Vormingsaanbod. voor beheerders van erfgoedcollecties. Vormingsaanbod van de. FARO, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed

Vormingsaanbod 2014 voor beheerders van erfgoedcollecties

Vormingsaanbod van de consulenten van de provincies, de Vlaamse Gemeenschapscommissie en FARO, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed.

Voorwoord

Erfgoed en traditie gaan hand in hand. Daarom houden wij als consulenten van de Vlaamse provincies, de Vlaamse Gemeenschapscommissie, FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vast aan onze traditie om ons vormingsaanbod voor u, beheerders van erfgoedcollecties te bundelen. Want wij blijven het belangrijk vinden dat u de mogelijkheid krijgt uw kennis over erfgoedwerking op te frissen of bij te spijkeren. Alleen door goed geïnformeerd te zijn en de nodige methodieken en technieken onder de knie te hebben, kan u immers de juiste keuzes maken voor de omgang met uw erfgoed. Nieuwe kennis en vaardigheden, maar ook de gelegenheid om collega’s te ontmoeten en ervaringen of informatie uit te wisselen, geven immers zuurstof aan uzelf én uw erfgoed. Het aanbod in de brochure 2014 bundelt vormingsinitiatieven rond (actuele) methodieken in de erfgoedzorg en –ontsluiting en is opgebouwd rond de grote pijlers management, behoud en beheer, collectieregistratie, publiekswerking en onderzoek. Vorming rond inhoudelijke thema’s (zoals b.v. lezingen of studiedagen over cultuurhistorische onderwerpen) vindt u in deze brochure niet. We nodigen u uit om door deze brochure te grasduinen en u te laten verleiden door het diverse aanbod. We hopen dat dit aanbod tegemoet komt aan de noden op het terrein. Vindt u dat het aanbod toch (nog) niet voldoende tegemoet komt aan de vormingsnoden van u en uw erfgoedcollega’s, aarzel dan zeker niet om ons hierover te informeren. In de mate van het mogelijke houden we hiermee rekening bij de samenstelling van ons toekomstig vormingsaanbod. Achteraan vindt u al onze contactgegevens. We kijken alvast samen met u uit naar interessante leerervaringen voor 2014!

Uw consulenten

2

Inhoud Spelregels 4 Management en visie Starten met SPECTRUM Ik schrijf een boeiend projectvoorstel Interne keuken Vormingscyclus ‘Erfgoed en zaken’ - 2014 Aan de slag met archief en documentatie

5 6 7 8 8 9

Behoud en beheer 10 Behoud en beheer van erfgoed 11 In goede handen: erfgoed in depots 12 1. Depotinrichting als sleutel tot een efficiënt collectiebeheer 12 2. Veilig - Beveiligd: Erfgoeddepots 13 3. Niet te verwaarlozen: onderhoud in het depot 13 4. Zeker bewaren, verpakken en transporteren 14 5. Collectiebeleid: de basis voor een efficiënte depotwerking 14 6. Informatiebeheer in je depotwerking 15 Behoudsmedewerker erfgoed 16 Behoud van organisch materiaal in archeologische collecties 16 Behoud van hout in erfgoedcollecties 17 Behoud van fotografisch materiaal in erfgoedcollecties 18 Tijd voor de lenteschoonmaak?! 19 Erfgoedobject ‘out of office’: Art handling en transport in de praktijk 20 Architecturaal glas 21 Natte Plaat Collodium Ambrotypie/Ferrotypie - introductiecursus 22 Objectregistratie 23 Erfgoedplus.be. Registreren van lokale collecties met het Erfgoedregister 24 Toepassen en gebruik van registratieprogramma ADLiB - beginners 25 Toepassen en gebruik van registratieprogramma ADLiB – opfriscursus 26 Erfgoedplus.be. Fotograferen van erfgoedobjecten in het kader van het Erfgoedregister 27 Erfgoedplus.be. Scannen van erfgoedobjecten in het kader van het Erfgoedregister 28

Publiek en presentatie 29 Museum en publiek 30 Een “familievriendelijk” aanbod 31 Lokaal erfgoed op maat van jongeren?! 32 Het vertellen van verhalen 33 Opleiding tot museumgids 34 Diversiteit onderzocht. Werkbezoeken aan inspirerende voorbeelden 35 Inrichten van vitrines 36 Depot en publiekswerking 36 Conversatietafels Nederlands 37 Onderzoek 38 Hoe schrijf ik een historisch verantwoorde tekst? 39 Op aanvraag 40 Starten met SPECTRUM 41 Ik organiseer een ‘Collectiedag’ en werk met Europeana 41 Archiefzorg 42 Schimmels en insecten in papieren erfgoedcollecties 42 lnsecten en insectenbestrijding in museumcollecties 43 Zilverconservatie met poetsdemonstratie voor cultureel erfgoedbeheerders 43 Omgaan met personen met een visuele / auditieve handicap omgaan met maatschappelijk kwetsbare groepen 44 Meer vormingsinitiatieven 46 Contactgegevens 47 Terminologie 49 Aanmeldingsformulier vormingsaanbod 50 Kalender 2014 51 Colofon 53

3

Spelregels

Aan de hand van de gemarkeerde plusjes kan u in één oogopslag zien of er geen ( ), enige ( ) of relevante ( ) voorkennis van de deelnemers wordt verwacht. De opgenomen activiteiten zijn deze waarvan de meeste gegevens ons tot hiertoe bekend zijn. De concrete gegevens staan bij elke activiteit vermeld. Wanneer een aantal praktische gegevens nog niet gekend zijn, geven we deze aan met ‘nader te bepalen’ (n.t.b.). Voor het meest actuele overzicht van het vormingsaanbod raadpleegt u best regelmatig de website van uw provincie, de Vlaamse Gemeenschapscommissie of FARO. Is er een vorming die u in 2014 graag wil bijwonen, dan kunt u zich nu al aanmelden aan de hand van het blanco formulier achteraan in deze brochure. U kunt zich ook aanmelden via het web of via e-mail (met vermelding van de gevraagde gegevens). Het aantal deelnemers blijft meestal beperkt, omdat de vormingsactiviteiten doorgaans aandacht hebben voor interactiviteit en praktische toepassingen. Indien bij de inschrijvingen blijkt dat de helft van het maximum aantal deelnemers niet is bereikt, gaat de cursus niet door. In dat geval wordt u hiervan tijdig verwittigd. Indien u niet aanwezig kan zijn op de vorming waarvoor u inschreef, verwittigt u de organisator tijdig. Dit geeft namelijk iemand anders nog de mogelijkheid om de vorming te volgen of voorkomt dat de organisator onnodige kosten maakt. Wie inschrijft en bij afwezigheid tot vier werkdagen vooraf niet annuleert, betaalt de inschrijvingskosten of administratieve kosten. Na afloop van deelname ontvangt u telkens een deelnameattest.

4

Management en visie

5

WORK S HOP

Starten met SPECTRUM doelgroep Stafmedewerkers, middenkader, museum- en erfgoedmedewerkers die verantwoordelijk zijn voor het collectie- en informatiebeheer. De deelnemers zijn overtuigd van het nut van SPECTRUM en willen graag de interne gang van objecten, bruiklenen en andere collectiezaken stroomlijnen en vergemakkelijken met SPECTRUM als leidraad. doel Je leert praktisch aan de slag te gaan met SPECTRUM voor je eigen organisatie. Je leert wat het belang is van het gebruik van interne richtlijnen voor alle handelingen rond de collectie. We bespreken de voordelen van interne richtlijnen aan de hand van SPECTRUM, maar ook de valkuilen: van onnodige procedures naar doeltreffend beleid t.a.v. de collectie. opzet De workshop wil aan de hand van een of meerdere procedures tonen hoe je SPECTRUM kan toepassen in het museum en op die manier de professionalisering van de museumwerking vergroot. Indien er geen suggestie komt van de deelnemers wordt gewerkt met de procedure “inkomend object”. De deelnemers brengen de bestaande documenten, procedures en formulieren in verband met de gekozen procedure mee naar de cursus. De recente aanvullingen van SPECTRUM op de 21 procedures in de vorm van stroomdiagrammen worden besproken tijdens deze dag. Ook op aanvraag Deze workshop kan ook in overleg met en op maat van het museum zelf worden aangevraagd. De prijs is afhankelijk van de provincie en/of het aantal deelnemers.

praktische informatie organisatie docent DATUM tijd locatie prijs aanmelding Inschrijven maximum organisatie docent DATUM tijd locatie prijs aanmelding Inschrijven maximum organisatie docent DATUM tijd locatie prijs aanmelding Inschrijven maximum

Provincie Oost-Vlaanderen Mieke Van Doorselaer (museumconsulent, Provincie Oost-Vlaanderen) 20 mei 2014 10 - 16 uur PAC Zuid, W. Wilsonplein 2, 9000 Gent 25 euro (inclusief documentatie en broodjeslunch) [email protected] t.e.m. 5 mei 2014 15 deelnemers Provincie West-Vlaanderen museumconsulent, Provincie West-Vlaanderen 5 juni 2014 10 - 16 uur Provinciehuis Boeverbos, Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries - Zaal 6 (gelijkvloers) 25 euro (inclusief documentatie en broodjeslunch) [email protected] t.e.m. 20 mei 2014 15 deelnemers Provincie Antwerpen - dienst Erfgoed Frank Herman (Teamverantwoordelijke Erfgoeddepots - Museumconsulent, Provincie Antwerpen) 29 mei 2014 9.30 - 16.30 uur PAS - Provinciehuis aan de Singel, Desguinlei 100, 2018 Antwerpen, Zaal Permeke - 3de verdieping 25 euro (inclusief documentatie en broodjeslunch) [email protected] t.e.m. 15 mei 2014 15 deelnemers

Management en visie

6

WORK S HOP

Ik schrijf een boeiend projectvoorstel

Vier punten komen aan bod: het proces om tot een scherpgestelde kerninhoud van het project te komen

doelgroep

 et aanscherpen van het empathisch vermogen tegenover de mogelijke subsih diegever, mogelijke partners of sponsors: het omgaan met subsidiereglementen en met de interessevelden bij uw mogelijke partners/sponsors

Medewerkers van (lokale) erfgoedorganisaties (ook vrijwilligers) die op zoek zijn naar subsidies/premies, naar partners of sponsors om een erfgoedproject te realiseren.

 et uitwerken van het projectvoorstel waarbij je rekening houdt met de wensen h en eisen van de subsidiegever of mogelijke partners/sponsors: het definiëren van de doelgroepen, doelstellingen, acties, stappenplan en financieel plan

doel

 et belang van de vorm en schrijfstijl van het projectvoorstel: volledig, bondig, h precies, boeiend en, ... vooral het juiste onderwerp op de juiste plaats.

De praktische vaardigheid verhogen in het schrijven van een bondig en boeiend projectvoorstel. Hiermee wenst u subsidies/ premies te behalen of overtuigt u mogelijke partners om mee in het project te stappen. U raakt tevens vertrouwd met de webstek www.erfgoedsteun.be. opzet Niet iedereen ziet het nut in van het uitschrijven van een projectvoorstel, laat staan dat er tijd zou besteed worden om dit boeiend en degelijk te brengen. Nochtans is het uitschrijven een noodzakelijke oefening voor het projectsucces van begin tot einde. Ieder projectvoorstel is ook een toetssteen voor de eigen werking. De deelnemers krijgen heel wat praktische tips over de te nemen stappen om tot een boeiend en bondig projectvoorstel te komen. De webstek www.erfgoedsteun.be wordt aangewend om ondersteuning te vinden.

