VVN Fietstraining Handleiding voor organisatoren en docenten
Blijf veilig mobiel!
Colofon: Dit is een uitgave van Veilig Verkeer Nederland Redactie: VVN programmateam Senioren Productiebegeleiding: E. van der Woude Vormgeving: Studio VVN Fotografie: Hans van Drie Overname uit deze uitgave uitsluitend met bronvermelding. Versie maart 2015
Inhoud 1 Inleiding 1 1.1 VVN fietstraining 1 1.2 Fiets in cijfers 1 2 Voorbereiding 2 2.1 Werkgroep 2 2.2 Planning 2 2.3 Financiën 3 2.4 Contact met instanties 3 2.5 Keuze locatie 3 2.6
Werving van docenten en vrijwilligers
3
2.7 Instructie vrijwilligers 4 2.8 Verzekering 4 2.9 Werven van deelnemers 4 3 De VVN fietstraining 4 3.1
Onderdelen van de training
4
3.2
Indeling van de dag
5
3.3
Toelichting op de programmaonderdelen
5
3.3.1. Theorie 5 3.3.2. Vaardigheidsparcours 6 3.3.3.
Fietsroute door de gemeente
6
3.3.4. Oog- en gehoortest 7 3.3.5. Bewegingsles 7 3.3.6. Over de fiets 7 4 Uitvoering 8 4.1
Ontvangst medewerkers en deelnemers
8
4.2 Uitleg verloop training 8 4.3
Afsluiting en uitreiking certificaten
8
4.4 Evaluatie 8 Adressen & telefoonnummers 9 Bijlagen 10 A Voorbeeld draaiboek 10 B Overzicht mogelijke kostenposten 12 C
Handige websites en publicaties
13
D Voorbeeld publicatie/persbericht 14 E Voorbeeld bevestigingsbrief 15 F Voorbeeld evaluatieformulier 16 G Inhoud fietsparcours 17 H Voorbeeld fietsparcours totaal 18 I
Rechte lijn fietsen smal fietspad
19
J Omschreven cirkel 20 K Slalom 21 L Bekertje verplaatsen 22 M Noodstop 23 N
Voorbeeld bewijs van deelname
24
1. Inleiding Het aantal senioren in onze samenleving stijgt snel. Zelfstandige mobiliteit is voor senioren een belangrijke voorwaarde voor het behoud van hun onafhankelijkheid. De fiets biedt voor veel senioren uitkomst. Omdat er de laatste jaren ook een stijgende trend te zien is in het aantal ongevallen onder deze doelgroep, vindt Veilig Verkeer Nederland het belangrijk hier een gerichte training voor te bieden. De training fietsveiligheid voor senioren richt zich op het veiliger deelnemen aan het verkeer met de eigen fiets. Dit kan ook een elektrische fiets (hierna genoemd E-bike) zijn. Senioren kiezen namelijk steeds vaker voor een E-bike. Tijdens de training zal daarom ook uitgebreid aandacht besteed worden aan de E-bike en het gebruik ervan.
1.1 Veilig Verkeer Nederland Fietstraining Veilig Verkeer Nederland heeft een training ontwikkeld, die oudere fietsers de kans geeft om hun kennis van de verkeersregels op te frissen en te oefenen met het gebruik van de fiets of de elektrische fiets in de praktijk. Doel van de training is dat de oudere fietser veiliger en met meer plezier aan het verkeer kan deelnemen. De training kan samengesteld worden uit diverse onderdelen, bijvoorbeeld: een theoriegedeelte, een vaardigheidsparcours, een rit over straat en een oog- en gehoortest. Lokale organisaties, zoals de plaatselijke afdeling van Veilig Verkeer Nederland of een seniorenbond, de gemeente, een autorijschool of een organisatie voor gehandicaptenzorg, kunnen het initiatief nemen voor een fietstraining. In deze handleiding leest u hoe u zo’n training kunt organiseren. Voor informatie over de specifieke lokale of regionale mogelijkheden kunt u terecht bij het regionale steunpunt van Veilig Verkeer Nederland in uw buurt. De contactgegevens vindt u op bladzijde 9.
1.2 Fiets in cijfers Bezit en gebruik In Nederland zijn er meer fietsen (18 miljoen) dan inwoners (16,7 miljoen). Ongeveer 85% van de Nederlanders heeft één of meer fietsen en gemiddeld heeft elk huishouden er drie. Het fietsgebruik is de laatste jaren gestegen, vooral bij 55-plussers, Doordat de overheid fietsen stimuleert in het kader van gezondheidsbevordering. De laatste jaren stijgt het gebruik van de elektrische fiets. Daarmee stijgt ook de zorg over de veiligheid van kwetsbare senioren, die met dit voertuig eenvoudiger hogere snelheden kunnen bereiken. De elektrische fiets biedt trapondersteuning, meestal tot een maximumsnelheid van ongeveer 25 km/uur. Hiermee kan men met dezelfde fysieke inspanning sneller fietsen dan op een traditionele fiets. Dat ‘gemak’ kan tevens aanleiding zijn om meer te gaan fietsen, en ook onder omstandigheden waarbij men dit niet met een traditionele fiets zou hebben gedaan (bijvoorbeeld harde wind). Lopend onderzoek moet nog uitwijzen of de elektrische fiets inderdaad een groter risico heeft dan de traditionele fiets en of elektrisch fietsen een extra risico meebrengt voor senioren.
