WAT LAAT JIJ ACHTER? 50 JAAR NA ALBERT SCHWEITZER. Jaargang 12 mei 2015

Het Nederlands Albert Schweitzer Fonds verstrekt startsubsidies aan kleinschalige en lokale gezondheidszorgprojecten in Sub-Sahara Afrika

Jaargang 12

|

mei 2015

WAT LAAT JIJ ACHTER? 50 JAAR NA ALBERT SCHWEITZER

DE KRACHT VAN KLEINSCHALIGHEID NIEUWE PROJECTEN MIJN EIGEN LAMBARÉNÉ

Annemieke Diekman over microgiften en het NASF Het laatste nieuws over de NASF gesteunde projecten Niek Versteegde, winnaar van de AS Prijs 2014

Gender Integrated Development Program, Uganda

Inhoudsopgave Van de redactie

In de voetsporen van…

Trotse partners

Wat laat jij achter?

Bob en Lies Bonnema

Monique Mekenkamp (NASF) en

3

Jauke Boerdam

Frank van den Elsen (ASz)

10

19

50 jaar na de dood van Albert Schweitzer

Projectsteun

Mijn eigen Lambaréné

Frans Hiddema

12

Ondersteuning aan pasgeboren baby’s

Van de voorzitter

Winnaar van de Albert Schweitzer Prijs

3

Literatuuraanbevelingen

2014

Een financiële terugblik op 2015

Lydia Paauw

Annefleur Petri

Peter Lincklaen Arriëns,

14

20

In ´t spoor van Schweitzer

Drie vragen aan...

Monique Mekenkamp

Breg van Dam-Mantel

15

Breg van Dam-Mantel & Lydia Paauw

penningmeester NASF 4

NASF nieuws 5

22

Bijzondere donaties De kracht van

Monique Mekenkamp

Mijn favoriete boek

kleinschaligheid

16

Lydia Paauw

Annemieke Diekman

23

Project uitgelicht

6

Community Initiatives for Rural Project uitgelicht

Development (CIFORD Kenya)

Butajira General Hospital, Ethiopië

Sanne Koenen

Sanne Koenen

8

8

#GezondheidszorgAfrika Wat laat hij zelf na?

Annefleur Petri

50 jaar na de dood van Albert Schweitzer

18

Marcel Deelen 9

2

ALBERT SCHWEITZER MAGAZINE

|

MEI 2015

VAN DE REDACTIE Wat laat jij achter? Een interessante vraag. En relevant ook, nu het 50 jaar geleden is dat Albert Schweitzer op 4 september 1965 op 90-jarige leeftijd stierf. Naar ons idee een goed moment om daar nader op in te gaan in dit nummer van het Albert Schweitzer Magazine. Een nieuw tweeluik bijvoorbeeld, geeft de lezer inspiratie om zelf te doen wat Albert Schweitzer deed. Annemieke Diekman, NASF bestuurslid, gaat dit nummer in op de thematiek van microgiften en microkredieten. We hebben een bijzonder verhaal van de kleindochter van artsen echtpaar Bonnema, dat in de jaren 30 in het ziekenhuis in Lambaréné werkte. We staan ook stil bij onze samenwerking met het Albert Schweitzer ziekenhuis, die steeds meer invulling gaat krijgen. Verder zijn we enorm verheugd over een bijzondere actie, de sponsorloop van het Oogziekenhuis in Rotterdam. In dit nummer natuur-

Albert Schweitzer, Lambaréné, Gabon

lijk ook een uitgebreid verslag van het project van de winnaar van de vijfde editie van de Albert Schweitzer Prijs, Niek Versteegde. Die werkt inmiddels een paar maanden in Tanzania en heeft het winnende project al goed opgestart. Ten slotte ook weer veel aandacht voor de verschillende projecten die het NASF ondersteunt. Wij wensen u wederom veel leesplezier met dit nummer.

Wilt u reageren op artikelen of iets anders kwijt aan de redactie? Laat het ons weten via [email protected] of per post, t.a.v. NASF, ASM Redactie, Postbus 8568, 3503 RN Utrecht. De redactie behoudt zich het recht voor om aangeleverde artikelen en bijdragen wel/niet te plaatsen, in te korten of (deels) op de website te publiceren.

VAN DE VOORZITTER 50 jaar na de dood van Albert Schweitzer

Door: Frans Hiddema

Het is vijftig jaar geleden dat Albert

aan het feit dat ik ‘ eerbied voor het leven ‘ in het gedachtegoed van deze

Schweitzer

zijn

tijd heb geïntroduceerd . Het was in Lambaréné dat ik het belang ervan

gedachtegoed spreekt nog steeds tot de

ontdekte. Wij hebben overal gelegenheid onze menselijkheid te tonen, als

verbeelding. Dat is immers wat hij achter

wij werkelijk willen. Wij moeten steeds menselijker worden. En dat is nog

heeft gelaten. Een mooi thema dus voor

steeds aansprekend en uitermate toepasselijk voor deze tijd.

is

overleden,

maar

een nieuwe editie van dit Albert Schweitzer Magazine. Albert Schweitzer was op 38-jarige leeftijd al drie keer gepromoveerd. Hij was een veelzijdig mens: theoloog, filosoof, ethicus,

Hij was een voorbeeld voor velen, ook voor jou?

cultuurhistoricus, organist en arts. In 1895 had hij zich als 20-jarige voorgenomen om tot zijn 30ste voor de kunst en wetenschap te

In januari hebben wij afscheid genomen van ons bestuurslid Breg van

leven en zich daarna te wijden aan een rechtstreekse dienst aan de

Dam. Zij heeft zich op zeer betrokken wijze ingezet voor het realise-

medemens.

ren van de doelstellingen van het NASF. Zij voelt zich ook verwant met de vele facetten van het werk van Schweitzer en was onze verte-

Zijn roeping lag daarbij in Afrika. Hij stapte, als gepromoveerde, op-

genwoordiger bij de internationale organisatie. Ik dank haar nogmaals

nieuw in de collegebanken om arts te worden. En zo vertrok hij in 1912

voor haar onuitputtelijke inzet en inspiratie. Dat is wat zij achterlaat.

naar Lambaréné. Hij offerde veel op om een nieuw leven te beginnen, als voorbeeld voor velen. Toen hij in 1952 de Nobelprijs voor de vrede kreeg zei hij: als ik het goed begrijp heb ik deze onderscheiding te danken


|

MEI 2015

3

Een financiële terugblik op 2014 In 2104 zijn we verder gegaan op de ingeslagen

Dit jaar is €135.000 ten goede gekomen aan

weg van transparantie en verantwoording.

directe project steun (2013: € 94.000). Het

Dit heeft onder andere geresulteerd in het

aantal projecten dat zo’n microgift mocht

uitbesteden van de financiële administratie.

ontvangen bedroeg 25 (2013: 20).

Hierdoor is de aansturing gedurende het jaar verbeterd. Daarnaast is het selectieproces

De kosten van eigen fondsenwerving als

van projectaanvragen verder aangescherpt.

percentage van de baten uit eigen fondsenwerving daalde naar 12,3% (2013: 22,3%).

Wat betreft de inkomsten heeft het

Over de laatste 3 jaar bedroeg dit percenta-

NASF drie legaten en een schenking

ge 18,7%. Hiermee blijft het NASF ruim bin-

mogen ontvangen van in totaal ruim €

nen de norm van 25%, zoals opgesteld door

400.000 (2013: nihil). De beleggings-

het CBF (Centraal Bureau Fondsenwerving).

inkomsten bedroegen in 2014 € 215.000 (2013: € 183.000). De donaties kwamen uit

Het volledige jaarverslag over 2014 wordt in

op slechts € 43.000 (2013: € 90.000). Al

juni 2015 gepubliceerd op de website http://

met al een gezonde inkomstenstroom, zij

www.nasf.nl en is daarna ook op te vragen via

het in een andere samenstelling dan voor-

het secretariaat. 

Door: Peter Lincklaen Arriëns, penningmeester NASF

Doneer met belastingvoordeel Wilt u het NASF steunen? Met uw steun kunnen wij weer meer mensen in Afrika helpen met de verbetering van hun gezondheid. U kunt ons het voordeligst steunen via een periodieke schenking. U profiteert van maximaal belastingvoordeel zonder aftrekbeperkingen. U mag uw schenking jaarlijks als aftrekpost opvoeren bij uw aangifte inkomstenbelasting. Tegenwoordig kunnen volmachten voor periodieke schenkingen zonder tussenkomst van de notaris via een onderhandse verklaring (volmacht) worden vastgelegd. Kijk voor meer informatie en het volmacht formulier op: www.nasf.nl

gaand jaar.

