Cappella Amsterdam in de Waalse Kerk Vreemde Eend Cappella Amsterdam o.l.v. Daniel Reuss Thomas Walker, Tenor
Zaterdag, 30 oktober 2010 | 20.15 uur Het Fonds Podiumkunsten NL De Gemeente Amsterdam
2
Vreemde Eend
Programma
Antonin Dvořák (1841-1904) Moravské dvojzpěvy (Klänge aus Mähren)
Leoš Janáček (1854-1928) Kacena divoká Vlci Stopa Elegie na smrt dcery Olgy PAUZE
Leoš Janáček (1854-1928) Říkadla Zdrávas Maria (Ave Maria) Otčenáš
Vreemde Eend
3
Toelichting Na 1860, toen de Oostenrijkse autoriteiten een minder strenge houding aannamen ten opzichte van de oprichting van zangverenigingen, vormden koren een belangrijke factor in het nationalisme van Bohemen en Moravië. Het waren in feite kleine genootschappen ter bevordering van muzikale, maar ook van nationalistische doelstellingen door middel van hun democratische grondslagen en door de opgeblazen nationale sentimenten van het gezongen repertoire. Leoš Janáček kwam als koorleerling van elf jaar uit zijn geboorteplaats Hukvaldy naar de hoofdstad van Moravië, Brno. Als achttienjarige begon hij het koor van het Augustijnenklooster te leiden en met negentien jaar nam hij het dirigentschap over van een mannenkoor in Brno, waarvoor hij zijn eerste koorwerken componeerde. Zijn stukken op dit gebied waren dus op rechtstreekse ervaringen gebaseerd en ze getuigen van een zelfverzekerdheid en rijpheid die hij in andere genres pas veel later bereikte. Tegenwoordig hebben Janáčeks opera’s, orkest- en instrumentale werken een vaste plaats op het repertoire, maar zijn koormuziek wacht voor het grootste deel nog op ontdekking. Qua aantal vormt deze het leeuwendeel van zijn oeuvre en na zijn opera’s is ze zijn meest vernieuwende en belangrijke genre. Hij schreef tijdens zijn hele loopbaan koorwerken en evenals zijn opera’s weerspiegelen ze de veranderingen in zijn leven. Zij tonen ook hoe gevarieerd zijn bronnen van inspiratie waren. Mannenkoren a cappella zijn in de meerderheid, maar Janáček schreef ook voor vrouwen- en gemengd koor en experimenteerde met het toevoegen van solostemmen en instrumenten. Veel van het instinct voor drama dat in zijn opera’s te vinden is treedt ook aan de dag in Janáčeks altijd gewaagde benadering op dit gebied. Het vroegste stuk van dit concert, Kačena divoká (De vreemde eend), werd op verzoek van zijn vriend Berthold Zalud geschreven als bijdrage aan een bundel schoolliedjes. Het was één van Janáčeks eerst gepubliceerde werken, slechts voorafgegaan door twee liturgische composities en twee orgelstukken. De op een Moravisch volkliedje gebaseerde tekst is typisch voor Janáček, zowel qua bron als qua vrije behandeling van de regelvolgorde. De verandering daarvan zorgde er voor dat het dramatisch effect werd vergroot van dit op zich eenvoudige verhaaltje over een gewonde eend en haar aandoenlijke toewijding aan haar woerd en jongen. Hoewel het eenvoudig is gecomponeerd, gaan de uitdrukkingsmogelijkheden van het stuk de nederige oorsprong verre te boven.
4
Vreemde Eend
Tussen 1896 en 1902 schreef hij zijn derde opera, Jenůfa, die de grote ommekeer in zijn loopbaan bracht. Het grootste deel van de tweede en derde acte was geschreven ten tijde van de langdurige ziekte en het sterven van zijn geliefde dochter Olga. Het eerste werk dat hij na haar dood op 26 februari 1903 componeerde was de Elegie na smrt dcery Olgy (Treurzang op de dood van mijn dochter Olga), geïnspireerd door een herdenkingsgedicht dat destijds in de krant verscheen. Janáček maakte er een zetting van voor tenorsolo en koor met pianobegeleiding, in een stijl van treffende eenvoud, in tegenstelling tot de veeleer verheven gevoelens van de tekst. Vanaf het begin van de twintigste eeuw hadden Vach en zijn beroemde koor veel werken van Janáček op het repertoire genomen en mettertijd werden deze deel van de Tsjechische koortraditie. Tijdens de Eerste Wereldoorlog echter, toen veel onderwijzers in dienst moesten, stak Vach een deel van zijn energie in de oprichting en vorming van een koor van Moravische onderwijzeressen. Het was voor dit ensemble dat Janáček op 25 januari 1916 het eerste koorwerk componeerde, Vlči stopa (Het spoor van de wolf), waarbij hij zowel een pianobegeleiding als een solopartij schreef. Het werk is een typisch voorbeeld van Janáčeks late koorstijl met teksten voor solostemmen die deze koren in feite tot kleine dramatische cantates maken. De woorden zijn van Jaroslav Vrchlichý (1853-1912), een belangrijke