe jezelf om energie te besparen op licht?
Natuurlijk moet je alle lampen met ledlampen uitrusten en lampen die lang branden kun je uitrusten met een bewegingssensor. Die heb ik niet, maar het buitenlicht doe ik bijvoorbeeld 's avonds bijna nooit aan omdat ik dat zonde vind van de energie en vanwege de lichtvervuiling. Door te kijken naar huidige schakeltechnieken, denk aan bijvoorbeeld het plaatsen van bewegingssensoren, of een schakelklok. Ook een daglichtsensor kan helpen met in- en uitschakeling van licht. Denk aan dimming van verlichting. Bij voldoende daglichtinval is maximale verlichting niet nodig. Zelf heb ik deze genoemde technieken veelvuldig toegepast. Toch wel gedrag: Gewoon niet aandoen indien niet nodig, uitdoen als je een ruimte verlaat. Ik probeer alleen lampen aan te hebben in de ruimte waarin ik ben. Ik doe lampen beneden uit als ik naar boven ga en andersom. De kroonluchter waar nog oude gloeilampjes in zitten, brandt eigenlijk nooit. Als je eenmaal ledlampen hebt en die effectief gebruikt (dus het licht goed richten) kun je met gedrag verder praktisch niks meer bereiken, aangezien het stroomverbruik al zo ontzettend laag is. Een 7W ledlamp het gehele jaar non-stop laten branden kost je ongeveer 14 euro per jaar. Of je 'm 4 of 8 uur per dag laat branden, zal voor je portemonnee niet merkbaar uitmaken.
Wat is je het meest bijgebleven van het bezoek aan World Light Design?
De enorme hal, de catalogus met alle toepassingen en het feit dat er voor elke toepassing wel een ledlamp is. Het heeft mij weinig nieuwe informatie opgeleverd (maar is dan ook een leddeskundige). De brede toepassingen van led. Voor elke situatie is haast wel led toe te passen, hoewel het soms nog wel z'n beperkingen heeft, maar ook zeker voordelen. Zo is het klein en dus makkelijker te integreren, en wordt het amper warm, waardoor je geen of minder problemen hebt met warmteafvoer. Dat het eigenlijk jammer is dat er zo weinig bekend is over de voordelen van ledverlichting. Ik zou zelf eerder op led zijn overgegaan i.p.v. spaarlampen als ik er meer over had geweten. De panelen voor in systeemplafonds. Als de prijs daarvan onder de ca. 100 euro komt (nu nog rond de 170 euro) is dat voor kantoren een verbluffend simpele manier om grootschalig over te stappen op mooier en zuiniger licht. Aankloten met TL-vervangers (buizen met leds erin) zie ik nu niet meer als zinnige tussenstap; ik wacht wel op die panelen.
Nog nieuwe dingen geleerd over led?
Dat er voor elke toepassing een ledlamp is. Nee, als verlichtingsprofessional, ontwikkelaar en installateur geen nieuwe feiten aan de weet gekomen.
De toepasbaarheid, de ongelooflijke kracht van ledschijnwerpers, en het feit dat het qua schadelijke stoffen in de lamp zelf bijzonder meevalt... Er zit wel fosfor in bijvoorbeeld, maar dat is niets vergeleken met de hoeveelheden die in TL-buizen zitten. Eigenlijk was alle info nieuw voor me. Nee.
Zijn dingen die je van te voren dacht over led, bevestigd dan wel ontkracht?
Dat led inderdaad warm licht heeft en dimbaar is. N.v.t. voor onze professional. Led is heel veelzijdig, dat is bevestigd. Ik was zelf benieuwd in hoeverre er nog schadelijke materialen in zouden zitten, en dat lijkt heel erg mee te vallen. Ook de mythe dat led weinig licht zou geven is zeker niet waar; er lag een powerled die zonder lasbril niet in te kijken was. Nee, want daarvoor wist ik vooraf te weinig over het onderwerp. Bevestigd.
In hoeverre heeft de avond bijdragen om meer ledverlichting aan te schaffen, of juist niet?
