Vr i e n d e n v a n d e s t a d s k e r n Z w o l l e
2006
inleiding Dit jaarverslag maakt duidelijk dat 2006 een druk jaar was voor de Vrienden van de Stadskern Zwolle. Uiteenlopende zaken als bouw- en sloopplannen, straatverlichting, bouwhoogtebeleid, conceptstructuurplan Zwolle en een standbeeld op de Grote Markt hielden het bestuur bezig. Wat bij lezing van dit jaarverslag opvalt is het grote aantal partners waar de Vrienden ad hoc mee samenwerken: gemeentebestuur Zwolle; de Bond Heemschut; Stichting LevendeStadsgeschiedenis; vereniging van Binnenstadsbewoners en de Stichting Van Straatenbank. Het is duidelijk dat onze vereniging niet in een vacuüm opereert. Voorzitter Hans Klokke moest na de zomervakantie wegens gezondheidsproblemen zijn taken neerleggen. Vice-voorzitter Pieter Lettinga nam, met extra ondersteuning van andere bestuursleden, zijn taken over. De vereniging is op zoek naar een nieuwe voorzitter. Pluim voor de gemeente Zwolle De Vrienden geven ieder jaar een prijs, de Pluim, aan een persoon of organisatie die een bijzondere prestatie heeft verricht op het gebied van het historisch stadsbeeld. Dit jaar ging de Pluim naar de gemeente Zwolle. Zij was de opdrachtgever van de renovatie en uitbreiding van het voormalige Sophia Ziekenhuis aan de Rhijnvis Feithlaan ten behoeve van de Christelijke Academie voor Beeldende Kunst. Hanneke Bierman van architectenbureau Henket en Partners uit Vught maakte het ontwerp en begeleidde de bouwactiviteiten. Wethouder Witbraad nam op 8 juni de Pluim in ontvangst. Het voormalige Sophiaziekenhuis is een gemeentelijk monument. Het gedeelte aan de Rhijnvis Feithlaan is zelfs rijksmonument. De gemeente had zelf de architect ingeschakeld, die ook namens de gemeente toezicht hield op de bouwwerkzaamheden. Dit wijkt af van de hedendaagse praktijk van publiek-private samenwerking, waarbij de verantwoordelijkheid voor ontwerp en uitvoering is overgelaten aan een projectontwikkelaar. De Vrienden geven veruit de voorkeur aan de eerstgenoemde situatie. De ervaring leert dat als de toekomstige eigenaar en gebruiker zelf een architect inschakelen, er een grotere kans is op een resultaat van goede architectonische kwaliteit.
Vrienden van de stads
Succesvolle actie voor behoud historische straatlantarens Op 22 juni kopte de Stentor “Gemeente bereid tot bijstelling verlichtingsplan”. Oorspronkelijk zouden alle klassieke gietijzeren straatlantarens het veld moeten ruimen voor moderne exemplaren. Binnenstadsbewoners, Vrienden van de Stadskern en de Bond Heemschut sloegen de handen ineen om dat voor een aantal gevoelige delen van de binnenstad te voorkomen. Door middel van perspublicaties en brieven zetten zij de lantarenkwestie op de publieke agenda. Erelid van onze vereniging Martin Weykamp ontdekte dat in Amsterdam en Deventer de oude lantarens zodanig waren aangepast dat zij ook naar moderne maatstaven voldoende licht geven. Wethouder Cnossen liet zich overtuigen, wat leidde tot de genoemde kop in