Tsjechische dichter uit die tijd wiens teksten Janáček al had gebruikt in zijn twee omvangrijkste oratoria, Amarus en Het eeuwige Evangelie. Met Řikadla (Kinderversjes) maakte Janáček de cirkel rond door terug te keren naar volksteksten zoals die hem ook tot Kačena divoká geïnspireerd hadden. Deze gedichtjes waren verschenen in zijn plaatselijke krant Lidpvé noviny als met amusante plaatjes geïllustreerde kinderrijmpjes. Toen hij aan zijn achtste opera, De zaak Makropulos, werkte liet Janáček zich in een brief (13 februari 1925) aan Max Brod, die het libretto in het Duits vertaalde, ontvallen dat hij “kinderversjes met hun melodische en harmonische buitelingen in de vingers kreeg”. Dit liep uit op een serie van acht stukken, maar na de eerste uitvoering op 26 oktober 1925 voegde Janáček er nog meer rijmpjes aan toe en ook meer instrumenten. Uiteindelijk werden het 19 miniatuurtjes voor kamerkoor met solostemmen en een merkwaardige verzameling instrumenten, waaronder zowel een ocarina, een contrabas en een kindertrommel als een piano, twee klarinetten en twee fagotten. De in deze liedjes uitgebeelde wereld kon niet meer verschillen met die van de grimmige onderwerpen van zijn laatste twee opera’s die ervoor en erna gecomponeerd werden. De werkjes laten een kinderlijke levendigheid en charme horen die men niet zou verwachten van een componist op gevorderde leeftijd. John Tyrell (uit cd-toelichting Jancáček Choral Works, Philips digital Classics)
Vreemde Eend
5
Het Otče Náš schreef Jancáček in 1906. Naast de bekende tekst van het Onze Vader en de daarbij gebruikelijke bezetting van orgel en koor, verwerkte hij in dit stuk ook harpbegeleiding en tenor solo. De compositie bestaat uit vijf delen: in drie ervan horen we een achtergrond van voortdurende harmonische modulaties, terwijl de verrassende tenor solo een wisselwerking heeft met het koor. In de beide andere stukken zingt het koor steeds weer de bede: “geef ons heden ons dagelijks brood” en “leidt ons niet in verzoeking”. De bede om brood geeft de gevoelens van gewone man weer: hij vraagt niet om geheiligd of gezegend brood, maar juist om het normale dagelijks brood. Dvořák is een Tsjechische componist die behoort tot de Romantici. Hij was noch conservatief, noch radicaal. In zijn werk hoor je de invloed van de volksmuziek (voornamelijk de Tsjechische Volksmuziek). Hij gebruikt dansritmes, als de polka en herhaalt bijvoorbeeld verschillende delen. Daarnaast zijn er ook Amerikaanse invloeden in zijn stijl te herkennen. Dvořák bewonderde componisten als Mozart, Beethoven en Wagner en hij was goed bevriend met Brahms. Hij was bewonderaar van diens pianowerken en symfonieën. De “Klänge aus Mähren” behoren tot de beroemdste werken van Dvořák. Hij componeerde ze in de jaren 1875-1877 op teksten van volkspoëzie uit Mähren uit de verzameling van Frantisek Susils. Het betreft hier Duetten, op. 32. Janáček koos uit dit werk 6 duetten, en bewerkte ze voor gemengd koor. Hij gebruikte hierbij de originele pianobegeleiding van Dvořák.
6
Vreemde Eend
teksten I. Dyby byla kosa nabróšená
I. The Slighted Heart
Dyby byla kosa nabróšená. dyby byla votava, co by vona drobnó jetelinku, co by vona šupala!
Keen will be the edge of yonder scythe blade when arrives the harvest time; swiftly shall I cut the crimson clover, throwing out a scent divine.
A šupaj šupaj drobná jetelinko, co je mnĕ po tobĕ, má zlatá panenko, co je mnĕ po tobĕ dys ty se mnĕ provdala!
Ye finest, finest blooms I shall not spare thee; and my dearest lassie, malice shall I bear thee; what art thou to me now. since another hast thou wed!
II. Slavikovský polečko malý
II. The Pledge of Love
Slavikovský polečko malý, nebudeme, synečku, svoji, nebudeme néní to možná,
Blithely t’wards this field thou and I sped;
ani nám to, můj synečku, tvá mama nedá. Copak je nám po našé mamĕ, naša mama, nama neviádne. Jenom ty mĕ, má panenko, jenom ty mĕchcej. Jenom ty mnĕ na debró noe ručenky podej.
yet, alas, my boy, we cannot wed; never can we in each other’s arms taste sweet content, for thy mother tells me, darling, that she’ll ne’er consent. What care we for Mother’s opinions, must we always be our parents’ minions? Truly, lassie, thou dost want me, thou art my delight; give thy little hands to me, I wish thee fond ‘Good night’.
7
Vreemde Eend
III. Holub na javoře
III. Forsaken
Letĕl holúbek na pole, aby nazobal své vole. Jak své volátko nazobal, pod jaborečkem posedal.