U gaat tijdens de sessie zelf aan de slag. Ter voorbereiding van de sessie gaat u aan het oefenen. We verwachten van u een erfgoedprojectvoorstel dat betrekking heeft op erfgoedzorg: m.a.w. behoud en beheer, registratie of depotwerking. Gebruik uw ervaring, kijk in uw omgeving en zoek de kennis op om in maximaal 30 lijnen uw erfgoedprojectvoorstel in al zijn dimensies samen te vatten. Maak een oefening die nuttig is voor uw concrete situatie. Zoek tevens vooraf via www.erfgoedsteun.be de geschikte ondersteuningsmogelijkheden. De ontvangst van uw projectvoorstel is een voorwaarde van inschrijven. U stuurt uw voorstel ten laatste een week voor de workshop op naar [email protected]. praktische informatie organisatie docent DATUM tijd locatie prijs aanmelding Inschrijven maximum

Dienst Erfgoed - Provincie Antwerpen Frank Herman (Teamverantwoordelijke erfgoeddepots - Museumconsulent, provincie Antwerpen) 9 januari 2014 19 - 22 uur PAS - Provinciehuis aan de Singel, Desguinlei 100, 2018 Antwerpen - Zaal Salens (begane grond) gratis [email protected] t.e.m. 6 januari 2014 15 deelnemers

De workshop kan ook op aanvraag bij een erfgoedorganisatie in de Provincie Antwerpen worden georganiseerd. Management en visie

7

WeRK

BEZOEKEN

Interne keuken doelgroep Professionele en vrijwillige medewerkers van musea en erfgoedorganisaties in Limburg. doel Uitwisseling van informatie en ervaring op het vlak van museumen erfgoedwerking, aan de hand van een werkbezoek ter plaatse. opzet Vertrek per bus vanuit Hasselt. Het werkbezoek focust op een specifiek aspect van de museum- of erfgoedwerking. Ter plaatse is er uitgebreid aandacht voor dialoog en informatie-uitwisseling. De keuze van de voorbeeldmusea is gebonden aan de actualiteit.

Vormingscyclus Erfgoed en zaken 2014 Na de succesvolle eerste jaargang van ‘Erfgoed en zaken’ in 2013 komt er een vervolg. FARO zal ook in 2014 de zakelijke competenties van erfgoedprofessionals verder versterken. Met onder meer: Marketing & fondswerving financiën talenten & competenties vrijwilligersmanagement auteursrecht goed bestuur commerciële activiteiten organisatieontwikkeling toerisme …

Ontdek het programma 2014: praktische informatie organisatie data / locatie prijs aanmelding maximum

www.faronet.be/nieuws/erfgoed-en-zaken-2014

Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed, Hasselt n.t.b., 2- à 3-tal werkbezoeken op jaarbasis gratis [email protected] 25 deelnemers

Management en visie

8

6-delige CURSUS

Aan de slag met archief en documentatie doelgroep Lokale musea, lokale archief- en documentatiecentra, heemkundige kringen en individueel geïnteresseerden. doel Op een laagdrempelige manier lokale erfgoedmedewerkers inleiden in een goed beheer van hun documentatie en archief. opzet Gespreid over zes avonden krijgt men een inzicht in een goed beheer waarbij aspecten als ontsluiting van de collectie, het specifieke karakter van archief, de factoren die schade veroorzaken, digitalisering, correct digitaal bewaren, juridische aspecten, subsidiekanalen,… behandeld worden

praktische informatie organisatie docent

data tijd locatie prijs aanmelding

maximum

Heemkunde Vlaanderen en provincie Limburg Dirk Van Duyse, Hendrik Vandeginste, Katrien Weyns, Tine Hermans, Henk Vanstappen, Herman Van Isterdael, Nele Provoost 10 februari, 17 februari, 24 februari, 10 maart, 17 maart, 24 maart 2014 18.30 - 21.30 uur CC Maasmechelen, Koninginnelaan 42, 3630 Maasmechelen, zaal 3 5,00 euro per cursus of 20,00 euro voor de volledige reeks [email protected] of via www.heemkunde-vlaanderen.be een week voor de eerste cursusavond 30 deelnemers

Management en visie

9

Behoud en beheer

10

3-DAAGSE

CURSUS

Behoud en beheer van erfgoed doelgroep Alle medewerkers van musea, culturele archieven en erfgoedbibliotheken die betrokken zijn bij de zorg voor de erfgoedcollectie, maar weinig of geen basiskennis rond behoud en beheer hebben. Ook andere geïnteresseerden zijn welkom. doel De deelnemers leren welke omgevingsfactoren een invloed hebben op het behoud van de collectie, hoe die kunnen worden geanalyseerd en welke preventieve maatregelen nodig zijn om schade aan de collectie zo veel mogelijk te vertragen of te vermijden. opzet In deze cursus wordt de invloed van temperatuur, luchtvochtigheid, licht, bewaarmaterialen, luchtverontreiniging, schimmels, insecten en knaagdieren op de collectie uitgebreid behandeld. Telkens wordt aandacht besteed aan hoe deze invloeden gemeten kunnen worden, hoe we ze preventief kunnen verminderen en wat te doen als de medewerker een probleem tegenkomt. Daarnaast wordt kort ingegaan op de basisprincipes voor depotinrichting, onderhoud, hanteren en transport. De cursisten bezoeken tijdens de cursus ook een depot en krijgen voldoende gelegenheid de opgedane kennis in de praktijk te toetsen.

praktische informatie organisatie docent data tijd locatie prijs aanmelding Inschrijven maximum

de depotconsulenten van de 5 Vlaamse provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie Tine Hermans (depotconsulent provincie Limburg) 6, 13 en 20 oktober 2014 10 - 16 uur Memorial Museum Passchendaele 1917, Ieperstraat 7/A, Zonnebeke 35 euro (inclusief documentatie en broodjeslunch) [email protected] t.e.m. 9 september 2013 15 deelnemers

BEHOUD EN BEHEER

11

CURSUS in ZES

modules

In goede handen: erfgoed in depots Een vormingstraject rond het inrichten van en bewaren in erfgoeddepots, georganiseerd door de provinciale depotconsulenten. Dit traject sluit aan bij de cursus ‘behoud en beheer van erfgoed’. Voorafgaande deelname aan deze opleiding is echter niet verplicht. Doelgroep Medewerkers van musea, erfgoedinstellingen en -verenigingen. De opleidingen worden afgestemd op een eerder gevorderd publiek. Een basiskennis en/of zekere mate van ervaring met betrekking tot het behoud en beheer van erfgoedobjecten wordt aanbevolen.

1

Depotinrichting als sleutel tot een efficiënt collectiebeheer 

Een efficiënt beheer van uw collectie staat of valt met een verantwoorde inrichting van de ruimte(s) waar ze in bewaard wordt. Wat maakt een ruimte echter tot een geschikt erfgoeddepot en hoe richt ik deze zo praktisch en overzichtelijk mogelijk in? Hoe valt met een beperkt budget ruimte-economisch het maximum uit mijn depotruimte te halen? En hoe voorkom ik dat mijn depot een overvol labyrint wordt, waar geen enkel object of medewerker nog zonder kleerscheuren binnen- of buitengeraakt? Stapsgewijs worden in deze module verschillende elementen toegelicht die de keuze en de inrichting van een verantwoorde bewaarruimte bepalen: van de inplanting en constructie van de buitenschil (gebouw/ruimte) tot en met de plaatsing en verpakking van het individuele object.

praktische informatie

Doel Het verhogen van de kennis en praktische vaardigheden bij hen die instaan voor het inrichten en/of beheren van erfgoeddepots. De deelnemers krijgen naast een theoretisch kader ook praktische tips aangereikt. Opzet Een aanbod van 6 modules (elk 1 dag) met betrekking tot depotbeleid die samen het vormingstraject “In goede handen” vormen. Elke module kan afzonderlijk worden gevolgd. Je dient dus voor elke module apart in te schrijven.

docent

DATUM tijd locatie prijs aanmelding

Inschrijven maximum

Jaap van der Burg (Helicon Conservation Support bv) en Jürgen Vanhoutte (depotconsulent Behoud en Beheer, Provincie Vlaams Brabant) 3 november 2014 10 - 16.30 uur provincie West-Vlaanderen 15 euro (inclusief documentatie en broodjeslunch) meer informatie en inschrijven bij Stefanie Bruyndonckx (03-240 64 14 of [email protected]) t.e.m. 20 oktober 2014 15 deelnemers

Management en visie

12

2

Veilig – Beveiligd: Erfgoeddepots

Met deze module willen we medewerkers op de hoogte brengen van de bestaande veiligheidsmaatregelen en -voorschriften betreffende het gebouw, de collecties met de individuele objecten, de medewerkers zelf. Een tweede betrachting is het aankweken van een attitude voor de persoonlijke veiligheid van de medewerker. De cursus bestaat uit drie luiken. De veiligheid in, om en van depots evenals mogelijke beveiligingsmaatregelen worden toegelicht. Daarnaast komt ook de beveiliging van de collecties en objecten ter sprake. In een derde luik wordt ingegaan op de persoonlijke veiligheid en de (inter)nationale veiligheidsvoorschriften (kleding, materialen, handelingen enz.) voor het werken in een depot of magazijn. Speciale aandacht gaat naar de veiligheid van de medewerker bij het manipuleren van objecten in het depot.

praktische informatie docent

DATUM tijd locatie

PRIJS aanmelding

Inschrijven maximum

Kaatje Claes (Adviseur bewaking & beveiliging - culturele instellingen - Provincie Antwerpen), Ibrahim Buhut (Security & Safety Consultant Optimit) en Nico Jacobs (Docent - Provinciaal Veiligheidsinstituut - Provincie Antwerpen) 17 november 2014 10 - 16.30 uur provincie Antwerpen, PVI - Provinciaal Veiligheidsinstituut, Jezusstraat 28, 2000 Antwerpen 15 euro (inclusief documentatie en broodjeslunch) meer informatie en inschrijven bij Stefanie Bruyndonckx (03-240 64 14 of [email protected]) t.e.m. 20 oktober 2014 15 deelnemers

3

Niet te verwaarlozen: onderhoud in het depot 

Ook wanneer collectiestukken niet tentoongesteld worden, maar (tijdelijk) opgeslagen staan in een depotruimte, is het van belang de optimale bewaaromstandigheden van deze objecten te garanderen. Het goed onderhouden van het depot is hierbij van groot belang. In deze module wordt onder meer uiteengezet welke maatregelen men kan nemen om het depot stofvrij te houden, hoe men insecten kan vermijden, hoe men individuele objecten in diverse materialen kan reinigen en hoe men een grondige toestandscontrole uitvoert.

praktische informatie docent

DATUM tijd locatie PRIJS aanmelding

Inschrijven maximum

Wouter Lammens (depotconsulent behoud en beheer - Provincie West-Vlaanderen), Brecht Lagae (interieurwachter - Monumentenwacht WestVlaanderen) en Andries Deknopper (interieurwachter - Monumentenwacht Vlaams-Brabant) 24 november 2014 10 - 16.30 uur provincie Oost-Vlaanderen 15 euro (inclusief documentatie en broodjeslunch) meer informatie en inschrijven bij Stefanie Bruyndonckx (03-240 64 14 of [email protected]) t.e.m. 20 oktober 2014 15 deelnemers

Management en visie

13

4

Zeker bewaren, verpakken en transporteren 

Afhankelijk van de karakteristieken en de inrichting van de depotruimte wordt er vaak beslist om bepaalde objecten/collecties verpakt op te bergen. Bij het verpakken is het belangrijk om rekening te houden met de eigenschappen van de objecten, geschikte verpakkingsmaterialen te gebruiken en microklimaten te voorkomen. In deze module zullen we bekijken welke types objecten we op welke manieren kunnen bewaren. Belangrijk is dat we hierbij het onderscheid maken tussen het verpakken van objecten voor de bewaring in depot én voor bescherming tijdens transport. We maken kennis met de verpakkingsmaterialen die hiervoor kunnen worden gebruikt en proberen deze uit aan de hand van enkele casussen. Daarnaast gaan we ook dieper in op het (intern) transport van objecten.