de Stentor. In het horecagebied en op de Ossnemarkt zijn de oude lantarens inmiddels vervangen. Daat ziet men ook de nieuwe wandarm, die speciaal voor Zwolle is geconstrueerd. Het ontwerp is op voorstel van de Vrienden gemaakt naar voorbeeld van een smeedijzeren Jugendstil wandarm. Een lid van de vereniging had deze wandarm ontdekt op een onopvallende plek hoog aan de consistoriekamer van de Grote Kerk. Het nieuwe ontwerp is van de hand van Alex Smallegoor, medewerker van Essent. Lichtmast op de Grote Markt Wethouders en ambtenaren ergeren zich wel eens aan kritiek die de Vrienden op hun plannen hebben. Veel van deze ergernis is te voorkomen door voornemens in een vroeger stadium bespreekbaar te maken. Een voorbeeld is het plan voor een vijftien meter hoge,foeilelijke lichtmast op de Grote Markt, waar ons gemeentebestuur in maart mee op de proppen kwam. Dit ontwerp viel niet alleen bij de Vrienden in slechte aarde. Ook het Citycentrum, de Stichting Levende Stadsgeschiedenis en de bewonersvereniging Binnenstad moesten niets van deze totempaal hebben. Het plan ging van tafel, maar een centraal op het plein geplaatste verlichting komt er toch in de vorm van twee kleinere masten. Waarom? Omdat er al veel geld was geïnvesteerd in elektrische voorzieningen onder het pleinoppervlak. Wie met zulke voldongen feiten komt, moet niet klagen over de weerstand die zijn plannen oproepen. Beeld Grote Markt Laten we hopen dat over het beeldhouwwerk dat onder die masten moet komen nog wel een publiek debat mogelijk is. Het gemeentebestuur schreef in januari een prijsvraag uit voor een kunstwerk dat “identiteit moet gaan verlenen aan de herinrichting uit de 21ste eeuw van een stadskern uit de 14de eeuw”. Het kunstwerk moet “…Zwolle verbeelden als centrum van onderwijs, gezondheidszorg en cultuur”. Er is € 100.000,- beschikbaar. Zowel de plaats voor het kunstwerk als de omschrijving inspireerden de Vrienden bijzonder. Het bestuur, als immer constructief, deed het voorstel om een bijzondere beeldengroep op de Markt te plaatsen, die al in 1789 een plek in Zwolle had moeten krijgen: het monument dat Giuseppe Ceracchi voor Zwollenaar Joan Derk van der Capellen tot den Pol had gemaakt. Ceracchi was zowel in zijn eigen tijd als later een beroemd kunstenaar. Hij maakte dit monument speciaal voor plaatsing in de Grote Kerk van Zwolle. Door de politieke troebelen van het einde van de 18de eeuw is het beeld nooit afgeleverd. Ceracchi kwam in opdracht van Napoleon onder de guillotine. Het kunstwerk was al wel grotendeels betaald door de Nederlandse opdrachtgevers. De beeldengroep staat nu in de Villa Borghese in Rome. Het bestaat uit vier beelden in klassieke stijl: Van der Capellen als Volkstribuun, de Nederlandse leeuw en twee vrouwenfiguren die respectievelijk Overijssel en de Vrijheid symboliseren. De kans dat de Italiaanse overheid aan een transfer wil meewerken is klein. Maar medewerking aan het maken van een hoogwaardige kopie zal zij vast niet weigeren.
