VVSG Energiedag Lokale Besturen Antwerpen, 26 oktober 2011 Klimaat & Energie: lokale aanpak van een mondiaal probleem Aviel Verbruggen Gewoon hoogleraar, auteur IPCC www.avielverbruggen.be
©Aviel Verbruggen
1
Overzicht Lezing 1. Uitdagingen klimaatverandering 2. Energie en Beschaving 3. Welke energie is duurzaam? 4. Stuwkracht van energiefacturen 5. Wie zet de energieprijzen Monopolies Politiek (publiek belang) Internationaal Nationaal, lokaal (budgetombouw)
6. Accent op nationaal/lokaal klimaatbeleid
7.
Vermijd lock-in – neem de laatste kans
2
Uitdaging #1: Onze Planeet krijgt KOORTS
+1°C vandaag: sinds industriële revolutie +1.6°C zeker: gassen al in de lucht +2°C hopelijk: Copenhagen Accord (2009) . . . +5°C: bij “Gewoon Voortdoen"
3
Uitdaging #2: STOP stijgende Concentraties 280 ppm: voor 1800 387 ppm CO2 / 432 ppm CO2e: in 2009 … + ≈2 ppm: ieder jaar zonder verandering
Wil je een ¾ kans op “koorts lager dan +2°C”, dan moet CO2e onder 400 ppm
4
Uitdaging #3: Emissie-trends omkeren 0
Gt CO2 per jaar
TAAK
Gedumpt
25
1850
Jaar
1890
1930
1970
2010
2050
5
Energiegebruik: het probleem
Gasvormig zwerfvuil 1. Mensen ≈ 7 miljard
2. Welvaart ≈ 60-70,000 miljard $US /jaar
BKG ≈ 50 miljard ton /jaar 3. Fossiele Energie ≈ 10 miljard Ton olie eq. /jaar
Beschaving 6
Een nieuwe beschaving: Verleden Toekomst
OECD Type
Mondiale Duurzame Ontwikkeling
Economische Groei
Fossiele energie & Atoomenergie
Herniewbare Energie Energie efficiëntie
7
WELKE energie is Duurzaam?
DOMPER: ONDUURZAME, FRAUDULEUS GEPRIJSDE, FOSSIELE & ATOOM WARMTE & KRACHT
Menselijke Warmte & Kracht
Vrije Energie in de omgeving Warmte & Kracht Licht & Lucht
Oogsten van Energiestromen in de omgeving Warmte & Kracht
8
Breek de domper met 3-traps raketten
3. Hernieuwbare Energie, BETAALBAAR voor ALLEN
2. Lage Energie Intensiteiten 1. Budget OMBOUW: herverdelend & stimulerend
De enige duurzame optie
Slank systeem is betaalbaar
Verandering vraagt stuwkracht
9
Vaststellingen: Geen blijvende en veralgemeende efficiëntie zonder hoge eindprijzen van energie Via onduurzame monopolie-winsten? Of via herverdelende budget-ombouw?
Energieheffingen nodig voor efficiëntie die facturen beperkt, wat „rebound‟ meebrengt Regeling factuur-druk door dosering heffingen Fine-tuning houdt rekening met diversiteit
Lage energie-intensiteiten = andere levenswijze Via de onzichtbare hand van de prijs! Geen (niet te veel) geboden & verboden! 10
Energiemonopolies Overheden / publiek Uitdagingen
TWEE KEER BETALEN
Atmosferische koolstof overlast
Meer en vuilere brandstoffen Acties Minder brandstoffen
Meer Efficiëntie & Hernieuwbare E.
$$$$$ Hogere eindprijzen voor brandstoffen
Hogere ‘markt’/monopolie prijzen
WIE zet de hogere prijzen? WIE ontvangt de inkomsten?
