Waarom deze opleiding?

Handicapstudies

POSTACADEMISCHE MODULE ‘GEDRAGSMOEILIJKHEDEN EN PSYCHISCH LIJDEN BIJ MENSEN MET EEN COGNITIEVE BEPERKING EN/OF AUTISME’ - academiejaar 2014 - 2015 Universiteit Antwerpen- OGGPA- ROG – ONADA Data: 24/1; 28/2; 28/3; 25/4; 6/6; 26/9 & 28/11/2015 Plaats: Universiteit Antwerpen, Campus Drie Eiken, Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk

Waarom deze opleiding? Vele mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme leven in en soms aan de rand van onze maatschappij. Slechts 3% doet beroep op ondersteuning van diensten uit de gehandicaptensector. Vaak hebben ze problemen op het vlak van hun (lichamelijke en geestelijke) gezondheid. De psychiatrische hulpverlening wordt meer en meer ambulant, maar kan niet steeds de juiste begeleiding geven. Eerstelijnswerkers krijgen hierdoor wel meer op hun bord. Soms heb je het gevoel niet juist te weten hoe je hen moet inschatten, wat je best wel of niet zegt. Ze kloppen vaak aan met problemen op het vlak van hun (lichamelijke en geestelijke) gezondheid. Recent zijn er nog enkele dramatische gevallen in het nieuws gekomen: een meisje met verstandelijke beperking en autisme in een crisissituatie wordt noodgedwongen opgenomen binnen een volwassenenpsychiatrie en geraakt meer en meer ontredderd… Een jongeman met een psychose en een verslavingsproblematiek vindt de dood in een politiecel… Standaardprotocollen zijn hiervoor niet beschikbaar, en je bent op zoek naar ‘méér’ over deze mensen. Wat kan je thuis aanpakken? Wanneer opnemen? Wie kan je bellen voor meer info? Welk netwerk van ondersteuning kan je aanspreken? Deze postacademische module wil artsen, en in het bijzonder huisartsen, aanspreken die mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme over de vloer krijgen. Daarnaast ook alle andere professionelen die zich samen met artsen willen engageren in het beter omgaan met het psychisch lijden en gedragsproblemen van deze doelgroep. In deze opleiding gaan we samen met jou op weg. Via een verkenning van symptomatologie, vanuit een biopsycho-sociaal model met een blik op aangepaste communicatiestrategieën, inschatting van sociaalemotionele fases en allerhande therapieën en met handvatten voor medicamenteuze ondersteuning, leiden we je tot een situatie waarbij je je meer handelingsbekwaam voelt.

Doel Doel: casemanagement en interprofessionele samenwerking verbeteren in acute en chronische zorg. Doelgroep: jongeren en jongvolwassenen met verstandelijke beperking en/of autisme (16-35)

1

Doelgroep PAVO: interprofessioneel: (huis)artsen, psychologen, orthopedagogen, revalidatietherapeuten, enz, ... We mikken vooral op huisartsen, maar praktijkwerkers uit verschillende disciplines zijn meer dan welkom en zullen actief aangesproken worden bij de bekendmaking van het programma.

Algemene opzet  7 sessies van telkens 3,5u - 5 daarvan vinden in de eerste helft van 2015 plaats. 2 daarvan zijn intervisie-sessies.  We willen enkel het hele pakket aanbieden: de intervisie maakt dus integraal deel uit van de vorming, dit om de implementatie te vergemakkelijken. De deelnemers kunnen de sessies niet afzonderlijk volgen.  Het globale stramien per sessie: probleemgestuurd onderwijs 1) algemene kaderschets 2) de spreker brengt een goede praktijk in op basis van eigen (werk)ervaringen 3) de deelnemers werken vervolgens rond een casus die ze zelf inbrengen.  Per sessie ontvangen de deelnemers de gebruikte powerpoint presentatie en een bibliografie. Aan iedere spreker wordt gevraagd of ze referenties op voorhand kunnen doorgeven.  Daarnaast wordt een basisreader samengesteld met bv. één artikel per thema.  Per sessie neemt iemand van de werkgroep een coördinerende rol op zich om spreker(s) te engageren, de inhoudelijke insteek en krijtlijnen af te stemmen met de spreker en een korte inleiding te voorzien op de dag zelf.