Rijervaring We mogen er van uitgaan dat de meeste oudere fietsers al langere tijd, meestal van jongs af aan, ervaring hebben als fietser. Het is wel mogelijk dat zij al langere tijd niet meer (veel) hebben gefietst, en is de aanschaf van een nieuwe (elektrische) fiets de reden dat zij een training fietsveiligheid willen volgen.
Ongevallen Lopen en fietsen is goed voor de gezondheid maar vooral oversteken of kruisen met gemotoriseerd verkeer is gevaarlijk. Van het jaarlijks aantal dodelijke verkeersslachtoffers is ongeveer de helft voetganger of fietser. Meer dan de helft van de ernstige ongevallen (ziekenhuisopname of met dodelijke afloop) waarbij fietsers of voetgangers zijn betrokken, vindt plaats tijdens het oversteken. Bij het overgrote deel van de dodelijke ongevallen tussen een motorvoertuig en een fietser gaat het om de manoeuvretypen ‘kruisen’ of ‘oversteken’. Een belangrijke manier om het risico voor fietsers te verlagen is het veiliger maken
1
van de infrastructuur voor het fietsverkeer. Deze infrastructurele maatregelen hebben tot doel het fietsverkeer zo veel mogelijk te scheiden van het snelverkeer en de snelheid van het snelverkeer te beheersen in situaties waarin fiets- en snelverkeer elkaar ontmoeten. Vrij liggende fietspaden op wegen met een hogere snelheid dan 30 km per uur zijn dan ook van groot belang evenals kruisingen waarbij de snelheid van het verkeer is beperkt. In de leeftijdsgroep 55 jaar en ouder is de ongevalskans bij fietsers aanmerkelijk groter. Jaarlijks overlijden ruim 100 senioren (55+) door een fietsongeval. Vaak gaat het om enkelvoudige ongevallen, zonder botsing met een andere weggebruiker. Daarbij kan schrik, veroorzaakt door andere weggebruikers wel mede oorzaak zijn. Vooral personen in de leeftijdsgroep 75+ hebben een relatief grote kans op overlijden of ernstig letsel door een fietsongeval. Een factor die daarbij een rol speelt is hun relatief grote kwetsbaarheid. Bij een val heeft de oudere fietser een relatief grote kans op een fractuur van de heup of het been.
Gezondheid Doordat we in Nederland nog relatief goed bewegen, is het aantal ziekte- en sterfgevallen ten gevolge van onvoldoende bewegen ongeveer de helft van het Europese gemiddelde. Nederland is uniek door het hoge aandeel mensen dat fietst. Natuurlijk heeft fietsen ook risico’s, maar de gezondheidsvoordelen van het fietsen blijken vele malen groter. Ook elektrisch fietsen is goed voor de gezondheid. Uit een studie van TNO (2008) blijkt dat de elektrisch fiets meer mensen stimuleert om te gaan fietsen. En ook al vraagt elektrisch fietsen wat minder inspanning, de gezondheid vaart er wel bij.
TIP Organiseert u voor het eerst een fietstraining? Vraag dan aan het Regionale Steunpunt van Veilig Verkeer Nederland of men u in contact kan brengen met een ervaren organisator. Deze helpt u graag op weg.
2. Voorbereiding Het werkt het meest efficiënt als de training wordt voorbereid door een werkgroep die niet al te groot is (drie à vier mensen) en die zelf besluiten kan nemen.
2.1 Werkgroep In de werkgroep maakt u afspraken over: • De opzet van de training: biedt u de drie basisonderdelen van de training aan in één dagdeel, of verdeelt u ze over meerdere dagdelen? Zie hiervoor verder hoofdstuk 3. • De taakverdeling: coördinatie, financiën, keuze locatie, publiciteit, werving van deelnemers, werving en begeleiding van vrijwilligers. Let er daarbij op wie overdag tijd heeft voor contacten met instanties, zoals de gemeente, bedrijven en de pers. • De planning.
2.2 Planning Wanneer u voor het eerst een training organiseert en u daarvoor nog alle contacten moet opbouwen, kunt u het beste al een half jaar voor de geplande datum aan de slag gaan. Als u eenmaal ervaring heeft, kunt u rekenen op circa drie maanden voorbereidingstijd. U kunt een draaiboek maken waarin staat wat er moet gebeuren, wie daarvoor verantwoordelijk is en wanneer bepaalde onderdelen moeten zijn afgerond. In bijlage A vindt u een voorbeelddraaiboek.
2
2.3 Financiën De organisatie van een fiets/E-bike training kost geld. Een overzicht van mogelijke kostenposten vindt u in bijlage B. Maak op basis hiervan een voorlopige begroting. Daarmee kunt u vervolgens een subsidieverzoek indienen bij de gemeente en/of de provincie.
2.4 Contact met instanties Neem in een vroeg stadium contact op met de gemeente. De gemeente kan een belangrijke rol spelen bij de werving van deelnemers (zie paragraaf 2.9). Daarnaast heeft u de gemeente nodig voor het verlenen van een vergunning of toestemming voor het gebruik van de openbare weg voor het vaardigheidsparcours. In veel gevallen kunt u bij de gemeente terecht voor subsidie. Daarnaast is het nuttig om tijdig contact te leggen met lokale en regionale organisaties die met de doelgroep te maken hebben. Hierbij kunt u denken aan ouderenorganisaties (ANBO, PCOB, KBO), gehandicaptenorganisaties en leveranciers van hulpmiddelen. Deze organisaties kunnen behulpzaam zijn bij de werving van deelnemers en zij kunnen hand- en spandiensten verlenen op de trainingdag zelf. Informeer de politie over de training, zeker als de twee praktijkgedeelten op een drukke locatie plaatsvinden. Vraag of bijvoorbeeld de wijkagent even langs wil komen. Het geeft een officieel tintje aan de training als er een ‘uniform’ zichtbaar is.
