Vrijwilligersbeleid Mei 2015
Inleiding Viattence stelt de cliënt centraal en biedt samen met de mantelzorger de zorg en ondersteuning die nodig is en heeft dat in haar missie verwoord: ‘Wij willen mensen die om welke reden dan ook afhankelijk zijn geworden van anderen ondersteunen en helpen met passende zorg, dienstverlening of huisvesting. We willen daarbij aansluiten bij hun levensloop en ondersteuning bieden om de eigenwaarde zoveel mogelijk te behouden. Daarbij proberen we zoveel mogelijk de cliënt te ondersteunen in het benutten van zijn mogelijkheden om zijn welbevinden positief te beïnvloeden. We spreken over de cliënt omdat dat de landing dekt voor geheel Viattence, binnen ons spreken binnen de woonzorgcentra hebben we het over bewoner. Dit is een meer persoonsgerichte benaming. Viattence verleent haar zorg en dienstverlening vanuit benoemde kernwaarden: Attentie / Aandacht, Warmte, Betrokkenheid en Zorg (de positieve kant van de AWBZ dus!)
Invulling geven aan deze vier waarden, daar gaat het om. De cliënt is uniek, heeft de regie en krijgt de kans om op eigen kracht keuzes te maken. We zoeken naar de balans tussen ‘zorgen voor’ en ‘ontzorgen’ en dat is altijd maatwerk. Vanuit ‘luisteren en kijken’ naar elkaar en een oprechte wederzijdse betrokkenheid vullen we samen met cliënt, zijn of haar mantelzorgers, familie en vrijwilligers de zorg en ondersteuning in. Zorgen, dat doen we samen; zorgen doen we met elkaar. Dat is uiteindelijk altijd gericht op het benutten van de mogelijkheden van de cliënt en de mantelzorger waardoor hij zo zelfstandig mogelijk blijft en het welbevinden positief beïnvloed wordt. Het maakt hiervoor niet uit of de zorg thuis of in een van de woonzorgcentra van Viattence geboden wordt. Nauwe samenwerking met de cliënt en de naaste omgeving, overige dienstverleners en/of vrijwilligers is vanzelfsprekend. Onderstaand figuur geeft de beschreven interactie weer:
Professionele zorg
Vrijwilligerszorg
Mantelzorg
Zelfzorg
Deze notitie gaat in op het vrijwilligersbeleid en beschrijft de visie op vrijwilligers, de vrijwilliger als collega, de rol en het belang van de vrijwilliger, de organisatie van het vrijwilligerswerk en de faciliteiten die Viattence biedt.
Pagina 2 van 6
1. Visie op vrijwilligers Welbevinden realiseert de cliënt vooral zelf, vaak samen met de mantelzorger. Soms is aanvulling van vrijwilligers daarbij door de cliënt gewenst, hiermee wordt het sociale netwerk van de cliënt in tact gehouden en houdt de cliënt zijn contacten in de samenleving. Ondersteuning daarbij wordt geboden door de professionals van Viattence. Vrijwilligerswerk kan op verschillend gebied worden uitgevoerd. Veel voorkomende taken zijn: mensen thuis bezoeken of tijdelijk de zorg of ondersteuning overnemen van de mantelzorger. Maar ook klusjes in en om het huis, boodschappen doen of begeleiding naar het ziekenhuis kan door vrijwilligers worden gedaan. Deze praktische zaken ontlasten de mantelzorger. De mantelzorger komt te vaak niet toe aan de gewone dagelijkse bezigheden en even vrijaf hebben, de vrijwilliger geeft de nodige lucht. Vrijwilligers dragen er zodoende mede aan bij dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen. Ook binnen de woonvoorzieningen van Viattence leveren zij een belangrijke bijdrage. In beide gevallen wordt de hulp van vrijwilligers steeds belangrijker: - ze zijn onmisbaar om voldoende aandacht aan het welbevinden te kunnen schenken als mantelzorg ontoereikend is of ontbreekt. - met cliënten hebben zij geen beroepsmatige of familiaire verstandhouding; zij voegen daardoor een frisse kijk op dingen toe. - de cliënt houdt door middel van vrijwilligers contact met zijn omgeving en zijn sociale netwerk bijvoorbeeld vanuit het dorp. Viattence hecht dus groot belang aan de inzet van vrijwilligers en beschouwen die als een wezenlijk onderdeel van de organisatie. Vrijwilligers ontvangen geen loon, maar krijgen wel iets terug. Zij ervaren door hun inzet ontplooiingskansen, doen sociale contacten op, krijgen waardering en voelen zich nuttig. Zij zijn onbetaalde medewerkers van Viattence en zijn gelijkwaardig aan betaalde medewerkers. Vrijwilligers zijn altijd van toegevoegde waarde voor de cliënt of zijn systeem: De cliënt (met zijn familie en mantelzorgers) verwoordt op individueel of groepsniveau welke ondersteuning van een vrijwilliger wenselijk is. De vrijwilliger helpt vervolgens het welbevinden van de cliënt te realiseren door de ondersteuningsvraag te beantwoorden. Vrijwilligers zijn daarom flexibel, kunnen op specifieke ondersteuning ingezet worden en verlenen maatwerk. Kan incidenteel ingezet worden (bijv. ziekenhuisbezoek) of structureel (wekelijks naar de markt) Zij voelen zich betrokken bij de cliënt en Viattence.
