Voorwoord. Voorwoord. Het jaar van de Nachtegaal

Voorwoord

Voorwoord Het jaar van de Nachtegaal ‘LUU LUU LUULUU LI LI’ klinkt het in crescendo. De Nachtegaal geeft met deze terugkerende fluittoon het startschot van het wandeljaar in De Rammelaars. Het is 1 mei, 6 uur in de ochtend. Het groepje wandelaars wordt stil van de krachtige zang vol gevarieerde melodieën. De Nachtegaal trilt, fluit en lispelt dat het een lieve lust is. Hij rijgt zijn korte strofen met dubbele tonen moeiteloos aaneen. Plots slaat hij alarm. Met een licht stijgend ‘huuiet’ en een krachtig laag rollend ‘errr’ onderbreekt hij zijn herhaalde motiefjes. Na anderhalf uur wandelen noteren we zes zangposten, alleen al in het noordelijk deel van De Rammelaars. Maar de zangers zelf krijgen we niet te zien. De Nachtegaal schuilt in groepjes loofbomen met veel ondergroei. Dicht struikgewas en een partij brandnetels komen goed van pas voor het bouwen van zijn nest. En het vele water in de Rammelaars bevalt hem uitstekend. 2012 lijkt wel het jaar van de Nachtegaal. We noteren er uitzonderlijk veel. De laatste decennia zou er nochtans een sterke achteruitgang zijn. Daarom staat de Nachtegaal als kwetsbaar op de Vlaamse rode lijst. Maar de trend is niet helemaal duidelijk. De Nachtegaal is dus terug uit Zuid-Afrika. Hij verblijft hier tot oktober maar concerteert slechts tot eind juni. We horen hem wel eens overdag, maar de karakteristieke zang van de Nachtegaal klinkt vooral in de ochtend en ’s avonds. Hij galmt het mooist – vind ik – in de stilte van een heldere nacht. Hieraan ontleent hij trouwens het eerste lid van zijn naam. Gaal komt dan weer van het Germaanse ‘Galan’ en betekent ‘galmen’. De Nachtegaal kondigt de lente aan. Hij is het symbool van de liefde die al eeuwenlang dichters en componisten inspireert. Zijn krachtige zang roept bij mij steevast de herinnering op aan Florence Nightingale, vooral in de mijmering van de stilte van de nacht. Florence had, als intelligente en goed opgeleide dochter van zeer welgestelde Engelsen, alle troeven in handen voor succes in de betere kringen. Maar ondanks het sterke verzet van haar familie ging zij zieken en gewonden verzorgen in de Krimoorlog. In de 19de eeuw moest verpleging als vak nog uitgevonden worden. Door haar inzet voor gezondheidszorg, onderwijs en inkomenszekerheid voor iedereen is ze een belangrijke grondlegger van de moderne verzorgingsstaat. Krachtig engagement voor een duurzame wereld blijft ook in 2012 actuele noodzaak, ecologisch maar ook sociaaleconomisch. Onze sociale zekerheid staat onder druk en steeds meer kinderen worden geboren in gezinnen die leven onder de armoedegrens. 'Nightingale power' dwingt respect af. JOHAN ROTTIERS Afdeling Ham mei 2012