Het heeft me weer bewust gemaakt van de hoeveelheid licht in mijn huis en het herinnerde me eraan dat ik een ledlichtslang achter mijn dressoir heb, die ik wel eens een keer aan kan doen omdat het in die hoek veel te donker is. N.v.t. Wel, zie volgende vraag. Ik heb nu nog geen nieuwe lampen hoeven aan te schaffen maar in de toekomst ga ik dat zeker doen. Totaal niet, met daarbij een zeer uitgebreide uitleg voor de technici onder ons:
Leg uit op een internetpagina, voor mensen die bekend zijn met de techniek, de mechanische eigenschappen en de optica, hoe je kwaliteit kunt herkennen t.o.v. de "Chinese crap". De goedkope Chinese ledproducten overspoelen de markt en zelfs geïnteresseerden kunnen het verschil nu niet zien. Bij World Light Design beweren ze dat er kwaliteitsverschillen zijn... dat wil ik best geloven, maar ik wil het ook zelf kunnen zien! Omdat ik het moeilijk kon geloven, heb ik toch nog eens nagerekend of het inderdaad zinnig kan zijn om een bestaande werkende lamp weg te gooien en te vervangen door een ledlamp. We hebben geleerd dat led in het minst gunstige geval nog steeds 40% bespaart, en spaarlamp naar led lijkt mij precies die ongunstige situatie. Stel, je spaarlamp is 12 watt, dan is de besparing wellicht 40% van 12 watt, dus 4,8 W. Enfin, met 8 uur per dag en 365 dagen per jaar kom je dan op een totaalbesparing van 14 kWh per jaar. Dat is zo'n € 3,50 per jaar. Hm, ik weet niet wat de aanschaf van zo'n lampje kost, maar je zal het er vast in een paar jaar helemaal hebben terugverdiend. Maar 8 uur per dag is niet realistisch voor elke lamp. De lamp in mijn badkamer zal ongeveer 1 uur
per dag aanstaan, want ik douch erg lang en het licht gaat er met vertraging automatisch uit. Enfin, dan is de besparing nog maar 45 cent per jaar. Dan is vervangen door een ledlamp dus totaal onzinnig als de spaarlamp het nog goed doet. Oftewel: alleen lampen die heel veel aanstaan moet je vervangen voordat ze stuk gaan. Ledverlichting kan overigens ook veel minder zuinig zijn, omdat je door de vorm en gerichtheid eerder geneigd kunt zijn om op een bijzonder inefficiënte manier te verlichten. Zo heb ik in mijn woonkamer een spaarlamp van 8 W vervangen door een ledstrip die 40 W trekt. Dat geeft iets meer licht in de kamer en het verlicht vooral de tuin achter het huis. Enfin, met gemiddeld 2 uur per dag kost dat me op jaarbasis ongeveer 6 euro extra aan elektriciteit. Wil je n.a.v. deze avond je verlichting anders toepassen? Zoja, hoe?
Wij moeten sowieso met armaturen aan de slag, want het licht is helemaal niet goed verdeeld in ons huis. Hoe, dat laat ik graag over aan een specialist. N.v.t. Ik wil de verlichting in de keuken toch uiteindelijk wel vervangen voor led, en gewoon wat meer verschillende lichtpunten in de woonkamer creëren.... het is nu soms wel functioneel, maar niet gezellig en met led moet dat zeker haalbaar zijn in combi met een laag energieverbruik. Ik denk wel na over ledverlichting onder de keukenkastjes. Nee.
Heb je de meegekregen lamp al uitgeprobeerd?
Nee sorry, ik heb hem netjes opgeborgen... Ik heb een downlighter meegekregen, gaat in mijn productvergelijk om een objectieve beoordeling te geven v.w.b. techniek, toegepaste componenten, opgenomen vermogen, levensduur, kwaliteit, en bovenal ook prijs te beoordelen. Ja, het licht is warm van kleur en naast een gewone gloeilamp van ruim 7 keer het aantal watts is het verschil niet te zien. Het enige probleem dat ik had is dat, hoewel de lamp prima dimbaar is, de dimmer toch wat roet in het eten gooit: Ik heb twee dezelfde lampen meegekregen. Als ik er 1 achter de dimmer zit en de lamp uitschakel, gaat deze staan flitsen.... heel korte flitsen, maar wel op volle sterkte. De andere lamp blijft zachtjes branden als ik deze als enige inschroef. Als ik ze beide inschroef gaat de flitsende lamp helemaal uit, de ander blijft zachtjes branden. Als ik een van de twee lampen vervang door een normale gloeilamp werkt alles zoals het zou moeten. Dus blijkbaar geeft de dimmer toch een stroompje door waar de ledlampen (beide anders) op reageren... Ik heb de opstelling met beide lampen een nachtje laten draaien, met het licht uitgeschakeld, en dan meet ik toch een iets hoger verbruik dan als ik er gewoon twee gloeilampen inzet... Ik overweeg nu om de dimmer te verwijderen en ergens anders in huis toe te passen. Ja, maar ik heb nog geen geschikte plek gevonden voor de lamp. Ik heb 'm geprobeerd en stond versteld van de lichtopbrengst. Dit is een stuk bruikbaarder dan ledlampen die ik twee jaar geleden heb getest. Echter, hij is onbruikbaar voor de twee plekken waar ik 'm had bedacht! In m'n badkamer zit de lamp dwars in het armatuur, terwijl de ledlamp niet goed naar de zijkanten schijnt. In m'n slaapkamer zit ie achter een dimmer en gaat de ledlamp flitsen als ie "uit" staat... De dimmer (een heel recent model met aanraaksensor) laat af en toe een klein beetje stroom door zodat ie zichzelf kan voeden, en dat kleine beetje is blijkbaar genoeg voor de ledlamp... Zegt op zich wel iets over hoe zuinig ie is, maar ik kan 'm dus niet gebruiken met zo'n dimmer. Overigens is de lamp dimbaar,
maar in de meest gedimde stand nog altijd hartstikke fel. Een groter bereik tussen minimaal en maximaal zou denk ik wenselijk zijn. Positieve punten over World Light Design?
