Waarom vrienden, familie, buren en kennissen zo belangrijk zijn

November 2014 | editie 7

In dit nummer: Wat betekent vriendschap voor u? Hart voor een ander Hoe de panty’s in Dordrecht kwamen Een rijk sociaal leven, zo doet u dat!

Waarom vrienden, familie, buren en kennissen zo belangrijk zijn

‘Wat zon is voor planten, is aandacht voor mensen’

Inhoud

Wiel verkent het belang van sociale contacten voor ouderen pagina 4

In deze editie: 4 Lang en gelukkig

Over het nut van sociale contacten

en de invloed op geluk en gezondheid. 8 Wat betekent vriendschap voor u? Wiel peilt de mening op straat. 10 Hart voor een ander Deze mensen brengen anderen bij elkaar.

‘Alleen op pad is een hele stap’ 4 portretten

Cocky Nelemans: ‘Rijk zijn we er niet van geworden, maar de verhalen maken me nog altijd blij.’ pagina 24

Column

Mieketrien

‘Gemeente en verzekeraars; investeer in wijkcentra, in kaartclubs en koffie-ochtenden.’

pagina 15

Tips van de ouderenadviseur

15 Column Mieketrien 16 Bijblijven Nieuws over uitgaan, boeken en wetenschap. 19 Vijf vragen aan: Roos Verheggen (Mezzo) over de toekomst van de ouderenzorg. 20 De zorg verandert Wat betekent dat voor u? 22 Hoe zit u erbij? Binnenkijken bij klanten van de Wielborgh. 24 Dagelijks brood Een bijzonder gesprek met het ondernemersechtpaar dat panty’s en kant-en-klaar maaltijden in Dordrecht introduceerde.

Binnenkijken bij.... Marijke Hallensleben

‘Goedemiddag, voelt u zich ook altijd zo ongemakkelijk in de wachtkamer? ‘ Tja, ik betrap mezelf er ook regelmatig op dat ik, in afwachting van mijn jaarlijkse controle bij de tandarts of wachtend op de uitslag van een onderzoek, zwijgzaam in een vaak sterk verouderd en beduimeld blad, de minuten aftel tot ik aan de beurt ben. En dat terwijl ik toch over het algemeen vrij communicatief ben en graag met mensen, ook als ik ze niet goed ken, in gesprek ga. Bovendien weet ik dat eigenlijk iedereen zich min of meer oncomfortabel voelt in zo’n situatie . En dat je dan juist met een onschuldig praatje een sfeer kan creëren, waardoor we ons allemaal, prettiger voelen. Daar komt trouwens nog bij dat ik een ongelooflijk goede en vriendelijke tandarts heb, dus is mijn in zichzelfgekeerde gedrag in de wachtkamer niet eens noodzakelijk. Dit is een redelijk en ook wel begrijpelijk en algemeen geaccepteerd soort zwijgen, waar meer mensen zich ‘schuldig’ aan maken. Maar hoe vaak komen er situaties voor dat een gesprek, een vriendelijke groet of een bemoedigende glimlach leidt tot een gevoel van welbevinden, vaak wederzijds, waardoor mensen zich prettiger voelen? En mensen die zich goed voelen, zijn bovendien ook nog eens gezonder, zoals u kunt lezen in het artikel Lang en gelukkig. Na een, soms kort, praatje en dat hoeft echt niet alleen over het weer, of over koetjes en kalfjes te gaan, voelen mensen zich vaak gelukkiger dan daarvoor. Je kunt hier zelf ook actief in zijn. Afwachten is niet altijd een goede keus. Wees je bewust van je sociale omgeving, deel gedachten en gevoelens met lotgenoten, sta positief tegenover andere mensen, trek je niet terug op je eigen eilandje. Praat in de lift eens met elkaar, informeer elkaar over leuke weetjes en gebeurtenissen. Dit brengt je op gedachten die je soms daarvoor en zonder het gesprekje niet had. Het welbevinden van mensen wordt voor een groot deel bepaald door dit soort ervaringen. Laten we ons hier bewust van zijn. In dit Wiel leest u meer over vriendschap, sociale contacten en wat dat voor uw welbevinden en gezondheid kan doen. Ik vind het in onze verzakelijkte samenleving een heel boeiend onderwerp. “Goedemiddag, ik reed net langs het gebouw “De Holland”, wat wordt dat mooi hè”

27 Advies van de ouderenadviseur Zes tips om uw sociale netwerk uit te bouwen.

pagina 10

pagina 22 28 Colofon, service & informatie Wiel is een uitgave van Stichting de Wielborgh. 2

Welkom

pagina 27

Christien Baas-Borsje Directeur bestuurder

En ze leefden nog lang en gelukkig... Waarom eten in gezelschap lekkerder smaakt, is

als zij ouder worden. Een andere Amerikaanse studie

nooit wetenschappelijk onderzocht. Maar het is een

keek naar het effect van sociale netwerken bij ruim 2.200

waarheid die klinkt als een klok: samen eten is leuker

vrouwelijke respondenten. De dames, minstens 78 jaar,

dan alleen. Blijkbaar heeft de positieve energie die het

hadden bij aanvang van de studie geen symptomen van

samenzijn oplevert, een uitwerking op de smaak van het

dementie. Vier jaar later kwamen de onderzoekers tot

eten. Vanuit de gedachte dat samen eten verbindt, is de

de conclusie dat vrouwen met grote sociale netwerken

Wielborgh gestart met de Ontmoet & Eet goed diners. Één

minder kans liepen op het krijgen van dementie dan meer

keer per maand organiseren de ontmoetingscentra in

geïsoleerde vrouwen.

het Sterrenwiel en in het Waterwiel diners waar niet de maaltijd centraal staat, maar de ontmoeting. Niet dat er

Eenzaamheid

iets mis is met eten: het diner bestaat uit drie gangen en

In de Nationale Eenzaamheids Lezing afgelopen oktober

alles is vers gekookt.

noemt emeritus hoogleraar Ivan Wolffers eenzaamheid

Ook tijdens de Week tegen de eenzaamheid ging het over

één van de grootste problemen in de volksgezondheid.

samen eten; naar het concept van sociaal restaurant

‘Er lijden meer mensen aan het wegvallen van menselijke

Resto van Harte aten overal in Nederland mensen samen:

netwerken en door eenzaamheid dan aan infecties’,

van studenten tot buurtbewoners en van bedrijfskantine

stelt hij. Natuurlijk moet ebola worden bestreden, en

tot verzorgingshuis. De eettafel werd dé plek waar

Nederland moet daarbij helpen. Maar: ‘Bij ebola schrikken

mensen elkaar inspireren en waar nieuw perspectief

we ons een hoedje, maar een zeker zo grote bedreiging

ontstaat. Contacten opgedaan tijdens een etentje kunnen

voor het menselijk welzijn - eenzaamheid - levert geen

leiden tot een vervolgbezoek en zelfs tot vriendschap, zo

krantenkoppen op.’ Terwijl de cijfers schrikbarend zijn:

is de gedachte.

Nederland kent ongeveer drie miljoen ouderen, waarvan een derde zich eenzaam voelt. Tweehonderdduizend

sociale contacten

ouderen zijn zelfs extreem eenzaam, wat inhoudt dat zij

Dat is niet voor niets. Sociale contacten blijken het

slechts één keer per vier weken een waardevol sociaal

verschil te maken in de welzijnsbeleving van mensen.

contact hebben.