Meander, jaargang 11 nummer 3, juli - september 2012

1

Natuurbeheer

Het Grote Netewoud! Met dit grootste broekbos van België wil Natuurpunt haar eerste nationaal park creëren. Het visiegebied strekt zich uit in de valleien vanaf de bovenloop van de Grote en de Molse Nete in Balen en Mol tot aan het Albertkanaal in Geel. Centraal staan de natuur, maar ook natuurbeleving voor de hele familie en hopelijk ook voor … de familie Bever. Samen met deze Meander kreeg je ook een Grote NeteWoud-krant in je brievenbus. Daarin kan je meer lezen over het nieuwe natuurproject dat Natuurpunt opstart in onze Meanderlandregio. Vandaag beheren we in het projectgebied ongeveer 500 ha, meestal kleine en geïsoleerde natuurgebieden. Door er een landschappelijke eenheid van ongeveer 33 km 2 van te maken, mikken we op “meer”: meer natuur, meer biodiversiteit, maar ook meer bekendheid, meer toerisme, meer samenwerking met partners, meer middelen, meer … vrijwilligers. Ik wil dan ook graag een warme oproep doen aan al onze leden om op één of andere manier actief te participeren in onze lokale werking. Voor dit project zoeken we immers ook nog bijkomende vrijwilligers om zich mee in te zetten in beheer, educatie, praktische of administratieve ondersteuning. Meld je bij één van de voorzitters of conservators (zie vooraan in Meander). In de krant vind je ook al de eerste uitgestippelde wandelingen in het projectgebied: “Bels Broek en Heide: wilde struinnatuur!” vertrekt aan de Luihoeve in Meerhout-Zittaart “De Vennen: op zoek naar de grazers!” vertrekt aan De Boereschuur in Balen “Het Griesbroek: kronkelen langs de Nete” vertrekt aan de Straalmolen in Balen-Hulsen Maar natuurlijk is er ook nog het wandelknooppuntennetwerk waarmee je een deel van het projectgebied kan verkennen. In de toekomst willen we onze natuurgebieden nog beter toegankelijk maken en bijkomend wat avontuurlijke trajecten inlassen. “Broekbossen, daar mogen we gerust trots op zijn !”

2

Natuurbeheer

Feesten in Het Grote Netewoud! 30 JUNI VAN 13 TOT 18 UUR – OPENING WATERMOLEN IN MEERHOUT Wandelen met streekproevertje - Vrije of geleide wandeling van 5 km langs de Grote Nete De Natuurpunt.gids vertrekt om 13.30 uur, 14.30 uur, 15.30 uur en 16.30 uur - Waterstabbel van 5 km met verrassing voor de kinderen Bekijken - Infomarkt met standjes deelnemers - Tentoonstelling “Weg van de Nete” met een gratis ijsje voor elke bezoeker - Visdemonstratie met elektrisch vissen en aquaria - Tentoonstelling over de geschiedenis van de diamantslijperij en de wasserij - Bezoek aan de watermolen en de wasserij - Tentoonstelling over waterleven op de wandelingen Voor de kinderen - Kinderanimatie met Floepje - Waterstabbel Randanimatie - Muziek van The Swing Collection van 14.30 tot 16 uur - Terras met drank, ijsjes en pannenkoeken Organisatie: Vlaamse Milieumaatschappij i.s.m. Natuurpunt, Gemeente Meerhout, e.a. Adres: Watermolen 8, Meerhout Meer info: www.grotenetewoud.be

19 AUGUSTUS 2012 – KOMENETE IN DE VENNEN, VANAF 10 UUR Familiehappening waarbij het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en haar partners (o.a. Natuurpunt) een waterloop van het werkingsgebied in de kijker zetten met wandelingen, vertellingen, aquaria. Voor de wandelingen in het Natuurpuntreservaat “De Vennen” neem je best laarzen mee. Het evenementenplein is toegankelijk voor rolstoelgebruikers (er zal ook een aangepast toilet voorzien worden). Het Regionaal Landschap Kleine richt elk jaar een happening in, in één van de 17 deelnemende gemeenten om één of ander project in de kijker te stellen. Dit voorjaar eindigde het Life-project Grote Nete waarbij onder andere door het Provinciebestuur van Antwerpen met medewerking van Natuurpunt over een afstand ca. 700 meter in De Vennen een grondige aanpak van de “ Kleine Hoofdgracht” werd gerealiseerd, waarbij oevers werden afgegraven en nieuwe meanders werden gemaakt, om de rivier terug een natuurlijk verloop te geven.


3

Natuurbeheer

Aansluitend aan deze werken werd door natuurpunt zelf een vast wandelpad uitgewerkt waarbij enkele honderden meters knuppelpad werden gerealiseerd zodat iedereen met min of meer droge schoenen door het gebied zou kunnen wandelen. Wij hebben de jaarlijkse happening van het Regionaal Landschap aangegrepen om dit wandelpad officieel te openen. Naast de deelname van natuurpunt zijn er nog andere activiteiten die georganiseerd worden door de partners van het Regionaal Landschap. Meer info over deze happening zal via de Landschapskrant aan alle inwoners worden meegedeeld. Natuurpunt zorgt tijdens deze happening voor de dranken, we hebben verder een promotiestand aan het voetbalterrein en langs het wandelpad een vaste post met info over het gebied en ook leuke doe-zaken voor de kinderen. Feestadres: Natuurgebied “De Vennen”, Parking Voetbalveld Wolfsdonken en Peer Luytendijck, Balen Meer info: www.natuurpuntbalen-nete.be • www.grotenetewoud.be