Down a dove flew to yonder mead, peck’d and fill’d up his crop with seed; flutter’d aloft above the lea; perch’d on a branch of maple tree.
Pod jaborečkem má milá, zelený šátek vyšívá. Vyšívá na nĕm víneček, že ju opustil syneček.
There sits my sweetheart in the shade, ‘broiders a kerchief green, self made; silken garland seems to say: her lad has abandon’d her for aye.
Vyšívá na nĕm z růže kvĕt, že ju opustil celý svĕt
Sadly she sews a bloom of rose; none in the wide world heeds her woes.
vyšívá na nĕm víneček, že ju opustil syneček.
There sits my sweetheart in the shade, ‘broiders a kerchief green, self made.
Vyšívá na nĕm z růže kvĕt, že ju opustil celý svĕt.
Sadly she sews a bloom of rose; none in the wide world hears her woes.
IV. V Dobrým sme se sešli
IV. Parting without sorrow
V dobrým sme se sešli,
Friends were we on a meeting,
v dobrým se rozejdem, takeli, můj synečku, můj, na sebe zapomenem? Já na tĕ zpomenu, to nejednó v roce, Já na tĕ má panenko já na tĕ v každém kroce.
friends we’ll be when parting; sonny boy, oh shall we soon each other be forgetting? I shall think of thee, dear, more than once a year, with ev’ry step I take, lass, my heart will feel thou art near.
› PAGlNA VOORZlCHTlG OMSLAAN SVP ›
8
Vreemde Eend
V. Šípek
V. The Wild Rose
Šlo dĕvče na travu na lučku zelenu. Nĕmohlo ji nažať pro rosu studenu. Po lučce chodilo, žalostnĕ plakalo. Nadešlo tam šipek, na tym šipku kvitek. Kvitku, milý kvitku, já tebe utrhnu.
Lightly a damsel tripp’d forth to reap meadow grass; dewdrops in myriads like pearls lay around, alas; Fruitless her visit there; tears flow down her cheeks fair. Soon she dispelled her woes when she espied a rose. Blossom, o blossom fair thou shalt adorn my hair.
Nĕtrhaj mne v zimĕ, moja krasa zhynĕ. Nĕtrhaj mne v letĕ, dy slunečko peče. Nĕtrhaj mne v zime moja krasa zhynĕ, Utrhni mne z jara, moja krasa stala.
Pluck’d on a winter’s day I must soon fade away. When pluck’d in summer’s heat Petals drop at your feet. Pluck’d on a winter’s day I must soon fade away. Pluck me in springtime, dear; spring roses have no peer.
VI. Zelenaj se, zelenaj
VI. Omens
Zelenaj se, zelenaj, zelená trávo v lesi.
Grass, o forest grass be green! richly adorned thou growest. Soon the scythe will lay me down; I cannot live thou knowest. Grass, o meadow, grass be green! sparkling in glorious sunlight. Yesterday they cut me down; grieve with me in my sad plight. Tulip, tulip, show thy green leaves unfurl in their splendour!
Jak se já mám zelenat’, dy už sem na pokosi? Zelenaj se, zelenaj, zelená trávo v háju! Jak, se já mám zelenat’, dy mĕ už dotínajú? Zelenaj se, zelenaj, zelený tulipáne! Jak, se já mám zelenat’, dy mnĕ už listí vjadne? Dyž ty mĕchceš opustit’, můj švarný galáne. Podivaj se, má milá,
I have live my glorious life; beauty I now surrender. Handsome boy, oh why wilt thou leave thy maiden tender? Look, at yonder apple tree,
9
Vreemde Eend
tam na tu suchú plánku; jesli se rozzelená, budeš mojú galánkú. Podivaj se, má milá, tam na tu suchú planku; podivaj sa, má milá, tam na tu suchú plánku; jesli se rozzelená, budeš mojú galankú. Podivaj se, má milá, tam na tu suchú plánku; jesli se rozzelená, teprem si tebe vezmu. Už sem já se dívala, ja, včera odpoledňa; zatrápená ta jedla, dyž se nic nezelená. Už sem se já dívala, včera, ba i dneska; ja, už se tam zeleňá ve vršku halúzka.
watch it closely in the spring; if ‘tis clothed with fresh green leaves, wedding bells shall be ringing. Look, my love, at that dark pine, keep thy sweet eyes upon it; Look, at yonder apple tree, when it sends forth fingers green, thou’lt wear a wedding bonnet! I looked closely yesterday, close at that wretched pine tree; but it still bears wintry hue; no green shoots were shown to me. Ev’ry day I search for green, yesterday, this morning; up aloft at last I see, fresh green shoots adorning.
Kačena Divoká
The Wild Duck
Kačena divoká letĕla s vysoka, šohaj, dobrý střelec střelil ji do boka levého pod pravú nožičku.
A wild duck flew down from the sky, a young lad with a true aim shot her in her left side, just below the foot.
Ona zaplakala sedňa na vodičku; hořko zaplakala, na Boha zvolala: Ach Bože, rozbože, už jsem dolétala!