Uit een onderzoek naar de samenhang tussen sociale contacten en geluk van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat mensen die regelmatig contact hebben met vrienden, familie of buren vaker gelukkig en tevreden zijn. In vergelijking tot mensen die minder dan eens per maand contact hebben met familie, zijn degenen die

‘Wat de zon is voor planten, is aandacht voor mensen’

minstens eens per week contact hebben bijna drie keer wel zes jaar, schrijft hoogleraar ouderengeneeskunde

Wat de zon is voor planten, is aandacht voor mensen, zegt Wolffers in de lezing. Zijn mening

Rudi Westendorp in Oud worden zonder het te zijn. Uit

is gestoeld of talloze onderzoeken. Bij de analyse van

Amerikaans onderzoek bleek bovendien dat mensen die

sociale netwerken van 55-plussers binnen de Longitudinal

geen of een kleine sociale kring om zich heen hebben,

Aging Study of Amsterdam (LASA) blijkt bijvoorbeeld dat

meer risico lopen op het ontwikkelen van geheugenverlies

vrienden de belangrijkste emotionele ondersteuning voor

zo vaak gelukkig. En wie gelukkig is, leeft langer. Soms

Er wordt heel wat afgelachen tijdens de gezellige en informele ontmoet & eet goed diners bij de Wielborgh. 4

5

ouderen zijn, samen met partners en kinderen. Vrienden

voelen, ook als de dokter tegen hem heeft gezegd dat hij

gaan snappen dat vriendschap en contact met anderen gelukkig

kunnen praktische ondersteuning bieden als andere

ziek of gehandicapt is. Daarom moet ook de definitie van

maakt. En dat ze dat zelf moeten doen.’ Mensen moeten zich

bronnen zoals een partner of kinderen onderbreken.

gezondheid zoals die door de WHO in 1948 is opgesteld

bovendien veel meer dan nu het geval is ook zelf voorbereiden

Naast emotionele steun en praktische hulp kunnen

op de helling, vindt hij. Kort gezegd stelt die definitie:

op een langdurige ouderdom. De oudste mens aller tijden is

vrienden advies geven, samen mogelijke oplossingen

wie fysiek, mentaal en sociaal goed functioneert, is

122 geworden, en de eerste die 135 wordt is al geboren. Een

doornemen en helpen een andere interpretatie te vinden

gezond. Zo vlak na de verschrikkingen van de Tweede

zeventigjarige komt dus in feite net kijken. ‘Het rafelig einde van

voor stressvolle gebeurtenissen, zodat deze minder

Wereldoorlog met alle lichamelijke, geestelijke en sociale

je leven duurt zo’n tien jaar, dat blijft hetzelfde, alleen de leeftijd

bedreigend zijn. Vrienden, die meestal leeftijdsgenoten

traumata die daarvan het gevolg waren, was dat een

verlegt zich,’ zegt Rovers.

zijn, kunnen bijzonder effectief zijn in het bieden van deze

begrijpelijke omschrijving. ‘Maar als je deze definitie nu

Westendorp memoreert in dat verband het onderzoeksfeit dat

vorm van ondersteuning, vooral als zij hetzelfde hebben

toepast op oude mensen, dan zeg je tegen 90 procent van

ouderen met een klein sociaal netwerk een hoger sterfterisico

meegemaakt. Daarom zoeken pas gepensioneerden

hen: u bent ziek, u heeft een chronische aandoening, u

hebben dan rokers, terwijl roken een grote risicofactor voor

andere gepensioneerden op en weduwen andere

bent niet succesvol oud. Maar die mensen houden vol dat

morbiditeit (ziektecijfer) en mortaliteit (sterftecijfer) is. Met

weduwen. En niet te vergeten: vrienden zorgen voor

ze zich gezond voelen,’ schrijft hij. Ook met een falend lijf

andere woorden: bij een gezonde levensstijl hoort behalve

aangenaam gezelschap: samen eten, drinken en lachen

kun je een prachtig leven hebben.

niet roken ook investeren in familie, vrienden en sociale contacten, zodat je er op hoge leeftijd niet alleen voor staat.

is bijna altijd stimulerend. Tevens zijn vrienden een bron van zelfwaardering. Het feit dat mensen je nog steeds als gezelschap kiezen, in je geïnteresseerd zijn en om je geven, biedt een sterk tegenwicht voor de boodschap die ouderen vaak voelen dat ze niet meer meetellen of niet meer interessant zouden zijn.

Vrienden zorgen voor aangenaam gezelschap: samen eten, drinken en lachen is bijna altijd stimulerend.

sterk netwerk van leeftijdsgenoten Mensen van middelbare leeftijd die hun kring willen uitbreiden om eenzaamheid te voorkomen, raadt Wolffers aan niet te veel te rekenen op kinderen en, als ze groter worden, de kleinkinderen. Die hebben het te druk met werken, en minderen kan niet vanwege de torenhoge hypotheek, zegt hij in zijn lezing. ‘Het is verstandiger om je tijd te besteden aan vrienden, want een sterk netwerk van leeftijdsgenoten blijkt meer bij te dragen aan geluk op oudere leeftijd. Maar dat moet je wel organiseren, en naarmate je ouder wordt, kost dat meer energie.’ Het is vooral een kwestie van vroegtijdig en breed investeren in sociale contacten, zegt Rovers. Doordat ze gestudeerd hebben en een bredere werkervaring hebben, hebben zestigers van nu, in tegenstelling tot tachtigers, wel een netwerk. Maar als het

vriendschap maakt gelukkig

sociaal netwerk vooral vanuit de arbeidsrelatie komt, dan loopt het gevaar als iemand met pensioen gaat. Hetzelfde geldt voor

Het omgekeerde is wel waar volgens Kees Rovers. Hij is

pensionado’s die elk jaar een paar maanden in het buitenland zitten, dan versmalt je sociale netwerk snel. Rovers: ‘Ga in plaats

huisarts en had 35 jaar een eigen praktijk in Dordrecht.

van drie maanden te overwinteren, een maand met vakantie en ga vrijwilligerswerk doen. Dat is goed voor de maatschappij en

‘De mensen die dynamisch bezig zijn en een sociaal actief

voor je eigen toekomst.’

leven leiden, zie je maar zelden,’ zegt hij. ‘Als ze komen, is het een kwestie van de gewone ongemakken bijsturen. Degenen die één keer per week aan de bel trekken, zijn de mensen die eenzaam zijn. Altijd met vage klachten, er is niemand die zegt dat hij naar de dokter gaat, omdat hij zo eenzaam is.’ Na zijn pensioen is hij zich gaan verdiepen in

onafhankelijk

6

geluk

veroudering. Laatst hield hij een presentatie voor collega’s

Ook volgens

van de Rotary die met pensioen zijn gegaan. Ze waren

Westendorp is het

geschokt door de samenhang tussen sociale contacten,

menselijk geluk

geluk en levensverwachting. ‘Met hen zit het wel goed. De

eerder gelegen in

club is de reden dat ze er nog zijn,’ zegt hij lachend. Maar

factoren als een sociaal

verder is er nog een lange weg van bewustzijn te gaan. Hij

‘Ga in plaats van drie maanden te overwinteren, een maand met vakantie en ga vrijwilligerswerk doen. Dat is goed voor de maatschappij en voor je eigen toekomst.’

netwerk, optimisme

noemt het voorbeeld van korfbalvereniging DeetosSnel

en een doel om voor

in Dordrecht, dat een aanzienlijk bedrag kreeg van het

te leven. Het biologisch

Oranjefonds om ouderen aan het bewegen te krijgen. Het

proces van veroudering en

blijkt moeilijk om het geld uit te geven: er is een groep

De ontmoet-en-eet-goed diners zijn elke maand.

een vitale levensinstelling

van 23 mensen die gratis komen sporten terwijl er geld is

Op de laatste vrijdag van de maand om 17.00 uur in het Sterrenwiel

zijn grotendeels

voor zeker 100. Volgens Rovers wordt geld vaak genoemd

en op de tweede dinsdag van de maand om 12.00 uur in het Waterwiel, € 8,95.

van elkaar volgens de

als drempel om ergens naartoe te gaan en contact te

hoogleraar. Hij gebruikt hiervoor in zijn boek de term

kunnen maken, maar als de drempel wordt weggenomen,

Resto van Harte organiseert elke woensdag en vrijdag om 18.00 uur een sociaal diner in Dordrecht.

disability-paradox: wat betekent dat iemand zich goed kan

werkt het ook niet vanzelf. Rovers: ‘Mensen moeten

Gran Salon Crabbehoff, Groen van Prinstererweg 38, www.restovanharte.nl

7

Straatvraag rdrecht, Achterom, Do 13.00 uur. , 4 1 0 2 r e b m e 30 sept

Wat betekent vriendschap voor u?

Bianca Gaal (44)

‘Zonder vrienden zou ik me heel eenzaam voelen. Ik heb niet zo heel veel vrienden, maar die ik heb zijn hele goede. Ze zijn er altijd voor mij: toen mijn moeder overleed en nu mijn man ziek is. Met een knuffel, een belletje of een lief bericht via Facebook. Het gaat er niet zozeer om dat we voor elkaar zorgen, het is meer de aandacht die heel prettig is. Andersom doe ik ook veel voor vrienden, dat is voor mij heel vanzelfsprekend.’