5

Collectiebeleid: de basis voor een efficiënte  depotwerking

Een collectieplan is een onmisbaar hulpmiddel bij het collectiebeheer. Het biedt een inzicht in de collectie en geeft structuur en duidelijkheid bij het ontwikkelen van het collectiebeleid. Het is niet de bedoeling één algemeen geldend advies te geven, maar aanknopingspunten en structuur te bieden bij het schrijven van een collectieplan. Onderwerpen als collectiegeschiedenis, selectie, verzamelen, herbestemming en afstoten komen aan bod. De vorming wordt gegeven aan de hand van de brochure ‘Handreiking voor het schrijven van een collectieplan’ (ICN/ Stichting LCM).

praktische informatie praktische informatie docent DATUM tijd locatie PRIJS aanmelding

Inschrijven maximum

Annelies De Mey (depotconsulent, Provincie Oost-Vlaanderen) 1 december 2014 10 - 16.30 uur provincie Limburg 15 euro (inclusief documentatie en broodjeslunch) meer informatie en inschrijven bij Stefanie Bruyndonckx (03-240 64 14 of [email protected]) t.e.m. 20 oktober 2014 15 deelnemers

docent DATUM tijd locatie PRIJS aanmelding

Inschrijven maximum

Loes Nijsmans (depotconsulent, Vlaamse Gemeenschapscommissie) 8 december 2014 10 - 16.30 uur provincie Vlaams-Brabant 15 euro (inclusief documentatie en broodjeslunch) meer informatie en inschrijven bij Stefanie Bruyndonckx (03-240 64 14 of [email protected]) t.e.m. 20 oktober 2014 15 deelnemers

Management en visie

14

6

Informatiebeheer in je depotwerking praktische informatie

Tijdens deze module verdiepen we ons in de vraag hoe je het best op de hoogte kan blijven van de omvang, aard en toestand van de collectie die je bewaart. Een voortdurend aangepaste inventaris is immers een basisvereiste voor een efficiënt depotbeheer. Als we er niet actief op inzetten, raken we onvermijdelijk dingen kwijt. Er zijn een aantal aspecten die zeker aan bod zullen komen: de verschillende stappen die je moet doorlopen bij registratie, het benoemen van standplaatsen, standplaats- en toestandcontroles,…

docent DATUM tijd locatie prijs aanmelding

Inschrijven maximum

Jan De Cock (depotconsulent registratie, provincie Vlaams-Brabant) 15 december 2014 10 - 16.30 uur Brussel 15 euro (inclusief documentatie en broodjeslunch) meer informatie en inschrijven bij Stefanie Bruyndonckx (03-240 64 14 of [email protected]) t.e.m. 20 oktober 2014 15 deelnemers

Management en visie

15

CUR SUS

Behoudsmedewerker erfgoed

Behoud van organisch materiaal in archeologische collecties

Voor iedereen die instaat voor het dagelijks beheer van en de materiële zorg voor collecties en archiefbestanden, voltijds of deeltijds.

doelgroep

doelgroep

doel Basiskennis en vaardigheden verwerven die nodig zijn voor een goede preventieve zorg voor de objecten en organisatie van de bewaaromgeving. opzet Het gaat om een basisopleiding die geen grondige voorkennis vereist maar er wordt wel van uitgegaan dat de deelnemers kunnen terugkoppelen naar de eigen werksituatie. De opleiding is gestructureerd in 6 modules en omvat 240 lestijden, gespreid over twee semesters. Kennis en vaardigheden worden zo praktijkgericht mogelijk aangebracht. Er zijn studiebezoeken voorzien en een aantal lessen wordt georganiseerd op verplaatsing, in erfgoedinstellingen zelf, waar de verworven kennis in praktijk kan worden omgezet. De lessen gaan door op één vaste dag per week, gedurende twee semesters.

praktische informatie ORGANISATIE aanmelding

Bibliotheekschool Gent, i.s.m. een aantal vertegenwoordigers van het werkveld voor inschrijvingen voor het schooljaar 2014-2015, kunt u contact opnemen met de Bibliotheekschool Gent, contactgegevens en informatie op de website www.bibliotheekschool.be

CUR SUS

Medewerkers van depots en musea, archeologen op het terrein, studenten archeologie. doel De kennis en praktische vaardigheden verhogen bij hen die instaan voor het behoud van organisch materiaal (hout, leder, bot, gewei, enz.), zowel tijdens en na het lichten op het terrein, als in archeologische collecties in musea en depots. De deelnemers krijgen praktische tips met betrekking tot het herkennen van schade, zowel in situ als in depot, en het bewaren en onderhouden van archeologische voorwerpen vervaardigd uit organisch materiaal. opzet Het vinden van voorwerpen in organisch materiaal bij opgravingen is lang geen uitzondering, zeker als er zuurstofarme, natte contexten voorkomen (zoals een waterput). Wanneer deze voorwerpen plots naar een droge omgeving gaan, kan verval snel optreden. Hoe licht je deze voorwerpen best en hoe verpak je het voor transport naar de onderzoeksruimte, het restauratie-atelier of het depot? Of hoe kan je schade herkennen bij voorwerpen die reeds een conservatie- of restauratiebehandeling kregen? Op deze vragen geven we in deze cursus antwoorden en tips over het beschermen tegen schadelijke invloeden.

praktische informatie organisatie docent DATUM tijd locatie PRIJS AANMELDING Inschrijven MAXIMUM

Provincie Oost-Vlaanderen N. Cleeren 24 februari 2014 10 - 16 uur Provinciaal Erfgoedcentrum, Lotharingenstraat 1, 9700 Ename n.t.b. [email protected] t.e.m. 7 februari 2014 15 deelnemers Management en visie

16

WORK SHOPs

Behoud van hout in erfgoedcollecties doelgroep Medewerkers van musea, leden van heemkundige kringen en kerkfabrieken. doel De kennis en praktische vaardigheden verhogen bij hen die instaan voor het behoud van houten meubelen in collecties. De deelnemers krijgen een initiatie in het determineren van houtsoorten en tips met betrekking tot het doen en laten van hun erfgoed vervaardigd uit hout. opzet De meeste musea, heemkundige kringen en kerkfabrieken hebben houten voorwerpen in hun collectie. Wanneer we deze stukken op lange termijn willen bewaren, moeten we ervoor zorgen dat ze goed worden behandeld. De tijd, mensenhanden, de bewaaromstandigheden en het klimaat kunnen er namelijk voor zorgen dat houten meubelen o.a. worden aangetast door insecten, schimmels, dat onderdelen lossen of dat de afwerklaag wordt aangetast. In verschillende workshops gaan we in op het behoud van houten meubelen. We geven duiding en praktische tips over onder meer het bewaren, onderhoud en beschermen tegen schadelijke invloeden. De docent vraagt aan de deelnemers om vooraf hun noden en vragen door te geven, zodat hij hierop kan inspelen.

praktische informatie organisatie docent data

tijd locatie PRIJS AANMELDING Inschrijven MAXIMUM

Provincie Oost-Vlaanderen Charles Indekeu 8 april 2014: initiatie in het determineren van houtsoorten 15 april 2014: schade en doen en laten voor musea 22 april 2014: schade en doen en laten in kerken 10 - 16 uur Design museum Gent en kerken in Antwerpen n.t.b. [email protected] n.t.b. 15 deelnemers

Management en visie

17

WORK SHOPs

Behoud van fotografisch materiaal in erfgoedcollecties doelgroep Voor professionele erfgoedzorgers (bijv. musea, archieven en erfgoedbibliotheken) en niet-professionele erfgoedzorgers (bijv. verenigingen, heemkundige kringen of kerkfabrieken). doel De kennis en praktische vaardigheden verhogen bij hen die instaan voor het behoud van fotografisch materiaal in erfgoedcollecties. De deelnemers krijgen praktische tips met betrekking tot het herkennen, verpakken en bewaren van hun fotografisch erfgoed. opzet De meeste musea, archieven en heemkundige kringen hebben fotografisch materiaal in hun collectie: dia’s, foto’s, afdrukken op papier, negatieven, glasplaten, albums en dergelijke. Wanneer we die voor lange termijn willen bewaren, moeten we ervoor zorgen dat ze goed worden behandeld, verpakt en opgeborgen. De tijd, mensenhanden, ongedierte en het klimaat kunnen er namelijk voor zorgen dat fotografisch materiaal aftakelt en zo aan waarde verliest. Tijdens deze workshop krijgt u duiding en praktische tips over het herkennen, verpakken en bewaren van allerlei soorten fotografisch materiaal. De vorming sluit aan bij de groepsaankoop verpakkings- en conserveringsmateriaal die de Provincies Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant jaarlijks organiseren voor de erfgoedbeheerders in hun provincie. In 2014 wordt verpakkingsmateriaal voor fotografische voorwerpen toegevoegd aan het aanbod. Dit materiaal wordt tijdens de studiedag getoond en het gebruik ervan wordt praktisch uitgelegd. Na de vorming krijgt u de kans dit materiaal te bestellen, maar het is niet verplicht.

praktische informatie organisatie docent data tijd locatie prijs aanmelding Inschrijven maximum organisatie docent

Provincie Oost-Vlaanderen Herman Maes (hoofdrestaurator van het Nederlands Fotomuseum) 26 mei 2014: voor professionele erfgoedzorgers 27 mei 2014: voor niet-professionele erfgoedzorgers 9.30 - 16 uur Provinciaal Erfgoedcentrum Ename, Lotharingenstraat 1, 9700 Oudenaarde (Ename) 25 euro (inclusief documentatiemap en broodjeslunch) [email protected] t.e.m. 12 mei 2014 15 deelnemers Provincie Vlaams-Brabant Herman Maes (hoofdrestaurator van het Nederlands Fotomuseum)

datUM locatie

28 mei 2014: voor professionele erfgoedzorgers KADOC, Vlamingenstraat 39, 3000 Leuven

datUM locatie

29 mei 2014: voor niet-professionele erfgoedzorgers Stadsarchief Diest, Grauwzustersstraat 10, 3290 Diest

datUM locatie

30 mei 2014: voor niet-professionele erfgoedzorgers Kasteel van Gaasbeek, Kasteelstraat 40, 1750 Gaasbeek

tijd prijs aanmelding Inschrijven maximum

10 - 16.30 uur 25 euro (inclusief documentatiemap en broodjeslunch) [email protected] t.e.m. 12 mei 2014 15 deelnemers

Management en visie

18

CUR SUS

Tijd voor de lenteschoonmaak?! doelgroep Alle medewerkers van musea, heemkringen, erfgoedverenigingen, kerkfabrieken, culturele archieven en erfgoedbibliotheken die betrokken zijn bij de zorg voor erfgoed, maar weinig of geen basiskennis rond behoud en beheer hebben. Ook andere geïnteresseerden zijn welkom. doel Goed schoonmaken van erfgoed(ruimtes) is een vak apart. Met deze cursus leren de deelnemers welke factoren een invloed hebben op het behoud van erfgoed, alsook wat men zelf kan doen om het erfgoed en zijn omgeving op een verantwoorde en niet schadelijke manier schoon te maken en proper te houden. opzet Tijdens de cursus wordt kort uitgelegd welke factoren een invloed hebben op de bewaring van erfgoed en hoe je hiermee rekening kan houden bij het onderhoud ervan. In deze cursus ligt de nadruk vooral op het aanreiken van tips en praktische informatie over hoe men zelf het erfgoed en zijn omgeving (museum, heemkundig lokaal, archief, kerk, …) kan schoonmaken en onderhouden. De deelnemers bezoeken tijdens de cursus ook een museum of kerk om de leerstof te illustreren .

praktische informatie organisatie docent

provincie Vlaams-Brabant Rebecca Schoeters (museumconsulent), Provincie Vlaams-Brabant

datUM tijd locatie

18 maart 2014 9.30 - 12.30 uur Zuidwestbrabants museum Halle, Kardinaal Cardijnstraat 7, 1500 Halle

datUM tijd locatie

2 april 2014 18.30 - 21.30 uur CC De Velpe & Sint-Antonius Abtkerk (Opvelp), Velpestraat 47/Hoegaardesteenweg, 3360 Bierbeek

PRIJS AANMELDING Inschrijven MAXIMUM

gratis [email protected] ten laatste 2 weken voor aanvang van de cursus 15 deelnemers

Management en visie

19

meer daagse WORK S HOP

Erfgoedobject ‘out of office’: Art handling en transport in de praktijk doelgroep Voor iedereen in een collectiebeherende instelling die zelf objecten veilig wil kunnen verpakken en transporteren. Voor allen die verpakkingseisen bepalen voor objecten die op extern transport vertrekken en voor wie bepaalt of iets in eigen beheer gebeurt of uitbesteed wordt aan een professionele firma. Voor wie belast is met de inrichting van eigen transportvoertuigen of de aankoop van verpakkingsmateriaal. Voor eenieder die soms zelf transporten doet van erfgoedobjecten, of deze mee begeleidt. En uiteraard voor alle andere geïnteresseerden.

u het zelf kan/doet, hoe richt u dan uw eigen transportvoertuig het meest optimaal in en wat moet er altijd in de laadruimte aanwezig zijn en wat zeker niet? Ook het maken van een planning, het bepalen van de meest optimale route en de specifieke verantwoordelijkheden bij het koerieren worden uitgelicht, en nog zoveel meer … De workshop wordt gespreid over twee volle dagen, waarbij de aangeboden informatie steeds dynamisch met de praktijk verweven wordt. Doorheen deze tweedaagse laten we op verschillende momenten de praktijkervaring aan het woord. Maar u zal zelf ook de handen uit de mouwen mogen steken om de diverse zaken die werden uitgelicht meteen in de praktijk toe te passen. Deze workshop vormt het tweede deel van een traject rond art-handling en is een samenwerking van FARO, Provincie Oost-Vlaanderen en Helicon Conservation Support bv.