She cried as she swam on the water; bitterly she cried and called to God: Ah God, dead God, I will never fly again!
Ubohá kačica, už jsem dolétala, už jsem svá kačátka už jsem dochovala.
Woe is me, poor little duck, I will never fly again, I can no longer watch over my brood. › PAGlNA VOORZlCHTlG OMSLAAN SVP ›
10
Vreemde Eend
Moje drobné dĕti nedĕlajú škody; sednú na Dunaju, kalnú vodu pijú, tvrdý písek jedá.
My little children Do no one any harm; they swim in the Danube, drink murky water and eat hard sand.
Vy drobná kačáttka, polet’te vy za mnou! Šak my poletíme K velkému Dunaju.
My little ducklings, fly behind me! We will fly away to the great Danube.
Vlčí stopa
The Wolf’s Trail
Temná noc! Starý hejtman hledá stopu vlčí. Divnĕ se ta stopa až v sad panský stočí!
Dark the night! The old captain Is following the wolf’s man trail. How strangely the trail winds its way as far as the master’s estate!
Druhou noc jíž hejtman do svítání tiše ponocoval sám snabitou zbraní. Kolem mlha, kam jen obzor stačí.
The following night the captain stays out till daybreak, quietly keeping watch alone with his loaded weapon,. Mists swirl all around him, obscuring the horizon.
Hejtman v zamyšlení kroutí šedé kníry. “Sper to tisíc hromů, škoda noci, půjdu radši domů!”
Lost in his thoughts, the captain twirls his grey whiskers. “A thousand curses on this wasted night, I’d be better off at home!”
A tam ve snĕhu jasná záře se kmitla! Hejtmanovi hlavou myšlenka hrozná, dĕsná jak propast bezedná! Za ní shluk jiných Ve vířivém kole! Hoj! Tak supů hejno kráče na mrtvole!
And there through the snow, a bright light he espies and with it flashes through his mind a terrible thought, horrible as a bottomless pit! Then more assail him in a whirling throng – like a flock of vultures swarming over a corpse!
Vreemde Eend
11
Snad vlk to zavyl vdálce, či mrazivý vítr do topolů pere? A opĕt… zdaž to okno neb víchr sténá? “Dáble! Za tím oknem dřímá moje mladá žena!”
Is that the wolf howling in the distance, or the icy wind tearing thought the poplars? And then… is that a window, or the storm-wind moaning? “The devil take it! Behind that window my young wife lies sleeping!”
Jeho mladá žena, plná, krásná růže, jeho mladá žena, Holubice smavá. Kdož té bujné krvi, Kdo jí může vĕřit?
His young wife, that faire rose in full bloom, his young wife, that cooing dove. With such wanton blood, how can she be trusted?
Kdo jí vĕřit může? jeho mladé ženĕ, plná, krásné růži, Jeho mladé ženĕ, Holubici smavé.
How can she be trusted, his young wife, that fair rose in full bloom, his young wife, that cooing dove?
Hle zas nový proud svĕtla, v nĕm dva stíny hrají; viz, dvĕ bílé ruce, okno otvírají, hle, stín jeden tmavý jak se spouští dolů! Druhý stin se kloní vjeho obejmutí. Slyš, tĕch palných retů sladké přižehnutí!
Here now is another stream of light, in it dance two shadows; see, two white hands open the window, one dark shadow lowers itself to the ground, while the other shadow reclines in its embrace! Listen to the sweet union of those burning lips!
Div se hejtman zdrži šíleného bolu, div se zdrži, oko v slzách, pušku ohledává
The captain can hardly contain his frenzied pain, he can hardly contain it: his eyes brimming with tears, he stares at his gun.
› PAGlNA VOORZlCHTlG OMSLAAN SVP ›
12
Vreemde Eend
K líci klade pušku V divém roze chvĕní. (Sladké přižehnutí!) Ach! Houkla rána! Snad vĕčným toto políbení!
He raises his gun and takes aim, trembling with exitement. (Sweet union!) Ah! A shot rings out! Perhaps this kiss will last for ever!
Dnes jistĕ našel hejtman stopu vlči!
Today the captain has certainly found the wolf’s trail!
Elegie na smrt dcery Olgy
Elegy on the Death of His Daughter Olga
(tenor solo) Hle sám, jak smírnĕ, pokojnĕ dívka spí!
(tenor solo) See, in what calm repose the young girl lies!
(chorus) Bílá, jak v spánku, s očima uzavřenýma, jen hluboký klid a mír na mramorové skrání, v mramoru čela, bez bouře zápasů, bez přání.
(chorus) She has the pallor of one asleep; her eyes are closed, a deep peace descends on her marble brow, on the marble of her temples, all struggle is over, all desires are laid to rest.
(tenor solo) Jak s rtem navždý zmlklým se úsmĕv snoubí, proud kadeří chlad skránĕ vroubí!
(tenor solo) On her lips, now forever silent, a smile seems to hover, a cascade of locks frames her cold brow.
Hled’ sám, živých kvĕtů jak déšt’ s vlasů splývá, ba, zdá se, že dřímá, žádnou bolest nevnímá!