2.5 Keuze locatie Bij de keuze van de locatie kunt u letten op de volgende punten: • De locatie moet goed bereikbaar zijn per fiets; ook moet er voldoende parkeergelegenheid zijn. • Er is een ontvangstruimte, waar de deelnemers bij binnenkomst rustig een kop koffie kunnen drinken. • Er is een ruimte waar de theorieles kan plaatsvinden. Deze ruimte moet goed toegankelijk zijn en zich bij voorkeur op de begane grond bevinden. In verband met de aanwezigheid van apparatuur moet de ruimte afsluitbaar zijn. Het is prettig als de theorie ruimte enigszins verduisterd kan worden en er een projectiescherm aanwezig is. Als de zaal groot is, kan een microfoon nuttig zijn. • Er is een ruimte voor de oog- en gehoortest. • Buiten moet er voldoende ruimte zijn om het vaardigheidsparcours uit te zetten (zie paragraaf 3.3). Het is handig als de mogelijk heid bestaat om bij slecht weer overdekt te oefenen. • Locaties die in aanmerking komen zijn bijvoorbeeld een verpleeg- of verzorgingshuis, een wijkcentrum of een dorpshuis.
2.6 Medewerkers en specialisten Via het Regionale Steunpunt van Veilig Verkeer Nederland kunt u in contact komen met docenten. Daarnaast is het noodzakelijk om een aantal vrijwilligers op locatie te hebben. Probeer medewerkers te vinden die ervaring hebben met senioren en ook een volgende keer beschikbaar zijn. De vrijwilligers kunnen helpen bij: • De ontvangst van de deelnemers en het verzorgen van de koffie. • Het begeleiden van de deelnemers naar de diverse onderdelen van de training. • Het assisteren van de docenten bij het vaardigheidsparcours. • Het assisteren van de docenten bij de straatrit. Verder is het nuttig als er tijdens de training een EHBO-medewerker en een bewegings- of ergotherapeut aanwezig zijn. Deze laatste kan de deelnemers adviseren over het gebruik van de fiets en over aanpassingen, zoals spiegels. Ook is het gewenst dat er een (lokale) fietsenmaker aanwezig is, die technische informatie kan geven en kleine reparaties kan uitvoeren. Voor de test van ogen en oren kunt u een opticiën en audiciën uitnodigen. Daarvoor kunt u samenwerking zoeken met lokale deskundigen. Landelijk heeft Veilig Verkeer Nederland hierover afspraken gemaakt met Pearle en Beter Horen. Zij komen graag en gratis de tests uitvoeren en nemen zelf de benodigde apparatuur mee.
3
2.7 Instructie vrijwilligers Voor een goed verloop van de dag is het belangrijk dat u de vrijwilligers van tevoren instrueert, zodat zij op de dag zelf adequaat kunnen helpen. Organiseer hiervoor vooraf een aparte bijeenkomst of geef de instructie op de trainingsdag zelf, direct voorafgaand aan de training. De vrijwilligers die assisteren bij het vaardigheidsparcours kunnen worden geïnstrueerd door een docent of door de ergotherapeut.
2.8 Verzekering Deelname aan de training is voor eigen risico. Het is verstandig om dit te vermelden op het aanmeldingsformulier en de bevestigingsbrief. Zorg dat de vrijwilligers en docenten WA verzekerd zijn, ofwel via Veilig Verkeer Nederland, ofwel via de lokale organisatie die de training organiseert. Als de training door Veilig Verkeer Nederland wordt georganiseerd, zijn alle geregistreerde vrijwilligers automatisch verzekerd.
2.9 Werven van deelnemers Voor de werving van deelnemers kunt u het beste verschillende kanalen gebruiken: • De gemeente kan een oproep plaatsen op haar website en op haar vaste pagina in het huis-aan-huisblad. • De lokale seniorenorganisaties kunnen een oproep plaatsen in hun nieuwsbrief. • De lokale krant kan een persbericht plaatsen. • U kunt de lokale omroep vragen om aandacht te schenken aan de training. Ook kunt u een oproep laten plaatsen op de kabelkrant en de teletekstpagina van de lokale tv. • U kunt flyers uitdelen in het winkelcentrum of op de markt. • U kunt folders neerleggen bij huisartsen en therapeuten, in verzorgingshuizen, wijkcentra en de bibliotheek. • U kunt de geplande trainingsdag laten plaatsen op de agenda op de website/twitter of facebookpagina van VVN.
TIP Het komt voor dat mensen zich ieder jaar weer aanmelden voor de training, omdat ze het zo gezellig vinden. Geef mensen die zich voor de eerste keer aanmelden dus voorrang en vul eventueel de plaatsen die daarna nog openstaan op met mensen die al eerder deelnamen.