NASF NIEUWS

Nieuwe website

Het NASF presenteerde in maart de nieuwe website. Deze is ook goed leesbaar op tablets en mobiele telefoons. We nodigen jullie uit de website te bezoeken en je reactie aan ons door te geven. We zijn heel benieuwd wat jullie ervan vinden.

Volg ons nu ook via de sociale media: Facebook, Twitter en LinkedIn.

Nieuwe staf en vrijwilligers In november 2014 is Martha Roes begonnen als secretariaatsmedewerkster. Zij zit op dinsdag en donderdag op kantoor en is al goed ingewerkt. De redactie wenst haar nog veel succes en plezier! De redactie van het ASM dankt Michel van der Plas hartelijk voor zijn inzet en betrokkenheid als redactielid van het ASM. Wij nemen afscheid van hem en verwelkomen tegelijkertijd Annefleur Petri. Zij is arts en houdt van schrijven. De redactie is blij met haar medische kennis die ze zal inzetten voor artikelen in het ASM.

4


|

MEI 2015

LIANNE CREMERS & BENJAMIN VISSER met het project Traditional healers and medical doctors in action, Lambarene, Gabon; lees meer>

GENOMINEERD

Winnaar Albert Schweitzer Prijs 2014

Albert Schweitzer Prijs 2014

Niek Versteegde won in november de Albert Schweitzer Prijs 2014. Hij ontving een startsubsidie van €5.000 voor het project Lucht voor Leven, in Mwanza, Tanzania. De prijs werd uitgereikt door gastjurylid Prof Dr. Ab Osterhaus in de prachtige theaterzaal van het Singer Laren op woensdag 26 november 2014. Lees meer over het project van Niek in het artikel ‘Mijn eigen Lambaréné’ op pagina 20.

GENOMINEERD

GENOMINEERD

De jury besloot ook deze keer weer een aanmoedigingsprijs van


€ 750,- uit te reiken aan de twee overige genomineerde projecten .

Albert Schweitzer Prijs 2014 Vlnr: winnaar Niek Versteegde, genomineerden Lianne Cremers, Anna Kuiken, Benjamin Visser, en gastjurylid prof. Dr. Ab Osterhaus

Heb jij zelf een project waarvoor je de startsubsidie van het Albert Schweitzer Fonds goed kan gebruiken? Doe mee met de Albert Schweitzer Prijs 2015! Kijk op www.nasf.nl/albert-schweitzer-prijs.

Genomineerde Niek Versteegde, met het project Lucht voor Leven

Nieuw in het magazine In dit Magazine introduceren we onderstaande icoontjes voor de verschillende sectoren van de projecten die het NASF steunt. Deze icoontjes worden gebruikt in de artikelen over de projecten, Project Uitgelicht. Ook nieuw is de kaart van Afrika in het midden van het Magazine. Daar maken we inzichtelijk waar we nieuwe projecten steunen en ook in welke landen we eerder projecten hebben gesteund. Ook daar vindt u de

Drinkwater en Sanitatie Bouw Voeding/ inkomensgenerering

Afscheid van bestuurslid Eind 2014 hebben wij afscheid genomen van Breg van Dam. Zij is negen jaar actief geweest als bestuurslid voor het NASF. Een bewogen tijd, zegt ze zelf. Wij danken Breg voor haar inzet. Wat heeft Breg ons nagelaten? Breg was een zeer betrokken bestuurslid, dat helder voor haar mening uitkwam en stond voor de normen en waarden van het NASF. Breg heeft altijd veel kennis, verhalen en wijsheid van en over Schweitzer uitgedragen. Vooral als het ging om de toekomst van het NASF en de richting die we op zouden moeten gaan. Frans Hiddema, voorzitter bestuur NASF

Medische zorg

icoontjes van de sectoren terug. Voor meer informatie: www.nasf.nl


|

MEI 2015

5

De kracht van kleinschaligheid

Door: Annemieke Diekman

Het NASF kiest bewust voor microgiften aan kleinschalige gezondheidsprojecten in Sub-Sahara Afrika. Projecten die vanwege hun geringe omvang niet snel in aanmerking komen voor fondsen van grote ontwikkelingsorganisaties, maar die op lokaal niveau wel zorgen voor een verbetering van de gezondheidssituatie van veel mensen. En daarmee van hun bestaan. ‘Een veilige en comfortabele omgeving om te bevallen. Voor de westerse vrouw een gegeven, voor de gemiddelde Afrikaanse vrouw ten zuiden van de Sahara eerder droom dan werkelijkheid. Met als gevolg een moeder- en kindsterftecijfer, dat tot de hoogste sterftecijfers ter wereld behoort. Het overgrote deel van de moedersterfte in de wereld vindt al decennia lang plaats in SubSahara Afrika en Zuid-Azië. Het moedersterftecijfer zou volgens Milleniumdoel 5 dit jaar, in 2015, met tweederde moeten zijn teruggebracht ten opzichte van 1990. Dat doel wordt wereldwijd gezien echter niet gehaald, zeker niet in Sub-Sahara Afrika. Daar daalde het sterftecijfer van 870 (per 100.000 geboorten) in 1990 naar 640 in 2008 (laatst bekende officiële cijfer). In Zuid-Azië daalde dit cijfer in diezelfde periode sneller, namelijk van 590 naar 280. In Sub-Sahara Afrika, waar ook het NASF actief is, kan adequate

foto: Gert IJszenga

medische zorg en kraamzorg meehelpen om dit hoge sterftecijfer verder omlaag te brengen. Met kleinschalige basale medische hulp

Er zijn de afgelopen decennia gelukkig ook alternatieven bedacht

kunnen al veel sterfgevallen worden voorkomen. Vaak betreft het

voor officiële ontwikkelingshulp. Die zijn veelal gericht op de

immers aandoeningen als hoge bloeddruk, bloedingen en infecties,

verbetering van de economische positie van het individu of

die bij de geboorte tot de dood van de moeder leiden. Dat zijn

een groepje individuen. Muhammad Yunus stichtte in 1983 De

ziektebeelden die in het Westen nauwelijks oorzaak meer zijn van

Grameenbank in Bangladesh, ook wel de bank van de armen

moedersterfte.

genoemd. De Grameenbank leent kleine bedragen geld uit aan de laagste maatschappelijke klassen in het land, tegen lage rentes. Tot

Zelf lukt het de Afrikaanse landen tot nu toe onvoldoende om de

dan toe vroegen geldschieters woekerrentes aan deze groep, als ze

zorg voor moeders en pasgeboren baby’s goed van de grond te

deze mensen überhaupt al geld uitleenden. Het microkrediet was

krijgen. Daar is ontwikkelingshulp voor nodig. Maar waar komt die

geboren. Yunus heeft daar zeker de eerste twintig jaar veel lof mee

vandaan? Uit de meest recente cijfers van de OESO blijkt dat de

geoogst en de bank en hijzelf hebben er in 2006 de Nobelprijs van

ontwikkelingshulp van de OESO-landen in 2014 stabiel is gebleven,

de Vrede voor gekregen. Microkredieten hebben veel arme mensen

maar dat de hulp aan de armste landen, waaronder die in Afrika

geholpen, maar de laatste jaren is er ook kritiek ontstaan. Het zou

ten zuiden van de Sahara, verder is afgenomen. Bovendien gaat

niet de economische vooruitgang opleveren die was voorspeld.

een belangrijk deel van overheidsgelden naar noodhulp. Nederland

Inmiddels is microkrediet onderdeel geworden van het zogenaamde

haalt opnieuw niet de norm die in 1970 binnen de Verenigde Naties

inclusive finance. Dat is een veel breder pakket aan diensten. Hierin

is afgesproken om 0,7% van het bruto nationaal product aan

gespecialiseerde financiële instellingen bieden wereldwijd financiële

ontwikkelingssamenwerking te besteden. In 2014 kwam Nederland

dienstan aan de mensen die geen toegang hebben tot de reguliere

uit op 0,64% tegen 0,67% in 2013. Dit terwijl Nederland jarenlang

banken. Het omvat naast microkrediet ook mogelijkheden om te

vrijwillig boven de norm van 0,7% heeft gezeten. In totaal gaf

sparen, je te verzekeren en misschien wel ooit een hypotheek af te

Nederland vorig jaar €4,6 miljard aan ontwikkelingshulp uit. Dit

sluiten.

bedrag zal de komende jaren worden afgebouwd naar€3,5 miljard. (bron Oxfam Novib)

6


|

MEI 2015

Het NASF ziet zeker de meerwaarde van inclusive finance om

Microgiften bieden hulp gericht op zelfredzaamheid van de

de economische positie van mensen in ontwikkelingslanden te

Afrikaanse bevolking en sluiten aan bij het gedachtegoed van Albert

verbeteren, maar kiest zelf voor microgiften aan kleinschalige

Schweitzer, eerbied voor het leven.

gezondheidsprojecten in Afrika. In de beginjaren van het fonds was deze focus minder duidelijk aanwezig. Toen werden ook wel

Die microgiften liggen per project tussen de €5000 en €10.000,

grotere bedragen gegeven en werden projecten langdurig gesteund.

afhankelijk van het benodigde geld dat wordt gevraagd voor een

Ook werden er fondsen verstrekt aan projecten in andere landen,

project. Het kan gaan om de aanschaf van een waterput, latrines

bijvoorbeeld India en Nepal.

voor een school, een ambulancefiets om mensen vanuit afgelegen dorpen naar een ziekenhuis te brengen of de bouw van een

Rond 2008 heeft het bestuur besloten zich voortaan te richten op

kraamafdeling. Kleinschalige hulp die voor de mensen ter plekke

eenmalige kleinschalige steun in de vorm van startsubsidies aan

echter heel veel betekent. En die er voor zorgt dat op enkele plekken

gezondheidsprojecten in Sub-Sahara Afrika. Hiermee opereert

in Afrika meer moeders dan voorheen hun kinderen kunnen zien

het NASF in een niche en toont meer onderscheidend vermogen.

opgroeien. 