See the living blossoms entwined in her hair; she seems to be merely slumbering, no longer racked by pain!
(chorus) Slyš, píseň pohřební jak s kůru slétá, a pláč a nářek tĕch, co zůstali, co zbyli,
(chorus) Hark, the funeral chant floats down from the choir; the tears and laments of those left behind
13
Vreemde Eend
se s písnĕ tóny v souzvuk splétá. Než dívka dál jen sladce spí a dale svůj sen sní.
blend in harmony with this song. The young girl still sleeps sweetly on, and continues to dream her dreams.
Však nad smrtí duch vítĕzí, v kráse dlí tam, kde žal se ztrácí, kde svatý klid vládne mír, kde žal a touhy, úsmĕv pouhý, v kouzlen v smírnou zář! Tam duše v svĕtla proud se vznáší výše, kde zřít smí lásce nejvyšší v tvář.
But the spirit triumphs over death, beauty still remains, where sorrow fades, where blessed peace prevails, where sorrow and yearning dissolve in a smile, transformed into radiant joy!
Říkadla
Nursery Rhymes
I. Řípa se vdávala Řípa se vdádala, celer pískal, mrkev tancovala a křen to všecko spískal, říkadla spískal. Tidli, tidli… tidli dudli.
I. The Sugar Beet’s Wedding The sugar beet was getting wed, the celery played the fife, the carrot was a-dancing and the horse-radish fixed it all up, put the rhymes together. Tum-ty, tum-ty… tiddledee tum.
II. Není lepší jako z jara Není lepší jako z jara, zelená se v poli tráva, Koza leži na mezi, nic jí ležet nemrzí.
II. Nothing Better Than Springtime Nothing better than springtime, green grows the grass in the field, nanny goat lies at the edge, she’s never against a rest.
III. Leze krtek Leze krtek podle meze, vymĕřuje louku; sysel za ním pytle veze, že bude mít mouku.
III. Mole Comes Crawling Mole comes crawling along the bounds, measuring up the meadow; Hamster behind him with a barrow of sacks says he’s going to grind some flour.
Her soul is wafted upwards in a stream of light, until she stands face to face with the source of all love.
› PAGlNA VOORZlCHTlG OMSLAAN SVP ›
14
Vreemde Eend
IV. Karel do pekla zajel Karel do pekla zajel na bílém koni, čert ho tam honí. Nevĕdĕl kudy, koupil si dudy, nevĕdĕl ješté, koupil si kleštĕ, nevĕdĕl nic, koupil si klíč.
IV. Charlie Went on a Ride to Hell Charlie went on a ride to hell on a white horse, the Devil chasing him. Didn’t know the way, bought himself bagpipes. Still didn’t know, bought a pair of tongs. Still knew nowt, bought himself a key.
V. Roztrhané kalhoty Roztrhané kalhoty, vítr do nich fouká, budu si je zašívat: pavouk niti souká.
V. Trousers in Rags Trousers in rags, the wind blows through them, I’ll sew them up, Spider, spins the thread.
VI. Franta rasů Franta rasů, hrál na basu staré krávĕ u ocasu. Stará kráva byla ráda ze má Frantu kamaráda.
VI. Frank the knacker’s Son Frank the knacker’s son played his bass fiddle behind the old cow’s tail. The old cow was delighted to have Frank for a pal.
VII. Náš pes, náš pes Náš pes, náš pes zlámal ocas; pro svoji dobrotu strčil ho do plotu; náš pes, náš pes zlámal ocas.
VII. That Dog of Ours That dog of ours, that dog of ours, he’s broken his tail; in his trusting way he stuck it through the fence; that dog of ours, that dog of ours, has broken his tail.
VIII. Dĕlám, dĕlám kázání Dĕlám, dĕlám kázání, čtyři, kočky svázány, a pátý pes, do pece vlez, ukrad tam topinku, bĕžel s ní po rynku; potkala ho kráva, ta byla jeho máma; potkal ho bulíček, to byl ten tatíček; potkal ho bejček, to byl ten strejček; potkal ho hřebeček, to byl ten dĕdeček;
VIII. I Preach, I Preach You This Sermon I preach, I preach you this sermon, four cats tied together, the fifth was a dog who climbed in the oven and stole a slice of toast, ran across the square with it; the Cow met him there, that was his Mum; the Bullock met him, that was his Dad; the Calf met him, that was his Uncle; the Colt met him, that was his Grandpa;
Vreemde Eend
15
potkala ho kozička. to byla jeho babička.
the little Goat met him, that was his Grandma.
IX. Stará bába čarovala Stará baba čarovala, z ječmene kroupy, z prosa jahly dĕlala, to byly její čary.
IX. There Was an Old Woman There was an old woman weaving spells, turning made barley into groats, raw millet into shelled, those were her magic tricks.
X. Hó, hó, krávy dó Hó, hó, krávy dó, nesó mliko pod vodó, nesó mliko pul židlíka. Kde je naše jalová? U božího kostela. Kostel se boří, stodola hoří.