doel & opzet Deze workshop wil u inspireren en wapenen bij het praktisch verpakken en transporteren van erfgoedobjecten naar externe locaties. Na afloop van deze workshop zal u de juiste vragen weten te stellen om een transport of bruikleen tot een goed/objectveilig einde te brengen. U krijgt inzicht in zaken zoals mogelijke risico’s, de gevoeligheden van een object en conditierapportage. Verder wordt dieper ingegaan op de functie van verschillende materialen gebruikt als verpakkingsmateriaal. De verschillende soorten transportkisten worden bekeken samen met hun voor- en nadelen. Hierbij komt ook duurzaamheid aan bod met bv. tips voor het hergebruiken van kisten. Niet enkel de objectveiligheid staat voorop, maar ook het mens-veilig verplaatsen van verpakkingen is een belangrijk thema. Nog een bijzonder aandachtspunt is de vraag wat u zelf kan doen of wat u toch beter kan laten doen door een externe firma? Als

praktische informatie organisatie docent

data tijd locatie PRIJS AANMELDING Inschrijven MAXIMUM

FARO, Provincie Oost-Vlaanderen en Helicon Conservation Support bv Jaap van der Burg (Helicon Conservation Support bv), Griet Kockelkoren (FARO-consulent behoud en beheer), Annelies De Mey (depotconsulent Oost-Vlaanderen) n.t.b. n.t.b. n.t.b. n.t.b. via www.faronet.be of [email protected] of [email protected] n.t.b. 15 deelnemers

Management en visie

20

STUDIE

DAG

Architecturaal glas doelgroep Kerkbesturen en erfgoedbeheerders. doel Inzicht geven in behoud en beheer van architecturaal glas. opzet Bent u beheerder van een monument met glas-in-loodramen? Dan hebt u ongetwijfeld al meermaals bewonderend naar die kleurenpracht staan kijken, of naar de betekenis van de afgebeelde taferelen gezocht. Maar misschien schudt u ook af en toe moedeloos uw hoofd als er alweer glasscherven of stenen brokstukken op de grond liggen, de panelen steeds verder uitbuiken of druipsporen de pas geverfde muren ontsieren. Wat nu? Hoe problemen oplossen? Wanneer ingrijpen? Wie contacteren? We willen allemaal dat ons erfgoed aan glasramen zo goed mogelijk bewaard blijft. U als beheerder komt het meest in contact met uw glasramen en speelt op die manier een voorname rol in het behoud ervan. Uw keuzes voor het onderhoud, herstellingen en conservatie/restauratie zijn cruciaal voor een goede instandhouding.

ogen en meer kennis kan observeren in de toekomst. Tevens overlopen we de meest voorkomende schadebeelden, hun oorzaken en gevolgen, en bieden we u een overzicht van de mogelijke behandelingen en beschermingsmogelijkheden. Daarbij geven we concrete tips voor hoe u het best uw glasramen kan onderhouden en zo hoogoplopende restauratiekosten kan vermijden. Tot slot zullen we het hebben over de financieringsprocedures en –mogelijkheden, zodat u weet bij wie u terecht kunt met uw vragen en noden.

praktische informatie organisatie data tijd locatie PRIJS AANMELDING Inschrijven MAXIMUM

Provincie Oost-Vlaanderen 3 april 2014 9.30 - 17 uur PAC Zuid, W. Wilsonplein 2, 9000 Gent 10 euro (inclusief lunch en verslagboek) [email protected] t.e.m. 21 maart 2014 100 deelnemers

Daarom organiseren wij een studiedag architecturaal glas op 3 april 2014. Het is een ideale eerste kennismaking met de wereld van de glasraamkunst opdat u uw glasramen met andere

Management en visie

21

2-DAAGSE

CURSUS

Natte Plaat Collodium Ambrotypie/Ferrotypie introductiecursus doelgroep Fotografen, kunstenaars, specialisten en iedereen die geïnteresseerd is in 19de eeuwse fotografie. Je hoeft geen kennis te hebben van de donkere kamer en grootformaat camera’s, maar het kan wel van pas komen. doel Maak kennis met een techniek uit de vroegste periode van de fotografie: het natte plaat collodium proces. opzet Deze tweedaagse cursus verenigt theorie en praktijk. Het omvat de geschiedenis van de techniek, uitleg over het benodigde materiaal (camera’s, objectieven, platen…), het maken van recepten en chemische oplossingen én het maken van minimum twee positief collodiumplaten. De deelnemer doorloopt het hele proces van poetsen tot opname en vernissen. De workshop behandelt de positief variant van het natte plaat collodium proces. Dat wil zeggen dat de platen die je maakt unieke beelden zijn. Je kunt ze niet reproduceren (afdrukken). Tijdens deze workshop leer je geen negatieven maken. Hiervoor kun je terecht in de gevorderde cursus Natte Plaat Collodium Negatieven.

praktische informatie organisatie data tijd locatie PRIJS AANMELDING Inschrijven MAXIMUM

FotoMuseum Provincie Antwerpen Mudar Fotografie, Jeroen de Wijs 28 en 29 maart 2014 21 en 22 november 2014 10.30 - 17.30 uur FotoMuseum, Waalsekaai 47, 2000 Antwerpen 200 euro (inclusief syllabus en koffie/thee/water) [email protected] ten laatste 2 weken voor aanvang van de cursus 8 deelnemers

Oude kleren of beschermkledij zijn aangeraden.

Management en visie

22

O b j e c t r e g i s t r at i e

23

CUR SUS

Erfgoedplus.be. Registreren van lokale collecties met het Erfgoedregister doelgroep Beheerders van lokale erfgoedcollecties en gebruikers van het Erfgoedregister (musea, geschied- en heemkundige kringen, kerkfabrieken en archieven).

voor collectiebeheer. Daarnaast kan men de eigen collectie ook publiek ontsluiten via Erfgoedplus.be. Volgende aspecten komen aan bod: starten met het Erfgoedregister aanmaken van registratiefiches beschrijven van voorwerpen beschrijven van een afbeelding (foto’s, postkaarten) k oppelen van multimedia (foto, tekst en geluidsbestand) aan een registratiefiche rapporten afdrukken en de collectie publiek ontsluiten.

doel Een introductie- en opfrissingcursus over het opstellen van een inventaris en het registreren van een erfgoedcollectie met het Erfgoedregister (Erfgoedplus.be). opzet Erfgoedplus.be bestaat uit een database met erfgoedinformatie (Erfgoeddatabank), een portaalstek om deze informatie naar het publiek te ontsluiten (www.erfgoedplus.be) en een online (webgebaseerd) programma om erfgoedcollecties te registreren (Erfgoedregister). Het Erfgoedregister is op maat van lokale erfgoedcollecties ontworpen. Het Erfgoedregister laat toe om een erfgoedcollectie gedetailleerd te registreren volgens internationale en museale standaarden. In de eerste plaats is het Erfgoedregister een instrument

praktische informatie organisatie docent

Provincie Vlaams-Brabant Jan De Cock (depotconsulent registratie, provincie Vlaams-Brabant)

datUM tijd

28 oktober 2014 14 - 18 uur

datUM tijd

4 november 2014 18 - 22 uur

locatie AANMELDING Inschrijven MAXIMUM

Provinciehuis Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 Leuven (Kessel-Lo) [email protected] ten laatste 7 werkdagen voor de aanvang van de cursus 8 verenigingen, 2 personen per vereniging

OBJECTREGISTRATIE

24

CUR SUS

Toepassen en gebruik van registratieprogramma ADLiB beginners doelgroep Vrijwilligers en medewerkers van erfgoedbeherende instellingen die de registratie van de erfgoedcollectie verzorgen in Adlib registratiesoftware en nog geen of weinig ervaring hebben met het programma. doel De deelnemers leren hoe de collectie van de erfgoedinstelling op een doelmatige en verantwoorde wijze kan worden geregistreerd in Adlib registratiesoftware.

praktische informatie organisatie docent data tijd locatie prijs aanmelding Inschrijven maximum organisatie docent

opzet Deze cursus behandelt het gebruik van het registratieprogramma Adlib. Het programma is gebaseerd op internationale registratiestandaarden zoals SPECTRUM. U wordt stap voor stap vertrouwd gemaakt met het programma. De nadruk ligt op de basishandelingen voor het invoeren en wijzigen van object- en collectiegegevens. Verder wordt ingegaan op de validatiebestanden (thesaurus en personen&instellingen), de registratiehandleiding gebaseerd op het MovE-invulboek, eenvoudig zoeken, het koppelen van afbeeldingen aan een objectrecord en afdrukfunctionaliteiten. Er wordt veel tijd besteed aan praktische oefeningen (er is 1 computer ter beschikking per 2 cursisten). Voorkennis Windows is vereist en de deelnemers dienen te beschikken over een Adliblicentie of -account (reeds werken met Adlib is een pluspunt).

datA TIJD locatie prijs aanmelding Inschrijven maximum

Provincie Oost-Vlaanderen Adeline Beurms (Erfgoedinzicht, Provincie Oost-Vlaanderen) 4 maart 2014 18 november 2014 09.30 - 16.30 uur Provinciehuis (informaticalokaal), Gouvernementstraat 1, 9000 Gent 40 euro (inclusief syllabus en lunch), gratis voor leden van Erfgoedinzicht [email protected] t.e.m. 18 februari en 4 november 2014 16 deelnemers Provincie West-Vlaanderen Christoph Coevoet (applicatiebeheerder Erfgoedinzicht) en Livia Snauwaert (depotconsulent registratie, Provincie West-Vlaanderen) 3 juni 2014 16 september 2014 09.30 - 16.30 uur Provinciehuis Boeverbos (filiaal I), Koning Leopold III-laan 31, 8200 Brugge 40 euro (inclusief syllabus en lunch), gratis voor leden van Erfgoedinzicht [email protected] t.e.m. 19 mei en 1 september 2014 15 deelnemers

De Erfgoedcel Meetjesland van COMEET voorziet in 2014 vormingsmomenten (ook op maat) voor het invoeren van informatie in de Erfgoedbank Meetjesland. Er zijn ook verschillende inzamelmomenten. Meer informatie op www.erfgoedcelmeetjesland.be

OBJECTREGISTRATIE

25

CUR SUS

Toepassen en gebruik van registratieprogramma ADLiB opfriscursus doelgroep Vrijwilligers en medewerkers van erfgoedbeherende instellingen die de registratie van de collectie verzorgen in Adlib registratiesoftware en die reeds ervaring hebben met het registreren in Adlib en hun kennis van het programma willen opfrissen en verdiepen. doel De deelnemers leren Adlib registratiesoftware grondiger kennen met het oog op een beter begrip en gebruik ervan. opzet Alle basishandelingen (invoeren en wijzigen) worden herhaald met de nadruk op aanvullende informatie en tips. Er wordt uitvoerig ingegaan op het koppelen van afbeeldingen en objectrecords uit verschillende bestanden (inclusief het bibliotheek- en archiefbestand). Het gebruik van een thesaurus wordt nader toegelicht, in het bijzonder ook het gebruik van een externe thesaurus, zoals de Art&Architecture Thesaurus (AAT). Verder worden de zoekmogelijkheden en in het bijzonder het gebruik van de selectietaal behandeld, evenals het wijzigen van groepen records met zoek en vervang. Tenslotte wordt bekeken hoe Word-sjablonen te gebruiken om betere rapporten te maken. Praktische oefeningen vormen een belangrijk deel van de cursus (er is 1 computer ter beschikking per 2 cursisten). In de cursus wordt tevens ingegaan op praktische problemen waarmee de deelnemers in de praktijk geconfronteerd werden.

praktische informatie organisatie docent DATUM tijd locatie prijs aanmelding Inschrijven maximum organisatie docent

DATUM tijd locatie prijs aanmelding Inschrijven maximum

Provincie Oost-Vlaanderen Adeline Beurms (Erfgoedinzicht, Provincie Oost-Vlaanderen) 11 maart 2014 09.30 - 16.30 uur Provinciehuis (informaticalokaal), Gouvernementstraat 1, 9000 Gent 40 euro (inclusief syllabus en lunch), gratis voor leden van Erfgoedinzicht erfgoedinzicht @oost-vlaanderen.be t.e.m. 25 februari 2014 16 deelnemers Provincie West-Vlaanderen Christoph Coevoet (applicatiebeheerder Erfgoedinzicht) en Livia Snauwaert (depotconsulent registratie, Provincie West-Vlaanderen) 23 september 2014 09.30 - 16.30 uur Provinciehuis Boeverbos (filiaal I), Koning Leopold III-laan 31, 8200 Brugge 40 euro (inclusief syllabus en lunch), gratis voor leden van Erfgoedinzicht [email protected] t.e.m. 8 september 2014 15 deelnemers