Inhoud per sessie Sessie 1 : Netwerk-samenwerking in het zorglandschap Coördinatie : Annick Fransen Inleiding : Jan Bogaerts Datum : 24 januari 2015 09:30-13:00 Plaats : gebouw R, lokaal R.003 Inhoud : In deze sessie staan we stil bij de gemeenschappelijke (vaak intersectorale) evoluties binnen de gezondheids- en welzijnszorg, zowel in de visie, de toegang en de organisatie van het zorgaanbod. Hoe ga je als verwijzende arts om met dit erg veranderdend en permanent in beweging zijnde zorglandschap? Naast enkele algemene concepten, stellen we een gereedschapskist aan praktische handvatten voor (al dan niet van toepassing en werkbaar in elke particuliere situatie … ). Er wordt dieper ingegaan op volgende thema’s :  Intersectorale dwarsdoorsnede ketenzorg/gedeelde zorg  (belang en invloed van) netwerkontwikkeling in het perspectief van gedeelde zorg  Integratie van diagnostiek (verwijzingskanalen voor artsen) Annick Fransen is medewerker van Onada, consultatiecentrum van de Provincie Antwerpen voor mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme en/of niet-aangeboren hersenletsel

2

Jan Bogaerts is orthopedagoog, algemeen directeur van het PC Sint-Amedeus te Mortsel en covoorzitter van het provinciaal samenwerkingsverband ROG – OGGPA – CAW – ONADA .

Sessie 2 : Zie de hele ijsberg ! Coördinatie : Leen van Assche Sprekers : Ann De Roeck, Leen van Assche, Jessy Leijer Datum : 28 februari 2015 09:30-13:00 Plaats : gebouw Q, vergaderzaal 1 Inhoud : Als je enkel focust op het gedrag van deze cliënten/patiënten, dan riskeer je als hulpverlener snel vast te lopen. In deze sessie leren we verder kijken dan het “rare” gedrag op zich. We zoomen o.a. in op onderliggende somatische problemen en handicapspecifieke kenmerken en leren hun gedrag ook te kaderen in hun (vaak zeer) eigen beladen context. Leen van Assche is van opleiding lic. in de bio-medische wetenschappen en maatschappelijk werker; doelgroepcoördinator volwassenen en ouderen bij CGG Andante in Antwerpen en psychotherapeute (cliëntgerichte en cognitief gedragstherapeutische opleiding) in een privépraktijk. Ann De Roeck is germaniste van opleiding, gedoctoreerd in Antwerpen op cognitie en communicatie van normaal begaafde volwassenen met autisme. Nu werkzaam bij De Vijver, een organisatie uit de gehandicaptensector die ondersteuning biedt aan volwassenen met een beperking. Jessy Leijer is huisarts met een master in de gehandicaptenzorg en voltijds werkzaam in ‘t Gielsbos

Sessie 3 : Sociaal-emotionele ontwikkeling: diagnostiek en ontwikkelingsgerichte kijk Coördinatie : Daniëlle De Regt Inleiding : Daniëlle De Regt Spreker : Els Ronsse Datum : 28 maart 2015 09:30-13:00 Plaats : gebouw Q, vergaderzaal 1 Inhoud : Communiceren en motiveren van mensen met een verstandelijke beperking is geen eenduidige zaak. Naast cognitieve ontwikkeling bepaalt immers evenzeer het emotionele ontwikkelingsniveau het functioneren van iemand. D.m.v. casussen verkennen we het psychodynamisch kader van Dösen en kijken we wat bruikbare handvatten voor iemand kunnen zijn. Danielle De Regt is Inhoudelijk medewerker provincie Antwerpen, Steunpunt ExperiseNetwerken vzw (SEN vzw). Els Ronsse is psycholoog en coach. Heeft een eigen praktijk ‘PsySense’, met als specialisatie autisme en/of verstandelijke beperking

