VWO gooi maar in mijn bed

Scholen die geen klant zijn bij ECTO Databank en toch een experiment gebruiken in de klas, worden daarop juridisch aangesproken. Omdat dit een present exemplaar is, mag dit experiment wel door iedereen gebruikt worden Nr. Experiment economie HAVO / VWO 15 “gooi maar in mijn bed” Achtergrond: Economische verschijnselen hangen met elkaar samen. Daarbij zijn meerdere verbanden mogelijk. Bijvoorbeeld: 1. Chronologische volgorde. Dat is volgorde op basis van de tijd. 2. Causale volgorde. Dat is volgorde op basis van oorzaak en gevolg. 3. Probleemoplossende volgorde. Dat is volgorde om te komen tot de oplossing van een probleem. Zolang economische verschijnselen niet geordend zijn, kunnen wij deze als mens niet doorgronden. De zogenaamde “gooi maar in mijn bed”‐methode is een manier om de verschijnselen te ordenen. Elk economisch verschijnsel wordt op een kaart geschreven. Vervolgens worden deze geordend door deze op een logische volgorde te plaatsen op een schuimrubberen matras. Voorbereiding van het spel Geef iedere groep de bijlage met ‘kaarten’ , de bijlage met ‘matras’ en de bron die behoort bij het spel. U kunt eventueel kaarten maken door de kaarten te knippen uit de bijlage. U kunt er ook voor kiezen dit niet te doen (om tijd te besparen). De leerlingen schrijven dan de letters van de kaarten (A,B,C, enz) op de bijbehorende vakken van het matras. Opmerking voor de docent: De 3 spelen kunnen zowel in groepsverband als ook individueel gespeeld worden. Om een competitie erin te krijgen zou u kunnen kiezen voor de volgende sleutel: o Speel ieder spel apart met de stopwatch erbij. Geef 10 minuten per spel maximaal. o Als een groep de code van een spel goed heeft, krijgen ze 10 punten voor de goede oplossing per spel. o Als een groep in de code van een spel één of meerdere fouten heeft, dan verliezen ze 5 punten per fout. (Een groep met 3 fouten heeft dus ‐ 15 punten bijv.) o De groep die als eerste een goede oplossing heeft per spel krijgt 10 punten bonus, de tweede groep krijgt 5 punten bonus, de derde (en meerdere groepen) krijgen geen bonus. De spelen kunnen uiteraard ook zonder een competitie‐element gespeeld worden. Spel 1 en spel 2 horen bij elkaar. Spel 3 kan apart gespeeld worden; het heeft betrekking op een geheel ander onderwerp.

ECTO Databank, Julianastraat 34, 4414 AV Waarde, [email protected]; tel 0113-311270. Kvk nr 22038064 Experimenten niet aan derden ter beschikking stellen. Neem een abonnement

1

Scholen die geen klant zijn bij ECTO Databank en toch een experiment gebruiken in de klas, worden daarop juridisch aangesproken. Omdat dit een present exemplaar is, mag dit experiment wel door iedereen gebruikt worden Casus 1: De chronologische ordening Lees bron 1 over de kredietcrisis. Raadpleeg voor de kaarten die bij dit spel passen, de bijlage met de kaarten. Gebruik de kaarten uit de kolom “spel 1”. Orden de kaarten in chronologische volgorde. Leg de eerste kaart op vakje 7 van het matras. Leg de tweede kaart op het vakje 16, enz. Twee vragen bij dit experiment:  Wat is de code van de oplossing? 7B, 16 …. , 25 …. , 31 …. , 40 …., 49….  Het lijkt erop dat deze chronologische volgorde tegelijkertijd ook causale verbanden weergeeft. Voor welke kaart(en) geldt dit niet?


2

Scholen die geen klant zijn bij ECTO Databank en toch een experiment gebruiken in de klas, worden daarop juridisch aangesproken. Omdat dit een present exemplaar is, mag dit experiment wel door iedereen gebruikt worden Casus 2: De probleemoplossende ordening Lees bron 2 over de aanpak van de kredietcrisis. Raadpleeg voor de kaarten die bij dit spel passen, de bijlage met de kaarten. Gebruik de kaarten uit de kolom “spel 2”. Leg kaart A op vak 23. Trek een pijl naar vak 10. Trek ook een pijl naar vak 34. Leg in vak 10 de kaart van ‘de ene soort maatregelen’ en in vak 34 de kaart van de ‘andere soort maatregelen’. Bedenk zelf welke van de kaarten betrekking heeft op deze. Vervolgens leg je op een horizontale lijn naast vak 10 de bijbehorende maatregelen van ‘de ene soort’. En op een horizontale lijn naar vak 34 de bijbehorende maatregelen van de andere soort. Twee vragen bij dit experiment:  Wat is de code van de oplossing? 23 A, 10 …. , 11 …. , 12 …. , 13 …. , 34 …. , 35 …., 36 …. , 37 ….  Zie je verband tussen de maatregelen van de twee soorten? Geef er een uitleg bij.