Het lijkt me een net bedrijf, alles ziet er netjes uit en de mensen lijken erg aardig. Leuk dat ze ook ver buiten de landsgrenzen proberen voet aan de grond te krijgen. Een ontzettend breed assortiment, en als ik de verhalen mag geloven zetten ze in op kwaliteit. Hierdoor zijn ze uiteraard wel wat duurder dan de goedkoopste ledlampen, maar dat zou aan levensduur en robuustheid van de solderingen etc. moeten toenemen. Ook leuk dat ze ook aan ontwerp van armaturen doen, zat heel mooi spul tussen. Ik vond de ontwerpen van de lampen erg leuk, ik zou graag een combinatie aanschaffen. Ze zien duurzaamheid als bijzaak en richten zich primair op de commercie. Daardoor doen ze geen onzinnige investeringen puur voor een groen imago. Met een grote afzet van duurzame producten doe je meer voor het milieu dan met alleen een duurzaam imago, dus hun aanpak spreekt me wel aan.
Nog tips, opmerkingen voor World Light Design?
Ze zouden een folder kunnen maken van hun lampen en daar inzetten waar je de lampen en de armaturen kunt kopen in de regio. Nu was dat niet helemaal duidelijk. Verder moeten ze natuurlijk wel een duurzaam gebouw neerzetten als ze nieuw gaan bouwen (zijn bezig met de verbouwing van een ander pand en gaan binnenkort verhuizen in Dordt). Ik denk dat de tijd rijp is om als producenten, verkopers, adviseurs, verwerkers en installateurs eens de handen ineen moeten slaan om zo een breder publiek voor deze besparende producten warm te krijgen. Ik snap de keuze om niet elke lamp in het pand te vervangen door led als je daar tijdelijk zit, maar er brandde wel heel veel TL-licht, ook op plaatsen waar op dat moment niemand was.
Dit geeft, ondanks dat het eigenlijk geen bezoekadres is, toch wel een beetje een vreemde indruk. Meer bekendheid geven aan producten voor consument, voorlichtingscampagnes, reclame. Verder, twee weken geleden was ik een weekend in een hotel in Utrecht. Ik herkende daar het gebruik van ledverlichting. De manager gaf aan dat in een bepaalde gang het zelfs goedkoper was om de verlichting continu aan te laten dan om de verlichting aan en uit te schakelen. Heel apart.
Na dit uitgebreide verslag kunnen we als testpanel in ieder geval concluderen dat er nog een wereld te winnen is, 95% in NL wordt nog niet door led verlicht. Volop kansen dus! Schatting is dat over 20 jaar 75% is overgestapt op led. Ook zullen prijzen nog meer gaan dalen door schaalvergroting. Het lastige is dat mensen vrij weinig investeren in licht. Het staat dikwijls het laatste op ons lijstje bij de inrichting van ons huis. En mensen willen meteen hun geld terugzien en niet pas over enkele jaren. Terwijl het ons – op een bepaalde termijn en bij een bepaald gebruik – ons gewoonweg euro’s oplevert. En dat niet alleen, ook comfort, functionaliteit, etc. In ieder geval, als je op zoek bent naar ledlampen, afwijkende toepassingen op het gebied van led en designlampen, dan heeft World Light Design heel veel te bieden via hun afzetkanalen. Let op, dikwijls voor ons particulieren dus te vinden onder de naam Tronix. @FairOnlyThirza