Sessie 4: De stapel taartjesdozen. Ondersteuning en crisisinterventie en daarna Coördinatie : Dr. Jo Lebeer Sprekers : Dr. Mariet Clerkx (Utrecht) en Dr. Hugo Jorens (Sint-Amedeus) Datum : 25 april 2015 09:30-13:00

3

Plaats : gebouw R, lokaal R.003 Inhoud :  Medisch-psychiatrische invalshoek  Psychofarmaca: werking psychofarmaca bij deze specifieke doelgroep, o.a. paradoxale reacties en interacties  Crisis-psychofarmaca  Multidimensionele crisisinterventie Dr. Jo Lebeer is arts, docent handicapstudies aan de Universiteit Antwerpen, Faculteit Geneeskunde & Gezondheidswetenschappen; academisch coördinator van het samenwerkingscontract met Gouverneur Kinsbergencentrum, en medeoprichter van het project Incena (Leer- & Inclusiebevordering). Dr. Mariet Clerkx is psychiater en werkzaam in het CGG De Kei, Altrecht in Utrecht, gespecialiseerd in jongeren met verstandelijke en gedragsproblemen. Dr. Hugo Jorens is psychiater bij het PC Sint-Amedeus in Mortsel en is ook gespecialiseerd in deze doelgroep.

Sessie 5: Omgang, bejegening en communicatie Coördinatie : Leen van Assche Inleiding : Leen van Assche Sprekers : Leen van Assche en Ann De Roeck Datum : 6 juni 2015 09:30-13:00 Inhoud : In deze laatste sessie willen we aan de slag met zelfdeterminatie als centraal gegeven in de omgang, bejegening en communicatie. Hoe kunnen we, vanuit dat perspectief, met heel de ijsberg (verwijzend naar sessie 2) aan de slag? We zoomen in op motiverende en directieve gespreksvoering.

Sessies 6 en 7: Terugkomdagen (intervisie)  26 september ‘ 15 (09:30-13:00)  28 november ‘15 (09:30-13:00)

Wat verwachten we dat je al kent vóór de aanvang van de cursus? Aanvangscompetenties      

diplomaspecifieke competenties weten wat de DSM inhoudt kennis van de ICF, biopsychosociaal model en burgerschapsmodel van handicap basiskennis hebben van de beginselen van ontwikkelingspsychologie kennis hebben van beginselen van psychopathologie interdisciplinair kunnen en willen samenwerken

Welke eindcompetenties kan je verwachten na deze cursus? De eindtermen voor dit opleidingsonderdeel zijn:

4

Kennis  kennis hebben van de voornaamste ontwikkelingsstoornissen die gepaard gaan met een verstandelijke beperking  kennis hebben van het zorg- en ondersteuningssysteem voor mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme (o.a. de partners en bestaande samenwerkingsverbanden waarmee concreet kan worden samengewerkt of een beroep op kan gedaan worden)  kennis van de algemene en specifieke functionele problemen van mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme  kennis van de definitie van de AAMR van verstandelijke beperking  kennis van het model van sociaal-emotionele ontwikkeling van Dösen  kennis van de opvang- en behandelmogelijkheden binnen de geestelijke gezondheidszorg i.f.v efficiënte stepped care  basiskennis hebben van effectieve cognitieve interventiemethodes  basiskennis hebben van een ecologische of contextuele benadering van de problematiek