3

Scholen die geen klant zijn bij ECTO Databank en toch een experiment gebruiken in de klas, worden daarop juridisch aangesproken. Omdat dit een present exemplaar is, mag dit experiment wel door iedereen gebruikt worden Casus 3: De causale ordening In 2014 nam de vraag naar diesel af. Eén van de redenen was dat de productie van deze relatief vervuilende auto’s afnam, terwijl tegelijkertijd de productie van hybride auto’s toenam. Een "hybride voertuig" is een voertuig waarin ten minste twee energie‐ omzetters en twee in het voertuig ingebouwde energieopslagsystemen aanwezig zijn om het voertuig aan te drijven. Concreet betekent dit voor een auto een aandrijving op zowel diesel (of benzine) en op elektriciteit. Daarnaast kwamen er ook steeds meer puur elektrisch voortgedreven auto’s. In 2014 nam de productie van olie toe. Daarmee nam ook het aanbod van diesel toe. Een kleinere vraag en een hoger aanbod van diesel betekent een lagere prijs van diesel. Toch was dit effect in Nederland nauwelijks meetbaar. De oorzaken daarvan zijn 1) de ontwikkeling van de dollarkoers en 2) de hoge accijnzen (en andere belastingen) op diesel in Nederland. Eén en ander is causaal weer te geven met behulp van een wiskundig model. Lees bron 3 en maak de opdrachten die daar ook bij staan.


4

Scholen die geen klant zijn bij ECTO Databank en toch een experiment gebruiken in de klas, worden daarop juridisch aangesproken. Omdat dit een present exemplaar is, mag dit experiment wel door iedereen gebruikt worden Bron 1 De kredietcrisis is ontstaan in de Verenigde Staten. Sinds 2000 namen banken daar te veel risico’s bij de hypotheekverstrekking. De banken hebben deze risicovolle hypotheken herverpakt in ondoorzichtige financiële producten en wereldwijd doorverkocht. Toen eigenaren die niet meer konden betalen, raakten banken in problemen en dreigde alle betalingsverkeer stil te vallen. Hierdoor verspreidde de kredietcrisis zich als een olievlek.

2001 ‐ 2007: goedkope leningen door lage rente Sinds 2000 heeft de centrale bank in de Verenigde Staten (FED) de rente stapsgewijs verlaagd. Zo hoopte de FED het vertrouwen in de markt te herstellen. Hierdoor konden bedrijven en particulieren makkelijk en goedkoop geld lenen. Banken verkochten bijvoorbeeld hypotheken met een variabele rente aan particulieren die het zich eigenlijk niet konden veroorloven. 2007: stijgende rente en de gevolgen In 2007 steeg de rente weer. Dat had grote gevolgen voor huizenbezitters en banken. Huizenbezitters konden de hypotheek niet meer betalen en moesten hun huis noodgedwongen verkopen. Banken leden verliezen doordat de huizenbezitters de hypotheken niet konden aflossen. Door deze ontwikkelingen konden banken niet meer aan hun verplichtingen voldoen. Zij leenden elkaar geen geld meer. De overheden hebben toen ingegrepen. Anders waren de geldstromen (tussen de banken onderling en naar burgers en bedrijven) stilgevallen. 2008: overheid in Verenigde Staten en Europa grijpt in De Verenigde Staten hebben in het najaar van 2008 een reddingsplan voor de financiële sector aangenomen. Er kwam $ 750 miljard beschikbaar voor het opkopen van slechte leningen van banken en kapitaalinjecties in financiële instellingen. De Europese landen hebben in oktober 2008 besloten tot een gezamenlijke aanpak van de kredietcrisis. Bijvoorbeeld de garantie op deposito’s verhoogd naar € 100.000. Banken kregen extra geld om het betalingsverkeer op gang te houden. 2009: Kredietcrisis en overheidsingrijpen in Nederland Nederland is een exportland met een open economie. De kredietcrisis had daardoor grote gevolgen voor de Nederlandse economie. Er was minder vraag naar producten en daardoor meer werkloosheid. De maatregelen die de Nederlandse overheid heeft genomen, zijn gericht op het herstel van de economie en de arbeidsmarkt. Bron: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/kredietcrisis/ontstaan‐kredietcrisis Tip voor de docent: op deze site staat ook een filmpje. Ter introductie kunt u dit laten zien aan de leerlingen.