EEN MICROGIFT IS

EEN ZIEKENHUIS BOUWEN MET 1 SMS SMS MICROGIFT NAAR 4333 EN GEEF 2,-VOOR EEN ZIEKENHUIS IN GHANA

Nederlands Albert Schweitzer Fonds

VOOR DE GEZONDHEID VAN AFRIKA WWW.NASF.NL


|

MEI 2015

7

PROJECT UITGELICHT

Butajira General Hospital, Ethiopië Bouw

Door: Sanne Koenen

Medische zorg

Het ziekenhuis Butajira General Hospital heeft steun ontvangen van het NASF voor een project ter uitbreiding van het ziekenhuis met een ‘maternity home ward’, ofwel een kraamafdeling. Deze uitbreiding is nodig om meerdere vrouwen in de gemeenschap een veilige omgeving te kunnen bieden wanneer zij moeten gaan bevallen. Hoognodige zorg

naar verwachting verminderen. Het NASF draagt met een microgift

Het Butaijra General Hospital bestaat inmiddels al tien jaar en werd

van € 7.700,- voor 50% bij in de kosten. De overige 50% komt voor

bij de oprichting erg verwelkomd door de gemeenschap. Samen met

rekening van het ziekenhuis zelf en overige donoren.

de gemeenschap is het ziekenhuis vervolgens opgebouwd tot wat het nu is; een ziekenhuis met 190 bedden en 100 man personeel. Afgelopen jaar vonden er in het ziekenhuis 2041 bevallingen plaats en 1259 vrouwen maakten gebruik van de prenatale zorg van het ziekenhuis. Het ziekenhuis speelt een zeer belangrijke rol in de gemeenschap. Door de hoognodige zorg te bieden zijn al vele moeders en kinderen gered, maar nog steeds sterven vrouwen en baby’s onnodig tijdens de bevalling.

We bieden moeders de hoognodige zorg om hun kindje veilig ter wereld te brengen

foto: Gert IJszenga

Bouw in volle gang! De bouw van de kraamafdeling is inmiddels in volle gang en samen

Gezamenlijk wordt iets nieuws gerealiseerd

met andere partners begint de realisatie van de ‘Maternity Home

De microgift van het NASF wordt ingezet om de bouw van de

Ward’ echt vorm te krijgen. Nog even en de eerste vrouwen kunnen

‘maternity home ward’ te realiseren. De belangrijkste doelstelling

hier in een veilige omgeving hun kindje ter wereld laten komen. Door

van het Maternity Home Ward project is de moeder- en kindzorg

uw gift krijgen deze kindjes de beste start in het leven door de zorg die

in het ziekenhuis te verbeteren, en daarmee het verlagen van het

dan beschikbaar is. Het Butajira General Hospital blijft zich inzetten

sterftecijfer van moeder en kind bij de bevalling. In eerste instantie

voor deze belangrijke zorg.

zullen 10 vrouwen tegelijk kunnen verblijven. Ze worden omringd door uitgebreide verloskundige zorg, op een plek waar ze veilig kunnen bevallen. De sterfte bij de geboorte van moeder en kind zal hierdoor

8


|

MEI 2015

Wilt u meer weten over het project? Kijk op www.nasf.nl

Wat laat hij zelf na? 50 jaar na de dood van Albert Schweitzer

Door: Marcel Deelen

In dit nieuwe tweeluik in het ASM staat het jaar 2015 centraal. 50 jaar geleden overleed Albert Schweitzer op 90-jarige leeftijd. Marcel Deelen, bestuursvoorzitter van het Natuurhistorisch en Volkenkundig Museum (NVMO) te Oudenbosch, inspireert ons om te doen wat Albert Schweitzer ook deed. “Wat maakt Albert Schweitzer tot zo’n buitengewone figuur?” Hij schreef talrijke boeken, maar er zijn knappere schrijvers. Hij was een begaafd filosoof, maar niet de grootste. Hij was een eersterangs musicus en een autoriteit op het gebied van Bach en orgelmuziek, maar ook dat is niet de reden. Zijn ziekenhuis in Afrika voorzag in behoeften, maar er waren grotere en beter toegeruste ziekenhuizen in tropisch Afrika.

Wat maakt Albert Schweitzer tot zo’n buitengewoon figuur? Imposant figuur Wat Schweitzer tot zo’n imposante figuur maakt, is het feit dat hij een mens was die liefde en zorg voor alle mensen voelde. En een mens was die de moed had om die gevoelens om te zetten in daden en zijn leven daarmee in overeenstemming te brengen. Inzicht wat hem te doen stond

Albert Schweitzer op een van zijn vele bootreizen naar Lambaréné, Gabon

Hij zag zichzelf als deel van de broederschap der mensen, maar ook als

eerder regel dan uitzondering is voor de meeste van ons levende

een mens met meer gaven en grotere

wezens. Hij concludeert dat er maar twee mogelijkheden zijn.

kracht dan de meesten. Op een heldere

De ene mogelijkheid is ons er bij neer te leggen en te zeggen ‘wij

Pinksterochtend in Günsbach zag hij

kunnen er niets aan doen’. De andere mogelijkheid is onze macht en

duidelijk wat hem te doen stond. Hij

kracht aan te wenden en met heel onze persoonlijkheid alles te doen

besloot op 30-jarige leeftijd alsnog

wat we kunnen, om het leven zo te maken zoals we denken dat het

medicijnen te gaan studeren, ten

moet zijn. Door het nooit op te geven, door zijn eigen vertrouwen

dienste van de medemens. Ook andere

in het goede te handhaven, en door zowel het geheim als de kracht

mensen hebben evenveel inzicht gehad

van de liefde te erkennen, heeft Albert Schweitzer voor de tweede

in zichzelf en hun verplichtingen op

mogelijkheid gekozen.

deze wereld. Echter slechts weinigen hadden de kracht en het karakter om al het andere opzij te schuiven

Ook in ons vermogen

en te leven volgens hun overtuiging. Albert Schweitzer gaf een

En ook jij en ik kunnen dat doen, als wij dat wérkelijk willen. Wat

bestaan op, waaraan hij zeer was gehecht. Dat deed hij om te

Albert Schweitzer deed in Gabon is niet alleen weggelegd voor

doen wat hij voelde dat hij moest doen. Het feit dat hij dit deed

ondernemende avonturiers. Het ligt ook in ons vermogen. Iedereen

heeft andere mensen vertrouwen gegeven. Vertrouwen dat ook zij

die in eigen kring goed doet, en dit naar beste vermogen doet, met

hetzelfde vermogen in zich hebben om te doen wat ze menen dat

eerbied en respect voor het leven, is een weldoener. Een zelfde

goed is.

weldoener als de man die vanuit het oerwoud in Gabon deed wat hij moest doen. En zo is hij nog steeds een constante inspiratiebron. 

Nooit opgeven Maar er is meer. Albert Schweitzer constateerde dat we behoren tot een wereld die overweldigend en vol geheimen is. Dat lijden ALBERT SCHWEITZER MAGAZINE

|

MEI 2015

9

IN DE VOETSPOREN VAN… Bob en Lies Bonnema

Albert Schweitzer op de Ogowe rivier

Door: Jauke Boerdam

In de voetsporen van… deze keer een bijzonder verhaal van Jauke, de kleindochter van een doktersstel dat in de jaren 30 samen met Albert Schweitzer in Lambaréné werkte. Jauke vertelt dat de wijsheden van Albert Schweitzer een huidige levensles zijn voor haar hele familie. Young Indiana Jones Twintig jaar geleden keek ik als puber naar de avonturen van Young

Voorzichtig trok ik het oude fotoboek uit de kast en sloeg de eerste blad-

Indiana Jones. Een televisieprogramma waarin de wereldreiziger

zijde open. Een handgemaakte kaart met daarop de route langs de Afri-

Indiana Jones beroemde mensen als Albert Schweitzer ontmoette.

kaanse kust lag voor mij als een ware schat. ‘Heenreis in 1931, afvaart uit

Vol bewondering zag ik hoe de acteur vragen stelde aan de beroemde

Bordeaux over Madeira, Senegal, Ivoorkust, Kameroen en aankomst

arts. Waarom ben je hier een hospitaal gestart, vraagt Young Indiana

op 17 december 1931.’ Mijn hart maakte een sprongetje.