Continuïteit van de levensloop Viattence stelt het levensverhaal van de cliënt centraal door daar waar mogelijk in de zorg en dienstverlening aan te sluiten op hoe de cliënt gewend is te leven en samen te leven. Viattence wil daarom de cliënt, samen met familie en netwerk, helpen zelf de dag in te richten en te doen wat men wil. Als opname onverhoopt toch noodzakelijk is, dan is ook dan het uitgangspunt dat het normale leven van voor de opname zoveel mogelijk plaats vindt; bijna net als thuis. 2. Vrijwilligersbeleid Viattence wil een organisatie zijn waar vrijwilligers het plezierig en zinvol vinden om te werken en waar zij ervaren dat zij gewaardeerd worden. Viattence bejegent vrijwilligers met respect en erkenning voor datgene wat zij bijdragen aan de zorg en dienstverlening van Viattence. Het beleid is daarop gericht en omvat de volgende gebieden: de vrijwilliger als collega, de rol van de vrijwilliger, de organisatie, de ondersteuning aan vrijwilligers, het omgaan met beheer, de organisatie van het vrijwilligerswerk en het regelen van de inspraak.
Pagina 3 van 6
3.1 De vrijwilligers als collega Viattence wil dat teams zoveel mogelijk zelf-organiserend worden. De vrijwilliger is een gelijkwaardig teamlid van het zelf-organiserend team en heeft direct contact met cliënten en mantelzorgers. Samen optrekken, elkaar goed informeren en elkaar aanvullen is belangrijk om alles soepel te laten verlopen. Er is duidelijkheid over wat de cliënt vraagt, wat de rol van de mantelzorger daarin is en hoe de vrijwilliger daarop in samenspraak met de zorgmedewerkers aansluit. De mogelijkheden die de vrijwilliger heeft en zijn sterke kanten worden daarbij benut. Hierdoor wordt haar inzet als waardevol ervaren door zowel de cliënt als de vrijwilliger (wederkerigheid). De vrijwilliger heeft een vast aanspreekpunt binnen het team. Om de regie bij de cliënt te laten, sluiten medewerkers (inclusief vrijwilligers) aan op wie de cliënt is, wat voor hem of haar belangrijk is in zijn of haar leven en in deze situatie. Medewerkers (betaald en onbetaald) van Viattence hebben daarom oog voor: de eigenheid van de cliënt (wat vindt iemand belangrijk); de continuïteit van de cliënt (lukt het om het ‘gewone‘ mogelijk te maken, het dagelijkse leven zoals de cliënt dat gewend was en graag heeft); het moment (afstemmen op hoe de cliënt zichzelf op dit moment, ziet en beleeft en wat voor hem of haar nu belangrijk is); dat welbevinden altijd subjectief is (hoe ervaart iemand de situatie waarin hij of zij zich nu bevindt en wat is voor hem of haar belangrijk om in deze situatie te kunnen zeggen dat hij of zij zich ‘welbevindt’). de samenwerking met de mantelzorger; de meerwaarde die vrijwilligers kunnen hebben.