3. De VVN fietstraining 3.1 Onderdelen van de training Een VVN fietstraining bestaat in elk geval uit drie onderdelen: A. een theoriegedeelte, B. een vaardigheidsparcours, C. een fietsroute onder begeleiding en Desgewenst kunt u het programma uitbreiden met extra activiteiten. Voor zo’n uitgebreid programma heeft u dan wel minimaal twee dagdelen nodig. D. een oog- en gehoortest, E. een bewegingsles, F. fietskeuring/ technische informatie over de fiets/E-bike. Een toelichting op alle programmaonderdelen vindt u in paragraaf 3.3.
4
3.2 Indeling van de dag Er zijn verschillende manieren waarop u de training kunt inrichten. Hier beschrijven we een mogelijkheid: Voorbeeld van een middagindeling Voor de start van het programma wordt de locatie aangekleed, de route uitgezet en het parcours opgebouwd. 13.00 uur
Ontvangst deelnemers en indeling in groepen
13.15 uur
Welkom en toelichting programma
13.30 uur
Eerste onderdeel roulatie in subgroepjes
14.30 uur
Tweede onderdeel roulatie in subgroepjes
15.30 uur
Derde onderdeel roulatie in subgroepjes
16.30 uur
Uitreiking bewijs van deelname
16.45 uur
Afsluiting en einde programma
3.3 Toelichting op de programmaonderdelen 3.3.1. Theorie Tijdens het theoriegedeelte worden de belangrijkste verkeersregels voor fietsers besproken. Hiervoor heeft Veilig Verkeer Nederland getrainde docenten beschikbaar die gebruik maken van een speciaal hiervoor gemaakt voorlichtingsprogramma van de firma Verjo, uitgever van leermiddelen op het gebied van verkeer en vervoer ( hierna te noemen Verjo-programma) . In het theoriegedeelte komt het volgende aan de orde: • Opfrissen verkeersregels algemeen, zoals voorrangsregels, verlichting, rotondes, verkeersborden en verkeerstekens. • Opfrissen van de verkeersregels specifiek voor de fietser. • Kwetsbaarheid van de oudere fietser met tips voor veilige verkeersdeelname. • De fiets (E-bike), het gebruik ervan, de kenmerken, waar moet de fiets aan voldoen etc. Nodig voor de theorieles: • Een ruimte met stoelen en tafels voor de deelnemers. • Mogelijkheid tot verduistering. • Laptop en beamer. • Projectiescherm of egale witte muur. • De docent met het Verjo-programma van VVN. • Eventueel schrijfmateriaal voor de deelnemers. • Eventueel een flip-over of schoolbord om situatieschetsen te maken. Docent De les wordt gegeven door een docent die ervaring heeft met het geven van theorielessen, bij voorkeur ook aan senioren. Het is van belang dat de docent de stof volledig beheerst, zodat hij/zij adequaat kan ingaan op vragen van de deelnemers en kan inspelen op eventuele nieuwe regelgeving. Korte of langere les Als de theorieles onderdeel uitmaakt van een training van één dagdeel, zijn er maximaal 60 minuten beschikbaar voor de les. Dat is te doen. Het Verjo-programma van VVN is zo opgebouwd, dat de belangrijkste onderwerpen in het begin zitten en dus zeker aan de orde komen. Als voor de training twee dagdelen beschikbaar zijn, kan de theorieles worden uitgebreid tot circa anderhalf uur. Er is dan meer tijd om in te gaan op lokale verkeerssituaties en op problemen die de deelnemers in de praktijk tegenkomen. Les met grote of kleine groep Wanneer u de training op één middag geeft, kunt u er voor kiezen om iedereen te laten beginnen met het theoriegedeelte. Voordeel is dat alle deelnemers dan een goede basis hebben voor de rest van het programma. Nadeel is, dat u een grote ruimte nodig hebt om alle deelnemers te herbergen. U kunt er ook voor kiezen om het theoriegedeelte in te roosteren als één van de drie onderdelen van de training. U werkt dan met kleine groepjes, wat als voordeel heeft dat directer contact heeft met de deelnemers, waardoor de drempel om vragen te stellen voor de deelnemers laag zal zijn.
5
3.3.2. Vaardigheidsparcours Op het vaardigheidsparcours kunnen de deelnemers verschillende basisvaardigheden oefenen. Het circuit omvat minimaal de volgende onderdelen: • rechte lijn fietsen op smal fietspad • van pilon naar pilon • slalom • bekertje verplaatsen • noodstop Nodig voor het vaardigheidsparcours: • Ruim en verhard terrein • Eventueel dranghekken om het oefenterrein af te sluiten voor verkeer • Fietsvaardigheidsparcours van VVN, wat u kunt lenen via het districtskantoor/regionaal steunpunt. In bijlagen G tot en met L staan voorbeelden van de onderdelen van het fietsvaardigheidsparcours van Veilig Verkeer Nederland. . Begeleiding Op het vaardigheidsparcours moeten minimaal twee praktijkbegeleiders aanwezig zijn. Vrijwilligers kunnen assistentie verlenen. Eventueel kan een ergotherapeut de vrijwilligers van tevoren instrueren de deelnemers gerichte adviezen te geven. Bij ieder onderdeel moet steeds een begeleider staan om aanwijzingen te geven en te helpen.
