Waar bedrijven uit een klein land groot in kunnen zijn De impact van Nederlandse ondernemers en professionals in Afrika, Azië en Latijns Amerika
“While Business cannot solve poverty, poverty cannot be solved without business”
“Water is 37 times more expensive in the slums of Mumbai than in the city centre”
Voorwoord
Inhoud Voorwoord
3
Wat doet Business in Development?
4
Case 1: Photshoppen in Peru
6
Case 2: Groentezaden in Mexico
7
Waar kunnen bedrijven uit een klein land groot in zijn?
8
Case 3: Marijn werkt bij TNO voor een betere wereld
10
Case 4: Anne is het duurzame geweten van Shell
11
Heeft uw onderneming impact?
12
Case 5: Werkgelegenheid door kleurrijke textiel
13
Case 6: Bouillonblokjes tegen armoede
14
Business in Development bestaat nu ruim vijf jaar. In die periode hebben we veel kennis opgedaan over de rol van Nederlandse bedrijven in Afrika, Azië en Latijns Amerika. Zo hebben we onder andere gesproken met een zuivelproducent in Peru, een logistieke dienstverlener in Vietnam, een ICTer in Uganda en een afvalverwerker in Bangladesh. Nederlandse multinationals, midden- en kleinbedrijven en professionals maken een wereld van verschil in ontwikkelingslanden waar zij actief zijn. Door duurzame handel en investeringen hebben bedrijven direct en indirect een positieve impact op de economie van ontwikkelingslanden. Bijvoorbeeld door het creëren van werkgelegenheid, de verkoop van lokale producten en diensten, het aanbieden van een training of een simpele ziektekostenverzekering. Maar bovenal bestaat er in ontwikkelingslanden een bruisend ondernemersklimaat met volop zakelijke mogelijkheden. Het is onze missie u te inspireren om een kijkje te nemen over de grens. Daarom vindt u in dit boekje verrassende verhalen van pionierende Nederlandse ondernemers die u voor zijn gegaan. Ook vindt u informatie over wat wij u als ondernemer of professional kunnen bieden. Onderneem zonder grenzen! Brisa Keizer, Arnold Roozenbeek en Kaline van Halder Business in Development team www.businessindevelopment.nl
2
“Poverty is not stupidity, it is a lack of opportunities”’
3
Wat doet Business in Development? Met het programma Business in Development richt NCDO zich op het Nederlandse bedrijfsleven. Met praktijkvoorbeelden inspireert het programma deze bedrijven tot duurzame business in ontwikkelingslanden. Op de website www.businessindevelopment.nl zijn business cases van Nederlandse ondernemers in Azië, Afrika en Latijns Amerika te vinden. Daarnaast staat de website boordevol praktische informatie over financiering, relevante organisaties, mogelijke netwerken en tips van andere ondernemers. Oftewel een wegwijzer voor ondernemers die interesse hebben in ondernemen over de grens. Naast praktische informatie biedt Business in Development tools om inzichtelijk te maken hoeveel positieve impact bedrijven al hebben en nog kunnen hebben op de Millennium Development Goals (MDGs).
De MDG Scan is hiervoor een belangrijk meetinstrument en wordt inmiddels door diverse grote bedrijven gebruikt. Daarnaast organiseert Business in Development Global Intrapreneurship trajecten voor young professionals van Nederlandse multinationals. Zij gaan aan de slag om businessideeën in ontwikkelingslanden voor hun eigen organisatie te ontwikkelen, deze sluiten aan bij de bedrijfsstrategie en de behoeftes van de lokale markt. Deelnemende bedrijven zijn onder andere Arcadis, Alliander, Nuon en Philips.
Resultaat! • 50 toonaangevende bedrijven hebben hun impact op de Millennium Development Goals gemeten aan de hand van de MDG Scan. www.mdgscan.nl. • 30.000 mensen wereldwijd zijn aangesloten bij het ondernemersnetwerk BiD Network. Dit is een organisatie die via haar netwerk van lokale partners in Azië, Afrika en Latijns-Amerika, lokale ondernemers en biedt toegang tot kennis en kapitaal. www.bidnetwork.org. • 60 Nederlandse ontwerpers gematched aan lokale producenten in ontwikkelingslanden voor Dutch Design in Development www.ddid.nl. • 100 inschrijvingen voor de Toon van Tuijl Designprijs: prijs voor het beste Dutch Design met een positieve impact in ontwikkelingslanden. www.toonvantuijldesignprijs.nl • 25 evenementen georganiseerd afgelopen vijf jaar over ondernemen in ontwikkelingslanden. • 60 inspirerende verhalen van pionierende Nederlandse ondernemers in ontwikkelingslanden verzameld.