OBJECTREGISTRATIE

26

CUR SUS

Erfgoedplus.be Fotograferen van erfgoedobjecten in het kader van het Erfgoedregister   doelgroep

Beheerders van lokale erfgoedcollecties en gebruikers van het Erfgoedregister (musea, geschied- en heemkundige kringen, kerkfabrieken en archieven). doel In deze introductiecursus leren de deelnemers de basis voor digitale fotografie. Er worden basistechnieken aangeleerd die in ieders bereik liggen om kwalitatieve foto’s te maken van erfgoedobjecten. opzet Het invoeren van informatie over erfgoedobjecten is één aspect van collectieregistratie. Bij elke registratie horen één of meerdere afbeeldingen die de erfgoedobjecten illustreren en helpen identificeren. De introductiecursus is een praktische opleiding in het fotograferen van erfgoedobjecten op een voor iedereen toegankelijke en verstaanbare wijze. De cursus wil de deelnemers op weg helpen om met beperkte middelen en met eigen toestellen kwalitatieve foto’s te maken die geschikt zijn voor een inventaris en voor publicatie op Erfgoedplus.be. Alle deelnemers gaan concreet aan de slag met hun eigen digitale fototoestellen. Deelnemers leren ook werken met lichttenten en belichtingsopstellingen die men bij de provincie Vlaams-Brabant kan ontlenen. Inleidend wordt kort ingegaan op de elementaire aspecten van digitaliseren en digitale beeldbewerking (bestandtypes, benamingen en wijzigen van het formaat).

praktische informatie organisatie docent

Provincie Vlaams-Brabant Rebecca Schoeters (museumconsulent), Provincie Vlaams-Brabant

datUM tijd

14 oktober 2014 14 - 18 uur

datUM tijd

21 oktober 2014 18 - 22 uur

locatie prijs AANMELDING Inschrijven MAXIMUM

Museum Abdij van Park, Abdij van Park 7, 3001 Heverlee gratis [email protected] ten laatste 7 werkdagen voor aanvang van de cursus 15 deelnemers

OBJECTREGISTRATIE

27

CUR SUS

Erfgoedplus.be Scannen van erfgoedobjecten in het kader van het Erfgoedregister   doelgroep

Beheerders van lokale erfgoedcollecties en gebruikers van het Erfgoedregister (musea, geschied- en heemkundige kringen, kerkfabrieken en archieven). doel In deze introductiecursus leren de deelnemers de basis voor het digitaliseren en scannen van hoofdzakelijk documentair erfgoed. Alle types komen aan bod: foto’s, dia’s, glasplaten, knipsels, … Er wordt geleerd om te werken met de scanners van de uitleendienst van de provincie Vlaams-Brabant. praktische informatie

opzet Het invoeren van informatie over erfgoedobjecten is één aspect van collectieregistratie. Bij elke registratie horen één of meerdere afbeeldingen die de erfgoedobjecten illustreren en helpen identificeren. De introductiecursus is een praktische opleiding in het scannen van erfgoedobjecten op een voor iedereen toegankelijke en verstaanbare wijze. Inleidend wordt kort ingegaan op de elementaire aspecten van digitaliseren en digitale beeldbewerking (bestandtypes, benamingen en wijzigen van het formaat). De cursus wil de deelnemers op weg helpen om met beperkte middelen en met eigen scanners reproducties maken die geschikt zijn voor een inventaris en voor publicatie op Erfgoedplus.be. Deelnemers leren ook werken met de twee A3 scanners van de uitleendienst, voorzien door de provincie Vlaams-Brabant.

organisatie docent

Provincie Vlaams-Brabant Jan De Cock (depotconsulent registratie, provincie Vlaams-Brabant)

datUM tijd

18 november 2014 14 - 17 uur

datUM tijd

25 november 2014 18 - 21 uur

locatie prijs AANMELDING Inschrijven MAXIMUM

Museum Abdij van Park, Abdij van Park 7, 3001 Heverlee gratis [email protected] ten laatste 7 werkdagen voor aanvang van de cursus 6 verenigingen, 2 personen per vereniging

Management en visie

28

P u b l i e k e n p r e s e n tat i e

29

WORK SHOPS

Museum en publiek doelgroep Publieksmedewerkers van musea en erfgoedorganisaties die op de hoogte willen blijven van relevante ontwikkelingen op het werkterrein, om zo de publiekswerking in de eigen organisatie te actualiseren en te versterken. doel Inde workshops staat informatie- en ervaringsuitwisseling over actuele kwesties met betrekking tot publiekswerking en publieksbeleid voorop.

praktische informatie ORGANISATIE DOCENT DATA TIJD LOCATIE PRIJS aanmelding

opzet De workshops gaan telkens in op een specifiek thema of deelaspect van publiekswerking: beleid, onderzoek, communicatie, educatie en/of bemiddeling. Het thema laat zich leiden door de actualiteit in het domein van publiekswerking. De workshops zijn opgevat als een reeks en vinden een 2-tal keer per jaar plaats. We bouwen verder op de cursus “Publiek en museum” die voortaan niet meer als tweedaagse wordt georganiseerd. Aandachtspunten blijven onder meer wel: “kijken vanuit de ogen van de bezoeker” en “ken uw bezoeker”.

MAXIMUM

de provincies in samenwerking met FARO afhankelijk van het thema n.t.b., 2 x per jaar 14 - 17 uur n.t.b. n.t.b. Er kan aangemeld worden per workshop. Aanmelding gebeurt bij de museumconsulent van de provincie (of Brussel) waar de workshop plaatsvindt. Om op de hoogte gehouden te worden kan je alvast aanmelden bij je museumconsulent of www.faronet.be raadplegen. Alle contactgegevens vind je op p. 47-48. maximum aantal deelnemers afhankelijk van het programma.

Publiek en presentatie

30

WORK SHOPS

Een “familievriendelijk” aanbod doelgroep Publiekswerkers van musea en erfgoedorganisaties doel De gezins- of familievriendelijkheid van je museum of organisatie aanscherpen, in samenwerking met collega’s van andere diensten en organisaties in de gemeente. Finaliteit is te komen tot een gezamenlijk actieplan rond familievriendelijkheid.

socio-culturele vereniging, een communicatieambtenaar. Het spel wordt gespeeld in 4 rondes. Deze workshop geeft een introductie op het gebruik van Vliegdoos om familievriendelijkheid in het cultuur- en vrijetijdsaanbod van heel de gemeente te realiseren.

opzet Een grondige introductie op de toolkit “Vliegdoos” bedoeld om een strategisch spel te spelen rond familievriendelijkheid. De toolkit bestaat uit een spel en een inspiratiegids. De inspiratiegids geeft uitleg rond het begrip ‘familievriendelijkheid’ en biedt tips om hieraan te werken, van kleinschalig idee tot familievriendelijk actieplan. Indien musea hiertoe het initiatief nemen, kunnen ze iedereen die betrokken is bij het cultuur- en vrijetijdsbeleid of de cultuurcommunicatie in een gemeente of in een (culturele) organisatie samenbrengen om een gezamenlijke strategie uit te zetten. Dit werkt versterkend. Het kan gaan om een cultuurbeleidscoördinator, een bibliotheekmedewerker, een jeugdprogrammator, een coördinator van de lokale afdeling van een

praktische informatie organisatie docent DATUM tijd locatie PRIJS AANMELDING Inschrijven MAXIMUM

Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed, Limburg Sam Rasschaert, Cultuurnet Vlaanderen 10 juni 2014 14 - 16.30 uur gratis n.t.b. locatie in Hasselt [email protected] t.e.m. 2 juni 2014 15 deelnemers

Publiek en presentatie

31

3-delige CURSUS

Lokaal erfgoed op maat van jongeren?! doelgroep Deze cursus richt zich op lokale erfgoedmedewerkers, heemkundigen en personen met een lokale collectie. praktische informatie

doel Het doel van deze cursus is om lokale erfgoed-medewerkers wegwijs te maken in erfgoededucatie op maat van het secundair onderwijs. opzet Jongeren en erfgoed, het lijkt een moeilijke combinatie. Niets is minder waar! Ook in het secundair onderwijs is er heel veel ruimte voor erfgoededucatie. Maar hoe zit het secundair onderwijs nu elkaar? Waar kan je met je collectie een meerwaarde geven? Welke vakken en richtingen sluiten er het best bij aan? Hoe kan je jongeren in hun eigen leefwereld boeien met je erfgoedverhaal? Waar kan je werkvormen en didactische tips vinden die prima aansluiten bij het verhaal dat je wil brengen?

ORGANISATIE DOCENT DATA TIJD LOCATIE

PRIJS aanmelding Inschrijven MAXIMUM

Heemkunde Vlaanderen i.s.m. erfgoedcel k.ERF Prof. Dr. Tamara Ingels (Vakdidacticus kunstwetenschappen, VUB) 6 mei, 13 mei en o.v. 27 mei (= praktijksessie) 19 - 22 uur Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, 2400 Mol (De laatste les zal doorgaan op verplaatsing, deze locatie ligt nog niet vast.) 6 euro voor de volledige reeks - 3 euro per individuele les [email protected] of via www.heemkunde-vlaanderen.be ten laatste een week voor de eerste cursusavond 30 deelnemers

Tijdens drie cursusavonden krijg je inzicht in al deze materie en meer. Naast theorie is er ook flink wat ruimte voor praktische vragen, praktijkvoorbeelden en doe-opdrachten.

Publiek en presentatie

32

WORK S HOP

Het vertellen van verhalen doelgroep Educatieve medewerkers van musea en erfgoedorganisaties, gidsen in musea en open monumenten, publieksmedewerkers in erfgoedorganisaties doel Boeiende, spannende en ontroerende verhalen uit het verleden verdienen het om te worden doorgegeven. Maar hoe vertelt u ze het best? Hoe neemt u een publiek mee in het verhaal en zorgt u ervoor dat het blijft hangen? Opzet Verteller Fred Versonnen (Schobbejak) nodigt ons uit om ons de eerste kneepjes van het vak bij te brengen. Concrete verteloefeningen worden opgezet rond: h  et omzetten van een verhaal in beelden h  et opbouwen van een spanningsboog h  et opzetten van linken met het publiek h  et inzetten van emoties en zintuiglijkheid h  et gebruik van stilte Uitgangspunt is de basis van het verhalen vertellen, zonder attributen, geprojecteerde beelden of geluidseffecten. Enkel het gesproken woord, maar met voldoende inspiratie om er nadien mee aan de slag te gaan tijdens rondleidingen, vormingsmomenten of educatieve workshops. Voor de liefhebbers van vertellingen.

praktische informatie ORGANISATIE DATUM TIJD LOCATIE PRIJS aanmelding Inschrijven MAXIMUM

Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed , Hasselt met veel dank aan FARO 6 mei 2014 10 - 16 uur Het Stadsmus Hasselt, Guido Gezellestraat 2, 3500 Hasselt 15 euro [email protected] t.e.m. 30 april 2013 20 deelnemers

Publiek en presentatie

33

CUR SUS

Opleiding tot museumgids doelgroep Iedereen die in professioneel verband of als vrijwilliger wil gidsen in een museum, én die de basisopleiding gids van Toerisme Vlaanderen heeft gevolgd of reeds een (door Toerisme Vlaanderen) erkend gids is. doel

De opleiding telt 200 lesuren, integreert evenwichtig theorie, praktijk en studiebezoeken, en bestaat uit 3 modules: ‘Bestemming museum’: deze module belicht musea binnen een breed maatschappelijke en cultureelerfgoedcontext, en behandelt de relatie tussen musea en het publiek ‘Specifieke gidsvaardigheden’: deze module behandelt interactief rondleiden algemeen en gaat dieper in op vraag- en gesprekstechnieken, werkvormen en diversiteit ‘Project museumgids’: de kandidaat-gidsen ontwikkelen zelf rondleidingen in het kader van hun eindwerk in een museum.

Afgestudeerde museumgidsen beschikken na deze opleiding over een inhoudelijk referentiekader (o.a. over musea en erfgoed), en zijn getraind in vaardigheden omtrent het omgaan met en het begeleiden van diverse groepen in musea. De museumgidsen worden opgeleid tot bemiddelaars tussen het cultureel erfgoed, het publiek en de erfgoedinstelling.