3.3.3. Fietsroute door de gemeente Bij de fietsroute zijn altijd minstens twee praktijkbegeleiders aanwezig, om de deelnemers te begeleiden. Eén docent fietst voorop en de tweede fietst achteraan. Tijdens de rit wordt op een veilige plek kort stilgestaan bij bijzondere situaties en dilemma’s, waarbij de docent toelicht hoe de deelnemers in deze situatie het beste kunnen handelen. De rit over straat kan voor deelnemers een spannende onderneming zijn. Het helpt als u de route op papier zet en voorafgaand aan de rit uitdeelt, zodat de deelnemers weten waar ze heen gaan. Dit neemt al een deel van de spanning weg. Nodig voor de fietsroute • Voor iedere deelnemer een plattegrond van de route. • Fietsen voor de begeleiders. • Eventueel borden met pijlen die de route aangeven. Kenmerken van de route. Maak de rit niet te lang, een half uur tot drie kwartier is genoeg. Het is voor sommige deelnemers erg inspannend. Probeer in de, door u uitgezette route zoveel mogelijk situaties op te nemen die de fietser regelmatig tegenkomt en situaties die in de theorie en het vaardigheidsparcours voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan: • Hobbelig wegdek. • Paaltjes, verkeersdrempels, op- afstappen. • Moeilijke verkeerssituaties zoals het oversteken van een drukke kruising, voorrang krijgen of geven. • Oversteken. • Voorsorteren en linksaf slaan. • Rotondes. Begeleiding Het is belangrijk dat de deelnemers persoonlijke aandacht en directe feedback krijgen over de manier waarop zij de verschillende knelpunten in het parcours passeren. Dat geeft het grootste leereffect. U kunt dat op verschillende manieren realiseren: U kunt de deelnemers één op één of één op twee laten begeleiden door een docent. Deze fietst mee met de deelnemers en kan onderweg direct feedback geven. De begeleider houdt ook de veiligheid van de deelnemer in de gaten. Een andere mogelijkheid is om docenten of (geïnstrueerde) verkeersregelaars neer te zetten op de belangrijkste knelpunten. De deelnemers rijden de route dan zelfstandig en krijgen - als dat nodig is - op de diverse punten aanwijzingen.
6
Let er in beide gevallen op dat er geen ‘trein’ ontstaat waarbij deelnemers op korte afstand van elkaar gaan rijden. Dit kunt u voorkomen door de deelnemers één voor één te laten vertrekken of door de groep te splitsen en beide groepen in tegengestelde richting te laten rijden. Let er in dit laatste geval wel op dat de oefensituaties in beide richtingen kunnen worden uitgevoerd.
3.3.4. Oog- en gehoortest De test van ogen en oren kunt u helemaal overlaten aan de opticien en audicien. Sommige districten binnen VVN beschikken over eigen meetapparatuur. Vraag binnen uw regio naar de mogelijkheden.
3.3.5. Bewegingsles Als extra programma onderdeel kunt u een bewegingsles aanbieden. Zoek hiervoor contact met de ergotherapeut en een docent van Meer Bewegen Voor Ouderen. Handige websites hiervoor vindt u in bijlage C.
3.3.6. Over de fiets Het is altijd handig als er tijdens de training een fietsenmaker aanwezig is voor een keuring van de fietsen. Ook kan een fietsenmaker tips geven over de geschiktheid van een fiets. Denk hierbij aan zaken als lage instap, andere afstelling van zadel of stuur. Eventueel kan deze medewerker ook voor de hele groep uitleg geven over technische aspecten van de fiets/E-bike.
7
4. Uitvoering 4.1 Ontvangst medewerkers en deelnemers De medewerkers dienen een half uur voor aanvang aanwezig te zijn om samen even het programma door te nemen en het parcours op te bouwen. Houd er rekening mee dat oudere mensen graag op tijd komen en dus al vroeg aanwezig zijn. Voor de deelnemers is het een spannende en inspannende dag. Zorg voor een ontspannen en hartelijk welkom. Serveer iedereen bij binnenkomst koffie of thee en geef een bon voor een tweede consumptie.
4.2 Uitleg verloop training Het is van belang dat u duidelijk uitlegt hoe de dag is ingedeeld. Wijs aan waar de verschillende onderdelen plaatsvinden en aan wie de deelnemers vragen kunnen stellen. Het is handig als de organisatoren herkenbaar zijn, bijvoorbeeld door hun kleding (reflecterende vesten of Veilig Verkeer Nederland-jassen). Vraag op voorhand of iedereen na afloop van de training wil blijven totdat de bewijzen van deelname zijn uitgedeeld. Verdeel de aanwezigen over drie of vier groepen (al naar gelang de werkwijze) en geef iedere groep een kenmerk (bijvoorbeeld door iedereen een gekleurd label aan een keycord te geven). Vertel per groep in welke volgorde men het programma gaat volgen. Het werkt goed als de praktijkbegeleiders hun groep deelnemers ophalen en mee naar buiten nemen. De theoriegroep blijft zitten tot de anderen vertrokken zijn. Dit geeft wat rust en voorkomt dat iedereen gaat rondlopen.
4.3 Afsluiting en uitreiking bewijs van deelname + evaluatieformulier Probeer zoveel mogelijk volgens planning te werken. Velen zullen op een afgesproken tijdstip naar huis willen. Nodig alle deelnemers uit voor een gezamenlijke afsluiting in de ontvangstruimte. Zorg eventueel nog voor een consumptie. Vraag of de deelnemers het evaluatieformulier willen invullen. Maak een rondje door de ruimte om de formulieren in te nemen. Een voorbeeld van een evaluatieformulier vindt u in bijlage F. Deel daarna de deelnamebewijzen uit. De deelnemers blijven daarbij zitten. Noem de namen van de deelnemers en reik de certificaten aan. Het geeft extra cachet als de burgermeester of een wethouder ze uitreikt. Een voorbeeld van het certificaat vindt u in bijlage N. Tevens ontvangen de deelnemers een folder met daarin de belangrijkste verkeersregels voor fietsers. Bedank iedereen voor de deelname en wens iedereen ‘wel thuis’.