4
5
Case 2: “De werkmentaliteit in Nepal is prima, mensen zijn enorm gemotiveerd en bezig met hun carrière”
Case 1: Photoshoppen in Kathmandu “We moeten onze medewerkers wel wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid. Anders krijg je de standaard Aziatische gedragscode waarbij zij wachten op een opdracht van jou. In Azië werkt dat goed, maar in Nederland willen we juist eigen inbreng. Wij hebben te maken met keiharde deadlines van onze klanten en willen dat iedereen meedenkt en werkt.”
Frank de Jong (41) van Grafi Offshore Core Business: Media productie voor Nederlandse kranten, reclamebureaus en uitgeverijen Locatie: Nepal Sector: ICT Wat drijft Frank? “In Kathmandu zijn slimme en gemotiveerde mensen die interactieve software kunnen maken. Onze werknemers vrágen echt om extra trainingen. Waarom Nepal? “Iedereen weet dat je voor ICT naar Azië moet. Aziaten zijn namelijk heel slimme en logische nadenkers. Met onze DTP- en Flash-afdelingen in Nepal zijn we zestig procent goedkoper dan onze collega’s in Nederland. Doordat de kosten zoveel lager zijn hebben wij een hele sterke marktpositie.” Zijn er kansen in Nepal? “In Nepal is het politiek altijd wel een beetje onrustig. Daardoor zullen andere bedrijven hier niet zo snel iets opstarten. Maar een risico is ook een kans. Er is weinig concurrentie.” Wat is de lokale impact? “Handel en kennis, daarmee creëer je wel vaart. We hebben een keer laten uitrekenen hoeveel mensen er van één medewerker afhankelijk zijn. Dat kwam neer op gemiddeld iets meer dan negen. Dus onze honderd mensen leveren het inkomen van een kleine duizend man. Dat geeft heel veel voldoening.”
6
Groentezaden in Mexico “Heb geduld: je hebt er niets aan om één keer naar een land te reizen waar je iets wilt opzetten en dan boos te worden als je zonder order terugkomt. Je moet eerst een relatie hebben, dan pas kun je zaken doen.” Jan Omvlee (56) van Rijk Zwaan Core Business: groentezaden veredelen, produceren en verkopen Locatie: Onder andere Mexico Sector: Agrofood Wat drijft Jan? “Als je groentezaden wilt ontwikkelen voor de Mexicaanse tuinbouw, moet je de veredeling eigenlijk ook daar doen. Dat heeft vooral klimatologische redenen. Maar een ander voordeel is dat we heel makkelijk onze Mexicaanse klanten kunnen uitnodigen om de nieuwe rassen te komen bekijken.” Welke voordelen biedt Mexico de tuinbouwsector? “Mexico is echt een land in ontwikkeling. De tuinbouw is er al op hoog niveau. Er worden op goed niveau groentes geteeld die geschikt zijn om naar Amerika te exporteren.” Zijn er kansen in Mexico? “In Mexico is het land in handen van een beperkt aantal grote families, maar je kunt wel
land kopen en een bedrijf opzetten dat 100% jouw eigendom is. Er heerst hier een goed ondernemersklimaat. Alleen de veiligheid is een punt van zorg.” Wat is de lokale impact? “In ons bedrijf in Culiacan werken ongeveer twintig personen, in Querataro zo’n honderd. Het management team van Rijk Zwaan Mexico is volledig Mexicaans. Wij bieden goede arbeidsvoorwaarden waar ook de families van onze werknemers van profiteren. Verder dragen wij bij aan de ontwikkeling van de lokale tuinbouweconomie en daar profiteert iedereen van.”
Benieuwd naar ervaringsverhalen van ondernemers in andere sectoren en andere landen? Ga naar www. businessindevelopment.nl/Cases voor tientallen andere verhalen.
