Vorming AUTISMESPECTRUMSTOORNIS Bart Lenaerts Jorinde Dewaelheyns 6 december 2010
Wat mag je verwachten? Wat is autisme? Het stellen van de diagnose Wie? Hoe? Triade van stoornissen Autisme = ‘anders denken’ Hoe omgaan met personen met autisme? Een oefening Vragen
Wat is autisme?
Onzichtbare handicap Stereotiepe beeld Autisme bij alle niveaus van intelligentie Verhouding jongens meisjes Gedragsdiagnose Autismespectrumstoornis Termen
autismeSPECTRUMstoornis ticstoornis
ADHD Asperger-syndroom kernautisme autisme A-typisch autisme PDD-NOS
dwangstoornis
Autisme: een overzicht (naar Utah Frith, 1992)
biologische oorzaken? hersen afwijkingen?
gen-fout
letsel ander systeem?
dopamine-systeem?
gemeenschappelijk pad?
? gebrek aan samenhangdenken
cognitief tekort?
kernproblemen
virus
=
autistisch denken omgang met anderen
communicatie
soepel denken en handelen
ervaring leeftijd camouflage motivatie compensatie
uiterlijk gedrag
autisme komt voor bij alle ontwikkelingsniveaus Intelligentie in IQ-score: 0
20
diep ernstig
35
50
70
90
115
135
matig
licht
zwak begaafd
normaal beg
goed beg
hoog beg
autisme met verstandelijke handicap
autisme zonder verstandelijke handicap normaal begaafde mensen met autisme
Autisme = ‘anders denken’
Wat zie je?
Autisme = ‘anders denken’
Wat zie je?
Autisme = ‘anders denken’ Informatieverwerking
Verschillen in denkstijl: mensen zonder mensen met autisme autisme Wereld waarnemen Samenhang zien
Details/ elementen zien
Opnemen en verwerken prikkels
Binnen de context en het geheel
Losgekoppeld
Betekenis verlenen prikkels
Vanuit de context
Vanuit details en losgekoppeld
Gedrag
Neurotypisch gedrag
Autistisch gedrag
autisme Andere prikkelverwerking 1. Centrale coherentie: beperkt samenhang zien tussen losse elementen
2. Executieve functies: moeite met plannen, organiseren en uitvoeren
3. Theory of mind
Theory Of Mind (TOM) Nauwelijks het vermogen de binnenkant van de ander en van zichzelf te herkennen Gevolgen: -kan alleen vanuit zichzelf denken -het contact mist wederkerigheid -vriendschappen sluiten en behouden verloopt moeizaam
Losgekoppeld denken “Thuiszorg”
Beleving mensen zonder autisme
Beleving mensen met autisme Annick
Annick
altijd 9u10
ongeveer 9u10
koffieke
rode auto op oprit
eerst babbelke, dan werk of omgekeerd
bruine handtas eerst werk, dan koffie
bus
Linda of iemand anders
Auto op oprit
Het stellen van de diagnose WIE? Erkend diagnostisch centrum Kinder- en jeugdpsychiater HOE? Triade van stoornissen is steeds aanwezig
Triade van stoornissen 1.
Stoornis in de ontwikkeling van verbale en non-verbale communicatie
2.
Stoornis in de ontwikkeling van sociale relaties
3.
Opvallend beperkt repertoire van gedragingen en interesses Sociaal gedrag
Communicatie
Verbeelding
Communicatie Communicatie wordt minder/anders begrepen Essentie uit lange uitleg halen Taal letterlijk nemen
Communicatie Communicatie wordt minder/anders begrepen Vage boodschappen beklijven niet Non-verbale communicatie wordt vaak niet begrepen Moeite met abstracte begrippen,humor, zegswijzen, spreekwoorden, enz.
Communicatie Beperkte wederkerigheid Relevante informatie wordt vaak niet spontaan doorgegeven Minder goed kunnen uiten wat men denkt of voelt
Sociaal gedrag Egocentrisme Vaak goed ontwikkelde verbaliteit, maar zwak sociaal inzicht Zwak inzicht in vanzelfsprekende sociale regels Weinig relativeringsvermogen Functionele echolalie en echopraxie
Verbeelding en weerstand tegen verandering Vaak voor hetzelfde gedrag kiezen Meer tijd nodig om uit ervaringen te leren Het geleerde wordt vaak rigide toegepast Moeite om zelf tot een oplossing te komen bij een probleem Overgangen verlopen vaak moeizaam
Sterke kanten van mensen met autisme
Oog voor details Concreet Zeer sterke feitenkennis Perfectionistisch Leven volgens de regels Rechtvaardig Eerlijk Een talent goed ontwikkeld
Algemene aanpak Wat is op vlak van communicatie, sociale vaardigheden en verbeelding te moeilijk of te onduidelijk?
Het ijsbergmodel Waarneembaar gedrag Problemen met: - Communicatie - Omgaan met anderen - Verbeelding en verandering Onderliggende problematieken als gevolg van het autisme
Algemeen Verduidelijking/verheldering (verbaal of visueel ondersteund en herhalen) Wat moet ik doen? Hoe lang moet ik dit doen? Wat moet ik nadien doen? Help hen organiseren Duidelijke verwachtingen, regels en afspraken Let op overprikkeling/overvraging
Algemeen Een bijsturing moet steeds gepaard gaan met duidelijkheid over de manier waarop het dan wel moet Leren van nieuw gedrag gaat veel langzamer dan bij andere kinderen; je hebt (veel) meer geduld nodig. Verwacht niet dat alles van de eerste keer lukt. Behoed u voor over- en onderschatting Weerstand tegen verandering vermindert meestal naarmate je kind meer voorspelbaarheid en duidelijkheid krijgt
Algemeen Duidelijk en expliciet meedelen wat je van de persoon verwacht: onuitgesproken verwachtingen bestaan voor hem/ haar niet Via verstandelijke weg aanleren, wat niet aangevoeld wordt Wees bedacht op ongewenste invloeden op het gezinsfunctioneren, onder andere het zwart/wit denken in sociale relaties (bijv. zeer positief tegenover broer, zeer negatief tegenover zus)
Algemeen teveel ‘emotionele reacties’, brengen de persoon in verwarring
Vergeet niet af en toe jezelf te belonen!
Grenzen aan gedragsverandering bij autisme pervasieve ontwikkelingsstoornis, d.w.z. aangeboren, indringend en levenslang hierdoor gewenste gedragsveranderingen niet altijd haalbaar preoccupaties (=herhalende stereotiepe patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten) en obsessies moeilijk te onderdrukken, beter afbakenen in tijd en plaats geven eerder situatieverandering dan gedragsverandering
Een oefening Situaties: -Johan, 26 jaar, reist in het weekend het hele land door om bussen van de lijn te fotograferen. -Stijn, 12 jaar, onderbreekt regelmatig het gesprek tussen zijn beide ouders. -Nick houdt niet van aanrakingen of onverwachtse knuffels. -Thomas, 16 jaar wil altijd het laatste woord bij discussies. -Paul, 24 jaar heeft al een aantal afspraken gemist met zijn stagebegeleider. -Mieke, 10 jaar wil altijd vooraan in de auto zitten. -Marc, 45 jaar, mentale handicap, is ontzettend boos omdat zijn krant die ochtend niet bezorgd werd.
Nog vragen of opmerkingen?