4.4 Evaluatie Na afloop kunt u de dag nog even afronden met alle medewerkers. Bespreek hoe de dag verlopen is en noteer tips en tops. Bedank iedereen voor de medewerking. Zorg dat duidelijk is hoe iedereen zijn of haar onkosten kan declareren. Bied de vrijwilligers eventueel nog een kleine attentie aan. Evalueer de training eventueel later ook met de werkgroep. Verwerk de ideeën en verbeterpunten direct in uw draaiboek. En spreek eventueel af wanneer u een volgende training organiseert.
TIP Zorg dat de financiën goed worden afgewikkeld. Maak een overzicht van de inkomsten en uitgaven en stuur snel een verantwoording naar de subsidiegever.
8
Adressen en telefoonnummers Landelijk Steunpunt Veilig Verkeer Nederland Postbus 66 3800 AB Amersfoort Bezoekadres: Stationsstraat 79a 3811 MH Amersfoort Tel.
088 524 88 00
Fax
088 524 88 99
[email protected] www.veiligverkeernederland.nl
Regionale Steunpunten Veilig Verkeer Nederland Noord
Zuid
(Groningen, Friesland, Drenthe)
(Noord-Brabant, Zeeland, Limburg)
De Knobben 100 9202 XJ Drachten
Noord-Brabant
Tel.
0512 37 04 85
Spoorakkerweg 2b
Email:
[email protected]
5071 NC Udenhout Tel.
Oost
013 511 01 90
Email:
[email protected]
(Overijssel, Gelderland, Flevoland) Industrieweg 85
Zeeland
7202 CA Zutphen.
Ravensteijnweg 1
Tel.
0575 51 01 44
4337 PG Middelburg
Email:
[email protected]
Tel.
0118 64 25 56
Email:
[email protected] West (Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht)
Limburg
Stationsstraat 79a
Bilserbaan 19d
3811 MH Amersfoort
6217 JD Maastricht
Postbus 66
Tel.
3800 AB Amersfoort
Email:
[email protected]
Tel.
Tel.
088 524 88 38
Email:
[email protected]
043 347 76 67 0118 64 25 56
Email: steunpuntzeeland@vvn.
9
Bijlage A: voorbeeld draaiboek Half jaar tevoren -
Mede-organisatoren zoeken en afspraken maken.
-
Trainingopzet bepalen.
-
Begroting maken.
-
Subsidie aanvragen.
Drie maanden tevoren -
Locatie zoeken, reserveren, bevestigen.
-
Aanvragen vergunning bij gemeente (indien noodzakelijk).
-
Vrijwilligers benaderen, vastleggen en bevestiging sturen aan:
Docenten. Vrijwilligers. Ergotherapeut. EHBO-medewerker.
Audicien en opticien.
Fietsenhandel/fietsenmaker voor technische ondersteuning fiets/E-bike.
-
Reserveren fietsvaardigheidsparcours.
Twee maanden tevoren -
Deelnemers werven.
-
Inschrijvingen bijhouden.
Maand tevoren -
Folders bestellen bij Veilig Verkeer Nederland.
-
Bewijzen van deelname bestellen bij Veilig Verkeer Nederland.
Twee weken van tevoren -
Bevestigingsbrieven sturen naar deelnemers.
-
Schema docenten en vrijwilligers maken.
-
Circulatieschema voor de groepen maken.
-
Keycords met gekleurde labels maken.
-
Bewijzen van deelname schrijven.
-
Declaratieformulieren maken.
-
Evaluatieformulieren downloaden.
-
Lijst maken met namen en telefoonnummers van medewerkers,
vrijwilligers. -
Afstemming details met locatie.
-
Route door de wijk uitzetten.
-
Fietsen voor docenten regelen.
-
Check EHBO-doos.
10
Op de dag zelf -
Vaardigheidsparcours meenemen.
-
Materialen theorieles meenemen.
-
Vaardigheidsparcours uitzetten.
-
Theorielokaal inrichten.
-
Ruimte voor audicien en opticien inrichten.
-
Deelnemers ontvangen.
-
Welkomstwoord + uitleg gang van zaken.
-
Theorieles geven.
-
Vaardigheidsparcours begeleiden.
-
Praktijkrit begeleiden.
-
Evaluatieformulieren uitreiken en innemen.
-
Certificaten uitreiken.
-
Afsluitend woord.
-
Medewerkers en vrijwilligers bedanken en declaraties afwikkelen.
Een week na de training -
Evaluatie met werkgroep verzorgen.
-
Financiële afwikkeling met locatie, medewerkers en vrijwilligers.
-
Terugkoppeling met subsidiegevers.
-
Draaiboek bijwerken.
-
Planning volgende fietstraining.
-
Evaluatieformulieren naar regiokantoor VVN sturen.
11
Bijlage B: Overzicht mogelijke kostenposten Mogelijke kosten zijn -
Zaalhuur.
- Consumpties. -
Docent en praktijkbegeleider per dag per persoon.**
-
Theoriedocent per dag per persoon.**
- Badges/programmaboekjes. -
Kosten voor de organisatie.
- Hand-outs. - Folders. -
Bewijzen van deelname.