“Je moet een lange adem hebben en elkaar leren kennen. Dat is in Latijns-Amerikaanse landen heel belangrijk” 7
Waar kunnen bedrijven uit een klein land groot in zijn? De impact van Nederlandse ondernemers in ontwikkelingslanden Sterke private sector Zaken doen in ontwikkelingslanden wordt steeds vaker gezien als een nieuwe vorm van armoedebestrijding. Door de aanwezigheid van buitenlandse bedrijven ontstaat er een sterkere private sector. En dat biedt vaak ook kansen voor de armsten in de samenleving. Bedrijven dragen kennis en expertise over: ze trainen werknemers en leiden lokaal potentieel op tot managers. Ook de lokale verkoop van betere, goedkopere of nog niet aanwezige producten en diensten kan armoede verminderen. Buitenlandse bedrijven stimuleren én betalen vaak mee aan nieuwe infrastructuur, zoals watervoorzieningen, riolering, elektriciteit en wegen. Rolmodel Natuurlijk wilt u als ondernemer verdienen aan uw commerciële activiteiten. Maar het geeft een nog beter gevoel als de lokale bevolking er óók beter van wordt. Of als u de plaatselijke economie een boost geeft. De meeste Nederlandse bedrijven vinden het belangrijk om het goede voorbeeld te geven, door bijvoorbeeld corruptie tegen te gaan, belastingen te betalen en zakelijke omgangsvormen te introduceren. Ook spelen buitenlanders een rol bij het introduceren van maatschappelijk verantwoord ondernemen bij hun lokale collega’s, door bijvoorbeeld milieu- of salarisstandaarden te verhogen. In klinkende munt De meeste Nederlandse ondernemers onderscheiden zich door een goed en leefbaar loon te betalen. Verder krijgen de werknemers, vaak tegen lokaal gebruik in, een pensioen en verzekeringen. Een enkele ondernemer geeft zijn personeel de mogelijkheid om te sparen. Hier profiteert niet alleen de werknemer of zijn gezin van, ook de mensen daaromheen hebben daar voordeel van.
8
Sneeuwbaleffect Behalve dat u als ondernemer directe structurele werkgelegenheid biedt is het indirecte effect vaak vele male groter. Zo blijkt uit een onderzoek in opdracht van Business in De-
velopment uit 2006 dat de fabriek van Heineken in Sierra Leone voor elke directe baan in de fabriek veertig indirecte banen creëert. Zeker bij distributie van producten lokaal blijkt de impact vaak erg groot. Als daarnaast grondstoffen ook lokaal ingekocht worden of de verpakking gemaakt wordt door de plaatselijke industrie is het effect nog groter. Gezondheid Ondernemers vinden het belangrijk om hun eenmaal goed opgeleide en betrouwbare personeel gezond te houden. Vooral onder ondernemers die actief zijn in Afrika komt het veel voor dat werknemers een warme maaltijd krijgen op de zaak. Verder wordt er soms aidsvoorlichting gegeven, zorgt de werkgever voor goede sanitaire voorzieningen en laat een enkeling zelfs naar water boren zodat er veilig drinkwater binnen handbereik is. Verder blijkt uit verhalen van ondernemers dat ze geneigd zijn er vaak voor te kiezen om juist díe groepen mensen aan werk te helpen die eerder niets om handen hadden, zoals gehandicapten of sloppenwijkbewoners.
9
“Eén grote order binnenhalen doet het beter dan tien mooie verhalen, immers: The proof of the pudding is in the eating”
Case 3: Marijn werkt bij TNO voor een betere wereld Marijn Rijken (32) Beroep: Consultant bij TNO Werkveld: ICT Wapenfeit: oprichter ICT for Development, een programma binnen TNO Dit is wat ik doe Regelmatig reis ik naar Afrika om organisaties te adviseren over de inzet van ICT. Onlangs hebben we bijvoorbeeld in Namibië een systeem ontworpen dat mensen in staat stelt met hun mobiele telefoon fraude en ongeregeldheden tijdens verkiezingen te rapporteren. Dit is mijn passie Ik reisde altijd al het liefst naar landen en culturen die nog niet overspoeld zijn door andere reizigers. De wens groeide om ook iets te kunnen betekenen voor mensen daar. Maar enkel vakantiedagen opofferen voor vrijwilligerswerk vond ik niet genoeg. Dit was mijn leermoment Om je gedachtegoed duurzaam te borgen in de organisatie, zal je anderen moeten overtuigen van wat het ze kan opleveren. Uiteindelijk moet het wel geld in het laatje brengen wil het ook voor TNO financieel duurzaam zijn. Dit is mijn droom Ik hoop een volwassen markt voor ICT for Development te creëren bij TNO. Het is nu al wel een core activiteit, maar in vergelijking met andere TNO sectoren nog klein. En ik zou graag de duurzame impact “in het veld” van onze inspanningen willen meten.