Inzicht  het inzicht ontwikkelen dat gedragsstoornissen bij mensen met verstandelijke beperking en/of autisme altijd een betekenis hebben  in staat zijn om biologische aspecten, sociale aspecten, emotionele aspecten van een bepaald problematisch gedrag te integreren tot één geheel, en niet automatisch alle gedrag te reduceren tot een biologisch fenomeen  zich bewust worden dat je manier van optreden, wat je zegt of niet, invloed heeft: of bewust zijn dat je niet kan communiceren maar dat elk handelen invloed heeft  onderscheid maken tussen wanneer verwijzing nodig is, opname of andere maatregelen  het inzicht dat samenwerking met andere ondersteuners van een patiënt met VB en/of ASS noodzakelijk is voor een goede beeldvorming en behandeling

Vaardigheden  een dubbeldiagnose op korte termijn kunnen herkennen (verstandelijke beperking en/of autisme en psychisch lijden)  mensen met een VB en/of autisme als persoon op een respectvolle, emanciperende manier bejegenen  effectief kunnen communiceren met mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme, in functie van de specifieke eigenheden  in staat zijn een multidimensionele crisisinterventie te doen bij mensen met een VB en/of autisme (bio-, psycho- en sociaal)  specifieke competenties voor de artsen: in staat zijn een juiste crisismedicatie voor te schrijven, toe te dienen en langdurig op te volgen  kunnen samenwerken en communiceren met andere zorgpartners en zo tot efficiënte ‘gedeelde’ zorg kunnen komen (inclusief netwerken opzetten en uitbouwen)

Evaluatievorm Casus op voorhand schriftelijk uitwerken en mondeling presenteren. Dit onderdeel is 2 studiepunten waard

5

Studiemateriaal Noodzakelijk studiemateriaal: wordt aangeleverd door de sprekers Facultatief studiemateriaal:  Vandeweerdt, M., Travers, E., Bauwens, A. (2007) Kom binnen, therapeutische ontmoetingen met mensen met een verstandelijke handicap, Antwerpen/apeldoorn: Garant  Didden, R., Duker, P., Seys, D., (2003), Gedragsanalyse en- therapie bij mensen met een verstandelijke beperking. Maarssen: Elsevier  Anouschka Jansen en Josje Kingma-Thijssen, 2012, Zoeken naar somatische verklaringen voor probleemgedrag, bij mensen met een verstandelijke beperking. Utrecht: Centrum voor Consultatie en Expertise.  Herbert Roeyers, 2008, Autisme: alles op een rijtje, Leuven: ACCO.

Contactgegevens  Provinciaal Samenwerkingsverband OGGPA-ROG-CAW-ONADA Haagbeuklei 12, 2610 Wilrijk tel ++32 3 609 33 43 [email protected]  Prof. Dr. Jo Lebeer, ELIZA (Eerstelijns- en Interdisciplinaire Zorg), Eenheid Handicapstudies [email protected]  Inlichtingen: Cil Leytens, secretariaat ELIZA [email protected] tel ++ 32 3 265 29 33

Inschrijving Ten laatste op 5 januari 2015 Online via https://www.uantwerpen.be/nl/onderzoeksgroep/handicapstudies/navorming/post-academischevorming/inclusie-en-leerbevordering/ Of een mailtje naar [email protected] Cursusprijs: € 400 na bevestiging dat de cursus doorgaat, maar vóór de aanvang van de cursus (kan gedeeltelijk ook met opleidingscheques) Op rekeningnummer : IBAN BE66 7350 0853 1843 en BIC KREDBEBB Begunstigde : Universiteit Antwerpen, Prinsstraat 13, 2000 Antwerpen Mededeling : PA171800/PAVO-GPL-PVBA

Curriculumwerkgroep Stuurgroep : Annick Fransen (Onada), Jo Lebeer (UA), Leen Van Assche (Andante), Karolien Weemaes (OGGPA), Daniëlle de Regt (SEN), Ann De Roeck (De Hoeve), Jan Bogaerts (Sint-Amedeus & voorzitter OGGPA) Advies : Prof. dr. B. Sabbe & Prof. dr. Dirk Van West, dr. Linda Baudewijns CAPRI (Collaborative Antwerp Psychiatry Research Institute) Universiteit Antwerpen

6