-
Inhuren externe deskundigen.
-
Onkostenvergoeding vrijwilligers.
Mogelijke inkomsten U kunt de deelnemers vragen om een eigen bijdrage. Een richtbedrag is €5,- tot €10,-. Hiermee geeft u aan dat de training niet ‘goedkoop’ is en maakt u deelname iets minder vrijblijvend.
12
Bijlage C: Handige websites + publicaties
Website Veilig Verkeer Nederland.
www.vvn.nl
Website Blijf Veilig Mobiel ( BVM).
www.blijfveiligmobiel.nl
In het programma ‘Blijf Veilig Mobiel’ werken 10 organisaties op landelijk niveau samen om de oudere verkeersdeelnemer
te stimuleren en helpen langer veilig en fit mobiel te blijven. Op de website vindt u tips, tests en praktische informatie
over uw mobiliteit. Een aantal fietsgerelateerde producten worden hieronder beschreven. Via onderstaande links
zijn deze producten te bekijken en te downloaden, zij zijn ook vrij beschikbaar om te vermenigvuldigen.
Ook kunt u bepaalde producten kosteloos bestellen. Neem hiervoor contact op met BVM
Website Fietsersbond.
www.fietsersbond.nl
De belangenbehartiger van 13,5 miljoen fietsers in Nederland
Website Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid ( SWOV),
www.swov.nl
Informatie via factsheets over diverse verkeersveiligheidonderwerpen.
13
Bijlage D: Voorbeeld publicatie/persbericht:
Aankondiging VVN fietstraining voor senioren Veilig Verkeer Nederland en de gemeente …… organiseren op …[datum]… in …[locatie] een training fietsveiligheid voor senioren in de gemeente …. .. Deelname aan deze training is gratis. De bijeenkomsten hebben een informatief karakter. U kunt zich aanmelden tot twee weken voor aanvang van de training. Maar let op vol is vol! De trainingdata:: dag datum tijd gemeente dag datum tijd gemeente U kunt zich inschrijven via de mail: (mailadres) o.v.v. Fietsveiligheid (gemeente). De volgende gegevens dienen in de mail te staan: man/vrouw, voorletters, achternaam, adres, postcode, plaats, geboorte datum en telefoonnummer. Of u stuurt een brief o.v.v. Fietsveiligheid (gemeente). Met deze gegevens naar: Veilig Verkeer Nederland, (straat, postcode, woonplaats). Ruim ….. [hoeveel weken] voor aanvang van de training ontvangen deelnemers een bevestigingsbrief met alle nodige informatie over de locatie en het dagprogramma.
Over de VVN fietstraining Het aantal senioren in onze samenleving stijgt snel. Zelfstandige mobiliteit is voor senioren een belangrijke voorwaarde voor het behoud van hun onafhankelijkheid. De fiets biedt voor veel senioren een uitkomst. Omdat er de laatste jaren ook een stijgende trend te zien is in het aantal ongevallen onder deze doelgroep, vinden uw gemeente en Veilig Verkeer Nederland het belangrijk hier een gerichte training voor te bieden. De training fietsveiligheid voor senioren richt zich op het veiliger deelnemen aan het verkeer met de eigen fiets (dit kan ook een elektrische fiets zijn). Senioren kiezen steeds vaker voor een elektrische fiets. Tijdens de training wordt ook aandacht besteed aan de elektrische fiets en het gebruik ervan. Veilig Verkeer Nederland heeft een training ontwikkeld, die fietsers de kans geeft om hun kennis van de verkeersregels op te frissen en onder begeleiding te oefenen met de fiets in de praktijk. De praktijk bestaat uit een behendigheidsparcours en een fietsroute. Doel van de training is dat de fietser veiliger en met meer plezier aan het verkeer deelneemt.
14
Bijlage E Voorbeeld bevestigingsbrief: Geachte , ........................................... Wij hebben uw inschrijving om deel te nemen aan de training VVN Fietstraining in goede orde ontvangen en bevestigen uw deelname aan deze training middels deze brief. U wordt op (datum) aanstaande, om [tijd] verwacht in, (locatie, adres) Het programma eindigt rond (tijd) . Wij vragen u op tijd aanwezig te zijn zodat we ook om (tijd) kunnen starten. Programma Door het organiseren van deze training streven we naar een zo groot mogelijke zelfstandigheid in het verkeer van alle deelnemers. De training bestaat uit: • Een theoriegedeelte waarin de belangrijkste verkeersregels aan bod komen, die voor u als fietser van belang zijn, • een praktijkgedeelte waarbij u onder deskundige begeleiding een vooraf uitgezette route gaat rijden. Tijdens de rit is er aandacht voor specifieke verkeerssituaties • een vaardigheidsparcours, bestaande uit het oefenen van basisvaardigheden, • Een oog- en gehoortest. Na ontvangst zullen alle deelnemers aan een onderdeel van de Fietstraining beginnen. Welk onderdeel dit is, hangt af van de indeling.
Meenemen Wij verzoeken u om op uw eigen fiets naar de traininglocatie te komen zodat u aan alle onderdelen kunt deelnemen. Wilt u ook deze brief meenemen naar de training? Dit is uw deelnamebewijs.