3.2 De rol van de vrijwilliger Het is belangrijk dat vrijwilligers en medewerkers van elkaar weten wat een ieders rol is en wat de verantwoordelijkheden zijn. Daarom is het belangrijk dat de individuele afspraken die gemaakt worden vastgelegd worden. Bepalend voor de vraag of iemand kan worden ingezet, is of hij over de competenties beschikt die nodig zijn om de gewenste afspraken ook verantwoord uit te kunnen voeren. De eerste toetsing daarvan door de coördinator Welbevinden leidt tot toeleiding naar een vrijwilligerswerkplek. De proefperiode wordt afgesproken en bij wederzijdse tevredenheid over de mogelijkheden die de taken biedt voor de vrijwilliger en de tevredenheid van de cliënt bepalen of de vrijwilliger de taak kan gaan uitvoeren. De begeleiding, ondersteuning wordt dan verder door het team overgenomen. Het vrijwilligerswerk is dus decentraal georganiseerd. De tijd die vrijwilligers beschikbaar kunnen en willen stellen voor vrijwilligerswerk verschilt per individu. Van belang is vrijwilligers niet te pushen tot waartoe ze persoonlijk niet toe in staat en bereid zijn. Dat betekent niet dat er soms geen (extra) beroep op hen mag worden gedaan, maar wel dat dat zorgvuldig en in dialoog moet gebeuren door te laten zien waarvoor het nodig is en wat het oplevert. De individueel gerichte inzet van vrijwilligers wordt vastgelegd in het zorgleefplan van de betreffende cliënt. Grensafbakening met professional Vaak wordt gezegd dat vrijwilligers alles kunnen en mogen doen. Maar waar begint en eindigt de professionele verantwoordelijkheid? In principe na akkoord van de cliënt kan een vrijwilliger veel taken op zich nemen. De grensafbakening gaat over risicovolle handelingen. Deze worden niet door vrijwilligers verricht. Hieronder vallen de: taken waarvoor een bevoegdheid noodzakelijk is (verpleegtechnische handelingen zoals het verstrekken van medicatie)
Pagina 4 van 6
ondersteunende werkzaamheden gericht op het eten en drinken bij cliënten met slikstoornissen.
Bij gefundeerde afwijkingen wordt dit uiteraard op zodanige wijze gedocumenteerd dat dit verantwoord plaats vindt. Grensafbakening met Mantelzorger Voor de mantelzorger geldt dat hij een herkenbaar onderdeel uitmaakt van de leefwereld van de cliënt. Binnen kleinschalig wonen willen we de dagelijkse activiteiten voor de bewoner herkenbaar laten terugkomen. Voor de mantelzorger geldt daarom dat hij dan ook taken uitvoert die bij het huishouden horen, en die ook andere bewoners raken. Koffie zetten en inschenken, aanreiken van het kopje, strijken, naar de tuin begeleiden, koken etc. Bij beëindiging van zorg wil de mantelzorger vaak de ondersteunende taken bij andere cliënten doorzetten. In dat geval wordt de mantelzorger vrijwilliger en krijgt een vrijwilligersovereenkomst. Het vrijwilligersbeleid is dan geldend in de samenwerking. 3.3 De organisatie De vrijwilligers maken een belangrijk onderdeel uit van teams. De verbinding vindt daar plaats. De ondersteuning is dus binnen de teams georganiseerd. Per gemeente (Vaassen, Epe, Heerde, Wezep) is een coördinator Welbevinden aangesteld Deze coördinator is gepositioneerd onder de teamleider van het cluster waar hij/zij werkzaam is. Doel van de functie is gericht op coördineren en ondersteunen van activiteiten en inzet vrijwilligers die gericht zijn op het welzijn en welbevinden van cliënten en burgers. Zij onderhoudt contacten met vrijwilligersorganisaties en mantelzorgorganisaties. Zij is de eerste aanspreekpersoon voor de vrijwilliger. Zij begeleidt en coacht, niet alleen tijdens de werving en instroom en proefperiode maar ook daarna. De vorm en intensiviteit is afhankelijk van de taak van de vrijwilliger (het werkgebied) en zijn/haar behoefte aan begeleiding en wordt door beide partijen op elkaar afgestemd. De vrijwilliger is na de proefperiode en evaluatie onderdeel van het team en kan binnen het team teugvallen op de directe collega`s en bij specifieke vragen op de aandachtsvelder vrijwilligers. De vrijwilliger mag de collega’s en coördinator Welbevinden er op aanspreken als ondersteuning /begeleiding nodig is of als hij/zij met vragen zit. 3.4 Deskundigheidsbevordering Viattence biedt actief cursussen/trainingen aan afgestemd op vrijwilligers. Het kan een instructie zijn, verzorgd door eigen beroepskrachten, maar ook derden kunnen hiervoor ingeschakeld worden (evt. in overleg met gemeente of vrijwilligersorganisatie). De vrijwilliger zal onderdeel uitmaken van het opleidingsbeleidsplan van de organisatie. 