kern Zwolle
Helaas viel dit Vriendenvoorstel niet in de prijzen. Het kunstenaarsduo dat hem wel won presenteerde een gevallen en geknakte stadspatroon Sint Michaël, wiens beeltenis het aan een filmposter had ontleend. Hoe deze gevallen engel de betekenis van Zwolle moet symboliseren, is nog onduidelijk. Er komt ongetwijfeld nog een mooi verhaal om dat te verklaren. Maar Zwolle verdient beter dan een postmoderne grol van € 100.000,-. Er is alle reden om vast te houden aan ons voorstel. Projectontwikkelaars aan banden Projectontwikkelaars hebben te veel invloed op het aanzien van onze stad. Dat komt voor een deel door bewuste keuzes van ons gemeentebestuur. Combinaties van grote bouwbedrijven en financiële instellingen domineren nu de markt. Vroeger nam de gemeente vaak het initiatief tot grote projecten en besteedde die vervolgens aan. Nu hebben projectontwikkelaars meestal initiatief en bieden hun plannen aan het gemeentebestuur aan. Dit heet ontwikkelingsplanologie. Tegen de tijd dat de gemeenteraad zo’n plan onder ogen krijgt, heeft het College van B&W vaak al afspraken gemaakt over bouwhoogte en volume. Als de raad vervolgens kritiek heeft laat het college weten dat de projectontwikkelaar zal afhaken bij een kleinere omvang en dat dit de economische ontwikkeling van de stad zal schaden. Ook wijst men graag op mogelijke schadeclaims van de initiatiefnemer, die overigens bij normale contracten kansloos zijn. Door deze ontwikkelingen raken raad en burger bij de besluitvorming tussen de wal en het schip. Dit is onjuist. Silhouet en aanzicht van onze stad behoren niet bepaald te worden door projectontwikkelaars, maar door de gemeenteraad, na het horen van de bevolking. Daarom hebben de Vrienden voorgesteld aan het gemeentebestuur dat de gemeente bindende samenwerkingsafspraken maakt: algemene bepalingen voor projectontwikkeling. Dit moet meer zijn dan een intern protocol gebaseerd op goede bedoelingen. Het moeten door de gemeenteraad vastgestelde bepalingen zijn, die aangeven hoe ontwikkelingsinitiatieven in een vroeg stadium worden besproken in de raad. Waar mag je wat bouwen en hoe hoog mag dat worden? In de loop van 2007 wordt het Structuurplan Zwolle 2020 vastgesteld. Daar komt in te staan waar je wat mag bouwen en hoe hoog. De hierboven genoemde ontwikkelingsplanologie maakt hier deel van uit. In 2006 was er discussie over het door B&W gepresenteerde voorontwerp voor dit structuurplan. De Vrienden gaven hun schriftelijke reactie en discussieerden mee met raadsleden, ambtenaren en met wethouder Witbraad. De bemoeienis van de Vrienden leidde tot het schrappen van een z.g. stedelijk balkon aan de Vecht, in de vorm van een dertig meter hoog appartementengebouw. De formulering in het conceptstructuurplan maakt het nog wel mogelijk dat er zo’n uiterst ongewenst balkon kan komen aan de IJssel bij het Engelse Werk. In dat geval zullen de Vrienden hun uiterste best doen om uitvoering daarvan te verhinderen. Maar in het kader van de bovengenoemde ontwikkelingsplanologie kan dat wel moeilijk worden. De Vrienden steunen de algemene beperking van bouwhoogte in het Zwolse grondgebied tot dertig meter. Voor sommige op de kaart aan te geven gebieden staat het ontwerp structuurplan zestig meter toe. Dat moet vijfenvijftig meter worden: de hoogte van de trans van de Peperbus. Overigens blijft een tweede toren naast de ABN/AMRO-flat, mogelijk Dit betekent een verder zinloze horizonvervuiling van de groene gebieden rondom Zwolle.