Jones aan Albert Schweitzer. Omdat het nodig was, was zijn simpele en oprechte antwoord. Opa en Oma Pas toen begreep ik hoe bijzonder het was wat mijn grootouders, Bob en Lies Bonnema, hebben gedaan. Want zij waren een doktersstel, dat vanaf eind 1931 bijna drie jaar naast Albert Schweitzer opereerde. Helaas was ik toen te laat met al mijn vragen. Mijn opa en oma waren toen beiden al overleden, maar ik wist niet dat er nog genoeg informatie te vinden was bij mijn familie. Een schat van een dagboek Die informatie lag in Canada. Daar was ik afgelopen zomer op bezoek bij mijn 80-jarige oom Tom. Ik rommelde door de boekenkast. ’Dat boek heeft jouw opa voor mij geschreven toen hij in Afrika werkte als arts. Ik ben daar in de woongemeenschap van Albert Schweitzer geboren’, vertelde oom Tom.

10


|

MEI 2015

Opa en Oma (Bob en Lies) Bonnema

Uit het Dagboek van Opa Bonnema Grastextiel van Albert Schweitzer voor mijn opa, gebruikelijk cadeau bij verjaardagen in Lambaréné

Avontuur in de jaren ‘30

en zelfs de bijnaam van mijn opa staat er op. En ze heeft nog veel

Hier volgt het avontuur dat mijn opa op jonge leeftijd heeft beleefd.

meer, zo blijkt tijdens het bezoek van de dames van het Nederlands

Het doktershandschrift van mijn opa vertelt. ‘Dat wij in Gabon zijn

Albert Schweitzer Fonds in december 2014. Iedereen is enthousiast.

beland, was min of meer toevallig. Ik had een cursus tropenziektes in

Zo enthousiast dat we het willen delen met andere belangstellenden

Amsterdam gevolgd en je moeder had de koloniale huishoudschool in

in Albert Schweitzer.

Den Haag gedaan. We wilden eigenlijk naar Indië, het vroegere Indonesië. Maar er was economische crisis in Nederland en er was een vacature bij

Wijsheden

de tropenarts in Gabon. Ik solliciteerde en werd benoemd.’ Het dagboek

Eenmaal thuis lees ik alle wijsheden die mijn opa voor zijn zoon, mijn

beschrijft dat de reis begon met zeeziekte. Het vertelt over dolfijnen

oom Tom, heeft opgeschreven. ‘Als t voor jou eenigszins mogelijk is,

die speelden met het schip, betoverende landschappen en bijzondere

moet je probeeren ook t buitenland in te trekken voordat je voorgoed

culturen. Opa schrijft hoe het ziekenhuis omgeven wordt door wilde

in Holland blijft. Het leert je je gemakkelijker naar omstandigheden te

dieren. De eetgewoontes van de lokale bevolking klinken mij heerlijk

schikken en je went eraan menschen die heel anders denken en doen dan

in de oren en ik lees hoe een simpele wandeling eindigt in een jungle-

jezelf, niet direct als volslagen idioot te beschouwen.’ Hij had gelijk. Het is

tocht vol bewondering. Er staat ook veel beschreven over het werken

een ware levensles, die onze hele familie bij zich draagt. Maar zonder

met de bevolking in dit bijzondere boek dat mijn opa 80 jaar geleden

echt te weten dat het een les van mijn opa was, geïnspireerd op de

maakte.

levensvisie van Albert Schweitzer.

Trots Vol trots keek ik naar mijn oom. ‘Dit is geweldig! Het boek is in goede staat. Ik denk dat mijn broers en mijn moeder dit ook willen zien!’ Mijn oom glunderde met me mee. Ik legde het hele boek vast op digitale foto’s, zodat ik het zou kunnen delen met de rest van de familie. Schat van familiegeschiedenis

Bekijk op Youtube.com het fragment: “Young Indiana Jones and Albert Schweitzer” https://www.youtube.com/ watch?v=74_5iEJFAaM

Terug in Nederland blijkt dat mijn moeder ook een waardevolle schat uit de familiegeschiedenis heeft. Ze rolt voorzichtig een verjaardagskaart van gras uit. Hij is zo groot als een kleine eettafel. De namen van alle medewerkers zijn in het geweven gras geborduurd


|

MEI 2015

11

PROJECTSTEUN Het Nederlands Albert Schweitzer Fonds (NASF) hecht bij haar keuze voor projecten sterk aan lokale initiatieven. Het verbeteren van de gezondheidssituatie van kwetsbare groepen – vaak vrouwen, jonge meisjes en kinderen - kan natuurlijk het beste door de bevolking zelf worden bedacht, opgezet én uitgevoerd. Hiertoe ontbreken echter vaak de financiële middelen. Dankzij uw bijdrage heeft het NASF onderstaande kleinschalige gezondheidszorgprojecten in de periode oktober 2014 tot en met maart 2015 kunnen steunen.

Action Charité et Développement Togo €9.329,-

Verbeteren van hygiëne voor een dorp met de aanleg van een waterput.

Dibiyya Development Project Sierra Leone € 5.189,Noodhulp aan families in quarantaine in de door ebola getroffen regio Dibbya.

Vulnerable Aid Organization Ghana € 7.764,Verbeteren van hygiëne en verminderen van ziektes zoals cholera door de aanleg van latrines.

12

Cycling out of poverty Kenya Foundation Kenia € 12.452,-

Community Initiatives for Rural Development Kenia € 6.320,-

Fietsambulances voor 25 gezondheidscentra - “We geven ze ook de opleiding om deze ten volste te benutten.”

Installatie van watertanks en training in hygiëne en moestuinbouw voor de vrouwen van 180 families.


|

MEI 2015

Drinkwater en Sanitatie Bouw

Kamuge Sharing Sisters Association Uganda € 3.990,-

St Leo’s Primary School Uganda € 4.000,-

Voeding/ inkomensgenerering Medische zorg Voor meer informatie: www.nasf.nl

Betere hygiëne en vermindering van ziektes - “Met één watertank kunnen we 12 huishoudens helpen! En dat is slechts het begin.”

Buhaguzi Action for Rural Development Foundation (BUARDEFO) Uganda € 6.060,-

Twegatte for Health and Development Uganda € 7.500,-

Bouw van 8 toilet faciliteiten - “De school moet een plek zijn waar hygiëne hoog in het vaandel staat.”

Gender Integrated Development Program Uganda € 4.959,-

“Met dit project bieden we schoon water aan 5 verschillende dorpen en geven we hygiënevoorlichting.”

MaliMali Community Medical Centre Uganda € 9.676,50

Varkenshouderij en informatiebijeenkomsten bieden 35 hiv-positieve vrouwen weer levensperspectief.

Set Action Against Poverty Initiative Uganda € 3.856,-

Uw donatie maakt deze projecten mogelijk. Door uw bijdrage kan het NASF gezondheidsprojecten in Afrika blijven ondersteunen. Word daarom donateur. Meer informatie vindt u op www.nasf.nl.

Bouw van 2 regenwatertanks “Schoon drink water, in plaats van water uit het moeras, want dat is een ernstig gezondheidsrisico.”

Bouw van een lokaal ziekenhuiszaaltje - “We kunnen dan ook zorg bieden aan de allerarmsten die de transportkosten naar het verderop gelegen ziekenhuis vaak niet kunnen betalen.”

Kiboto Community Development and Empowerment (KICODEG) Uganda € 2.910,-

Verbeteren van voedingssituatie voor 30 vrouwen met aids en zwangere vrouwen mbv het telen van champignons.

Hulp bij family planning – “Met kralenkettingen en training leren we vrouwen hun cyclus bij te houden.”


|

MEI 2015

13

LITERATUURAANBEVELINGEN Spiegelbeeld en Schaduwspel Het

Door: Lydia Paauw

oeuvre

Hella

S.

van

Welke relatie had Haasse tot Indië, waar ze

geschakeerd overzicht van een monumentaal

Haasse

geboren werd, en Frankrijk, waar ze tien jaar

oeuvre, maar ook een persoonlijk portret

is

(1918-2011)

woonde? En wat bedoelde Haasse eigenlijk

van een van de grootste auteurs uit onze

groots,

omvangrijk

als ze het over haar ‘daimoon’ had?

literatuur.

en

gevarieerd.