Opgelet!

opzet

Voor meer informatie over de inhoud en aanpak van de opleiding, en de basisopleiding kunt u terecht bij uw provinciale museumconsulent of bij Hildegarde Van Genechten van FARO, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed.

In 2006 ontwikkelde Toerisme Vlaanderen een vernieuwde opleiding tot gids. Binnen deze opleiding werd de mogelijkheid voorzien voor kandidaat-gidsen om zich te specialiseren tot museumgids. Andere specialisaties zijn toeristisch gids, natuurgids of reisleider. In het schooljaar 2014-2015 bieden volgende opleidingscentra het specialisatiejaar museumgids aan: PCVO Het Perspectief (Gent), CVO De Oranjerie (Diest) en CVO Elishout (Anderlecht). De museumgidsenopleiding wordt ondersteund door FARO en wordt in nauwe samenwerking met de provinciale museumconsulenten ingericht.

Wie in het schooljaar 2014-2015 met deze opleiding wil starten, moet ten laatste in het schooljaar 2013-2014 zijn geslaagd voor de basisopleiding gids. Deze basisopleidingen worden in het schooljaar 2013-2014 in CVO’s in verschillende provincies aangeboden.

praktische informatie ORGANISATIE

aanmelding

de specialisatie museumgids is een samenwerking tussen Toerisme Vlaanderen, FARO, de provinciale museumconsulenten en de centra voor volwassenenonderwijs. voor inschrijvingen voor het schooljaar 20142015, kunt u contact opnemen met een centrum voor volwassenenonderwijs: PCVO Het Perspectief: www.pcvo-gent.net CVO De Oranjerie: www.deoranjerie.be CVO Elishout: www.cvoelishout.be

Publiek en presentatie

34

W ERK B EZOEK

Diversiteit onderzocht. Werkbezoeken aan inspirerende voorbeelden 3 dagen en halve dag slotmoment

doelgroep

opzet

Museummedewerkers (conservatoren, stafmedewerkers, publiekswerkers, enz.) uit de Brusselse museumsector.

We bezoeken drie inspirerende musea in binnen- en buitenland waarbij discussie en een open dialoog met de museummedewerkers ter plekke over dit thema centraal staan. In een afsluitend moment proberen we met de deelnemers de inzichten, tips en instrumenten uit de werkbezoeken te synthetiseren in enkele mogelijke acties in de Brusselse werkomgeving.

doel De erfgoedcel Brussel en de Brusselse Museumraad organiseren een traject van drie werkbezoeken aan inspirerende musea in binnen- en/of buitenland. Bij de werkbezoeken willen we graag focussen op goede praktijkvoorbeelden rond het thema diversiteit. Diversiteit wordt in dit kader breed geïnterpreteerd, namelijk het bereiken van diverse kansengroepen in verschillende aspecten van de museumwerking. Via de werkbezoeken gaan we op zoek naar voorbeelden die diversiteit in de museumwerking concreet maken. Hoe gaan musea te werk om hun publiek te diversifiëren ? Welke accenten leggen de musea in hun personeelsbeheer ? In welke mate worden verschillende deelwerkingen in het museum divers gemaakt ? Hoe kunnen we de figuurlijke drempels van het museum verlagen en hoe kunnen we binnen onze museumwerking inzetten op diversiteit?

praktische informatie ORGANISATIE

DATUM TIJD LOCATIE PRIJS aanmelding Inschrijven MAXIMUM

Erfgoedcel van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, in samenwerking met de Brusselse Museumraad n.t.b. (vermoedelijk vanaf april tot december 2014) n.t.b. n.t.b. n.t.b. [email protected] t.e.m. 1 maart 2014 20 deelnemers

Publiek en presentatie

35

WORK S HOP

CUR SUS

Inrichten van vitrines

Depot en publiekswerking

doelgroep

doelgroep

Erfgoedmedewerkers die (regelmatig) vitrines inrichten of dat in de toekomst willen gaan doen.

Publieksmedewerkers van erfgoedcollecties die op een doelbewuste en actieve manier de depotwerking in de publiekswerking van de eigen organisatie willen versterken. Depotmedewerkers die hun depotwerking beter willen bekendmaken bij het ruime publiek.

doel In deze workshop leert u op maat hoe u een vitrine professioneel en visueel aantrekkelijk kan inrichten met eenvoudige middelen en materialen. Daarnaast maakt u kennis met verschillende manieren om op een visueel aantrekkelijke manier informatie over de voorwerpen te geven, zodanig dat er geen situaties ontstaan die schadelijk zijn voor de voorwerpen. opzet Na een theoretische inleiding worden aan de hand van praktijkvoorbeelden verschillende aspecten van de inrichting van vitrines besproken. Onderwerpen die aan de orde komen zijn: veiligheid, type vitrines, informatie en vorm, esthetiek en verlichting. Er wordt ook geoefend om zelf vitrines in te richten.

doel Ideeën aanreiken om het erfgoeddepot en de specifieke werking in een depot beter bekend te maken bij het publiek. opzet Na het voorstellen van enkele boeiende, actuele voorbeelden waar het publiek betrokken wordt bij de depotwerking, reflecteren de deelnemers over hoe depotwerking en publiek aan elkaar te rijmen zijn: een kijkdepot, een virtuele inkijk, depot en communicatie, een educatieve bestemming voor depotvoorwerpen, depot betrekken bij publieksdagen, enz.

praktische informatie ORGANISATIE DOCENT DATUM TIJD LOCATIE PRIJS aanmelding Inschrijven MAXIMUM

Provincie Vlaams-Brabant Rik Doornberg (adviseur presentatie, marketing en behoud Cultuurcompagnie Noord-Holland) 20 februari 2014 10 - 16 uur CC Het Gasthuis & Stedelijk Museum Aarschot, Gasthuisstraat 22/Elisabethlaan 103, 3200 Aarschot 20 euro (incl. broodjeslunch) [email protected] t.e.m. 6 februari 2014 15 deelnemers (voorrang voor deelnemers uit Vlaams-Brabant)

praktische informatie ORGANISATIE DOCENT DATUM TIJD LOCATIE PRIJS aanmelding Inschrijven MAXIMUM

Provincie Oost-Vlaanderen n.t.b. 17 maart 2014 n.t.b. Provinciaal Erfgoedcentrum Ename, Lotharingenstraat 1, 9700 Oudenaarde (Ename) n.t.b. [email protected] t.e.m. 3 maart 2014 n.t.b.

Publiek en presentatie

36

WORK S HOP

Conversatietafels Nederlands 6 halve dagen doelgroep Onthaalpersoneel en publieksmedewerkers (zowel vrijwilligers als vaste medewerkers) in erfgoedinstellingen en culturele huizen in Brussel met een vrij goede kennis van het Nederlands. We streven naar een groep deelnemers met een kennisniveau hoger dan 2.1 (volgens algemeen aanvaarde Europese standaard). doel Deze vorming is bedoeld voor onthaalpersoneel en publieksmedewerkers die hun Nederlandse spreekvaardigheid verder willen aanscherpen. De deelnemers worden ondergedompeld in de Nederlandse taal binnen het kader van meer informele babbels - conversatietafels -, telkens gekoppeld aan een bezoek in een Brusselse erfgoed- of kunstinstelling. opzet De conversatietafel stimuleert het Nederlandse taalgebruik op een interactieve manier waarbij het bezoek aan één van de talrijke Brusselse culturele instellingen (zowel musea als kunstinstellingen) een extra stimulans biedt. Deze workshops willen de kennis van het Nederlands op een informele wijze aanmoedigen, door dagelijkse gesprekssituaties uit de professionele sfeer verder te oefenen. Voorop staat het plezier om de Nederlandse taal te spreken in zeer verschillende (professionele) situaties zodat dit de deelnemers helpt op de werkvloer.

praktische informatie ORGANISATIE

DATA TIJD LOCATIE

PRIJS aanmelding Inschrijven MAXIMUM

Erfgoedcel van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, in samenwerking met BruTaal vzw en de Brusselse Museumraad 11 december 2013, 15 januari 2014, 12 februari 2014, 12 maart 2014, 9 april 2014, 14 mei 2014 9.30 - 12.30 uur respectievelijk in Legermuseum, Muntpunt, Wiertzmuseum, Joods museum, Cinematek, Epitaaf 30 euro [email protected] t.e.m. 3 december 2013 15 deelnemers

Management en visie

37

ONDER Z OEK

38

4-delige CURSUS

Hoe schrijf ik een historisch verantwoorde tekst? Geboorte, huwelijk en dood. Parochieregisters als bron voor je historisch artikel. doelgroep Heemkundigen, genealogen en iedereen die geïnteresseerd is in lokale geschiedenis. doel Deze cursus toont de deelnemers hoe men vanuit een historische bron tot een volwaardig artikel komt, dat aan alle eisen van de historische praktijk tegemoet komt. Tijdens deze reeks worden de parochieregisters in de schijnwerper geplaatst als bron voor lokaal historisch onderzoek. Deze bron komt in heel Vlaanderen voor en is daarom een uitstekend startpunt om historische schrijfvaardigheden bij te brengen. opzet Na een algemene inleiding over het ontstaan en inhoud van deze bron worden de onderzoeksmogelijkheden toegelicht. Wat kun je afleiden uit parochieregisters over seksualiteit in het verleden ? Waarom trouwde men in de zeventiende eeuw vooral op zondag en een eeuw later op dinsdag? Wat kan de begraafplaats ons leren over de sociale status van een persoon? Waarom huwde men vooral in de meimaand? Wat kun je afleiden uit de namen van gedoopte kinderen? Deelnemers van deze cursus kunnen zelf aan de slag gaan met deze bron en tijdens deze opleiding meeschrijven aan de geschiedenis van hun dorp of familie. We doorlopen het hele historische proces: van bron tot artikel.

praktische informatie ORGANISATIE DOCENT DATA TIJD LOCATIE

PRIJS aanmelding Inschrijven MAXIMUM

Heemkunde Vlaanderen i.s.m. Heemkundige Kring Karel Van de Poele, Lichtervelde Dr. Thijs Lambrecht (Rijksarchief Gent) 13 februari, 27 februari, 13 maart en 3 april 2014 19.00 - 21.30 uur Heemkundige Kring Karel Van de Poele, Lichtervelde, Huis Vancoillie, Statiestraat 177, 8810 Lichtervelde 8 euro voor de volledige reeks 3 euro per individuele les [email protected] of via www.heemkunde-vlaanderen.be ten laatste een week voor de eerste cursusavond 30 deelnemers

ONDERZOEK

39

op

a a n vra ag

40

WORK S HOP

Starten met SPECTRUM doelgroep Stafmedewerkers, middenkader, museum- en erfgoedmedewerkers die verantwoordelijk zijn voor het collectie- en informatiebeheer. De deelnemers zijn overtuigd van het nut van SPECTRUM en willen graag de interne gang van objecten, bruiklenen en andere collectiezaken stroomlijnen en vergemakkelijken met SPECTRUM als leidraad. doel Je leert praktisch aan de slag te gaan met SPECTRUM voor je eigen organisatie. Je leert wat het belang is van het gebruik van interne richtlijnen voor alle handelingen rond de collectie. We bespreken de voordelen van interne richtlijnen aan de hand van SPECTRUM, maar ook de valkuilen: van onnodige procedures naar doeltreffend beleid t.a.v. de collectie. opzet De workshop wil aan de hand van een of meerdere procedures tonen hoe je SPECTRUM kan toepassen in het museum en op die manier de professionalisering van de museumwerking vergroot. Indien er geen suggestie komt van de deelnemers wordt gewerkt met de procedure “inkomend object”. De deelnemers brengen de bestaande documenten, procedures en formulieren in verband met de gekozen procedure mee naar de cursus. De recente aanvullingen van SPECTRUM op de 21 procedures in de vorm van stroomdiagrammen worden besproken tijdens deze dag.