(45) n o S d van i r t s A

‘Met een vriendin ben ik al mijn hele leven bevriend, andere vriendinnen ken ik al 30 jaar, 20 jaar en 12 jaar en nu ben ik in Dordrecht omdat ik een nieuwe vriendin heb leren kennen deze zomervakantie in Ibiza. Wat ik doe met vriendinnen: de leuke dingen, zoals shoppen, sporten, uitgaan en koffiedrinken, maar we delen ook de moeilijke momenten. Ik ben enig kind, dus ik moet het hebben van vrienden. Soms is het wel druk al die sociale contacten. Je zult mij niet snel op de bank zien zitten.’

‘Naast mijn gezin, zijn vrienden één van de belangrijkste dingen. Ik heb een breed netwerk, maar echte vrienden zijn op één hand te tellen. Dat zijn de mensen voor wie je alles doet. Ik heb een vriendin die ernstig ziek is en ik ga regelmatig bij haar langs omdat ik niet wil dat ze veel alleen is. Mijn moeder is 67 en ze heeft een oudere vriendin. Ze gaan samen wandelen en mijn moeder helpt met boodschappen doen. Zo ver is het bij ons niet, maar ik vind wel dat zij het goede voorbeeld geeft.’ 8

‘Ik heb veel vrienden, kennissen en collega’s en ik ben voorzitter van een karatevereniging. Mijn sociale netwerk, dat zijn zeker vijftig mensen. Los van Facebook, he! Dat is best druk als ik eerlijk ben, maar dat is een luxe probleem. Elkaar helpen hoort er voor mij bij. Door de vereniging heb ik ook te maken met de problemen achter de voordeur bij sommige kinderen en dan help ik graag. Andersom leer ik ook weer van de kinderen. Het helpen zit hem in verschillende dingen voor mij: in concrete dingen zoals elkaar helpen met verhuizen bijvoorbeeld. Maar ook op moeilijke momenten. Soms hebben mensen het heel leuk met elkaar en soms zit het tegen, zo is het leven. Als ik beslissingen moet nemen of als er moeilijke vraagstukken zijn, vind ik het fijn om te weten wat mijn vrienden daarvan denken. Daar leer ik van. Of niet...’

‘Ik ben twintig jaar vrijwilliger in een verzorgingshuis en ik zie het dagelijks gebeuren dat mensen vereenzamen. Zeker nu er vanwege bezuinigingen minder tijd is voor mensen. Ik ben dit werk gaan doen omdat ik iets om handen wilde hebben, maar na twintig jaar geeft het me nog steeds zoveel voldoening dat ik het blijf doen. Ook voor de sociale contacten die het me oplevert. Ik doe regelmatig buiten het werk om iets met collega’s. Op maandag ga ik altijd koffie drinken bij een vriendin, dat is zo gegroeid sinds ze weduwe is geworden. Ik heb veel vrienden, familie en kennissen via het vrijwilligerswerk, maar het is altijd maar afwachten of ze er voor je zijn als het echt nodig is.’

Frits B orger ( 59) (40) Weena Sontag

Tristan Thiele (4 6)

Mary Lodder (69)

‘Ik houd van mensen om me heen. Ik maak ook makkelijk contact dus ik ben niet vaak alleen. Echte vrienden heb ik niet. De reden is simpel: ik kan het niet onderhouden. In vriendschap moet je investeren, je afspraken nakomen. Dat kost energie. Daarvoor ben ik te druk met mijn werk, met mezelf en met mijn jachthonden. Misschien ben ik wel te onafhankelijk. Als er wat gebeurt met mij? Dan wordt het een ander verhaal. Ik ben optimistisch en opportunistisch. Ik heb het altijd alleen gered dus dat zal dan ook wel goed komen.’

9

het portret

het portret Nellie van der Horst (60) Ze treedt op als non, Doris of Corry van Gorp en doet alles om het haar gasten naar de zin te maken. Geen wonder dat de dansavonden in Sta-Pal en het Polderwiel zijn vernoemd naar haar.

voor een Een rijk sociaal leven maakt gelukkig. En gezond. Vrienden, familie of kennissen in de buurt is een luxe. Wie dat niet heeft kan naar een dansavond gaan of een sociaal diner om andere mensen te ontmoeten. Vier inspirerende verhalen van mensen die anderen bij elkaar brengen.

10

‘Ik heb veel opgestoken van mijn moeder: ze had alleen AOW en ze had vijftig euro in de week over om alles van te doen. Uitgaan deed ze niet, want daar was geen geld voor. En met wie zou ze moeten gaan? Ze had nauwelijks sociale contacten. Mijn moeder leeft niet meer, maar mensen zoals zij zijn er genoeg. Tegenwoordig hebben mensen veel contacten: via het werk, de sportclub of de vereniging en in het weekend doen ze leuke dingen met vrienden. De generatie van mijn moeder heeft geen uitgebreid sociaal netwerk opgebouwd: zij waren alleen bezig met het huishouden en het gezin. Wasmachines en stofzuigers bestonden nog niet dus het kostte allemaal veel tijd. Het resultaat is dat veel mensen in deze leeftijdsgroep eenzaam zijn. Hun kinderen werken en willen het weekend voor zichzelf hebben. Ik snap het, maar ik heb er ook moeite mee. Dus toen mijn jongste zoon klaar was met studeren, ben ik gestopt met werken. Ik geef linedance voor ouderen en ik organiseer dansavonden om mensen samen te brengen.

‘Alleen op pad is een hele stap’ Het kost maar vijf euro, voor een complete avond uit met hapjes en een act, want ik verzorg altijd een optreden. Vaste gasten hebben de dansavond Nellie’s feestje genoemd, de feestelijke ongedwongen sfeer geeft ze het gevoel dat ze op een bruiloft zijn, heb ik al vaak gehoord. Ik ben ook extra alert op de sfeer. Laatst kwam er een vrouw voor het eerst. Ze was alleen en ging achteraf aan een tafel zitten. Het is een flinke drempel om alleen uit te gaan dus ik heb ervoor gezorgd dat ze bij een gezellige groep mensen aan tafel kwam. Na afloop kreeg ik een dikke knuffel van haar: ze had een geweldige avond gehad. ‘Het lijkt wel alsof we allemaal familie van elkaar zijn,’ zei ze. Ik voel die sfeer ook en dat komt omdat we allemaal iets met elkaar delen: iedereen is op zoek naar gezelschap!’ 11

het portret

het het portret portret

Wat begon als een eenmalige actie voor het goede doel liep uit op een vaste activiteit. Elke vier weken bakt Ilone Knoppers (32) pannenkoeken voor de mensen in de Klockelaer.

‘Als thuiszorgmedewerker zie ik veel eenzame mensen. Sommigen zitten de hele dag alleen. Als ik om twaalf uur kom, ben ik de eerste tegen wie ze praten. Natuurlijk maak ik altijd een praatje met de mensen waar ik thuis kom en gelukkig kunnen we vanuit de Wielborgh steeds vaker regelen dat mensen bijvoorbeeld een keer naar buiten kunnen met een vrijwilliger. Maar ik wilde iets extra’s doen om mensen met anderen in contact te brengen. Het idee om pannenkoeken te bakken voor de mensen in de Klockelaer is spontaan ontstaan. Ik zamelde geld in voor de Ladies Run van Pink Ribbon door pannenkoeken te bakken. Dat beviel goed en het smaakte zodanig goed dat mensen vroegen of ik het kon blijven doen.

‘Als ik met een pannenkoek kan bereiken dat mensen uit hun vertrouwde stoel komen en onder de mensen zijn, dan bak ik er met liefde zestig op een ochtend’ Ze bakken niet voor zichzelf. En belangrijker: ze komen ervoor naar beneden. Vaak eten ze de pannenkoeken samen op en dan heb ik mijn doel bereikt, namelijk dat ze uit hun vertrouwde stoel gekomen zijn. Sommige mensen hebben een reden nodig om naar beneden te komen. Met een pannenkoek lukt dat. Ik bak van alles: van naturel tot kaas, spek, appel, banaan of een combinatie. Een week vooraf zet ik een bestelbox neer en het hangt van de bestelling af hoe lang ik ermee bezig ben. Soms zijn het zestig pannenkoeken en sta ik om zeven uur ’s ochtends al in de keuken om op tijd klaar te zijn. Ik werk afwisselend; vier tot zeven dagen per week, en het lukt me niet om dit wekelijks te doen. Natuurlijk kan ik ook andere dingen doen op mijn vrije dag, een mens is altijd druk. Maar als je iets voor een ander wilt doen, moet je tijd maken. Ik vind dat logisch, ik doe al zoveel voor mezelf; van werken tot het onderhouden van sociale contacten.’