Vrienden van de stads
Bouwblok aan het Rodetorenplein Op de opgegraven de fundamenten van de stadsmuur en de Jan Baghstoren wil het gemeentebestuur een bijzonder gebouw laten maken, met een duidelijke verwijzing naar de geschiedenis van die plek aan het Rodetorenplein. De Vrienden stelde voor om in het ontwerp de Jan Baghstoren herkenbaar in het stadbeeld terug te brengen. Dat zou inhouden dat de in het bestemmingsplan opgenomen bouwhoogte met enkele meters zou worden overschreden. Het college wilde echter niet meewerken aan een ontheffing. Vanwege de ongunstige randvoorwaarden was het de vraag of deelname aan de klankbordgroep van projectontwikkelaar Van Wijnen zinvol was. Om niet meteen als spelbreker te boek te staan, stapten de Vrienden toch in. Het was de deelnemers aan de klankbordgroep verboden om naar buiten te treden met kritiek op het plan. Toen bleek dat er een ontwerp ontstond dat volstrekt niet past in de gevoelige historische omgeving, besloten de Vrienden dan ook om uit het overleg te stappen en de publiciteit te zoeken. Ook de vertegenwoordiger van de Stichting Levende Stadsgeschiedenis verliet de klankbordgroep. In een gesprek met wethouder Cnossen hebben Vrienden en Levende Stadsgeschiedenis hun bezwaren toegelicht. Voorlopig is het plan nog niet van de baan. Wordt vervolgd. Theater De Spiegel en het Noordereiland In september opende de nieuwe stadsschouwburg De Spiegel zijn deuren. Dit markeerde het begin van de stedebouwkundige herontwikkeling van het Noordereiland. De Vrienden waren in de periode 1999 – 2004 nauw betrokken bij de voorbereiding van dit omvangrijke project. Het interieur van het nieuwe theater is van grote allure. En hoewel het exterieur van De Spiegel geen architectonisch hoogstandje is, is het door kleur en materiaalgebruik voldoende in harmonie met de omgeving om als schakel te fungeren tussen de 20ste eeuwse gebouwen aan de Burgemeester Drijbersingel enerzijds en het Spinhuis, de bebouwing bebouwing aan de Menno van Coehoornsingel en de Heilige weg anderzijds. In het Spinhuis komt een hoogwaardig hotel-restaurant. In het Flevogebouw komen Luxe appartementen en een interieurzaak. Het plan van de Tanerij voorziet in enkele woonprojecten; Huis aan de Achtergracht (noordzijde Flevogebouw), de Twaalf Apostelen (op de parkeerplaats bij de Menno van Coehoornsingel) en het Bruggemancomplex aan het Assiesplein. De ontwerpen van het Flevogebouw hadden al de instemming van de welstands- c.q. monumentencommissie voordat de burgerij, waaronder de Vrienden, zich een oordeel hadden kunnen vormen. Dat is jammer, want de dakkapellen op het Flevogebouw passen niet bij de oorspronkelijke architectuur. De gevelindeling disharmonieert met de historische omgeving. Helaas was de projectontwikkelaar niet meer bereid de ontwerpen aan te passen. Van Roohaen naar Van Straatenbank Het verdwijnen van de voormalige Rabo-bank aan de Melkmarkt is een zegen voor het stadsbeeld. Toen jaren geleden bekend werd dat het zou worden gesloopt, hebben de Vrienden er op aangedrongen om in de nieuwbouw de prachtige barokgevel van de Roo Haen, waarover al in zovele jaarverslagen is geschreven, in te passen. Zowel gemeente als projectontwikkelaar DHL wekten verwachtingen hierover. De joint venture van DHL en Moes Bouwbedrijf droeg zelfs de
kern Zwolle
naam vof De Roo Haen. Helaas bepleitte de gemeente de zaak niet bij projectontwikkelaar en architect, die vervolgens ongevoelig bleven voor de suggesties van de Vrienden. De schaal van de gevel zou niet passen bij die van de omringende bebouwing. Misschien geldt dat voor de eerste fase van het plan, maar zeker niet voor de tweede. De Vrienden pleiten in dat verband voor herplaatsing van de gevel op de hoek van de Melkmarkt en de Melkmarktsteeg. Het nieuwbouwplan omvat niet alleen de plek van de voormalige Rabobank, maar ook het voormalige gemeentearchief aan de Voorstraat, het ABN/AMRO-gebouw aan de Melkmarkt en de twee daarnaast gelegen rode panden. Het verdwijnen van deze gebouwen is alles behalve een zegen voor het stadsbeeld. Nu is het oude archief wel opgenomen in het nieuwe project, maar de overige panden niet. In het verslagjaar ontstond een belangrijke discussie over het behoud van deze waardevolle elementen. De ABN-AMRO-bank van de hand van architect G.L.van Straaten, is in 1927 gebouwd in Amsterdamse Schoolstijl. Het