Verhinderd? Mocht u onverhoopt verhinderd zijn, wilt u dit dan zo spoedig mogelijk doorgeven aan (naam) van Veilig Verkeer Nederland onder vermelding van ‘Fietstraining (plaats), bereikbaar onder telefoonnummer: (nummer) of per mail (naam) Wij wensen u een zinvolle en gezellige ochtend/middag en hopen dat deze training een bijdrage zal leveren aan de verkeersveiligheid voor u en andere verkeersdeelnemers. Met vriendelijke groet, Veilig Verkeer Nederland (naam) Project Assistent
15
Bijlage F: Voorbeeld evaluatieformulier
Evaluatieformulier VVN Fietstraining Plaats
Datum
Bij de vragen 1 t/m 5 graag het cijfer van uw keuze omcirkelen. 1 = zeer slecht en 5 = zeer goed. 1
Wat is uw mening over het theoriegedeelte?
1 - 2 - 3 - 4 - 5
Toelichting:
2
Wat is uw mening over het vaardigheidsparcours?
1 - 2 - 3 - 4 - 5
Toelichting:
3
Wat is uw mening over de stadsrit / rit door de wijk?
1 - 2 - 3 - 4 - 5
Toelichting:
4
Wat is uw mening over de organisatie van de training?
1 - 2 - 3 - 4 - 5
Toelichting:
5
Wat vindt u van de locatie van de training?
1 - 2 - 3 - 4 - 5
Toelichting:
6
Zou u deze training aanbevelen bij vrienden en bekenden?
O Ja O Nee
Toelichting:
7
Heeft u nog tips of heeft u iets gemist tijdens de training?
8
Wat is uw leeftijd: …………….. jaar
Wij danken u hartelijk voor uw medewerking!
16
O Man O Vrouw
Bijlage G: Inhoud fietsparcours Inhoud fietsparcours VVN:
A
B
C
D
E
A.
Minirotonde Speciekuip 3x (tevens opslagcontainer) met bord D1 Ø50 cm 3x
B.
Beker-module 2x pilon 30cm 2x mast + beker
C.
Pilonnen slalom 30 cm. 4x Pilonnen ‘STOP” 30 cm. 2x
D.
Stoepkrijt 20 stuks 4 kleuren
E.
Rolmaat (8 mtr)
F.
Slaglijnmolen + flacon krijt
G.
passer, i.c.m. krijt (D)
Hoes (niet afgebeeld) om de speciekuip mee af te sluiten
17
F
G
Bijlage H: Voorbeelden fietsparcours totaal
A
B
D
C
E stop
B
A
start 1 finish 2
finish 1 start 2
VVN FIETSTRAINING
finish
start
finish
start
start
18
finish
start
Bijlage I: Rechte lijn fietsen smal fietspad
rechte lijn fietsen/ smal fietspad Maak met de slaglijnmolen twee paralelle lijnen van ± 4 mtr. lengte. De tussenruimte is 15 cm
Instructie Rij om de rotonde en kom tussen de twee lijnen door terug naar de finish zonder de lijnen te raken.
finish
start
19
Bijlage J: Omschreven cirkel
Ø 4 mtr. E-bike
Ø 3 mtr. fiets
Omschreven cirkel Maak met behulp van passer en krijt, of een touw,twee cirkels (Ø 3mtr. + 4 mtr.) van een verschillende kleur. Plaats een kuip met bord ‘rotonde’op de middenstip.
Instructie Rij om de rotonde en blijf binnen de toegewezen streep. (binnenste cirkel voor de gewone fiets, buitenste cirkel voor de E-bike)
finish
start
20
Bijlage K: Slalom
Slalom Plaats de kegels op een afstand van: 3 mtr. van elkaar (voor de fiets) 4 mtr. van elkaar. (E-bike)
Instructie Slalom tussen de kegels door zonder deze te raken. Laat eerst de fietsers rijden, vergroot daarna de afstand van de kegels en laat dan de E-bike’s de slalom doen.
start
finish
21
Bijlage L: Bekertje verplaatsen
ca 5 mtr.
Bekertje verplaatsen
B
A
Plaats de kegels met paaltje op een afstand van 5 mtr. van elkaar. Plaats op één van de paaltjes het bekertje.
Instructie Pak al rijdend het bekertje. Rijd een halve cirkel en plaats het bekertje op het andere paaltje
start 1 finish 2
finish 1 start 2
Links- of rechtshandig? Kies de binnenste of buitenste cirkel.
Tip verdeel de groep deelnemers in twee groepen. Laat het bekertje door groep 1 van A naar B brengen, groep 2 brengt het bekertje weer naar A. En hierna wisselen.
22
Bijlage M: Noodstop
stop
Noodstop Trek een krijtstreep tussen twee kegels
Instructie Laat de deelnemer vanaf ±20 mtr. op normale snelheid naar de streep fietsen. Er moet voor de streep gestopt worden. Let er op dat dit beheerst gebeurt, voorkom vallen! Zorg dat er iemand bij de stopstreep staat om mensen op te vangen. ca 20 mtr.
start
23
Bijlage N: Voorbeeld bewijs van deelname
VVN fietstraining Heeft met goed gevolg de volgende onderdelen van de VVN fietstraining van Veilig Verkeer Nederland gevolgd. theorie
behendigheidsparcours
datum: docent handtekening:
Adjunct directeur Veilig Verkeer Nederland drs. A.H.T.M. Knuppel
24
praktijkrit
Veilig Verkeer Nederland Postbus 66 3800 AB Amersfoort Bezoekadres: Stationsstraat 79a 3811 MH Amersfoort T 088 524 88 00 F 088 524 88 99
[email protected] www.veiligverkeernederland.nl