Anja Matena (63) brengt met Sterrenburgers voor Sterrenburgers de mensen in haar wijk samen. En het mooie is: ze hielp zichzelf er ook mee vooruit.

‘Dit werk is positief en dat straalt uit op mij’ ‘Ik werkte als secretaresse voor de huurdersvereniging van Trivire. Bij wijkvergaderingen hoorde ik steeds hetzelfde: ‘Er is zoveel eenzaamheid onder de mensen in Sterrenburg.’ Ik woon zelf in Sterrenburg en ik trok me dat zo aan dat ik samen met een collega een initiatief ben gestart om mensen uit de wijk met elkaar in contact te brengen. We hebben het meteen groot aangepakt met een interview met RTV Dordrecht en in de wijkkrant. Inmiddels zijn we vijf jaar verder en bestaat er een vriendinnengroep van zo’n vijfentwintig vrouwen. Op donderdag komen we samen in het Cultureel Centrum op het Dalmeyerplein. We nemen de week door, drinken koffie en daarna gaan we kaarten maken, breien of een spelletje doen. We gaan regelmatig een dagje weg en na de zomer gaan we met de club uit eten. Met Kerst is er een brunch, maar er zijn ook mensen die elkaar met de feestdagen thuis uitnodigen om samen te koken. We hebben vier vrijwilligers in de groep die langsgaan bij mensen die niet meer naar buiten kunnen. Wij hebben het project opgezet in Sterrenburg, maar het kan natuurlijk overal! Om anderen te helpen een project tegen de eenzaamheid op te zetten, hebben we een film opgenomen en een handboek met een stappenplan gemaakt. De komende tijd wil ik mensen gaan helpen om hun project op te zetten. Het geeft mij een goed gevoel dat ik iets voor anderen kan betekenen. En dit initiatief zorgt er ook voor dat ik zelf niet achter de plantjes ga zitten. Twaalf jaar geleden overleed mijn zoon, daarna heb ik een moeilijke periode gehad met veel psychische en lichamelijke klachten. Het opzetten van Sterrenburgers voor Sterrenburgers heeft me geholpen om er bovenop te komen. Als je thuis zit, blijf je ook maar malen. Dit werk is positief en dat straalt uit op mij.’

13

De Column van Mieketrien

het portret Wilma Molendijk (75) is liever druk met anderen dan alleen thuis: ze zette de reisclub op bij de ANBO, helpt in de bar van het Sterrenwiel en begeleidt een praatgroep.

‘Stop met vrijwilligerswerk in de stad en ga iets in het Sterrenwiel doen. Als ik er niet meer ben, heb jij hier vrienden gemaakt,’ zei mijn man toen ik twaalf jaar geleden bij hem in het Sterrenwiel ging wonen. Drie jaar nadat we verliefd waren geworden, overleed hij. Sindsdien denk ik bijna dagelijks aan zijn woorden. Ik heb één zoon, maar ik zie hem niet vaak; hij woont in Rotterdam en hij heeft het druk met zijn bedrijf. Het was ook niet makkelijk nieuwe vriendschappen met leeftijdgenoten te sluiten omdat ik een vrij jonge bewoner ben voor het Sterrenwiel. Ik heb vrienden met wie ik op vakantie ga, maar het is een echtpaar en daar wil ik ook niet altijd op terugvallen. Mijn plezier en sociale contacten haal ik uit vrijwilligerswerk. Ik zit in het bestuur van de ANBO, waar ik de reisclub heb opgezet. Op zondag werk ik achter de bar in Sterrenplaza, tijdens feestjes help ik in de bediening en op maandagochtend heb ik samen met een buurvrouw een praatgroep.

‘Ik versterk het sociale netwerk van anderen en tegelijkertijd dat van mezelf’ Een praatgroep klinkt zwaar, maar dat is het niet. We drinken samen koffie, doen een spelletje en we praten over vroeger. Dan vraag ik of ze een trouwfoto willen meenemen of ik vraag naar hun eerste woning: hadden ze meteen zelf een huis of hebben ze ingewoond? Dan hoef ik niets meer te doen, de verhalen komen vanzelf. Sinds kort heb ik er een nieuwe hobby bij: ik ben gastvrouw op de PlusBus. In het Sterrenwiel heb ik al een clubje bij elkaar gekletst; laatst zijn we met z’n zevenen naar Vlissingen geweest. Veel thuis ben ik niet. Dat is niet erg, want wat is er leuk aan alleen thuiszitten? Ik houd niet van poetsen en als ik de buren van 91 en 93 met de post heb geholpen, wil ik iets doen. Ik ben druk met anderen om vulling te geven aan mijn eigen leegheid.’

Koperpoetsen, dat is een van mijn kwaliteiten. Dit ontdekte ik net na mijn afstuderen toen ik een tijdje werkte als thuishulp. Als ik bij mevrouw T. was geweest blonken haar potten, pannen en deurknoppen weer (“shinen” zeg je tegenwoordig geloof ik, maar dat is meer iets voor een volgende column over generatiekloven of iets dergelijks). Mevrouw T. is mij altijd bij gebleven. Om bij haar thuis te komen in haar jaren ’30 woning moest je een flink steile trap op. En dat was precies het probleem. Mevrouw T. kon namelijk nauwelijks meer lopen en had ontzettend veel pijn. Zij kwam dus nooit meer buiten. Nooit. Meer. Buiten. Ik kon en kan me daar niets bij voorstellen. Geen van mijn collega-thuishulpen wilde bij mevrouw T. werken. Het was er niet echt gezellig. Mevrouw T. was eigenlijk ronduit chagrijnig. Maar hoe zou u worden als u niet meer naar de buurtsuper kunt wandelen, geen kopje koffie kunt drinken in een restaurant, geen deel meer uit maakt van een bingoavond, kaartclub of welke groep dan ook. Ik ben ervan overtuigd dat de sociale contacten, de afleiding en de activering een enorm positief effect hebben op het levensgeluk van mensen. En daarmee op de zorgvraag (en dus de kosten, beste financiers). Met alle bezuinigingen in het vooruitzicht is dit mijn schrikbeeld: mensen die nooit meer buiten komen, eenzaam en daardoor chagrijnig door het leven gaan. Fysieke en psychische klachten die verergeren met als gevolg een stijgende zorgvraag. Gemeente en verzekeraars; investeer in wijkcentra, in kaartclubs en koffieochtenden. In vrijwilligers die erop uitgaan met mensen die het zo hard nodig hebben. En ondertussen troost ik me maar met de gedachte dat mevrouw T. in ieder geval af en toe genoot van haar glimmende koperverzameling….

Mieketrien van Oort werkt als bestuurssecretaris bij de Wielborgh. In deze functie maakt zij deel uit van het managementteam.

‘Gemeente en verzekeraars; investeer in wijkcentra, in kaartclubs en koffie-ochtenden.’ 15

Ontmoet & eet goed

Nieuws en tips voor (winterse) uitjes, lezen en luisteren.

Eten is meer dan voeding alleen. Het is een baken in de dag. Een moment om elkaar te ontmoeten. Ervaringen uit te wisselen en samen te genieten. Bovendien brengt eten herinneringen boven, en dat is altijd een mooie aanleiding voor een gesprek. Vanuit de gedachte dat eten verbindt en diverse mensen in de wijk kan samenbrengen, organiseert de Wielborgh in het Sterrenwiel en het Waterwiel diners waarbij de ontmoeting centraal staat. Wat overigens niet betekent dat de maaltijd van ondergeschikt belang is. Er worden drie gangen geserveerd, alles is vers gekookt en de diners hebben vaak een thema. De ontmoet-en-eet-goed diners zijn elke maand. Op de laatste vrijdag van de maand om 17.00 uur in het Sterrenwiel en op de tweede dinsdag van de maand om 12.00 uur in het Waterwiel, € 8,95.