heeft de baksteenstructuur en de fraaie detaillering die karakteristiek zijn voor het interbellum. De bouwhistorie van de rode panden gaat terug tot in de middeleeuwen en bestaan verder vooral uit 17de - en 18de -eeuwse elementen. Een aantal betrokken Zwollenaren verenigde zich in de Stichting Bankgebouw Van Straaten en vroeg aan de Vrienden om hen te steunen bij de bescherming van de drie gebouwen. Nadat de algemene ledenvergadering dit voorstel met enthousiasme had begroet, ging het bestuur in op dat verzoek. Het gemeentebestuur meende dat de panden van weinig waarde waren. Maar toen de stichting monumentenstatus voor de drie aanvroeg, concludeerde de Welstands- en Monumentencommissie dat plaatsing op de monumentenlijst wenselijk was. Eind 2006 was nog niet bekend hoe het gemeentebestuur zal reageren op dit zwaarwegende advies. Voetbrug Tegenover het Rodetorenplein ligt een groene landtong met daarop een fraaie villa in de stijl van de Amsterdamse School. Projectontwikkelaar D.Huiskamp wil de villa een horecabestemming geven en er een kantoor naast zetten. De gemeente stelt als voorwaarde dat de uitbreiding in vorm, kleur en materiaalgebruik aansluit bij de huidige architectuur. Eind 2006 was niet bekend hoever de planvorming is gevorderd. In het concept-SPE was sprake van een brug voor voetgangers en fietsers naar een punt tussen Rodetorenplein en Maagjesbolwerk. De Vrienden hebben hier op historische gronden bezwaar tegen. De entrees van de oude stad zijn al eeuwen gemarkeerd door plaatsen waar vroeger de stadspoorten stonden, of in het geval van de Sassenpoort, nog staat. Het college van B&W nam de opmerkingen serieus en schrapte de voetbrug. Overigens kan de brug nog opnieuw verschijnen in het project Willemsplein.
Vrienden van de stads
Verenigingsnieuws Bestuur In 2006 was het bestuur als volgt samengesteld: Voorzitter: ir. F.H. Klokke Secretaris-penningmeester: E. Schenk Vice-voorzitter: drs. P.J. Lettinga Leden : ir. A.M. Bouman : drs. J.G. van der Beek : R. Stuivenberg De Heer Stuivenberg werd geïnstalleerd op de jaarvergadering van 26 april 2006. In 2006 namen de volgende personen deel aan de bestuurswerkzaamheden : mevrouw A. Boukes vanaf mei 2006 : de heer H. de Jong vanaf 7 november In het najaar schortte de voorzitter zijn werkzaamheden om gezondheidsredenen op. De vice-voorzitter nam zijn taak waar. Het bestuur vond mevrouw E. Goettsch ook dit jaar weer bereid om de notulen te maken. Het bestuur vergaderde in het verslagjaar elf maal. Eén vergadering was gewijd aan de te volgen strategie. Daarnaast waren er talrijke onderlinge besprekingen tussen de bestuursleden in wisselende combinaties. Ereleden: Mevrouw W. Frederiks-van Ieperen Dr. A.G.P. Cremers Mr. J. Drijber W.A.S. van Meel M.K.J. Weijkamp Ledenbijeenkomsten De vereniging organiseerde op 26 april de jaarlijkse ledenvergadering. Bestuursleden gaven daar presentaties over de hoogbouw in en om de stad en over de klassieke straatlantaarns in de binnenstad. Voorts sprak men over het voorstel voor behoud van de Van Straatenbank aan de Melkmarkt. Veel aanwezigen waren voorstander van het behoud. Voorts organiseerde de vereniging ledenvergaderingen op 7 februari en 19 oktober. Op de eerste sprak Jan van de Wetering over Assendorp, toen en nu. Op de tweede spraken Pieter Lettinga over het standbeeld voor Johan Derk van der Capellen tot den Pol, volgens voorstel van de vereniging te plaatsen op de Grote markt, en Jan van der Beek over De Patriotten in Zwolle en Overijssel. Deze lezingen vonden plaats in het kader van de Historische avonden die georganiseerd worden in samenwerking met Historisch Centrum Overijssel, Zwolse Historische Vereniging, Stichting Literaire Activiteiten Zwolle, Team Monumentenzorg en Archeologie van de gemeente Zwolle en Stedelijk Museum Zwolle. Contacten en vertegenwoordiging Vertegenwoordigers van het bestuur namen veelvuldig deel aan besprekingen met instanties zoals het gemeentebestuur en zusterverenigingen en enkele klankbordgroepen. Archieven De archieven van de vereniging worden overgedragen aan het Historisch centrum van Overijssel. Het archief wordt geschikt gemaakt voor archivering door de dames R. Tillema en A. van Beek. De heer B. Kam werkt aan de archivering en digitralisering van het foto- en dia archief. De vereniging is hen hiervoor veel dank verschuldigd.