X. Ee ba gum, t’cows do cum Ee ba gum, t’cows do cum, carrying milk reight under t’watter, carrying ‘alf a jug o’ milk. Wheer be ahr young ‘eifer? Reight beside God’s church. Church falls dahn, barn’s on fire.
Skoč panenko do vody, máš tam zlaté koraly. Nač bych já tam skákala, sukýnky si máchala, kde bych si je sušila? U postýlka v koutku, na zeleném proutku.
Jump in t’watter, lass, tha’lt find some gold beads there. Why sh’d ah jump in and get me skirts all wet? Where’d ah dry them? In t’sheperd’s ‘ut, in ‘t corner, ovver ‘is green stick.
XI. Moje žena malučičká Moje žena malučičká, postavim ju do hrnčička; přikryjem ju poklievičkou, nech ovre mi s polievčičkou.
XI. Little Wee Wife of Mine Little wee wife of mine, I’ll put her in the pot, cover her over with the lid so she’ll boil nicely in the soup.
XII. Bába leze do bezu Bába leze do bezu, já tam za ni polezu. Kudy bába, tudy já, budeme tam oba dva!
XII. Granny’s Gone Off to the Lilac Bush Granny’s gone off to the lilac bush, I’ll go behind her. Wherever she goes, I’ll go too, then there’ll be the two of us!
› PAGlNA VOORZlCHTlG OMSLAAN SVP ›
16
XIII. Koza bílá hrušky sbírá Koza bílá hrušky sbírá, strakatá je třese, bílá je ponese zítra do Kolína.
XIII. The White Goat Picks Up the Pears The white goat picks up the pears, the piebald shakes them down, the white one will carry them to Kolin town tomorrow.
XIV. Nĕmec brouk, hrnce tlouk Nĕmec brouk, hrnce tlouk, házel jimi přes palouk a s palouku do louže šelma Nĕmec v hrdlo lže.
XIV. Grumpy German Smashed the Pots Grumpy German smashed the pots, chucked the bits across the green, off the green into the pond, Crafty German telling lies.
XV. Koza leži na senĕ Koza leží na senĕ, ona se na mne smĕje, chytím kozu za bradu, povedu ji do Brodu. V Brodĕ koze nemaju, šidlem mleko jídajú, pantokem chleba krájajú, mĕchem drva šripaju!
XV. Nanny Goat’s Lying in the Hay Nanny goat’s lying in the hay, having a laugh at me, I’ll go and catch her by her beard and take her off to Brod. In Brod they’ve got no goats, sup their milk with a cobbler’s awl, slice their bread with axes, chop their wood with bellows!
XVI. Vašek, pašek, bubeník Vašek, pašek, bubeník, zahnal kozy za rybník; kozy se mu splašily, do vody mu skočily.
XVI. Ted, Fred Drummer Boy Ted, Fred, drummer boy, drove his goats out past the pond; the goats bolted and jumped into the water.
XVII. Frantíku, Frantíku Frantíku, Frantíku, dobrá kaša na mlíku, ešče lepší na smetanĕ, ale se ti nedostane.
XVII. Little Frank, Little Frank Little Frank, little Frank, porridge and milk is fine, even better porridge and cream but there’ll be none left for you.
XVIII. Sedĕl medvid’ na kolodi Sedĕl medvid’ na kolodi, nohaveci kraje, koloda sje pokinaje, on kolodi laje. Hop, Hop, cumandra, cumandra, ta moloda.
XVIII. Bruin Sat Upon a Log Bruin sat upon a log, cutting out his trousers; log tips up, Bruin growls. Whoops-a-daisy, mucky thing, what a mucky little thing!
17
Vreemde Eend
Varyto
Ave Maria
Ave Maria! Bláha bud’ ta chvíle, ten čas, ten kraj, kde jsem tak častokrát čil okamžik ten v nejmocnĕjší síle tak velebnĕ a krásnĕ k zemi vlát. An tichnul den se kodpočinku chýle a v dálné vĕži zvučel zvonu spád a vrůžný vzduch ni dchnutí nezaválo, jen modlitbou se listí chvĕti zdálo.
Ave Maria! Blessed be the hour, the time, the clime, the spot, where I so oft have felt that moment in its fullest power sink o’er the earth so beautiful and soft, while swung the deep bell in the distant tower, or the faint dying day-hymn stole aloft, and not a breath crept through the rosy air, and yet the forest leaves seem’d stirr’d with prayer.
Otčenáš
Our Father
Otče náš, jenž jsi na nebesích, posvĕt’ se jméno tvé. Ó přijd’, nám království tvé. Bud’vule tvá ja-ko v nebi, tak i na zemi. Chléb náš vezdejší dej nám dnes! A odpust’nám naše viny, jakož i my odpouštíme našim viníkúm. Neuvod’nás pokušeni, ale zbavnás všeho zlého. Amen.
Our Father, Who art in heaven Hallowed be Thy Name; Thy kingdom come, Thy will be done, on earth as it is in heaven. Give us this day our daily bread, and forgive us our trespasses, as we forgive those who trespass against us; and lead us not into temptation, but deliver us from evil. Amen.