Vrijwilligerswerk, zo werkt dat | Boeken Dansen in Dordrecht | Op reis in de 19e eeuw Antiekmarkt | Sociaal diner

Brocante in de binnentuin De populaire Nieuwkerksmarkt die al jaren op de eerste zondag van de maand plaats vindt, krijgt een wintereditie. In de binnentuin van Sta-Pal organiseert ondernemersvereniging van de Voorstraat Noord in de wintermaanden een antiek-, kunst- en brocantemarkt. Met een terras en optredens van een muzikanten, een singersongwriter of een band. Eerste zondag van de maand van 10.00 – 17.00 uur, Otto Dickeplein (tegenover de Waterbus)

Gaat u mee op tijdreis?

1 op de 3 Nederlanders doet vrijwilligerswerk. U OOK? Niet alleen uit altruïsme, zoals vroeger. De nieuwe vrijwilliger wil plezier, persoonlijke verrijking en leuke sociale contacten aan zijn inzet overhouden. Waar vind je leuk vrijwilligerswerk? En hoe werkt het? Vier adressen voor vrijwilligerswerk in Dordrecht: 1 .Vrijwilligershuis Drechtsteden: hagelnieuwe intermediair tussen bedrijven, particuliere zorgvragers en vrijwilligers. Gezocht zijn maatjes, uitlaathulpjes, tuinmannen etc. www.vrijwilligershuisdrechtsteden.nl

2. Stichting de Wielborgh: vrijwilligerswerk in de ontmoetingscentra, op de PlusBus, als ondersteuning van de zorg, maatje, gastvrouw etc. www.wielborgh.nl 3. Zorgsaam Zorgen: zoekt vrijwillige maatjes voor eenzame ouderen. www.zorgsaam-zorgen.nl 4. www.zorgvoorelkaar.com: online marktplaats die vraag en aanbod van vrijwilligers en zorgvragers samenbrengt. Nu al in Zwijndrecht, binnenkort in Dordrecht.

Op www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/vrijwilligerswerk staan tips en antwoorden op vragen over vrijwilligerswerk. 16

Een weekend Parijs, skiën in Oostenrijk en met een last-minute naar de zon. Reizen lijkt doodgewoon, maar het is pas iets van de laatste eeuw. In de 19e eeuw was reizen een elitair gebeuren. Simon van Gijn, de Dordtse bankier, was een van de trendzetters. In zijn huis, dat is opengesteld als museum, ontdekte men een dertigtal boekjes in het depot. Wat op het eerste oog onbenullige boekjes leken – in een nauwelijks leesbaar handschrift – bleken zeer gedetailleerde reisdagboeken. Van Gijn maakte elke zomer een reis en tijdens zijn verblijf in het buitenland hield hij nauwkeurig bij wat hij had gedaan, wat voor weer het was en of het eten smaakte. De tentoonstelling Op Reis met Van Gijn begint in de stationswachtkamer en geeft een prachtig beeld van reizen in de 19e eeuw. De tentoonstelling Op Reis met van Gijn tot 25 mei 2015 te beleven in Huis van Gijn, Nieuwe Haven 29-30, Dordrecht. www.huisvangijn.nl 17

Nieuw in het Polderwiel en het Sterrenwiel: dansavonden! 3 redenen waarom iedere dans- en muziekliefhebber moet komen, volgens organisator Peter Vos van Lucky Dancing: De dansavonden zijn een mix van alle leeftijden en dansniveaus. Vos heeft een vaste schare fans die hem volgen waar hij zijn dansavonden ook organiseert.

Elke eerste zaterdag van de maand, het Polderwiel, 20.00 uur, € 5,00 Elke tweede zaterdag van de maand, het Sterrenwiel, 19.00 uur, € 5,00 Voor meer dansfeesten in Dordrecht: www.dordrechtdanst.nl

De muziek is afwisselend: Vos draait salsa, merengue, cha-cha-cha, stijldansnummers en als de sfeer erin zit af en toe een blokje disco of line dance. ‘Het is niet zo dat de dertigers blijven zitten als er een klassieke accordeonwals wordt gedraaid,’ verzekert hij. ‘Zij dansen een Argentijnse tango terwijl anderen op dezelfde muziek een Weense wals dansen.’

Het is een avond uit voor iedereen. Wie niet wil dansen, heeft een leuke avond langs de lijn en wie zonder danspartner komt, wordt vanzelf gevraagd door een zogenoemde ‘danshost’ van de dansschool. Vos: ‘Ik doe vaak een sneeuwbal: er beginnen twee mensen met dansen, bij changez vragen ze beide een ander ten dans en zo gaan we door tot de hele zaal op de vloer staat!’

Wist u dat u voor actuale uitgaans/activiteiten tips en ideeën ook kunt kijken op de volgende websites: www.centrumdordrecht.nl www.vvvzhz.nl

BOEKEN

1. De Vergeetclub is een bundel verhalen van Tosca Nieterink. Jarenlang was zij de vrouwelijke wederhelft van Theo & Thea. Nu schrijft zij over haar dementerende moeder, cijfersloten en paling met slagroom. Nog altijd met humor, want ‘waar humor niet meer toegelaten wordt, waar men de helft van het leven onthouden wordt, sterft alle leven af’, aldus Nieterink in haar boek.

18

2. Hoe mooi alles is een bijzonder verhaal over de Echte Liefde tussen dichter Leo Vroman en zijn vrouw Tineke Sanders. Mirjam Hengel was zijn vaste redacteur bij uitgeverij Querido. Zij kon na het overlijden van Vroman, begin dit jaar, niet anders dan de pen pakken en de bijzondere liefdesgeschiedenis die ze van dichtbij had gezien beschrijven.

Doen in Dordrecht Kerstmarkt: Dordrecht heeft de grootste Kerstmarkt van Nederland. Bezoek de levende kerststal, drink glühwein bij de Grote Kerk, zoek het ultieme hebbeding of kerstcadeau en doe mee met de Christmas sing-a-long. Van vrijdag 12 tot zondag 14 december, binnenstad. Pop-up markt: Een heerlijke happening voor de buurt. Koffiedrinken terwijl de (klein)kinderen op het springkussen dollen, struinen tussen bijzondere spulletjes en luisteren naar live muziek. Zondag 21 december, 10.00 – 17.00 uur, Beverwijcksplein. SantaRun: Ook als u zich niet fit voelt om mee te wandelen, rennen of springen, is het een wonderlijk gezicht om duizenden kerstmannen door de binnenstad te zien rennen. Ze rennen voor een goed doel! Zaterdag 20 december, 14.00 – 16.00 uur, Kloostertuin. Sound of Music: Precies vijftig jaar nadat de film uitkwam, komt er een nieuwe musical uit waarin Maria gouvernante wordt bij de familie Von Trapp. Natuurlijk met alle bekende liedjes als Do Re Mi, My Favorite Things en Edelweiss. Woensdag 25 en donderdag 26 februari, 19.30 uur, Schouwburg Kunstmin.

Vijf vragen aan... Er is nauwelijks een sector te bedenken die meer aan verandering onderhevig is dan de zorg. WIEL vraagt elke editie een betrokkene naar zijn of haar visie op de ouderenzorg.

Dit keer: Roos Verheggen, programmamanager bij Mezzo, de landelijke vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligerszorg. Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen in ouderenzorg? ‘Nu we steeds ouder worden en ook vaker in goede gezondheid oud worden, spelen er twee vraagstukken: zorg en welbevinden. We zien dat kennis over ziektes toeneemt en dat er goed zicht is op wat er nodig is. Dementie is een goed voorbeeld. Er is veel onderzoek gedaan, er is een zorgstandaard opgesteld met daarin afspraken over wat goede zorg is, steeds meer organisaties werken samen in de zorg voor mensen met dementie. Waar wij ons echter zorgen over maken, is over het welbevinden van ouderen. Ouderen blijven langer thuis wonen en zijn dan in eerste instantie afhankelijk van de mensen uit hun eigen omgeving. De wonen soms ver weg en hebben veelal hun eigen bezigheden, zoals werk of een gezin. Eenzaamheid is een wezenlijk probleem voor veel ouderen.’ Waar maakt u zich precies zorgen over? ‘De zorg richt zich vanwege de bezuinigingen steeds meer op de gezondheid van cliënten, welbevinden wordt gezien als een taak van de familie. Die knip kun je niet zomaar maken. Uit onderzoek van Mezzo blijkt dat 63 procent van de mantelzorgers vindt dat de samenwerking met zorgprofessionals beter kan. En om de zorg kwalitatief goed en betaalbaar te houden, is het juist zo belangrijk dat er optimaal wordt samengewerkt tussen alle partijen. Wat is er nodig? Wat is er mogelijk? En hoe gaan we dat samen organiseren? Samenwerking moet meer zijn dan het opknippen van taken tussen professionele en informele zorg.’ Hoe ziet u die samenwerking in de praktijk? ‘Wij gaan uit van het team van de toekomst: dat bestaat uit de cliënt, de naasten, zorgprofessionals en zorgvrijwilligers. Zij bewegen niet langs elkaar, maar zijn steeds met elkaar in gesprek. Liefst in een zo vroeg mogelijk stadium. Wat je nu vaak ziet, is dat er eerst aanspraak wordt gemaakt op het informele netwerk van een cliënt. Pas als dat omvalt