kern Zwolle
Financiëel Jaarverslag Het boekjaar 2006 kende geen bijzonderheden. Het is met een ruim positief resultaat afgesloten. Inkomsten:
Inkomsten uit contributies waren ca. E 11.480,-, hetgeen vergelijkbaar is met 2005.
Uitgaven:
ca. E 7.150,-. Veel uitgaven vielen lager uit dan begroot: plannen, ledenbijeenkomsten, ledenwerving, onvoorzien, porti en excursie (niet georganiseerd).De uitgaven waren ongeveer E 4.950,- lager dan de inkomsten. Het verschil is toegevoegd aan de reserves. het eigen bermogen van de vereniging is eind 2006 E 26.350,-.
Balans:
Contributie: voor 2006 was ongewijzigd. E 20,- voor gewone leden; E 15,- voor studenten en 65+. Het eerste jaar is de contributie slechts E 10,-.
STATUTEN VAN DE VERENIGING VRIENDEN VAN DE STADSKERN ZWOLLE (gedeeltelijk) Notarieel vastgelegd op 24 april 2004 DOEL Artikel 2. Het doel van de vereniging is: - het bevorderen van het behoud van het architectonisch en stedenbouwkundig karakter van Zwolle, zowel van het als beschermd stadsgezicht aangewezen gedeelte als van het overige gebied van Zwolle, bebouwd of onbebouwd; - het behouden van en/of verbeteren van de harmonie tussen oud- en nieuwbouw; - het behouden en/of verbeteren van het silhouet van Zwolle; - het bevorderen en verbeteren van de planologische indeling van Zwolle, zowel groot- als kleinschalig; - het bevorderen en verbeteren van de groenstructuur van Zwolle en de stedelijke parken;
- het naar voren brengen van de mening van de vereniging; - het zonodig in het kader van het vorenstaande maken van bezwaar en het voeren van procedures. MIDDELEN Artikel 3. De vereniging tracht haar doel te bereiken door: a. het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten en excursies; b. het verzamelen van gegevens betreffende gebouwen, monumenten, stadsgezichten en dergelijke, zoals deze bedoeld worden in artikel 1 sub b tot en met f van de Monumentenwet 1961; c. het te bevoegder plaatse openbaren van gedachten en meningen, die in de vereniging leven; d. al het overige te doen om het gestelde doel te bereiken.
De volledige statuten van de vereniging Vrienden van de Stadskern zijn te downloaden via www.vriendenvandestadskernzwolle.nl
Ondergetekende, Naam en voorletters
:
Geboortejaar
:
Adres
:
Bon
Postcode en woonplaats :
geeft zich hierbij op als lid/65+ lid* van de vereniging Vrienden van de Stadskern Zwolle. * doorhalen wat niet verlangd wordt Datum:
-
-
Handtekening:
Deze bon zenden aan Secretariaat Vereniging Vrienden van de Stadskern Zwolle, Postbus 1180, 8001 BD Zwolle
Vrienden van de stadskern Zwolle