Margot Dijkgraaf maakte in 1989 kennis met

iedereen

Hella S. Haasse en voerde vele gesprekken

Vrijwel

kent Oeroeg– maar

met haar. In Spiegelbeeld en schaduwspel

wie las de essays

bespreekt ze belangrijke thema’s uit het

van Haasse over de

oeuvre en laat ze Haasse zelf aan het woord.

schrijvende vrouw?

Het boek is daarmee niet alleen een rijk

De vloek van de Nijl

Gratis geld voor iedereen

Na een halve eeuw

Het

oorlog tussen het

niet dat we het niet

gearabiseerde

goed hebben, het

noorden

het

probleem is dat we

Afrikaanse

niet weten hoe het

zwart zuiden,

en leek

probleem

is

de

beter kan. In deze

onafhankelijkheid

tijd, met koopkracht

van Zuid-Sudan in

als laatste ideaal,

2011 een streep

schetst

Rutger

te

Bregman

nieuwe

zetten

onder

het traumatische verleden van racisme en

vergezichten.

Van

kolonialisme. Maar oorlog is een gewoonte

een basisinkomen voor iedereen tot een

geworden langs de Nijl, van Khartoem en

werkweek van vijftien uur, van een wereld

Darfur in Noord-Sudan tot Malakal, Bor en

zonder grenzen tot een wereld zonder

Juba in Zuid-Sudan.

armoede - het is tijd voor de terugkeer

Koert Lindijer heeft de bevrijdingsoorlog

van de utopie. Laat je meenemen op een

vanaf het allereerste begin gevolgd en

reis door de geschiedenis en maak kennis

beschrijft

een

dieperliggende

die

met ideeën die tegen de tijdsgeest ingaan,

teruggaat tot de slavenhandel aan het begin

dwars door de oude scheidslijn van links en

van de negentiende eeuw en het racisme van

rechts heen. Gratis geld voor iedereen is een

bruin tegen zwart.

overrompelend boek dat je wereldbeeld op

pijn

zijn kop zet.

Koert Lindijer, 2014 Atlas Contact, ISBN: 9789045027999 Prijs: €21,99

14

Margot Dijkgraaf, 2014 Uitgeverij Querido, ISBN 9789021455181 Prijs: €22,50


Rutger Bregman, 2014 De Correspondent BV, ISBN: 9789082256307 Prijs: €18,00

|

MEI 2015

Heeft u een boek gelezen dat veel indruk op u heeft gemaakt en dat u graag wilt delen? Gaat het over ontwikkelingshulp, Afrika, of over een onderwerp uit het gedachtegoed van Albert Schweitzer en is het een recentelijk gepubliceerd boek? Stuur dan uw literatuur aanbeveling van max. 100 woorden naar [email protected] Deze, en andere vergelijkbare, boeken zijn te koop via www.youbedo.com. Koopt u via deze online boekwinkel, dan wordt 10% van de aankoopprijs gedoneerd aan een goed doel van uw keuze. Ook aan het NASF kan op deze manier een bedrag worden geschonken.

In ´t spoor van Schweitzer

Door: Monique Mekenkamp

Tijdens zijn leven was Albert Schweitzer onvermoeibaar bezig om geld in te zamelen voor zijn ziekenhuis in Lambaréné (Gabon-Afrika). Het geven van orgelconcerten was een van de vele activiteiten daarvoor. Organist Gerrit Christiaan de Gier volgde Albert Schweitzer in zijn programmering, maakte een keuze uit zijn meest gespeelde werken en zette die op cd. Gerrit won als musicus in opleiding in 1982 de derde prijs van het Internationale Albert Schweitzer Orgelconcours in Deventer. Momenteel is de Gier organist van de Jacobikerk in Utrecht. Speciaal voor de Schweitzer herdenkingsjaren (2013 – 100 jaar Lambaréné; 2015 – 50 jaar geleden dat Schweitzer overleden is) heeft hij een cd opgenomen met composities die Albert Schweitzer vaak tijdens concerten speelde. Op 3 januari 2015 presenteerde Gerrit Christiaan de Gier de cd, aansluitend aan zijn Nieuwjaarsconcert in de Oude St. Nicolaaskerk te IJsselstein. Aftredend bestuurslid Breg van Dam heeft, als dank, namens het bestuur van NASF, het eerste exemplaar van de cd in ontvangst genomen. 

De cd is in eigen beheer uitgegeven en is te bestellen per e-mail: [email protected] of telefonisch: 030 6888966. Prijs € 15,- (excl. verzendkosten). Agenda Dit jaar worden door Gerrit Christian de Gier in verschillende plaatsen orgelconcerten gehouden “In ’t spoor van Schweitzer”. Daarvan is er een gepland op vrijdag 4 september in de Jacobikerk te Utrecht, samen met het Kamerkoor ‘Cantiago o.l.v. Herman Mussche. Dit zal een bijzonder herdenkingsconcert zijn op de sterfdag van Albert Schweitzer! Voor de overige concerten, kijk op http://www. gerritchristiaandegier.nl/index.php/concerten/range. listevents/-

Word donateur en ontvang gratis de documentaire ‘Albert Schweitzer’ uit 1957 op DVD*

Wij kunnen onze microgiften aan de

MACHTIGINGSKAART SEPA

projecten alleen blijven geven door

Ja, ik steun het werk van het NASF met: €

gebruiken. Dat kan ook eenmalig zijn. *Als u nu vaste donateur wordt van het Nederlands Albert Schweitzer Fonds (NASF), voor minimaal 35 euro per jaar. Vul hiernaast de machtigingskaart in. Nieuwe

#

de machtigingskaart hiernaast voor

q per maand q per kwartaal q per jaar q eenmalig Naam Nederlands Albert Schweitzer Fonds (NASF) Adres Postbus 8568 Postcode en plaats 3503 RN Utrecht

Incassant ID NL24ZZZ412440080000

Door ondertekening van dit formulier geeft u toestemming aan het NASF om een doorlopende of eenmalige incasso-opdracht te sturen naar uw bank om een bedrag van uw rekening af te schrijven en aan uw bank om doorlopend of eenmalig een bedrag van uw rekening af te schrijven overeenkomstig de opdracht van het NASF. Als u het niet eens bent met deze afschrijving kunt u deze laten terugboeken. Neem hiervoor binnen acht weken na afschrijving contact op met uw bank. Vraag uw bank naar de voorwaarden.

donateurs ontvangen GRATIS de

Naam

documentaire Albert Schweitzer op

Adres

DVD t.w.v. € 14,99.

Postcode en woonplaats

m/v*

E-mail

Geb.datum

Telefoon

IBAN Plaats en datum

Handtekening * doorhalen wat niet van toepassing is

M14-2

steun van donateurs. Daar kunt u

BIJZONDERE DONATIES Eye Care Sponsorloop

Door: Monique Mekenkamp

56 hardlopers liepen mee met deze lustrum editie van de Eye Care Sponsorloop, tijdens de marathon van Rotterdam op 12 April 2015. Samen met negen kinderen, die mee deden met de Kids Run, is dit jaar het hoogste bedrag ooit bijeen gelopen, € 4.301,27. Frans Hiddema, voorzitter van het NASF, nam de cheque na afloop in ontvangst.

Het sponsorgeld komt ten goede aan het Taita Clinic Low Vision Project van het Kwale District Eye Care Centre (KDECC) in Kenia. Met een microgift van totaal €7.200 wordt de training van lokale medici en de opleiding van een low vision specialist in deze nieuwe regio gefinancierd. KDECC werd twintig jaar geleden opgericht en richt zich op oogzorg. Aan de zuidkust van Kenia hebben bijna 30.000 mensen oogproblemen, variërend van slechtziendheid tot blindheid. Deze oogproblemen zijn vaak te voorkomen door goede oogzorg. In Kwale District heeft het KDECC inmiddels een goed lopend oogcentrum en dankzij deze zorg kunnen kinderen met oogproblemen naar school en worden ze geaccepteerd in de gemeenschap. Met deze bijdrage is uitbreiding naar de Taita regio dus mogelijk gemaakt. Meer informatie over dit project: http://www.nasf.nl/projecten. Het NASF heeft eind 2014 ook een bijzonder genereuze gift gekregen van het Ameyde Fonds. De gelden uit dit fonds zijn nu opgenomen in het NASF en zal besteed worden aan het steunen van onze concrete projecten in Afrika. In het volgende Magazine zal het verhaal achter dit fonds vertelt worden.

Wilt u iets organiseren om een bijdrage te doen aan het NASF? Neem dan contact op met Monique Mekenkamp, project manager van het NASF, via [email protected] of 06-8399 0625.