18
Vreemde Eend
Cappella Amsterdam werd in 1970 opgericht door Jan Boeke en staat sinds 1990 onder artistieke leiding van Daniel Reuss. In de loop der jaren heeft het koor zich een vooraanstaande positie in het Nederlandse muziekleven verworven. Maar ook elders in en buiten Europa heeft het ensemble een uitstekende reputatie opgebouwd. Zo maakt Cappella Amsterdam sinds 2005 deel uit van het Europees netwerk voor professionele kamerkoren Tenso. Cappella Amsterdam wordt geroemd om zijn homogene en verfijnde ensembleklank en zijn grote veelzijdigheid. Het koor voelt zich evenzeer thuis in de werken van eigentijdse als in die van oude meesters. Een bijzondere affiniteit heeft het ensemble met het oeuvre van Nederlandse componisten. Het koor valt niet alleen te beluisteren in eigen programma’s, maar werkt ook samen met andere gerenommeerde koren, ensembles, dirigenten en orkesten in bijzondere en uiteenlopende producties. Bij harmonia mundi verschenen inmiddels een aantal cd’s dat bijzonder goed door publiek en pers werd ontvangen. Zo werd ‘Lux Aeterna’ - met werken van György Ligeti en Robert Heppener - bekroond met de ‘Diapason d’Or de l’année 2009’. En met de recent verschenen cd’s met werken van Sweelinck en ‘Golgotha’ van Frank Martin gaven Cappella Amsterdam en Daniel Reuss opnieuw twee bijzondere artistieke visitekaartjes af. In november 2009 ontving Cappella Amsterdam de VSCD Klassieke Muziekprijs in de categorie ‘meest indrukwekkende prestatie van een klein (kamermuziek) ensemble’. In 2010 is het koor onder meer genomineerd voor de Amsterdamprijs voor de Kunst.
Vreemde Eend
19
Daniel Reuss studeerde koordirectie aan het conservatorium van Rotterdam bij Barend Schuurman. In 1990 volgde hij Jan Boeke op als artistiek leider en chefdirigent van Cappella Amsterdam. Het koor is onder zijn leiding uitgegroeid tot een van de meest vooraanstaande Europese kamerkoren. Van 2003 tot 2006 was Daniel Reuss tegelijkertijd chef-dirigent van het RIAS Kammerchor in Berlijn. Met dit koor maakte hij een aantal succesvolle, door harmonia mundi uitgebrachte cd’s, die bekroond zijn met onder andere in Frankrijk de Diapason d’or de l’année 2004 en in Duitsland de Preis der Deutschen Schallplattenkritik. In de zomer van 2006 was Daniel Reuss, op uitnodiging van Pierre Boulez, als docent en dirigent te gast op de Lucerne Festival Academy in Zwitserland. In februari 2007 maakte hij zijn debuut bij de English National Opera, met Agrippina van Händel. Vanaf het seizoen 2008-2009 combineert Daniel Reuss zijn werkzaamheden als artistiek leider en chef-dirigent van Cappella Amsterdam met het chef-dirigentschap van het Estonian Philharmonic Chamber Choir. De samenwerking tussen Cappella Amsterdam en dit koor uit Tallinn leidde onder meer tot de recent bij harmonia mundi verschenen en internationaal geprezen cd met Golgotha van Frank Martin. Daniel Reuss dirigeert geregeld ensembles en orkesten uit heel Europa, zoals de Akademie für Alte Musik Berlin, de musikFabrik, het Scharoun Ensemble, en het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Met Collegium Vocale Gent en Pieter Wispelwey nam hij de cd The Canticle of the Sun op, met onder andere de gelijknamige compositie van Sofia Gubaidulina. Daniel Reuss voert repertoire uit dat reikt van het jaar 1200 tot heden en toont zich daarmee een ‘overtuigd niet-specialist’.