Ik organiseer een ‘Collectiedag’ en werk met Europeana doelgroep Erfgoedwerkers doel

Deelnemers krijgen concrete en praktische informatie over het organiseren van een collectiedag en het verwerken van de verzamelde informatie in de Europese databank Europeana. opzet De dienst Erfgoed van de provincie Antwerpen heeft een stevige ervaring met het organiseren van een ‘Collectiedag’. Op een dergelijk event worden geïnteresseerden opgeroepen om roerend of immaterieel erfgoed te tonen en de informatie er over te delen bij het realiseren van een project. In de workshop komen de praktische ervaringen, de do’s en de don’t’s op interactieve wijze aan bod. Zo ook het verloop en de praktische organisatie van een collectiedag. Een goed gebruik van de erfgoeddatabank Europeana kan veel bijdragen aan het succes van de dag. Voorbeelden worden geput uit de herdenking van de Eerste Wereldoorlog.

praktische informatie ORGANISATIE DOCENT

praktische informatie Geïnteresseerden (individueel of per instelling) die de workshop willen organiseren in de eigen instelling, kunnen hun museumconsulent contacteren. Alle contactgegevens vindt u op p. 47-48.

CUR SUS

DATA TIJD LOCATIE PRIJS aanmelding MAXIMUM

Dienst Erfgoed provincie Antwerpen - projectteam WOI Charlotte Saelemakers in overleg te bepalen duurtijd 2u Provinciehuis Antwerpen of in overleg te bepalen gratis [email protected] 20 deelnemers OP AANVRAAG

41

WORK S HOP

Archiefzorg doelgroep Medewerkers van musea, archief- en documentatiecentra en heemkundige kringen evenals individueel geïnteresseerden die verantwoordelijk zijn voor de archiefzorg of daar interesse voor hebben en de gegevens van hun archiefbestanden in Archiefbank willen invoeren.

Schimmels en insecten in papieren erfgoedcollecties

CUR SUS

doelgroep Behoudsmedewerkers, collectie- en magazijnbeheerders van archiefinstellingen, documentatiecentra en bewaarbibliotheken (uitgezonderd museummedewerkers).

doel

doel

Een aanzet geven voor het opzetten van archiefzorg met als eerste logische stap een registratie van het archivalisch patrimonium in Archiefbank, het centraal register van privaatrechtelijke archieven in Vlaanderen. Daarnaast wil de workshop mee richting geven aan organisaties die de ontwikkeling van een instellingoverschrijdende archiefwerking en een bewaarfunctie tegenover archieven van andere organisaties en personen willen opnemen.

Inzicht creëren in de mogelijkheden van aanpak van schimmels en insecten in archief-, documentatie-, en bibliotheekcollecties. De deelnemers leren hoe aantasting van archieven, boeken, tekeningen, manuscripten, enz. kan worden voorkomen en hoe men aangetaste stukken het beste behandelt.

opzet De studiedag start met een algemene uitleg bij archivalische principes, waarna een praktische toepassing volgt met gegevensinvoer in Archiefbank.

opzet In het eerste deel van de workshop wordt een beeld geschetst van schimmels en insecten die men kan aantreffen in papieren erfgoedcollecties en hoe dergelijke aantasting kan worden voorkomen. Vervolgens komen verschillende methoden om aangetaste stukken te behandelen aan bod. In het tweede deel brengen de deelnemers een bezoek aan een archiefmagazijn en wordt er getoond hoe men schimmels en insecten in de praktijk opspoort en identificeert. Aansluitend kan de organiserende instelling aangetaste stukken aan de docent voorleggen.

praktische informatie ORGANISATIE DOCENT DATUM TIJD LOCATIE PRIJS aanmelding MAXIMUM meer informatie

Archiefbank Vlaanderen Katrien Weyns (archiefconsulent) te bepalen in overleg met aanvrager 3 uur pc-klas met internetverbinding gratis [email protected] 20 deelnemers www.archiefbank.be

praktische informatie ORGANISATIE DOCENT DATUM & LOCATIE PRIJS MAXIMUM meer informatie

FARO Leon Smets (consulent behoud en beheer, FARO) op maat bepaald door de docent in overleg met de organiserende instelling 250 euro (inclusief syllabus) 15 deelnemers Leon Smets (consulent behoud en beheer, FARO), [email protected], tel. 02-213 10 70

OP AANVRAAG

42

WORK S HOP

CUR SUS

Insecten en insectenbestrijding in museumcollecties

Zilverconservatie met poetsdemonstratie voor cultureel erfgoedbeheerders

doelgroep

doelgroep

Behoudsmedewerkers, collectie- en depotbeheerders en restaurateurs. Bijzondere doelgroep: beheerders van natuurhistorische verzamelingen en gemengde heem- en volkskundige collecties.

Cultureel erfgoedbeheerders bij kerkfabrieken, heemkundige kringen en musea die in aanraking komen met zilverwerk.

doel Insecten in museumcollecties: hoe vermijdt u ze en hoe bestrijdt u ze? De deelnemers leren hoe men aangetaste objecten insectenvrij kan maken door de objecten zuurstofvrij verpakt op te bergen. opzet In dit seminarie krijgen de deelnemers een theoretische inleiding, maar wordt vooral gefocust op de praktijktoepassing. Praktijktoepassing op objecten ter plaatse behoort tot de mogelijkheden.

doel Deze cursus biedt basisinformatie en -praktijk over het behoud en onderhoud van zilveren, verzilverde en/of vergulde objecten. opzet In een theoretische toelichting leren de deelnemers het proces van het ‘zwart worden’ van zilver te begrijpen, en hoe dit te vermijden. De vragen ‘Hoe wordt zilver het best gemanipuleerd?’ en ‘Met wat poets ik mijn zilver?’ worden uitvoerig behandeld in het praktische gedeelte van de cursus. U komt in de poetsdemonstratie te weten wat men zelf aankan in het onderhoud van het zilver en wat men beter door restauratoren laat uitvoeren. De deelnemers mogen zelf voorwerpen meebrengen (aantal wordt bepaald na afspraak).

praktische informatie ORGANISATIE DOCENT DATUM & LOCATIE PRIJS MAXIMUM meer informatie

FARO Leon Smets (consulent behoud en beheer, FARO) i.s.m. de provinciale museumconsulent worden op maat bepaald door de docent in overleg met de organiserende instelling 250 euro (inclusief syllabus) 15 deelnemers Leon Smets (consulent behoud en beheer, FARO), [email protected], tel. 02-213 10 70

praktische informatie ORGANISATIE DOCENT DATUM TIJD LOCATIE PRIJS AANMELDING MAXIMUM meer informatie

Zilvermuseum Sterckshof Provincie Antwerpen Dietlinde Peeters (conservatie en restauratie metalen) en/of Louis Thomas (adjunct documentalist) op afspraak 9.30 -12 uur of 14 -16.30 uur Zilveratelier - Zilvermuseum Sterckshof Provincie Antwerpen 20 euro per persoon [email protected] 6 deelnemers Dietlinde Peeters of Louis Thomas, tel. 03-360 52 43, www.zilvermuseum.be

OP AANVRAAG

43

CUR SUS

Omgaan met personen met een visuele/auditieve handicap - omgaan met maatschappelijk kwetsbare groepen doelgroep Museummedewerkers die betrokken zijn bij het onthaal en begeleiding van bezoekers, zoals onthaal- en toezichtpersoneel en publieksmedewerkers. doel Goed kunnen omgaan met en inspelen op maatschappelijk kwetsbare groepen in het algemeen (mensen met een fysieke of verstandelijke beperking, personen met een andere taal- en cultuurachtergrond,enz.) of mensen met een visuele of auditieve beperking in het bijzonder, vormt een integraal onderdeel van een klantvriendelijk en toegankelijk beleid. Om dit te realiseren, zijn een algemene en twee specifieke cursussen ontwikkeld. In deze cursussen wordt dieper ingegaan op het onthaal en begeleiding in musea en aanverwante instellingen van hetzij maatschappelijk kwetsbare groepen, hetzij personen met een visuele of auditieve handicap. opzet In de cursussen leren specialisten en/of ervaringsdeskundigen specifieke vaardigheden aan voor de omgang met de doelgroep(en). Hierbij kunnen aandachtspunten aan bod komen i.v.m. het gebouw, de collectie, het aanbod, de communicatie, … en worden tips en aanbevelingen meegegeven. Daarna volgen er praktische oefeningen afgestemd op de museum- en erfgoedpraktijk.

Geïnteresseerden (individueel of per instelling) die één of meerdere cursussen willen organiseren in de eigen instelling, kunnen hun museumconsulent contacteren. Alle contactgegevens vindt u op p. 47-48.

OP AANVRAAG

44

45

Meer vormingsinitiatieven Nog nood aan andere vorming? We zijn uiteraard niet de enigen die een vormingsaanbod organiseren. Binnen de culturele wereld bruist het van initiatieven die ook voor uw erfgoedorganisatie zinvol kunnen zijn. Daarom verwijzen we graag naar onderstaande organisaties die net zo goed opleidingen en bijscholingen programmeren. Het loont zeker de moeite geregeld een kijkje te nemen op hun website. Archeologie, monumenten en landschapszorg in Vlaanderen www.onroerenderfgoed.be Archiefbank Vlaanderen www.archiefbank.be Belgische Vereniging voor Documentatie (ABD-BVD) www.abd-bvd.be Bibliotheekschool Gent www.vspw.be/opleidingen/bibliotheekschool Bouwhistorie vzw www.bouwhistorie.org CANON - Cultuurcel departement Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap www.canoncultuurcel.be CultuurNet Vlaanderen www.cultuurnet.be Dēmos vzw, kenniscentrum voor participatie en democratie www.demos.be Erfgoedcellen www.erfgoedcellen.be Escala - opleidingscentrum www.escala.be Heemkunde Vlaanderen www.heemkunde-vlaanderen.be Herita www.herita.be ICOM Vlaanderen www.icom-vlaanderen.be Kennisknooppunt interculturaliseren www.interculturaliseren.be Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium www.kikirpa.be

Landelijk ingedeelde musea www.kunstenenerfgoed.be: via deze website vindt u een actuele lijst van alle landelijk ingedeelde musea in Vlaanderen. Lasso - Brussels netwerk kunsteducatie & publieksbemiddeling www.lasso.be LOCUS www.locusnet.be Magda – Cultuureducatief netwerk Leuven en Vlaams-Brabant www.magdanet.be SoCius - Steunpunt voor sociaal-cultureel volwassenenwerk www.socius.be Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten vzw (VVSG) www.vvsg.be Vlaamse Erfgoedbibliotheek www.vlaamse-erfgoedbibliotheek.be  laamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Documentatie vzw (VVBAD) V www.vvbad.be

Landelijke expertisecentra Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur vzw - expertise religieus erfgoed www.crkc.be Centrum Agrarische Geschiedenis vzw - expertise agrarisch erfgoed www.cagnet.be Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (CVAa) - cultureel erfgoed van het ontwerp van de omgeving www.cvaa.be Expertisecentrum voor Technisch, Wetenschappelijk en Industrieel Erfgoed (ETWIE) - cultureel erfgoed van techniek, wetenschap en industrie www.etwie.be LECA | Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag www.levavzw.be Tapis plein vzw - actieve erfgoedparticipatie www.tapisplein.be

Recente informatie over het vormingsaanbod vind je ook op de website van FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, uw informatiesite over het erfgoedgebeuren in Vlaanderen, waarop u steeds de meest actuele gegevens vindt over het vormingsaanbod: www.faronet.be

Het Firmament - cultureel erfgoed van de podiumkunsten in Vlaanderen www.hetfirmament.be Packed vzw - expertisecentrum voor digitaal cultureel erfgoed www.packed.be Resonant vzw. Vlaams Centrum voor muzikaal erfgoed www.resonant.be

46

provincie Oost-Vlaanderen

Contactgegevens Museum- en depotconsulenten van de Vlaamse provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie provincie Antwerpen Provincie Antwerpen - Dienst Erfgoed Koningin Elisabethlei 22 - 2018 Antwerpen fax 03-240 64 75 - www.provant.be/erfgoed Frank Herman (teamverantwoordelijke erfgoeddepots - museumconsulent) tel. 03-240 64 29 - gsm. 0496-54 74 34 - [email protected] Roel De Ceulaer (adviseur erfgoeddepots - infrastructuur) tel. 03-240 64 32 - [email protected] Marc Mees (adviseur erfgoeddepots - registratie) tel. 03-240 64 21 - [email protected] Veerle Meul (adviseur erfgoeddepots - infrastructuur & vorming) tel. 03-240 69 96 - [email protected] provincie Limburg Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE) Universiteitslaan 1- 3500 Hasselt fax 011-23 75 85 - www.pcce.be Anne Milkers (museumconsulent) tel. 011-23 75 80 - [email protected] Tine Hermans (depotconsulent) tel. 011-23 75 84 - [email protected]