Dit formulier in een gesloten envelop sturen naar:

Doneren kan via de gebruikelijke acceptgiro of een volmacht, maar nu ook via een machtiging.

frankeren toegestaan

Donateurs van het NASF ontvangen twee keer per jaar gratis het Albert Schweitzer Magazine. Door middel van dit magazine houden we u op de hoogte van onze activiteiten en diverse projecten.

#

Nederlands Albert Schweitzer Fonds Antwoordnummer 54041 3504 VB Utrecht

WWW.NASF.NL

PROJECT UITGELICHT

Community Initiatives for Rural Development (CIFORD Kenya) Door: Sanne Koenen

Drinkwater

Het NASF steunt het project Better Health for the Rural Families through Rain Water Harvesting and Food Security met een bijdrage van € 6.320,- Het project wordt uitgevoerd door de Keniaanse organisatie Community Initiatives for Rural Development (CIFORD Kenya). CIFORD pakt sociaal-economische problemen aan die met name vrouwen en kinderen treffen in het gebied. Bij gebrek aan beter

Schoon water

Stel je voor, je moet uren lopen naar de enige waterbron om het

Door de beschikbaarheid en het juiste gebruik van schoon water,

hoognodige water te halen waarvan je weet dat jij en je familie er ziek

wordt ook de kwaliteit van de gewassen verbeterd. Dat zorgt voor

van kunnen worden. Met deze realiteit hebben de vrouwen in Tigania

een betere oogst. Door de mogelijkheid van verkoop van de extra

dagelijks te maken. De rivieren en andere vervuilde bronnen zijn vaak

opbrengst, wordt daarmee ook de levensstandaard van de gezinnen

dezelfde bronnen als waar de dieren gebruik van maken. Bij gebrek

verhoogd.

aan beter wordt dit water met alle risico’s van dien gebruikt als drinken kookwater en voor de bewatering van gewassen die ze verbouwen.

Het project richt zich op 180 vrouwen in het dorp. Ze worden getraind in hygiëne, afvalbeheer en verbeterde landbouwmethoden.

Samen maken we van water weer wat het moet zijn; de bron van al het leven

Deze vrouwen kunnen het weer overbrengen op de volgende groep, zodat uiteindelijk ongeveer 540 vrouwen worden bereikt. Daarnaast zullen 60 watertanks worden geplaatst om regenwater op te vangen die minstens 60 huishoudens per jaar kunnen voorzien van schoon

Terugdringen ziektecijfer

water, waarvan ook de buren kunnen profiteren. Inmiddels zijn er al

De projecten van CIFORD laten goede resultaten zien. De microgift

25 gerealiseerd!

van het NASF wordt ingezet voor voorlichting en opleiding over hygiëne en hoe om te gaan met water, voor de aanschaf van

Doorbreking van neerwaartse spiraal!

watertanks waarmee regenwater kan worden opgevangen. Hiermee

Met uw steun zal de neerwaartse spiraal die het vervuilde water met

willen ze het ziektecijfer door gebruik van het vervuild water met

zich meebrengt worden doorbroken. De kennis die ze opdoen is de

minstens 20% terugdringen. De gestelde doelen zijn:

weg naar een structurele oplossing. Deze kennis kan namelijk vanaf nu steeds weer gedeeld worden, wat zal leiden tot een steeds groter

•

opleiding in hygiëne en methodes om het water te zuiveren

bereik. Voor deze vrouwen betekent deze impuls de eerste stap naar

•

realiseren van watertanks voor het opvangen en bewaren

een gezond en veilig leven.

van regenwater Wilt u meer weten over het project? Kijk op www.nasf.nl ALBERT SCHWEITZER MAGAZINE

|

MEI 2015

17

#GEZONDHEIDSZORGAFRIKA Bionaald

Door: Annefleur Petri

In de tweede editie van deze nieuwe rubriek staan we stil bij relevante ontwikkelingen op het gebied van ontwikkelingssamenwerking en gezondheidszorg in Afrika. In lijn met het thema van dit Magazine – wat laat jij achter? – schrijven we deze keer over vooruitstrevende campagnes en innovaties van gedreven personen of organisaties. 15x15 campagne Dankzij onder andere de millenniumdoelen van de Verenigde Naties is er veel geïnvesteerd in de behandeling en preventie van infectieziekten, zoals malaria, TBC en HIV/AIDS. Daardoor (over)lijden er in 2015 voor het eerst meer mensen – in ontwikkelingslanden – aan aandoeningen die met een relatief eenvoudige chirurgische ingreep te behandelen zijn, dan aan infectieziekten. Zeven aandoeningen zijn verantwoordelijk voor het grootste deel van de chirurgische ingrepen in ontwikkelingslanden: 5,7 miljoen mensen overlijden jaarlijks aan ongevallen, hazenlip, staar, klompvoet, niet vorderende bevalling, hernia of blindedarmontsteking. Tachtig procent van de chirurgische aandoeningen is te genezen middels vijftien relatief eenvoudige ingrepen, die in drie jaar aan te leren zijn aan studenten zonder medische achtergrond. Dit heeft de International Collaboration for Essential Surgery gemotiveerd tot de campagne “The Right to Heal” en “15X15”. (www.essentialsurgery.com) Bionaald

Bionaald De

bionaald

is

dé

oplossing

voor

problemen

rond

inentingsprogramma’s, aldus minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Zij zei dit op de Gavi Replenishment Pledge Conference op 27 januari 2015 in Berlijn. De bionaald is ontwikkeld door de Maastrichtse veearts en ondernemer Gijsbert van de Wijdeven. Het is in feite een soort hoge drukpistool waarmee een kleine afbreekbare capsule met vaccin onder de huid wordt geschoten. Dit gaat zo snel dat je er niets van voelt. En is hygiënisch: niets van het apparaat wordt daadwerkelijk in de huid gebracht. Waarmee overdracht van infectieziekten (zoals HIV en hepatitis) via besmette naalden verleden tijd is. Een ander groot voordeel is dat er geen koeling nodig is voor de vaccins. Ideaal dus in een warm Afrikaans land, waar elektriciteit een schaars goed is. De bionaald is door minister van Economische Zaken Henk Kamp in 2014 uitgeroepen tot “nationaal icoon”. Onderdeel hiervan is dat minister Ploumen actief lobbyt voor dit Nederlandse product. Om zo praktische toepassing in Afrika en daarmee een hogere vaccinatiegraad dichterbij te brengen.

18


|

MEI 2015

Trotse partners

Door: Monique Mekenkamp (NASF) en Frank van den Elsen (ASz)

Het Albert Schweitzer Ziekenhuis (ASz) in Dordrecht is in 1999 vernoemd naar Albert Schweitzer. Tot het jaar 2013 leidde zijn naam een sluimerend bestaan bij het ziekenhuis. Zonde, dacht het bestuur van het ziekenhuis hierbij geïnspireerd door de aandacht voor het ‘Schweitzerjaar’. Het NASF en ASz zochten daarom contact en startten een veelbelovende samenwerking. Het NASF helpt het ASz de naam van Albert Schweitzer voelbaarder

over Albert Schweitzer als arts op het programma. Dit zal een

en herkenbaarder te maken binnen het ziekenhuis. En het ASz helpt

inspirerende ochtend worden, met sprekers uit de medische wereld.

het NASF met aandacht en steun bij haar activiteiten. Het ASz heeft

Het symposium opent met een voorwoord van onze voorzitter,

reeds een financiële bijdrage aan de Albert Schweitzer Prijs 2014

Frans Hiddema. Verder laten we verschillende artsen die een band

gedaan. En er staat nog meer op het programma voor 2015:

met Albert Schweitzer hebben aan het woord met hun bijzondere verhaal. Gerrit Christiaan de Gier, samensteller van de orgel-cd ‘In

Geboortecentrum Rhena

het spoor van Schweitzer’, zorgt voor intermezzo’s op het orgel

Een van de eerste acties van het ASz om de naam Schweitzer meer

van het ziekenhuis, met typische Schweitzer-interpretaties van het

te laten leven, was het vernoemen van de vernieuwde verlos- en

werk van Bach. Het symposium wordt ’s middags gevolgd door een

kraamafdeling naar Rhena, de dochter van Albert Schweitzer.

Bachconcert ter ere van Albert Schweitzer in de Augustijnenkerk in

Het motto van Albert Schweitzer Eerbied voor het Leven komt hier

Dordrecht.

natuurlijk uitstekend tot zijn recht. Voor de nieuwsgierige bezoekers is een informatiebord over Rhena Schweitzer geplaatst.