20
Vreemde Eend
Uitvoerenden Dirigent Daniel Reuss
Cappella Amsterdam Sopranen Marijke van der Harst Maria Köpcke Marjo van Someren Leenke de Lege Valeria Mignaco Simone Manders Alten Petra Ehrismann Sabine van der Heyden Mieke van Laren Inga Schneider Suzanne Verburg Desirée Verlaan Tenoren Jon Etxabe Arzuaga Steven van Gils Guido Groenland Gerben Houba Henk Vels Satoshi Mizukoshi Markus Schuck Bassen Nicolas Boulanger Joep van Geffen Martijn de Graaf Bierbrauwer Bart Oenema Michel Poels Maciej Straburzynski
Thomas Walker, tenor Dante Boon, piano Dirk Luijmes, harmonium Erik Groenestein, harp Radio Blazers Ensemble: Arjan Woudenberg, klarinet Esther Misbeek, 2de klarinet & basklarinet Jeanette Landré, piccolo, fluit, occarina Jos Lammers, fagot Desirée van Vliet, (contra)fagot Henk de Vlieger, slagwerk Rozemarie Heggen, contrabas
Met speciale dank aan Helena Rous, taalcoach
Vreemde Eend
21
Recente cd’s Cappella Amsterdam Golgotha, Frank Martin (harmonia mundi, 2010) Cappella Amsterdam, Estonian Philharmonic Chamber Choir, Estonian National Symphony Orchestra o.l.v. Daniel Reuss ‘Though his (Frank Martin) best known works are probably the Petite Symphonie Concertante and the secular oratorio Le Vin Herbé, based on the Tristan legend, Golgotha may be Martin’s masterpiece. It is hard to imagine a better performance than this sensitive and elegant account with the Dutch conductor Daniel Reuss leading the Cappella Amsterdam, the Estonian Philharmonic Chamber Choir, the Estonian National Symphony Orchestra and an impressive roster of vocal soloists.’ (Anthony Tommasini , The New York Times, 13-07-2010)
Mis in b-klein, BWV 232 (Hohe Messe), Johann Sebastian Bach (Glossa, 2009) Cappella Amsterdam, Orkest van de Achttiende Eeuw o.l.v Frans Brüggen ‘Wat Cappella Amsterdam aan transparantie, homogeniteit en veerkracht ten beste gaf, deed de oren versteld staan. Dit gezelschap laat inmiddels alle kamerkoren van Nederland achter zich.’ (Thiemo Wind, De Telegraaf, 20-03-2009)
Psaumes français & Canciones Sacrae, Jan Pieterszoon Sweelinck (harmonia mundi, 2009) Cappella Amsterdam o.l.v. Daniel Reuss ‘The outstanding Cappella Amsterdam’s cascading harmonies … shifting through sequential repetitions, have a sublime, intense purity.’ (Andy Gill, The Independent, 06-11-2009) ‘De cd van Cappella laat zich beluisteren als ideale teaser tot Sweelinck’s werken.’ (Mischa Spel, NRC Handelsblad, 18-12-2009)
22
Vreemde Eend
Lux Aeterna, György Ligeti en Robert Heppener (harmonia mundi, 2008), Diapason d’or de l’année 2009 Cappella Amsterdam, musikFabrik, Susanne van Els, altviool o.l.v. Daniel Reuss ‘On this richly rewarding CD by the Dutch chamber choir Cappella Amsterdam, Daniel Reuss leads a broadly paced, pristinely voiced rendition, enhanced by an atmospheric yet finely detailed recording.’ (Steve Smith, New York times, 18-01-2009) ‘In Lux Aeterna verklankt Ligeti eeuwig licht als een draaiend klankprisma: je hoort het weefsel van onafhankelijke stemmen voortdurend variëren, maar ervaart het als een “geluidswolk”, zoals Ligeti zelf het waarschijnlijk zou verwoorden. De koorliedcyclus Im Gestein van zijn Nederlandse generatiegenoot Robert Heppener is ondanks de instrumentale begeleiding opener opgezet. Nog beter hoor je hoe goed het kamerkoor Cappella Amsterdam eigenlijk is.’ (Mischa Spel, NRC Handelsblad, 18-12-2009)
23
Vreemde Eend
Steun Cappella Amsterdam Cappella Amsterdam wordt financieel ondersteund door het Fonds Podiumkunsten NL en de Gemeente Amsterdam. Maar hiermee zijn wij er nog niet. Wij hebben uw steun hard nodig om onze activiteiten op het niveau dat u van ons gewend bent ook in de toekomst te kunnen garanderen. Elke bijdrage is van harte welkom, maar wij hebben ook een aantal speciale arrangementen voor u ontwikkeld. Vriend van Cappella Voor € 25,-- per jaar krijgt u korting op al onze cd’s en tevens toegang tot twee openbare repetities. Goede vriend van Cappella Voor € 50,-- per jaar krijgt u 10% korting op al onze cd’s en op alle concerten van onze eigen producties. Tevens krijgt u toegang tot twee openbare repetities. Grote vriend van Cappella Voor € 100,-- per jaar krijgt u, naast de eerder genoemde voordelen, een gratis cd en een gratis toegangskaartje voor een concert naar keuze bij een eigen productie.
Ja, ik wil Cappella Amsterdam graag steunen en meld mij aan als: □ Vriend
□ Goede Vriend
□ Grote Vriend
naam/voorletters: adres: postcode/plaats: telefoon: e-mailadres:
m/v:
24
Vreemde Eend
Cappella Amsterdam Artistieke leiding Daniel Reuss Zakelijke leiding Anna Becker Productie Annemiek van der Heyden Marketing & PR Alexandra Daly
Comité van Aanbeveling Frans Brüggen Krisztina de Châtel Reinbert de Leeuw Gerardjan Rijnders Ed Spanjaard Paul Witteman Rosita Wouda
Programmaboekje Teksten en samenstelling Alexandra Daly Grafisch ontwerp Gijs Mathijs Ontwerpers
Stuur deze bon op naar: Cappella Amsterdam Antwoordnummer 11321 1000 PJ Amsterdam
Cappella Amsterdam gebruikt graag uw gegevens om u verder te informeren over programma’s en eventuele wijzigingen en u op de hoogte te houden van onze activiteiten en speciale aanbiedingen.