$$$
BUDGET OMBOUW
11
Wat werkt? Budget ombouw: 4 factoren van gemeten “klimaat heffingen/subsidies”
“Klimaat-goede” dingen
Heffingen, toeslagen, taksen Subsidies, steun, groene stroom feed-in Duitsland
“Klimaat-slechte” dingen
B1- B2+ B3+ B4-
Internationaal jaarlijks meetbaar = (B2+B3) – (B1+B4)
12
Internationaal klimaatbeleid vastgelopen Kyoto-Bali-Durban: Bouwt op intenties, beloftes van emissie reducties, aangekondigde miljarden $ steun,… belangen, zero-som spel, wantrouwen, … Modiale eenheidsprijs koolstof via emissiehandel, CDM: weinig effect, massa‟s red tape, fraude, … Realiteit is uiterst divers Rijke landen wentelen eigen verantwoordelijkheid af: geen radicale innovaties, kopen offsets (aflaten)
Media aandacht trekt andere agenda‟s aan: vervaagt en verdringt de essentie van klimaatbeleid
13
Zwaartepunt klimaatopdracht is lokaal Nieuwe energiebeschaving Lokale natuurlijke energiestromen vormen de kern van duurzame hernieuwbare energie Uiterst lage energieintensiteit vertimmert de activiteiten Herwaardeer mens als bewegend & agerend wezen De „ideale‟ klimaatmens bestaat niet Eigenbelang is de zwaartekracht van de samenleving Zwaartekracht overwinnen met politiek & bestuur: Afwegen individueel gezamenlijk belang Afbakenen privé publieke eigendomsrechten Identificeren, realiseren, bewaken van het publieke belang Oude energiebelangen irrelevant maken Verwikkeling (lock-in) in voorbijgestreefde systemen vermijden
14
Vermijd Lock-in 0
Gt CO2 per jaar
Gemiste kans in 1980: de zachte weg
Gestort
25
1850
Jaar
1890
1930
1970
2010
2050
15
Lock-in jaren 1980 e.v. Groei scenarios
Mio TOE
Energie gebruik
Overcapaciteit
Efficiëntie scenario
1960
1973
1979
Jaar
2000
16
Onderken sturende belangen
Energiebelangen
Internationaal: olie, gas, kolen Europees: elektriciteit
Concentreren bezit, macht, kennis, invloed
Bepalen (mee) energiepolitiek & bestuur Media aan de leiband (vb. Nucleair Forum)
Uitgekiende machtsuitoefening via bv.
ALLE energieopties nodig [Pantheon] Gedoogcoalities, bv. groene stroom geld in Vl. Hetze tegen “asociale” energieheffingen Selecteer „vrienden‟ én „tegenstanders‟ …
17
Vandaag: de laatste kans 0
Gt CO2 per jaar
Gemiste kans in 1980
Gestort
Laatste Kans
25
1850
Jaar
1890
1930
1970
Rampen Paniek 2010
2050
18
Meer weten? Boek (Nl.)
Website (English) www.avielverbruggen.be
€ 6,00 19
Politiek Atoomraadsel
PERCEPTIE E = mc2 goedkoop nodig
20
Omzetting van KOSTEN in PRIJZEN
Rentes
Totale factor kosten
Publiek geïnd
Financiering Taksen
Privé geïnd
Royalties, Monopoliewinsten
Publieke factor kosten (externaliteiten, risico‟s, ...)
ONBETAALDE Publieke kosten HEFFINGEN publieke kosten SUBSIDIES
Privé factor kosten
Kosten & Rentes
BETAALDE privé kosten Omzetter
V O L L E K O S T P R I J S
D E E L S
M A R K T
D U M P
Prijzen
21
Macht van energieconcerns breekbaar?