5

Scholen die geen klant zijn bij ECTO Databank en toch een experiment gebruiken in de klas, worden daarop juridisch aangesproken. Omdat dit een present exemplaar is, mag dit experiment wel door iedereen gebruikt worden Bron 2 Europese aanpak kredietcrisis De Europese landen besloten in oktober 2008 de problemen door de kredietcrisis gezamenlijk aan te pakken. Maatregelen voor meer toezicht en ander beleid bij banken Alle landen in Europa hebben te maken met de gevolgen van de kredietcrisis op hun overheidsfinanciën. Het op orde brengen hiervan heeft voorrang in ieder land. Daarnaast heeft de crisis aangetoond dat het financiële stelsel kwetsbaar is. De Europese Unie werkt aan een sterker internationaal toezicht op financiële instellingen. Daarvoor komen 3 nieuwe Europese financiële toezichthouders. De financiële instellingen moeten ook aan eisen voldoen. Zo moeten zij bijvoorbeeld het spaargeld scheiden van geld voor andere bankactiviteiten. Dit moet een herhaling van de crisis voorkomen. Daarnaast wordt de liquiditeit strikter bewaakt. Tot slot moeten de banken een minimaal eigen vermogen (solvabiliteit) hebben. Maatregelen voor stabiel financieel stelsel Om het financiële stelsel te stabiliseren hebben landen diverse maatregelen genomen. Zo hebben de landen: 

financiële instellingen kapitaalinjecties gegeven om de stabiliteit van het financiële stelsel te waarborgen;



de depositogarantie verhoogd naar minimaal € 100.000;



banken overgenomen (genationaliseerd) die door een faillissement het financiële stelsel konden ontwrichten.

Ook in Nederland heeft de overheid maatregelen genomen. Bijvoor beeld door de overname van Fortis/ABN AMRO en de invoering van tijdelijke deeltijd‐ WW.


6

Scholen die geen klant zijn bij ECTO Databank en toch een experiment gebruiken in de klas, worden daarop juridisch aangesproken. Omdat dit een present exemplaar is, mag dit experiment wel door iedereen gebruikt worden Bron 3 Bij dit spel ga je prijsveranderingen van diesel uitrekenen en invullen op het matras. De prijs van een liter diesel bestaat voor 2/3-deel uit belastingen (accijns enz.) In een wiskundige functie valt dit als volgt weer te geven. Ppomp = 3 Pinkoop (luidt in euro’s) Verder geldt dat de inkoopprijs in euro’s gelijk is aan de inkoopprijs in dollars maal de koers van de dollar. P inkoop = koers dollar x P inkoop in dollars Aan de hand van dit model ga je de prijsverandering van diesel over een periode berekenen. Situatie 1: De P inkoop in dollars is gelijk aan $ 0,40 en koers dollar is gelijk aan € 1,30 Opdracht 1: Vul in vakje 49 van het matras de Ppomp = in. Situatie 2: De P inkoop in dollars daalt met 20%. Opdracht 2: Vul in vakje 40 van het matras de Ppomp = in. Situatie 3: Tegelijkertijd stijgt de koers van de dollar met € 0,10 Opdracht 3: Vul in vakje 31 van het matras de Ppomp = in. Situatie 4: De consumenten komen in opstand tegen de prijsverhoging. Ze maken bezwaar dat de overheid steeds 2/3-deel van de prijs aan de pomp als belastinggeld naar zich toe trekt. De minister besluit om de belastingverhoging van situatie 3 ongedaan gedaan te maken. De consument betaalt dan per liter even veel belasting als in situatie 2. Opdracht 4: Vul in vakje 25 van het matras de Ppomp = in Verdiepingsopdracht De afzet van benzine is in situatie 1 gelijk aan 10 miljoen liter. Deze daalt in situatie 2 met 5% en in situatie 3 met 10% (ten opzichte van situatie 2) en is in situatie 4 weer 6% meer dan in situatie 3. Opdracht 5: Vul in de vakken 50, 41, 32 en 26 de afzet van benzine in. Opdracht 6: Vul in de vakken 51, 42, 33 en 27 de belastingopbrengsten in.