komt professionele zorg in beeld. Terwijl als je vanaf het begin preventief inzet op een mix van professionele en informele zorg houdt iedereen het langer vol. Wij vinden het belangrijk dat mantelzorgers gezien en gehoord worden. Ze zijn meer dan een paar extra handen. Elke mantelzorger zorgt op zijn eigen manier: de een wil wel medicijnen toedienen, een ander voelt zich daar minder prettig bij. Goede afstemming tussen professional en mantelzorger of wie wat doet, is dan belangrijk. Op die manier kan elke mantelzorger keuzes maken om te zorgen op een manier die bij hem of haar past.’

‘Samenwerking moet meer zijn dan het opknippen van taken tussen professionele en informele zorg.’

Hoe ziet u deze samenwerking in het licht van de bezuinigingen? ‘Deze manier van samenwerken levert veel op. Je investeert in het begin, maar als dat leidt tot een goed samenspel waarin ieder zijn rol heeft, kan de professionele zorg een stap terug doen. Het is een andere manier van werken.’ Hoe wilt u zelf oud worden? ‘Je ziet steeds meer initiatieven vanuit burgers ontstaan om activiteiten op het gebied van zorg en welzijn zelf te organiseren. Dat spreekt me erg aan. Zelf ben ik met vrienden in gesprek om zoveel mogelijk bij elkaar in de buurt te gaan of blijven wonen. In de straat wonen goede vrienden met wie we rondom de opvoeding van de kinderen taken verdeelden. Op dezelfde manier kunnen we elkaar helpen als we ouder worden. Dat gaat altijd makkelijker als je bij elkaar in de buurt woont.’ 19

Om de zorg ook in de toekomst betaalbaar en toegankelijk te houden voor iedereen die het nodig heeft, voert het kabinet per 1 januari 2015 veranderingen door in de organisatie en de financiering van de zorg. Wat zijn de belangrijkste veranderingen? En wat betekent dat voor u?

Wat betekent dat voor u?

20

Wat is de landelijke verandering?

Wat verandert er bij de Wielborgh?

Waar kan ik met vragen terecht?

U heeft nu Huishoudelijke Ondersteuning

- Huishoudelijke ondersteuning valt, zoals u gewend bent, onder de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) die door de gemeente wordt uitgevoerd. - Er zijn per 1 januari 2015 geen wijzigingen in de wetgeving. - Uw huidige indicatie blijft gelden. - Nieuwe indicaties moeten worden aangevraagd bij de Sociale Dienst Drechtsteden.

- Uw huidige indicatie voor huishoudelijke ondersteuning blijft gelden. - Wellicht dat de huishoudelijke ondersteuning bij de Wielborgh anders georganiseerd gaat worden. Dit kan betekenen dat u een andere ondersteuning krijgt. U wordt hier tijdig over geïnformeerd.

- Bij de Sociale Dienst Drechtsteden (SDD) via telefoonnummer 078-7708910. - Komt u er niet uit dan kunt u contact opnemen met één van de ouderenadviseurs van de Wielborgh via 078-6492111 of per email via [email protected]

U heeft nu Verzorging of Verpleging

- Per 1 januari 2015 valt verzorging en verpleging niet langer onder de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), maar onder de Zorgverzekeringswet (Zvw). - Als u een geldige indicatie heeft tot na 1 januari 2015 is het overgangsrecht voor u van toepassing. dit betekent dat u toegang heeft tot de Zvw voor de aanspraak wijkverpleging. - Per 1 januari is er geen CIZ indicatie meer nodig. Toegang tot zorg wordt door de verpleegkundige van de organisatie van uw keuze geregeld. - De eigen bijdrage voor verzorging of verpleging komt te vervallen. De zorg valt onder de basisverzekering. Het eigen risico is niet van toepassing. - Zorgaanbieders ontvangen minder geld voor verpleging en verzorging.

In het 1e kwartaal van 2015 wordt samen met u naar uw huidige aanspraak gekeken. Een medewerker van de Wielborgh neemt contact met u op voor een afspraak. Er is minder geld beschikbaar, dus samen moeten we bekijken hoe we de zorg in sommige situaties anders kunnen organiseren. Steeds vormt uw persoonlijke situatie het uitgangspunt.

- In verschillende wijken in Dordrecht is een sociaal wijkteam actief dat mensen ondersteunt om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Vanaf 2015 wordt in een aantal wijken een onafhankelijke wijkverpleegkundige aan het wijkteam toegevoegd. Hij of zij stemt met wijkbewoners af welke zorg, ondersteuning of verzorging nodig is. - Op internet via www.hoeverandertmijnzorg.nl of www.dezorgverandertmee.nl - Voor algemene informatie of vragen over de hervor mingen in de langdurige zorg heeft de overheid het telefoonnummer 0800-0126 beschikbaar gesteld. - U kunt contact opnemen met uw eigen zorgverzekering. - U kunt contact opnemen met één van de ouderen adviseurs van de Wielborgh via 078-6492111 of per email via [email protected]

U heeft nu Begeleiding en/of Dagbesteding

- Per 1 januari 2015 valt begeleiding en dagverzorging niet meer onder de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), maar onder de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), die door de gemeente wordt uitgevoerd. - Als u een geldige indicatie heeft tot na 1 januari 2015 is het overgangsrecht voor u van toepassing. Dit betekent dat u gedurende de looptijd van uw indicatie maar uiterlijk tot eind 2015 recht op zorg vanuit de Wmo ontvangt. - Nieuwe indicaties moeten worden aangevraagd bij de Sociale Dienst Drechtsteden. - Zorgaanbieders ontvangen minder geld voor begeleiding en/of dagbesteding. - Aanbieders kunnen deze zorg anders inrichten.

De dagbesteding in het Waterwiel blijft in 2015 bestaan. Wel kan deze op een andere manier worden georganiseerd (met meer vrijwilligers bijvoorbeeld). Ook de individuele begeleiding kan anders georganiseerd worden. Indien dit aan de orde is, neemt de Wielborgh contact met u op.

- Bij de Sociale Dienst Drechtsteden (SDD) via telefoonnummer 078-7708910. - Op internet via www.hoeverandertmijnzorg.nl of www.dezorgverandertmee.nl - Komt u er niet uit dan kunt u contact opnemen met één van de ouderenadviseurs van de Wielborgh via 078-6492111 of per email via [email protected]

21

Hoe zit u erbij? Marijke Hallensleben (68) woont sinds drie jaar in het Polderwiel. Haar schoondochter doet de was, een nicht wast haar haren en een ander komt scrabbelen. Vrienden zijn voor haar van groot belang. ‘Ik heb schatten van kinderen, maar die hebben zelf kinderen en een zaak en ik wil ze niet belasten. Ik ben geen zeur, maar bij vrienden mag je soms even klagen.’

DE VOET VAN WILLEM ‘In de kast staat een beeldje met een klein voetje. Ik kreeg het van de dochter van een vriendin die vroeg is overleden. Haar man heeft ook geen moeder meer en toen hun zoon Willem werd geboren, kreeg ik dit cadeau: een symbolisch verzoek of ik zijn oma wilde zijn. Ze komen eigenlijk elke week wel langs, dan bakken we samen pannenkoeken.’

ORANJE JORIS ‘Ik ben een optimistisch mens. Dat zie je terug in de kleuren van mijn interieur. Ik houd niet van aardetinten, maar van spetterend groen en feloranje. Zelfs Joris (de poes, red.) is oranje. In mijn vorige huis had ik dezelfde kleuren. Je wilt niet weten hoe verrast ik was, toen bleek dat de zonnewering dezelfde kleur groen heeft als mijn accessoires.’