10
Case 4: Anne is het duurzame geweten van Shell Anne Schreuder (29) Beroep: Sustainable Development Advisor Shell Gas & Power Africa Werkveld: Olie, gas en energie Wapenfeit: verruilde binnen korte tijd haar werk op de afdeling Internationale Overheidsbetrekkingen voor een functie als Duurzame Ontwikkeling Adviseur voor Shell Afrika Dit is wat ik doe Ik adviseer projectteams bij de ontwikkeling van nieuwe olievelden. Zo let ik er bijvoorbeeld op dat een pijplijnroute geen broedgebieden of migratieroutes van beschermde dieren zoals schilpadden of walvissen doorkruist. Ook probeer ik werkgelegenheid te creëren voor de plaatselijke bevolking. Dit is mijn passie Tijdens mijn stage op de Juridische Afdeling van de Verenigde Naties in New York raakte in geïntrigeerd door de wijze waarop multinationale bedrijven steeds bewuster sociale aspecten, zoals mensenrechten, proberen te omarmen in hun dagelijkse bedrijfsvoering.
Dit was mijn leermoment Ga niet wachten op de perfecte baan, maar accepteer een baan met potentie waarbinnen je stap voor stap je functie kunt veranderen. Probeer vervolgens persoonlijke ‘proof points’ te creëren, al zijn dit in eerste instantie initiatieven die je op vrijwillige basis ontplooit. Maak een vijf- of tienjaren plan, waarin jouw doel staat beschreven en jouw ideeën over de weg daar naartoe. Sluit je vervolgens aan bij netwerken waarin gelijkgestemden zitten. Dit is mijn droom Op termijn zou ik eindverantwoordelijk willen zijn voor de duurzame ontwikkeling van een groot project, bijvoorbeeld in Nigeria of Gabon, waarbij meerdere organisaties betrokken zijn. Als mensen binnen mijn vakgebied me uiteindelijk gaan erkennen als specialist en me benaderen voor advies, dan is mijn droom uitgekomen.
“Niets is onmogelijk, als je ergens echt voor gaat, dan kom je er ook!” 11
Heeft uw onderneming impact? Millennium Development Goals (MDGs) zijn acht doelen om vóór 2015 wereldwijd extreme armoede te beëindigen. 189 landen hebben zich aan deze doelen gecommitteerd via de Verenigde Naties. Economische ontwikkeling is een belangrijke factor bij het oplossen van armoedeproblematiek. Veel Nederlandse bedrijven zijn actief in ontwikkelingslanden en hebben hierdoor al een aanzienlijke impact. Met de MDG Scan meet u hoeveel mensen in ontwikkelingslanden positief beïnvloed worden doordat uw bedrijf werkgelegenheid creëert en lokale producten of diensten aanbiedt. De MDG Scan geeft handvatten om een kwalitatieve discussie aan te gaan over de rol van bedrijven in ontwikkelingslanden. Ook kunnen bedrijven zo sturen op een beter resultaat. De MDG Scan kan ook de bijdrage van uw reguliere zakelijke en filantropische activiteiten meten: ga naar www.mdgscan.com. De MDG Scan is ontwikkeld door NCDO en Sustainalytics.
Case 5: Werkgelegenheid door kleurrijke textiel
Veel bedrijven gingen u voor, waaronder André Veneman van Akzo Nobel: “Met de MDG Scan hebben wij de impact van onze reguliere zakelijke activiteiten in 2008 gemeten. Het resultaat overtrof onze verwachtingen: 77.000 mensen in 20 opkomende markten zijn beter af door onze aanwezigheid.”
MDG Scan • De MDG scan meet de impact van bedrijven op de Millennium Development Goals
• Alle ingevoerde data blijven gegarandeerd vertrouwelijk in een beveiligde omgeving.