7

Scholen die geen klant zijn bij ECTO Databank en toch een experiment gebruiken in de klas, worden daarop juridisch aangesproken. Omdat dit een present exemplaar is, mag dit experiment wel door iedereen gebruikt worden Kaarten:

Spel 1

Spel 2

A

gezinnen met een hypotheek kunnen rente (en aflossing) niet meer betalen

kredietcrisis

B

stapsgewijze verlagingen van de rente door het FED

meer toezicht op financiële instellingen

C

banken komen in financiële problemen

liquiditeitseis

D

steeds goedkopere leningen door lage rente

depositogarantie

E

stijgende rente

solvabiliteitseis

F

steeds meer leningen aan particuliere klanten

stabieler financieel stelsel

G

kapitaalinjecties

H

spaargeld scheiden

I

nationalisatie

Spel 3 Je moet zelf bedragen berekenen en op de kaarten schrijven

EVALUATIE VAN DIT SPEL: A. HOE WAS DE ONDERLINGE SAMENWERKING EN COMPETITIE? B. WAT HEB JE VAN DIT EXPERIMENT GELEERD? C. WAT GING GOED? D. WAT GING NIET GOED? E. WIL IK EEN TIP DOORGEVEN AAN DE MAKER VAN DIT SPEL? ECTO Databank, Julianastraat 34, 4414 AV Waarde, [email protected]; tel 0113-311270. Kvk nr 22038064 Experimenten niet aan derden ter beschikking stellen. Neem een abonnement

8

Scholen die geen klant zijn bij ECTO Databank en toch een experiment gebruiken in de klas, worden daarop juridisch aangesproken. Omdat dit een present exemplaar is, mag dit experiment wel door iedereen gebruikt worden BIJLAGE: Het schuimrubberen matras


9

Scholen die geen klant zijn bij ECTO Databank en toch een experiment gebruiken in de klas, worden daarop juridisch aangesproken. Omdat dit een present exemplaar is, mag dit experiment wel door iedereen gebruikt worden Antwoorden van spel 1: Kaarten in de goede volgorde: Stapsgewijze verlagingen van de rente door het FED Steeds goedkopere leningen door lage rente Steeds meer leningen aan particuliere klanten Stijgende rente Gezinnen met een hypotheek kunnen rente (en aflossing) niet meer betalen Banken komen in financiële problemen  De goede code is 7B, 16D, 25F, 31E, 40A, 49C  De kaart “stijgende rente” is geen gevolg van de vorige kaart.

Antwoorden van spel 2: Twee vragen over dit experiment:  Wat is de code van de oplossing? 23 A, 10 B , 11 C , 12 E , 13 H , 34 F , 35 G, 36 I , 37 D. (11, 12 en 13 mogen met elkaar verwisseld worden) (35, 36, 37 mogen ook met elkaar verwisseld worden)  Verband tussen de maatregelen van de twee soorten is bijvoorbeeld dit: Banken die niet voldoen aan de eisen van de toezichthoudende maatregel worden genationaliseerd (om daarmee te bereiken dat er een stabiel financieel stelsel ontstaat.)


10

Scholen die geen klant zijn bij ECTO Databank en toch een experiment gebruiken in de klas, worden daarop juridisch aangesproken. Omdat dit een present exemplaar is, mag dit experiment wel door iedereen gebruikt worden Antwoorden van spel 3: 49: € 1,56 40: € 1,248 31: € 1,344 25: € 1,28 50: 10 miljoen 41: 9,5 miljoen 32: 8,55 miljoen 26: 9,063 miljoen 51: 10 miljoen x € 1,04 = € 10,4 miljoen 42: 9,5 miljoen x € 0,832 = € 7,904 33: 8,55 miljoen x € 0,896 = € 7,6608 miljoen 27: 9,063 miljoen x € 0,832 = € 7,540416 Berekeningen volgens excell:

pdollar koers Peuro belasting prijs hoev belasting 0,4 1,3 0,52 1,04 1,56 10.000.000 10400000 0,32 1,3 0,416 0,832 1,248 9500000 7904000 0,32 1,4 0,448 0,896 1,344 8550000 7660800 0,32 1,4 0,448 0,832 1,28 9063000 7540416


11

VWO gooi maar in mijn bed

Recommend Documents