22

VRIENDIN ‘Een van mijn beste vriendinnen ken ik vanuit de winkel. Ze was een klant, maar het klikte zo goed dat we nu al zo’n twintig jaar vrienden zijn. Toen mijn man net was overleden, kwam ze elke vrijdag om boodschappen te doen en te koken. Nu komt ze vaak op zaterdag even langs, en bijna altijd neemt ze bloemen mee.’

IN DE BUURT Mijn zoon en zijn vrouw hebben de winkel overgenomen. Het mooie is; zij hebben elkaar, net als mijn man en ik, in het winkelcentrum leren kennen. Het is fijn om mijn familie zo dichtbij te hebben; mijn kleinzoons Max en Tom zie ik minimaal één keer in de week.

VERLOOFD IN ROTTERDAM ‘De pentekening is gemaakt door de Dordtse kunstenaar Ad Bakker. Mijn man en ik hebben hem cadeau gekregen van mijn zoon en schoondochter. Je ziet onze winkel in Rotterdam en de winkel in Sterrenburg waar we later naartoe zijn verhuisd toen het aan de West-Kruiskade te gevaarlijk werd. Mijn man is de winkel gestart in 1965 en ik ging bij hem in dienst. Hij had zich voorgenomen nooit iets met zijn personeel te beginnen, maar drie maanden later waren we verloofd.

SLEUTEL ‘Ik eet niet vaak aan de eettafel. ’s Avonds eet ik beneden in de ontmoetingsruimte met een dame die bij mij op gang woont. Toen ik net was verhuisd, vertelde het personeel in de ontmoetingsruimte dat haar man was overleden en dat ze liever niet alleen at. Sindsdien eten we samen. Het klikt alsof we elkaar een levenlang kennen. Zij heeft mijn sleutel, ik die van haar en in de zomer wandelen we vaak samen.’ 23

Mensen van de Wielborgh

Mensen van de Wielborgh

Dagelijks brood Boodschappen doen bij een moderne supermarkt is nooit meer hetzelfde na een gesprek met het echtpaar Nelemans. Meneer Hak bracht op de fiets zijn eerste potje appelmoes naar hun buurtsuper. Een bijzonder gesprek met een echtpaar dat zowel de panty’s als de kant-en-klaar maaltijd in Dordrecht introduceerde. Natuurlijk doet ze wel eens boodschappen bij de buren; de Albert Heijn aan het Achterom. Maar helemaal zonder ergernis de winkel doorlopen, dat lukt Cocky Nelemans (80) niet goed. ‘Ik kan het niet laten: potjes die scheef staan, zet ik recht en als ik een container in de winkel zie, spreek ik een medewerker aan. De spullen moeten in de vakken staan voor de klanten komen.’ Als één ding duidelijk wordt in het gesprek met Cocky en haar man Henk Nelemans (82) is dat de plek waar we de dagelijkse boodschappen doen, in zestig jaar tijd radicaal is veranderd. Van kleine kruideniers naar grote supermarktketens waar efficiency met hoofdletters in de bedrijfsvoering staat. ‘We deden alles zelf, tot het maken van zoute bonen en piccalilly toe,’ zegt Cocky. ‘Mijn schoonvader pelde de uien, andijvie snijden en inmaken deden we met de hele familie en klanten die zelf geen boodschappen konden doen, kregen het thuis bezorgd. We hadden onze eigen vrachtauto’s.’ Het was totaal onvergelijkbaar met nu, zegt haar man. ‘Er zijn in Nederland een paar grote inkopers die bepalen wat er ingekocht wordt. Wij hadden contact met de fabrieken, we kochten rechtstreek in bij Calvé of Hak.’

‘Ik kon niets’ Nelemans was een begrip in Dordrecht. Iedereen kwam er: van de buurtvrouwen die de bonen rechtstreeks in hun werkschort kiepten tot de deftige dames van de Scheidingsweg. De bus stopte voor de deur, maar in plaats van ‘Van Eesterenplein’ riep de buschauffeur ‘Nelemans’. ‘Het kostte me in de zomer een kist appelen, maar daardoor was de winkel voor niemand te missen,’ grinnikt Henk. Hij werd geboren in het pand waar nu de Plus Supermarkt zit. Zijn vader had de winkel in 1928 overgenomen van een groenteman die het niet kon bolwerken. Het Land van Valk was een nieuwbouwwijk – voor de winkel begonnen de weilanden en kon je op Dubbeldam kijken. Om klandizie op te bouwen, moest je creatief zijn. Terwijl zijn moeder in de winkel stond, ging vader Nelemans met de hondenkar langs de deuren om te vragen of iemand iets nodig had. ‘Hij verkocht radijsjes bij de fabriek,’ vertelt Henk. ‘Dat deden er meer, maar hij gaf er wat zout bij in een stukje krant. Hij had de winkel gekocht met een vooruitziende blik, maar de eerste jaren moest hij zo zijn geld verdienen.’

‘Tijdens de hoogtijdagen ging er op een dag een ton aardappels doorheen.’ Hij bladert door het album met foto’s van het vijftigjarig bestaan van de winkel. ‘Kijk, daar heb je meneer Hak. Iedereen zei: ‘Hij komt niet, want hij gaat nergens heen. Maar hij kwam wel, met limousine en chauffeur. Wij waren de eerste klant die bij hem een potje appelmoes kocht. Zijn vrouw kookte moes van appels uit de eigen boomgaard. Met z’n potjes fietste hij vanuit Hardinxveld-Giessendam de Sliedrechtse brug over, wij waren de eerste winkel die hij tegenkwam.’ 24

De oorlog gooit roet in de ondernemersplannen. Henk zit in de eerste klas als zijn school door de Duitsers wordt gevorderd. Dat hij thuis is, komt niet heel slecht uit. In de winkel is altijd genoeg te doen. Als zijn vader moet onderduiken, helpt hij als tienjarige zijn moeder de boel draaiende te houden. En wat moet je dan na de oorlog? Direct naar de Mulo, zegt hij lachend, maar het werd geen succes. ‘Ze hebben me een poosje laten zitten, maar toen moest ik eraf, want ik kon niets.’ lees verder 25

Mensen van de Wielborgh

5 Tips van de ouderenadviseur Hoe bouw je contacten op? Op oudere leeftijd verwateren sociale contacten snel; door overlijden, een lichamelijke beperking of de reisafstand. Toch zijn vrienden, familie en kennissen de sleutel tot een gezond en gelukkig leven. Zes tips om een sociaal netwerk op te bouwen:

Inlichtingendienst In de jaren vijftig krijgen kleine kruideniers, bakkers, slagers en groenteboeren concurrentie van zogenoemde zelfbedieningswinkels. In Amerika waren de supermarkten met een groot assortiment al langer populair. In Nederland openden Dirk van de Broek, Albert Heijn en DekaMarkt steeds meer vestigingen. Henk, die inmiddels vanuit zijn dienstperiode carrière had gemaakt met het coderen en decoderen van berichten bij de Engelse inlichtingendienst, kwam naar huis om versterking te bieden. Ook het altijd succesvolle Nelemans had last van de moderne ontwikkelingen. Henk en Cocky trouwen in 1956 en de keus was even simpel als confronterend: als echtpaar samen heel hard in de winkel werken of failliet gaan. ‘Mijn vrouw kwam uit het luxesegment en ze had ideeën,’ zegt Henk die naar eigen zeggen nooit van plan is geweest om op te geven. De ervaring van Cocky als inkoopster bij het Lindershuis blijkt een gouden combinatie met het ondernemersbloed dat door de aderen van Henk stroomt. Het assortiment breidde uit: van maandverband tot nylonkousen. ‘Er waren verkopers die langs de deur kwamen met van alles en nog wat,’ zegt Henk. Van zo’n ‘wandelende Action’ kocht hij de eerste panty’s. Een ander bracht elke vrijdagavond het snoep dat hij over had bij Nelemans. ‘Het was twee vliegen in één klap: hij was los en wij konden op zaterdag met aanbiedingen komen.’

‘Als ik erover praat, denk ik; hoe hebben we het al die jaren gedaan?’ Als de Plus Supermarkt, die inmiddels naast Nelemans is gekomen, gaat stunten met prijzen, kiest het echtpaar opnieuw voor een inventieve oplossing. Ze gaan leveren aan ziekenhuizen en grote bedrijven als Dupont en Rijkswaterstaat. Cocky: ‘In de werkplaats achter de winkel deden medewerkers de hele dag niet anders dan aardappelen schillen en in stukken snijden.’ Henk: ‘Tijdens de hoogtijdagen ging er op een dag een ton aardappels doorheen.’