Provincie Oost-Vlaanderen - Directie Cultuur, Transversale cel Cultuur W. Wilsonplein 2 - 9000 Gent - fax 09-267 71 98 http://www.oost-vlaanderen.be/public/cultuur_vrijetijd/cultuur/index.cfm Mieke Van Doorselaer (museumconsulent) tel. 09-267 72 85 - gsm 0494-85 47 23 [email protected] Annelies De Mey (beleidsmedewerker depot) tel. 09-267 72 51 - gsm 0499-57 84 51 [email protected] Anne-Cathérine Olbrechts (beleidsmedewerker depot) tel. 055-33 17 33 - gsm 0498-17 77 33 [email protected] Lien Lombaert (beleidsmedewerker depot) tel. 055-33 17 32 - [email protected] provincie Vlaams-Brabant Provincie Vlaams-Brabant - Dienst Cultuur Provincieplein 1 - 3010 Leuven fax 016-26 76 35 www.vlaamsbrabant.be/vrije-tijd-cultuur Rebecca Schoeters (museumconsulent) tel. 016-26 76 19 - [email protected] Jürgen Vanhoutte (depotconsulent behoud en beheer) tel. 016-26 77 97 - [email protected] Jan De Cock (depotconsulent registratie en documentatie) tel. 016-26 79 51 - [email protected]

47

provincie West-Vlaanderen Provincie West-Vlaanderen - Dienst Cultuur Provinciehuis Boeverbos Koning Leopold III-laan 41 - 8200 Sint-Andries-Brugge fax 050-40 31 05 www.west-vlaanderen.be/cultuur Els Dumalin (museumconsulent) tel. 050-40 34 44 - [email protected] Livia Snauwaert (depotconsulent registratie) tel. 050-40 34 18 - [email protected] Wouter Lammens (depotconsulent behoud en beheer) tel. 050-34 34 39 - [email protected]

Museumpeil Vakblad voor museummedewerkers in Vlaanderen en Nederland Alle musea in Vlaanderen ontvangen twee keer per jaar een gratis exemplaar van Museumpeil, het vakblad voor museummedewerkers. Andere geïnteresseerden kunnen een jaarabonnement nemen voor 22,50 euro (inclusief verzendkosten) of losse nummers aankopen aan 12,50 euro (te koop bij Museumfederatie Fryslân en bij FARO).

Vlaamse Gemeenschapscommissie Vlaamse Gemeenschapscommissie - Algemene directie Cultuur, Jeugd en Sport Emile Jacqmainlaan 135 - 1000 Brussel fax 02-563 04 49 www.vgc.be - www.erfgoedcelbrussel.be Peggy Voesterzoons (coördinator musea Brussel) tel. 02-563 05 58 - [email protected] Loes Nijsmans (depotconsulent) tel. 02-563 05 54 - [email protected] FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed Priemstraat 51 - 1000 Brussel tel. 02-213 10 60 - fax 02-213 10 99 [email protected] - www.faronet.be

48

Terminologie

We zetten hier nog even op een rij wat we onder alle vernoemde opleidingsvormen verstaan:

Cursus

Symposium

Bij een cursus gaat het in essentie om kennisoverdracht en -uitwisseling. De deelnemers mogen zich verwachten aan een bepaald leerpakket, afgewisseld met interactieve momenten en informatie-uitwisseling. Doorgaans wordt een syllabus aangeboden zodat de opgedane kennis achteraf gemakkelijk opgefrist kan worden.

Deze vorm omvat een wetenschappelijke benadering van een onderwerp. Eigenlijk is een symposium de meer wetenschappelijke of theoretische versie van een studiedag. Verschillende sprekers lichten hun visie, theorie of ervaringen toe. Deelaspecten van het thema kunnen eventueel uitgediept worden in werk- of discussiegroepen.

Seminarie

Werkbezoek

Een seminarie focust op één duidelijk afgelijnd onderwerp dat in diverse deelaspecten wordt behandeld. Een mix van werkvormen (en dus een mengeling van theorie en praktijk) is mogelijk, met al of niet actieve inbreng van de deelnemers.

Een één- of meerdaags bezoek van een groep aan een bepaalde organisatie, site of case in functie van een bepaalde doelstelling. Ontmoeting, discussie en het uitwisselen van ervaringen staan hierbij centraal. Workshop

Studiedag Gedurende één dag worden voordrachten geprogrammeerd rond een bepaald onderwerp dat in verschillende onderdelen wordt opgedeeld. De deelnemers zijn toehoorders, maar worden wel gestimuleerd tot het stellen van vragen.

De nadruk ligt hier op de toepassing van de theorie. Zelf oefenen en zelf doen is hier meestal de boodschap. Dit kan gaan van algemene vaardigheden tot vakspecialistische praktijken.

49

Aanmeldingsformulier vormingsaanbod Contactgegevens Naam ................................................................................................................................................................................ Voornaam ......................................................................................................................................................................... Organisatie......................................................................................................................................................................... Functie .............................................................................................................................................................................. Adres ................................................................................................................................................................................. Postcode en plaats .............................................................................................................................................................

Aanmelden kan via de vermelde e-mailadressen, webadressen of telefoonnummers bij de activiteiten. Of u kunt onderstaand formulier versturen naar de verantwoordelijke (organisatie) van het initiatief. Alle contactgegevens vindt u op p. 47-48.

Telefoon ............................................................................................................................................................................ E-mail ................................................................................................................................................................................ BTW nummer organisatie .................................................................................................................................................. Rekening nummer organisatie ...........................................................................................................................................

Als u aan meerdere opleidingsinitiatieven wil deelnemen, kopieer dan eerst dit blanco formulier. Gebruik telkens één formulier per cursus en één formulier per persoon.

Facturatiegegevens (indien verschillend) Adres ................................................................................................................................................................................. Contactpersoon ................................................................................................................................................................. Postcode en plaats ............................................................................................................................................................. Telefoon ............................................................................................................................................................................ E-mail................................................................................................................................................................................. Meldt zich aan voor het volgende vormingsinitiatieF Activiteit ............................................................................................................................................................................ Nummer.............................................................................................................................................................................

Belangrijk: Indien bij de inschrijvingen blijkt dat de helft van het maximum aantal deelnemers niet is bereikt, kan de cursus worden afgelast. In dat geval wordt u hiervan tijdig verwittigd. Wie inschrijft en bij afwezigheid tot vier werkdagen vooraf niet annuleert, betaalt de inschrijvingskosten of administratieve kosten.

Datum ............................................................................................................................................................................... Plaats ................................................................................................................................................................................. Bij vorming met lunch

vegetarisch

JA

Datum

Handtekening

NEE ..../..../.......

50

Kalender 2014 Datum

Titel

Locatie

Pagina

11 december 2013, 15 januari, 12 februari, 12 maart, 9 april en 14 mei

Conversatietafels Nederlands

Brussel

9 januari

Ik schrijf een boeiend projectvoorstel

Antwerpen

7

10 februari

Aan de slag met archief en documentatie (deel 1)

Maasmechelen

9

13 februari, 27 februari, 13 maart en 3 april

Hoe schrijf ik een historisch verantwoorde tekst?

Lichtervelde

17 februari

Aan de slag met archief en documentatie (deel 2)

Maasmechelen

20 februari

Inrichten van vitrines

Aarschot

24 februari

Aan de slag met archief en documentatie (deel 3)

Maasmechelen

24 februari

Behoud van organisch materiaal in archeologische collecties

Ename

16

4 maart

Toepassen en gebruik van registratieprogramma Adlib - beginners

Gent

25

10 maart

Aan de slag met archief en documentatie (deel 4)

Maasmechelen

11 maart

Toepassen en gebruik van registratieprogramma Adlib - opfriscursus

Gent

17 maart

Aan de slag met archief en documentatie (deel 5)

Maasmechelen

17 maart

Depot en publiekswerking

Ename

36

18 maart

Tijd voor de lenteschoonmaak?!

Halle

19

24 maart

Aan de slag met archief en documentatie (deel 6)

Maasmechelen

28 - 29 maart

Natte Plaat Collodium Ambrotypie/Ferrotypie - introductiecursus

Antwerpen

22

april tot december

Diversiteit onderzocht. Werkbezoeken aan inspirerende voorbeelden

n.t.b.

35

2 april

Tijd voor de lenteschoonmaak?!

Bierbeek

19

3 april

Architecturaal glas

Gent

21

8 april

Behoud van hout in erfgoedcollecties (determineren van houtsoorten)

n.t.b

17

15 april

Behoud van hout in erfgoedcollecties (musea)

n.t.b

17

22 april

Behoud van hout in erfgoedcollecties (kerken)

n.t.b

17

6 mei

Het vertellen van verhalen

Hasselt

33

6, 13 en 27 mei

Lokaal erfgoed op maat van jongeren?!

Mol

32

20 mei

Starten met SPECTRUM

Gent

6

26 mei

Behoud van fotografisch materiaal in erfgoedcollecties (professionelen)

Ename

37

39 9 36 9

9 26 9

9

18

51

Datum

Titel

Locatie

Pagina

27 mei

Behoud van fotografisch materiaal in erfgoedcollecties (niet-professionelen)

Ename

18

28 mei

Behoud van fotografisch materiaal in erfgoedcollecties (professionelen)

Leuven

18

29 mei

Behoud van fotografisch materiaal in erfgoedcollecties (niet-professionelen)

Diest

18

29 mei

Starten met SPECTRUM

Antwerpen

6

30 mei

Behoud van fotografisch materiaal in erfgoedcollecties (niet-professionelen)

Gaasbeek

18

3 juni

Toepassen en gebruik van registratieprogramma Adlib - beginners

Brugge

25

5 juni

Starten met SPECTRUM

Sint-Andries (Brugge)

10 juni

Een “familievriendelijk” aanbod

Hasselt

31

september tot juni (jaarlijks)

Opleiding tot museumgids

Anderlecht, Diest, Gent

34

september tot juni (jaarlijks)

Behoudsmedewerker erfgoed

Gent

16

najaar

Art handling en transport

Ename

20

16 september

Toepassen en gebruik van registratieprogramma Adlib - beginners

Brugge

25

23 september

Toepassen en gebruik van registratieprogramma ADLiB - opfriscursus

Genk

26

23 september

Toepassen en gebruik van registratieprogramma Adlib - opfriscursus

Brugge

26

14 oktober

Erfgoedplus.be. Fotograferen van erfgoedobjecten in het kader van het Erfgoedregister

Heverlee

27

21 oktober

Erfgoedplus.be. Fotograferen van erfgoedobjecten in het kader van het Erfgoedregister

Heverlee

27

6, 13 en 20 oktober

Behoud en beheer van erfgoed

Zonnebeke

11

28 oktober

Erfgoedplus.be. Registreren van lokale collecties met het Erfgoedregister

Leuven

24

3 november

depotinrichting (in goede handen - module 1)

Provincie West-Vlaanderen

12

4 november

Erfgoedplus.be. Registreren van lokale collecties met het Erfgoedregister

Leuven

24

17 november

Veilig-Beveiligd (In goede handen - module 2)

Provincie Antwerpen

13

18 november

Toepassen en gebruik van registratieprogramma Adlib - beginners

Gent

25

18 november

Erfgoedplus.be. Scannen van erfgoedobjecten in het kader van het Erfgoedregister

Heverlee

28

21 - 22 november

Natte Plaat Collodium Ambrotypie/Ferrotypie - introductiecursus

Antwerpen

22

24 november

onderhoud in het depot (In goede handen - module 3)

Provincie Oost-Vlaanderen

13

25 november

Erfgoedplus.be. Scannen van erfgoedobjecten in het kader van het Erfgoedregister

Heverlee

28

1 december

Zeker bewaren, verpakken en transporteren (In goede handen-module 4)

Provincie Limburg

14

8 december

Collectiebeleid (In goede handen-module 5)

Provincie Vlaams-Brabant

14

15 december

Informatiebeheer (In goede handen-module 6)

Brussel

15

6

52

Colofon Deze brochure bundelt het vormingsaanbod van de consulenten, steunpunten, expertisecentra, erfgoedcellen en landelijke musea van de provincies Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen, VlaamsBrabant, West-Vlaanderen, van de Vlaamse Gemeenschapscommissie en van FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed.

Coördinatie: Rebecca Schoeters Vormgeving: grafische cel - provincie Vlaams-Brabant Beeldmateriaal: Cultureel Erfgoed Annuntiaten Heverlee

U vindt alle informatie over dit vormingsaanbod eveneens via www.faronet.be, de website van elke provincie en de website van de Erfgoedcel van de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

53