3.5. Regelingen Vrijwilligers leveren prestaties waar geen loon tegenover staat, zij zijn de onbetaalde medewerkers van Viattence. Als medewerker van de organisatie ontvangt zij faciliteiten. Zo geldt een reiskostenvergoeding en een verzekering bij uitvoeren van werkzaamheden, tevens ongevallenverzekering. Vrijwilligers zijn ook opgenomen in het attentiebeleid. De immateriële beloning is gelegen in de waardering van de inzet van vrijwilligers. 4. Vrijwilligersraad: betrokken bij de organisatie en inspraak Vrijwilligers moeten kunnen meedenken en meepraten over de gang van zaken in de organisatie, zeker voor zover het hun eigen werk betreft. De coördinator Welbevinden draagt zorg voor periodiek overleg met de vrijwilligers.
Pagina 5 van 6
De communicatie tussen de organisatie en vrijwilliger is tweerichtingverkeer. Door open te staan voor de inbreng van de vrijwilliger krijgt de organisatie inzicht in de ontwikkelingen en kan zij beter inspelen op de behoeftes van de vrijwilligers. Om dit te ondersteunen wordt een vrijwilligersraad opgericht. Een vrijwilligersraad kan vergeleken worden met een ondernemingsraad (medewerkers) of cliëntenraad (cliënten). Streven is dat alle regio’s zijn vertegenwoordigd in de vrijwilligersraad. Voor het reglement wordt verwezen naar het ‘reglement vrijwilligersraad Viattence’. 5. Geschillen/verbeterpunten Het is ieders verantwoordelijkheid om een geschil of signaal van onvrede zoveel mogelijk zelf op te lossen met diegene(n) die dit aangaat. Of het nu om een klacht over een vrijwilliger gaat of van een vrijwilliger komt. Het is het streven om onvrede en klachten vroegtijdig te signaleren, af te handelen en escalatie te voorkomen. Zij kan eventueel de teamleider inschakelen. Wil men een formele klacht indienen dan is dit mogelijk via het KWOS formulier. 6. Maatschappelijke stages Leerlingen vanuit het voortgezet onderwijs lopen een maatschappelijke stage. Het woord stage is misleidend, het gaat hier echt om het verrichten van vrijwilligerswerk. De coördinator Welbevinden onderhoudt contact met onderwijsinstellingen en zorgt voor een goede opvang, begeleiding en evaluatie binnen de eigen organisatie. De verzekering van deze vrijwilligers loopt via de school. Vrijwilligers met een kortdurend karakter maken geen deel uit van het reguliere vrijwilligersbestand en worden ook niet formeel als vrijwilliger ingeschreven. In het geval van een maatschappelijke stage praten we doorgaans over 24 tot 48 uur, buiten schooltijd en verspreid over het lopende schooljaar. De Coördinator Welbevinden bemiddelt tussen de leerling en een werkplek binnen de organisatie. Deze werkplek (met een contactpersoon) zorgt voor de introductie en verdere begeleiding. 7. Communicatie Het is van belang voor de organisatie en de vrijwilligers dat er een goede informatie uitwisseling plaatsvindt. De vrijwilliger wordt daarom net als de andere medewerkers van Viattence geïnformeerd over alle zaken die voor hem of haar van belang zijn (onder andere via de huisbladen Viattence magazine en Clivia). Daarnaast kan de coördinator Welbevinden informatiestromen naar behoefte van en in afstemming met de vrijwilligers inrichten. Het teamlid met aandachtsgebied Vrijwilligers zal ook veel mondelinge informatie overdragen, en in sommige gevallen wordt een communicatieschrift gebruikt. Voor het overleg en afstemming met vrijwilligers werkzaam binnen het cluster is de teamleider verantwoordelijk.
Pagina 6 van 6