26

Afbouwwinkel Ze werkten van vijf uur ’s ochtends tot minimaal acht uur ’s avonds. Zes dagen in de week, zegt hij. Zeven, vult zij aan. Want de administratie moest ook gebeuren en op zondagavond na de sport ging ze alvast naar beneden om voor te werken. ‘Als ik erover praat, denk ik; hoe hebben we het al die jaren gedaan,’ zegt Cocky. ‘Als we op vakantie gingen, lag ik de eerste drie dagen ziek op bed van vermoeidheid.’ zegt haar man. Zo hard werken en dan in één keer stoppen, dat leek het echtpaar geen goed idee. Dus nemen ze in wijkcentrum de Klockelaer de ‘halve-dagen-winkel’ over. Eerst voor erbij, en later om rustig af te bouwen. Althans, dat was de bedoeling. ‘Toen we net begonnen waren, vertelde ik een oude dame dat ik hutspot ging maken. Ze zei: ‘Dat is lang geleden, kun je niet wat extra maken?’ Voor ik het wist, stond ik elke middag te koken en hadden we er een cateringservice bij.’ Henk: ‘We hebben er speciaal plastic bakjes voor laten ontwikkelen, dat bestond helemaal niet.’ Weg met dat huis Cocky kijkt vanaf de tafel uit over de Spuiboulevard en zegt: ‘In dit huis woonde een klant van ons. Als we de pakken melk in de koelkast hadden gezegd, zei hij: ‘Kom even op het balkon’, zelfs in februari kon je hier buiten in de zon zitten. Ik heb altijd gezegd dat ik hier wilde wonen als we nog eens gingen verhuizen.’ Over de verhuizing van de woning boven de winkel naar het appartement aan het Achterom kan Henk kort zijn. ‘We zijn praktische mensen geworden. Ik wilde fietsen, maar ze ging niet mee omdat het trappenhuis gepoetst moest worden. Toen zei ik: weg met dat huis.’ Het is vijf uur en er komt een glas wijn op tafel, een goede gewoonte overgehouden aan de lange reizen door Europa die ze na hun pensioen maakten. ‘Weet je nog dat ze bij Dupont mihoen nodig hadden?’, zegt Henk tegen zijn vrouw. Dan tegen de journalist: ‘Heb je even?’ Geanimeerd vertelt hij over een zoektocht door de Rotterdamse havens, een aanhanger vol dozen en een verraste kok. Daarna volgt een verhaal over een partij wasmachines, binnen een dag geregeld voor een klant die een wasserette wilde opzetten. Cocky: ‘Rijk zijn we er niet van geworden, maar de verhalen maken me nog altijd blij. Dat vind ik belangrijk. Ik ken zoveel mensen die terugkijken en niet tevreden zijn.’

1. Om sociale contacten op te kunnen bouwen, is er

5. Omarm de technologie. Een brief sturen

één belangrijk basisvoorwaarde: de eigen wil. Probeer altijd open te staan voor nieuwe ontmoetingen. Afwachten tot mensen naar u toe komen, werkt niet. Vraag bijvoorbeeld eens aan de buurman of de buurvrouw hoe het gaat. Hier kunnen leuke contacten uit voortkomen. U hoeft de deur niet plat te lopen bij elkaar, maar misschien deelt u wel een interesse en kunt u samen eens ergens naartoe gaan.

zullen kleinkinderen niet meer zo snel doen, maar via Facebook een berichtje sturen aan opa of oma is zo gebeurd. Bovendien is internet een goede manier om met oude vrienden en kennissen in contact te komen en om te kijken waar u naartoe kunt gaan. In de internetcafe’s van de Wielborgh worden computercursussen gegeven: van de basisbeheersing van de computer tot sociale media. De begeleiding is één op één, en cursisten kunnen zelf aangeven wat ze willen leren: van Twitter tot Facebook of Skype.

2. Mensen voelen zich vaak opgelaten om bij professionele zorgverleners met vragen over sociale contacten te komen, volgens Elsa Kiesewetter. Maar ook in tijden van bezuinigingen denken professionele medewerkers graag met de klanten mee over het verbreden van hun sociale netwerk, zegt de ouderenadviseur.

6. De laatste is een tip voor mantelzorgers: het is een hele stap om ergens alleen naartoe te gaan. Ga de eerste keer met iemand mee naar een nieuwe plek. Het is best eng om ergens alleen naar toe te gaan en gevoelens van onzekerheid kunnen een rol spelen.

3. Het is nooit te laat om iets nieuw te leren. Een nieuwe cursus, een workshop schilderen of meedoen met gymnastiek. Het is niet alleen goed en leuk om iets nieuws te leren, maar ook een laagdrempelige manier voor nieuwe ontmoetingen. Er zijn diverse organisaties die cursussen, evenementen en activiteiten organiseren. De Wielborgh, maar ook organisaties als MEE Drechtsteden en diverse bewonersinitiatieven en andere zorgorganisaties bieden de mogelijkheid tot ontmoeting.

4. Ga erop uit. Bijvoorbeeld met de PlusBus, die is bedoeld om samen leuke dingen te doen. Een agenda staat op www.wielborgh.nl en op de speciale flyer. U wordt thuis opgehaald en weer thuisgebracht. Er gaat altijd een gastvrouw/gastheer mee die u kan helpen.

Elsa Kiesewetter is één van de ouderenadviseurs van de Wielborgh. Zij en haar collega’s helpen u graag.

Vraagbaak voor alle Dordtenaren Voor vragen over zelfredzaamheid en ondersteuning kunt u terecht bij de ouderenadviseurs van de Wielborgh. Zij kunnen u tevens helpen bij het aanvragen van thuiszorg, huishoudelijke hulp, persoonsalarmering, hulpmiddelen, ondersteuning door vrijwilligers en administratieve of financiële hulp. U kunt de ouderenadviseur telefonisch bereiken via 078 – 649 21 11 of per e-mail via [email protected].

27

Service informatie van de Wielborgh

Ouderenadviseur U kunt bij de ouderenadviseur terecht voor vragen over zorg en wonen en voor het aanvragen van thuiszorg, huishoudelijke hulp en persoonsalarmering. U kunt de ouderenadviseur telefonisch bereiken via 078-6492111 of per e-mail via [email protected]. Telefooncentrale Alle locaties van de Wielborgh zijn bereikbaar via één centraal telefoonnummer; 078-6492111. Voor informatie, het maken van een afspraak of als u een bepaalde persoon wilt spreken kunt u naar dit telefoonnummer bellen. Inschrijven voor de PlusBus kan op de volgende manieren: Telefonisch via 06-33736189 of per e-mail via [email protected] Reserveren in de ontmoetingsruimtes kan op de volgende manieren: Telefonisch via 078-6492111 of via de medewerker catering of vrijwilliger in de ontmoetingsruimte. Activiteiten kunnen ook per e-mail gereserveerd worden via de volgende adressen: Het Stadswiel [email protected] Het Sterrenwiel [email protected] Het Waterwiel [email protected]

Het Polderwiel [email protected] Sta-pal [email protected] De Klockelaer [email protected]

Bezoekadressen/locaties: Het Stadswiel Het Waterwiel Beverwijckstraat 49 Admiraalsplein 700 3311 GB Dordrecht 3317 NJ Dordrecht

Wielborgh Thuiszorg Nassauweg 6 3314 JR Dordrecht

Het Sterrenwiel Dalmeyerplein 80 3318 DA Dordrecht

Sta-pal Otto Dickeplein 1 3311 TV Dordrecht

Het Polderwiel Dudok-erf 58 3315 KA Dordrecht

De Klockelaer T. v.Poortvlietstr 325 3317 JV Dordrecht

Colofon Redactie: Karin Berendsen, Netty Boelsma, Jorge Heynen en Christien Baas Borsje | De Wielborgh Redactie & Copywriting: Stephanie Bakker | Bureau Bakker Fotografie: Frederike Roozen-Slieker | Slieker Photography Concept/Design/Productie: Buffel! Inspiratie & Creatie | www.buffelreclame.nl Heeft u opmerkingen, suggesties of vragen over deze Wiel, dan horen wij dat heel graag van u d.m.v. een telefoontje naar: 078-649 21 11