Projectsteun Heel concreet gaan het ASz en NASF ook gezamenlijk fondsen

Patiëntenkrant

werven om in Kenia een kraamkliniek volledig in te richten. De

In de laatste editie van de

lokale organisatie Ewang’an E Suswa is bezig een kraamkliniek te

Patiëntenkrant van het ASz staat

realiseren bij het nieuwe medische centrum in Suswa. Suswa is een

een prominent artikel over Albert

rurale regio waar de lokale bevolking, voornamelijk Masaai, tot voor

Schweitzer. In het artikel komt

kort nauwelijks toegang had tot gezondheidszorg. De inrichting

onze samenwerking ook aan

en apparatuur van de kraamkliniek zal door bijdrages uit onze

bod. En worden patiënten en

samenwerking worden verzorgd. De kraamafdeling Rhena van het

andere bezoekers van het ASz

Dordrechtse ziekenhuis zal de spil zijn van deze projectadoptie.

uitgenodigd om meer te weten te komen over het NASF of


wellicht een donatie te doen.

Het ASz zal dit jaar de gastheer zijn voor de uitreiking van de Albert

Doe iets moois, anderen zullen het

Schweitzer Prijs 2015. Het NASF is zeer verheugd dat het mooie

imiteren.

auditorium van het ziekenhuis beschikbaar wordt gesteld voor deze inspirerende bijeenkomst in november. 

Een Albert Schweitzer hoek Het NASF heeft een leunstoel van Albert Schweitzer in bruikleen gegeven aan het ziekenhuis. Plus wat andere snuisterijen uit Lambaréné, de plaats in Gabon waar Albert Schweitzer het oerwoudziekenhuis startte en jarenlang beheerde. Zodra de werkzaamheden in de centrale hal van het ziekenhuis zijn afgerond, krijgen de curiosa een mooie plek. Dan voelen bezoekers bij binnenkomst al de verbondenheid met de naamgever van het ziekenhuis. Zaterdag 26 september 2015 Symposium Albert Schweitzer als arts Op zaterdag 26 september 2015 staat een mini-symposium

Tijdens een eerdere Schweitzerdag in het AS ziekenhuis, nam ziekenhuisdirecteur John Taks plaats in de authentieke Schweitzerstoel. ALBERT SCHWEITZER MAGAZINE

|

MEI 2015

19

MIJN EIGEN LAMBARÉNÉ Ondersteuning aan pasgeboren baby’s Winnaar van de Albert Schweitzer Prijs 2014 Door Annefleur Petri

Begin januari dit jaar vertrok Niek Versteegde, winnaar

Ook laat een patiënt vaak geen bloedonderzoek verrichten of

van de Albert Schweitzer Prijs 2014, naar het Sengerema

een foto maken. Simpelweg omdat hij er het geld niet voor heeft.

Hospital in Sengerema, Tanzania. Het

Frustrerend, en op termijn ook niet op te lossen door iedere keer zelf

waren feestelijke maanden voor hem

de portemonnee maar te trekken. In principe is de overheid immers

voorafgaand aan zijn vertrek. In november

verantwoordelijk voor de beschikbaarheid van basale middelen

2014 won hij de Albert Schweitzer Prijs

en medicijnen in elk ziekenhuis. Dit met donorgeld financieren

2014 met het project “Lucht voor Leven”.

stimuleert niet tot verandering van het systeem. Het helpt juist

In december 2014 werd hij 30 jaar en

eerder een corrupt systeem in stand te houden. Tegelijkertijd

kreeg hij zijn diploma als tropenarts. Hoe

wil niemand dat de allerzwaksten en allerarmsten er de dupe van

vergaat het hem nu in Tanzania? En hoe

worden. Voorlopig, als tijdelijke oplossing, is er daarom een fonds

loopt zijn project “Lucht voor Leven”?

dat mensen die hun behandeling niet kunnen betalen, ondersteunt.

Niek Versteegde

Dit fonds wordt gefinancierd door de Stichting Vrienden Sengerema Niek vertelt dat het de eerste weken een prettig weerzien was met

Hospital.

oude bekenden. Maar het is ook aftasten wat je aan elkaar hebt als collega’s. En er zijn obstakels waar hij tegenaan blijft lopen. Het

“Lucht voor leven”

vertrouwen in de dokter moet groeien, net als Niek in zijn rol als

Het project “Lucht voor Leven” heeft inmiddels een vliegende

tropenarts. Inmiddels wordt hij steeds vaker bij moeilijke patiënten

start gemaakt, laat Niek weten in zijn laatste weblog. Een aantal

gevraagd en kan hij met name op de verloskamers een grote rol

medewerkers was hiermee al gedeeltelijk bekend.. Twee andere

spelen.

medewerkers bleken trainers van het “Helping babies breath program” te zijn. Deze cursus is opgezet door de Amerikaanse

Tekort aan alles

vereniging voor kindergeneeskunde en gericht op adequate

In het ziekenhuis komen steeds meer middelen en faciliteiten

behandeling in de eerste levensminuten. En dat sluit perfect aan bij

beschikbaar. Schrijnend is echter dat het tekort aan de meest basale

het project van Niek. Samen met deze ervaren medewerkers en met

en essentiële middelen blijft bestaan. Zo moet infuusvloeistof – met

de aangekochte materialen zijn inmiddels de eerste twintig mensen

spoed nodig – zelf door familie bij de apotheek gekocht worden. Die

getraind én de eerste baby’s gered.

daarvoor eerst het benodigde geld bij elkaar moet zien te krijgen.

20


|

MEI 2015

Het project “Lucht voor leven” is erop gericht sterfte en andere

‘In de verloskamers van Sengerema worden 25 tot 35 kinderen

negatieve gevolgen van zuurstoftekort bij pasgeborenen terug

per dag geboren en op de zogenaamde ‘prematuren’ kamer liggen

te dringen. Wanneer een bevalling (te) lang duurt kan er asfyxie,

gemiddeld twintig pasgeborenen. De intentie is dat het project

oftewel zuurstoftekort, rondom de geboorte optreden. Daardoor

“Lucht voor leven” een fantastisch verschil zal maken. In 2013 stierf

begint de pasgeborene niet (effectief) zelf te ademen. Door in de

2% tijdens de geboorte of in de eerste levensmaand. Dat percentage

eerste minuten direct de ademhaling te ondersteunen, wordt de

beogen we flink naar beneden te halen’, aldus Niek.

eigen ademhaling op gang geholpen en schade door zuurstoftekort (zoals verstandelijke handicaps en overlijden) voorkomen. Om dit te bereiken zijn twee dingen nodig. Ten eerste getraind personeel dat het probleem signaleert en weet hoe in te grijpen. En ten tweede zijn de juiste materialen nodig. Die opvallend eenvoudig zijn: beademingsballonnen, doeken en dergelijke om baby’s te drogen en op te warmen en simpele plastic buisjes (mayotubes) om de luchtweg vrij te houden. Maar hier begint het natuurlijk pas. Als een baby door adequaat ingrijpen de eerste minuten en het eerste uur goed doorgekomen is, moet die in de dagen daarna goed worden verzorgd. En in de gaten gehouden worden om een achteruitgang te voorkomen. Het is mooi om te zien hoe de verschillende fondsen elkaar aanvullen. Met steun van de Amerikaanse “Touch Foundation” is een extra gebouw neergezet voor vrouwen die zijn bevallen. Hierdoor is er meer ruimte vrij gekomen. Deze ruimte zal door Stichting Vrienden Sengerema Hospital gebruikt worden om een neonatale intensive care unit (NICU) in te richten. Oftewel: een specialistische afdeling speciaal voor de allerkleinsten die intensieve zorg nodig hebben.

Praktische reanimatie training

Niek geeft de reanimatie training aan lokale verpleegkundigen

Toekomstperspectief Niek werkt in principe een jaar in Sengerema. Met een mooie start in de eerste twee maanden is het vooruitzicht voor het “Lucht voor leven” project vooralsnog erg zonnig. In de komende maanden worden veel medewerkers getraind en zullen kennis en vaardigheden ingeburgerd raken in de dagelijkse praktijk. Omdat alles uiteindelijk begint met onderwijs, is het geweldig dat Niek kan bouwen op enkele ervaren trainers. Ook krijgt hij in de loop van het jaar ondersteuning uit Nederland. Zo komen vanuit het Radboud UMC een verpleegkundig specialist en een neonatoloog, werkzaam op de NICU, enkele maanden naar Sengerema om het personeel op te leiden.