• Gratis interactief self-assessment instrument.
• Real-time resultaten maken het mogelijk om MDG impact scenario’s te berekenen en te vergelijken.
• Inzicht in de positieve impact van uw bedrijf op de millenniumdoelen op basis van beperkte data input. 12
“82 million of the 83 millle being added to the planet every year are in developing countries”
• De MDG Scan methodologie en haar variabelen zijn compleet toegankelijk.
Dutch Wax Prints Op zondag gaan Ghanezen in de Amsterdamse Bijlmer in deze stoffen naar de kerk, maar ook in Ghana zelf vinden de Dutch Wax Prints van Vlisco gretig aftrek. Dit Nederlandse bedrijf uit Helmond ontwerpt en produceert modestoffen die voor 80% verkocht worden in ongeveer 30 Afrikaanse landen, vooral in Togo, Benin en Ghana. Het bedrijf heeft 85 lokale arbeiders in dienst. Vlisco creëert bovendien extra banen door via marketing- en verkoopkanalen in zuidelijk Afrika de geproduceerde textiel af te zetten. Hier zijn ongeveer 10.000 mensen bij betrokken in Togo, Benin en Ghana.
Impact gemeten met de MDG Scan Vlisco’s zakelijke activiteiten en maatschappelijke projecten in Afrikaanse landen vormen een goed voorbeeld van hoe een bedrijf op verschillende manieren kan bijdragen aan werkgelegenheid en daarmee aan de bestrijding van armoede en ondervoeding. Vlisco’s bijdrage aan de millenniumdoelen is weergegeven in de grafiek.
13
Business in Development is het programma waarmee NCDO zich richt op het Nederlandse bedrijfsleven. NCDO staat voor Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling. NCDO betrekt mensen in Nederland bij internationale samenwerking en ondersteunt hen met informatie, subsidie en adviezen. De millenniumdoelen zijn de leidraad voor alle activiteiten.
Case 6:
Om draagvlak voor internationale samenwerking te vergroten, en om meer bekendheid te geven aan de millenniumdoelen, organiseert NCDO campagnes, debatten, onderwijsactiviteiten, exposities, mediaproducties en culturele projecten. Ook brengt NCDO de inspanningen van overheid en burgers om de millenniumdoelen te bereiken onder de aandacht.
Bouillonblokjes tegen armoede Iedereen, waar dan ook ter wereld, gebruikt de bouillonblokjes van Unilever. Unilever is actief in ongeveer 100 landen waaronder India, China, Bangladesh en verschillende Afrikaanse landen. Door te ondernemen in ontwikkelingslanden brengt Unilever het halen van de millenniumdoelen dichterbij. Met 45.000 verkopers Met het Shakti project in India dragen ze bijvoorbeeld bij aan het derde millenniumdoel, de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Door dit project worden vrouwen door het hele land heen via zelfhulpgroepen gesteund in een opleiding tot verkoper. Volgens Unilever heeft dit project eind 2007 al geresulteerd in 45.000 opgeleide vrouwelijke ondernemers.
Impact gemeten met de MDG Scan De MDG Scan studie van NCDO en Sustainalytics toont aan dat Unilever bijdraagt aan de vermindering van armoede en ondervoeding (MDG1), het terugdringen van kindersterfte (MDG4), het verbeteren van gezondheid van moeders (MDG5) en het bereiken van algemene basisscholing (MDG2). Verder wordt door de steun aan distributeurs en toeleveranciers bijgedragen aan gelijkheid tussen mannen en vrouwen (MDG3), de bescherming van een duurzaam leefmilieu (MDG7), en de ontwikkeling van samenwerkingsverbanden met partnerorganisaties (MDG8).
www.ncdo.nl
www.businessindevelopment.nl
“Juist in tijden van financiële crisis is het cruciaal om in ontwikkelingslanden te investeren” Minister Koenders tijdens de BiD Network Marketplace 2008
14
Postadres
Bezoekadres
NCDO
Mauritskade 63 (hoofdingang KIT)
T.a.v. Business in Development
1092 AD Amsterdam
Postbus 94020
t. (020-568 8755)
1090 GA Amsterdam
e.
[email protected]
juni 2010
Poverty is not stupidity, it is a lack of oppurtunities (C.K. Prahalad)