Rampenscenario: klimaat- & atoomcatastrofes
Strategie van de tegenmacht:
Machthebbers van de groei-economie hebben geen visie / geen oplossingen voor de toekomst
Overtuigen? Verleiden? Dwingen? Elimineren: Maak centrale energiemachten irrelevant
Efficiëntie en decentrale hernieuwbare energie
Geen energie Pantheon “Distributed Power” (energie & politiek) Referentie is duurzaamheid, niet probleem-veroorzakende huidige situatie Vernieuwde denkkaders, concepten, taal, technieken, systemen, ondernemers, … POLITIEK
22
Een nieuwe beschaving: Verleden Toekomst
OECD Type Economische Groei
Fossiele energie & Atoomenergie
Uniformiteit Top-down kaders Zeis van mondiale koolstofmarkt UNFCCC-COP reizend circus
Mondiale Duurzame Ontwikkeling
Energie efficiëntie
Herniewbare Energie
Diversiteit Bottom-up initiatieven Gerichte Budget Ombouw Nationale, lokale regels
23
Essentie Klimaatbeleid 1. Atmosfeer is uniek: al het andere moet wijken 2. Het ultieme gemeenschapsgoed: “wederzijds overeengekomen wederzijdse dwang” nodig, dus publiek bestuur, politiek 3. Ondoordacht, mateloos gebruik fossiele brandstoffen en atoomenergie: finale oorzaak + centrale knoop tot verandering 4. Ombouw energiesystemen: verantwoordelijkheid rijke landen + andere volgen 5. Juiste prijs voor gebruik van gemeenschapsgoederen: aanpassen allerhande heffingen & subsidies:
24
Geloof in dé uniforme koolstofprijs 1) DPSI zandloper structuur van klimaatverandering Driving forces – Pressures – State – Impacts Driving forces: diverse actoren en activiteiten Pressures vanuit verscheiden bronnen
State: CO2-eq Concentratie
mondiale effecten Impacts op de mens, ecosystemen, economie
2) De wereld moet plat zijn – wat in de weg staat, hoeft opgeruimd: geen lokale “rommel” 25
Intensiteit x Prijs = constant % van BBP Gemiddelde Elektriciteitsprijs [US$/kWh]
2003
0,180
0,160
Italië Denemarken
0,140
Japan
0,120 Ierland 0,100
Zw itserland
0,080
VK
Duitsland Spanje
Finland
Frankrijk
Nieuw Zeeland VSA
0,060
Korea
Noorw egen Canada
0,040
0,020
-
100
200
300
400
500 600 700 800 Elektricitei Intensiteit [Wh/2000US$BBP]
26
Nucleair Forum – Saatchi&Saatchi 1.
Schep verwarring
2.
Flirt met hernieuwbare energie
3.
Kies nederige slogan “Kernenergie is niet dé oplossing,
4.
Lijm virtuele aanhang: Voor atoom is al wie niet
5.
Elimineer tegenstanders
6. 7.
Zwijg over de feiten Vlucht als Fukushima brandt
Niemand weet het goed, wij niet, jij niet, wie wel? Niets aan de hand dus onafhankelijke experts overbodig Tegen is dom: hoe kan je tegen iets zijn dat je niet weet “Voor of Tegen” is persoonlijke smaak zoiets als voetbal supporters of Pepsi/Coca; wees tolerant!
maar er is geen oplossing zonder kernenergie”
expliciet Tegen is, de zwijgende meerderheid dus Geen debat, geen publiek forum Controleer de media
27
Mensen zoals wij Mensen zoals wij zijn van nature • Goed-gelovig (gebakken lucht is van alle tijden) • Gemoed-rustig Alert • Gemak-zuchtig Aktief • Onweerstaanbaar als het tij keert Niemand kan de situatie alleen veranderen • Samenwerken; Sociale dilemma‟s overwinnen • Politiek & bestuur zijn cruciaal, veel politici banaal Mensen veranderen niet Ze veranderen de manier van samenwerken, politiek & bestuur
28
Besluit
1. Kyoto-Kopenhagen-Cancun is een miskleum 2. Een werkbare aanpak is mogelijk 3. Prijzen sturen mensen (activiteiten, investeringen) Niet de éénhoorn van de vacuumeconomen Wel: Factuurdruk geregeld per geval, rekening houdend met draagkracht
29