‘Inmiddels kan ik ook uit eigen ervaring vertellen hoe groot de noodzaak is. Ik begon als groentje aan deze taak, maar voel me inmiddels bijna thuis aan de reanimatietafel. Ik heb inmiddels meer dan tien keer een pasgeborene (nieuw) leven in geblazen met een beademingsmasker. Met succes! Zo werd ik na de cursus door een coassistent naar een bevalling geroepen, waar een net getrainde verloskundige was. De moeder deed lang over het laatste stuk van de bevalling. Op het moment dat ik hoorde dat de hartslag van de baby te laag was deed ik wat ik de dag ervoor uitgelegd had; alle spullen klaarleggen voor een reanimatie en in de buurt blijven zodat ik kon helpen. Ik besloot de baby te helpen met een vacuümpomp, waarna de baby vlot geboren werd. Dat was maar goed ook, want de baby was zo slap als een vaatdoek en ademde niet. Gelukkig kon ik de baby goed opvangen en ademde hij na tien minuten zelfstandig. Hij lag na een uur alweer bij moeder op de borst.’ Niek Versteegde.


|

MEI 2015

21

Drie vragen aan... Breg van Dam-Mantel

Door: Lydia Paauw

Breg van Dam nam op 6 februari jl. na negen jaar afscheid van het bestuur van het NASF. Zij onderscheidde zich door haar heldere mening en schat aan kennis - verhalen en wijsheden - over Albert Schweitzer. In het verleden werkte zij als verpleegster in het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Haïti.

2. Wat blijft u het meeste bij van uw periode

3. Wat wilt u het NASF meegeven?

als bestuurslid bij het NASF?

“Albert Schweitzer was een

“Bij het 75-jarig bestaan van het NASF in

logboekschrijver. Zijn logboeken van de

2005 schreef de toenmalige voorzitter over

dagelijkse praktijk in het ziekenhuis zijn een

de doelstelling van het fonds: ‘steun aan

waardevolle bron voor medisch historische

Albert Schweitzer en aan anderen, door

studies. Zo loopt er nu een onderzoek in

het afdragen van gekweekte rente van

Bern op basis van Schweitzers’ logboeken.

het Stichtingsvermogen’. Zo ontwikkelden

Voordat hij arts werd, was Schweitzer

wij het beleid om in Afrika initiatieven van

doctor in de theologie en filosofie. Tot aan

lokale mensen te ondersteunen in hun

zijn dood werkte hij aan zijn cultuurfilosofie.

streven naar gezondheid. Daarnaast heeft

Zo schreef hij: ‘Karakteristiek voor onze

het NASF tot doel het gedachtegoed van

eeuw is, dat wij niet echt meer geloven in

Schweitzer - samengevat in ‘Eerbied voor

sociale en spirituele vooruitgang’. Ik wens

het leven’ - uit te dragen. De ambitie van

het NASF toe dat zij de motivatie (het

‘The Earth Charter’ (www.earthcharter.

ethos) vindt om ‘Eerbied voor het leven’

org) sluit daar naadloos bij aan. Deze

toegankelijk te maken voor de generatie van

werd in 2006 door de Internationale

deze eeuw.” 

Albert Schweitzer Vereniging (AISL)

Afscheid van Breg van Dam

onderschreven. Vanuit het NASF ben

1. Hoe kwam Albert Schweitzer in uw leven?

ik nauw betrokken geweest bij de AISL.

“Dat was in 1967, toen ik me als verpleegster

In 2013 ten slotte, heb ik het initiatief

voor een uitzending meldde bij ‘Dienst over

genomen om het door de Stichting

Grenzen’. Uit drie mogelijkheden, koos ik

‘Organ Promotion Europe’ gelanceerde

‘Hôpital Albert Schweitzer (HAS)’ in Haïti.

idee van een ‘Albert Schweitzer orgeljaar’

Begin jaren negentig werd ik secretaris van

in Nederland te realiseren. Via ‘Die

de ‘Association Alumni-Europe’. Vanuit die

Konzerttätigkeit Albert Schweitzers’ van

functie nam ik contact op met het NASF

Harald Schützeichel (1993) heb ik zo’n dertig

en vanaf dat moment ben ik artikelen gaan

enthousiaste organisten van gegevens

schrijven voor het magazine van het NASF. In

kunnen voorzien.”

2005 werd ik gevraagd als bestuurslid.”

22


|

MEI 2015

COLOFON Het Albert Schweitzer Magazine verschijnt twee keer per jaar en wordt gratis naar donateurs verzonden. Kantoor Stichting Nederlands Albert Schweitzer Fonds Bezoekadres: Joseph Haydnlaan 2a, 3533 AE Utrecht Postadres: Postbus 8568, 3503 RN Utrecht Tel: +31 (0)30 8801499 Fax: +31 (0)30 8801944 E-mail: [email protected] (algemeen) [email protected] (redactie) Website: www.nasf.nl Rekeningnummer IBAN NASF NL51ABNA0470380578 Comité van aanbeveling Dhr. drs. H. Bouma Dhr. prof. W.B. Drees Dhr. drs. P.F.C. van der Hoeven Dhr. prof. dr. L. Leertouwer Dhr. prof. dr. Th. M. van Leeuwen Dhr. dr. J.C. Terlouw Dhr. prof. dr. H.H.F. Wijffels Dhr. drs. K. van Warven Dhr. ds. R.J. van Zwieten Bestuursleden Dhr. drs. U.F. Hiddema, arts (voorzitter) Dhr. mr. P.R.W. Schaink (vice-voorzitter) Dhr. drs. P. Lincklaen Arriëns (penningmeester) Mw. drs. A.M.J.H. Diekman Dhr. drs. R. J. Drukker Mw. drs. L.F. Mieras Dhr. dr. P.P.A.M. van Thiel Medewerkers Mw drs. M. Mekenkamp (Beleid en Publiciteit) Mw. M. Roes (Secretariaat) Mw. drs. S. van der Berg (Projectsteun) Redactie Mw. drs. A.M.J.H. Diekman Mw. drs. S.B. Koenen Mw. drs M. Mekenkamp Mw. drs. L.A.V. Paauw Mw. drs. A.J. Petri Vormgeving Magazine Silvia Agterhof Grafisch Ontwerp www.silviaagterhof.nl Advertentie p. 7: KesselsKramer Druk en zending Roto Smeets BV

MIJN FAVORIETE BOEK

Michel Pasman geeft ‘Kind 44’ aan Silvie Brouwer

Door: Lydia Paauw

Michel Pasman zette zich – vol enthousiasme - drie jaar lang in voor het Albert Schweitzer Magazine. Begin dit jaar nam hij afscheid van de redactie. In deze rubriek zien wij Michel nog even terug. Hij geeft het boek ‘Kind 44’ van Tom Rob Smith cadeau aan Silvie Brouwer. Een intrigerende thriller die naast de spannende verhaallijnen een indrukwekkend beeld geeft van de voormalige Sovjet-Unie. “Ik wil graag ‘Kind 44’ van Tom Rob Smith cadeau doen aan Silvie Brouwer. Zij is een goede vriendin van mij en kan momenteel wel wat afleiding gebruiken. Zij maakt nu een moeilijke periode door. Het is alweer een tijdje geleden dat ik het boek zelf heb gelezen. Destijds maakte het grote indruk op mij. Ik was toen aan het reizen door Azië en heb het boek in één ruk uitgelezen. Miraculeus plot ‘Kind 44’ is een literaire thriller over een Russisch geheim agent die de moord op een kind moet oplossen. Het verhaal speelt zich af in de Sovjet-Unie ten tijde van Stalin. Geschiedkundig dus ook nog eens erg interessant. Het geeft een indruk van het leven in een dictatuur. Beklemmend om te lezen hoe het moet zijn om onderdeel te zijn van een maatschappij waarin angst regeert. Het is een ongelooflijk spannend en meeslepend verhaal waarin verschillende verhaallijnen op miraculeuze wijze samenkomen. Dit meesterlijk geschreven boek is recentelijk verfilmd. Op 16 april is ‘Child 44’ in Nederland in première gegaan. Ik hoop dat Silvie net zo veel van het boek zal genieten als ik!” Kind 44 Tom Rob Smith, 2009 Ambo Anthos ISBN 9789041414434

Wilt u ook uw favoriete boek aan iemand cadeau geven? Meld dit dan bij de redactie via [email protected] of per post aan de Redactie van het NASF.

Bronvermelding cover foto Village and Cottage Developers Association, Ghana

De redactie behoudt zich het recht om aangeleverde artikelen en bijdragen in te korten of (deels) op de website te plaatsen. Op aan ons ter beschikking gestelde informatie zijn de bepalingen uit onze Privacy Statement van toepassing. Voor uitingen in het ASM of op onze website geldt tevens onze Disclaimer. De volledige tekst kunt u terugvinden op www.nasf.nl.


|

MEI 2015

23

Albert Schweitzer 14-1-1875

-

4-9-1965

Het Albert Schweitzer Magazine is een uitgave van de Stichting Nederlands Albert Schweitzer Fonds (NASF).Dit tijdschrift verschijnt twee keer per jaar en wordt gratis verzonden aan donateurs. Wilt u het magazine ontvangen of heeft u vragen over deze uitgave of het NASF, neem dan contact met ons op via [email protected] of tel: +31 (0)30 8801499. WWW.NASF.NL

GIRO 22 20 20

WAT LAAT JIJ ACHTER? 50 JAAR NA ALBERT SCHWEITZER. Jaargang 12 mei 2015

Recommend Documents