FC

Cools,

kruising

9 SEPTEMBER 2012 – 20 JAAR GRIESBROEK Ter ere van het twintigjarige bestaan van dit natuurgebied viert Natuurpunt feest! Iedereen is welkom om mee te vieren en te genieten van de schitterende natuur. 8 en 9 september 2012 Feesttent Vloedbeemdenstraat Balen-Olmen Zaterdag 8 september vanaf 19 uur “Griesbroek by night” 20.30 uur: begeleide wandeling door het gebied op zoek naar nachtelijk leven met behulp van batdetectoren, nachtvlinderval, sterrenkijker, … Zondag 9 september 10 uur: receptie en opening van het eerste nieuwe wandelpad in het Grote Netewoud en voorstelling Grote Netewoud Vanaf 13 uur doorlopende wandelingen met informatieposten (waterleven, vlinders) infostand Natuur- en vogelopvangcentrum Opglabbeek tentoonstelling Heemkundige Kring workshops door JNM kindergrime en ballonplooien geleide wandelingen muzikale omlijsting Adres: Feesttent, Vloedbeemdenstraat, Balen Meer info: www.natuurpuntbalen-nete.be • www.grotenetewoud.be

18 NOVEMBER – GROTE BOOMPLANTACTIE “GROTE NETEWOUD” Meer info in de volgende Meander.

4

Natuurbeheer

Ook een slag van de molen? Projectontwikkelaar Via Arcadis onderzoekt de opportuniteit van 2 windturbines in het open gebied aan de overkant van het kanaal Kwaadmechelen-Dessel ter hoogte van De Rammelaars. De turbines vormen geen onoverkomelijke hindernis voor vogels volgens Natuurpunt Studie. Wij zijn hiervan zo zeker niet! Windturbines vervormen het landschap. Sommige wandelaars vinden ze storend, anderen vinden ze attractief. Los van onze persoonlijke appreciatie dragen windturbines bij tot een duurzame oplossing voor ons energievraagstuk. Windenergie is onuitputtelijk en vermindert CO ²- uitstoot. Windenergie vermindert ook het risico op prijsschokken van fossiele brandstoffen en is goedkoper in productie. Met Natuurpunt zijn wij dus voor windenergie. Maar de Fitis, de Zwartkop en de Zwarte Specht, zijn die er ook voor? Of de roofvogels en uilen die broeden in De Rammelaars? Wat met het koppel Wulpen en een groepje Waterpiepers in de onmiddellijke omgeving? En de lijsters, vinkachtigen en gorzen die er passeren? Volgens een studie in 7 windparken in Vlaanderen varieert het aantal slachtoffers dat in aanvaring komt met propellers, of terecht komt in de luchtverplaatsing achter de turbines van 0 tot 125 vogels per individuele windturbine per jaar. Met de slachtoffers zijn wij dus tegen de inplanting van turbines in de omgeving van broedgebieden, pleister- en rustgebieden en belangrijke trekroutes van beschermde, bedreigde, kwetsbare of zeldzame soorten. Gestandaardiseerde monitoringgegevens over de vogeltrek overlangs De Rammelaars ontbreken. Dit is jammer. Het maakt een grondige impactanalyse moeilijk. Trekvogels volgen meestal noordoost- zuidwest georiënteerde routes over ons land. Het kanaal Kwaadmechelen-Dessel is pal noord-zuid georiënteerd. Deze afwijkende oriëntatie zou het risico op aanvaringen met de geplande windturbines verkleinen voor watervolgers. De Visarend bijvoorbeeld wijkt zelden af van zijn route. Gegevens uit de ruimere omgeving van De Rammelaars wijzen niet meteen op enorme bezwaren volgens Gerald Driessens van Natuurpunt Studie. De milieueffecten zullen al bij al wel meevallen. Deze conclusie overtuigt Peter Jansen niet. Onze lokale vogelkenner observeerde de Visarend enkele malen tijdens de trek boven het kanaal in onze gemeente. De Visarend volgde mooi het kanaaltraject. Ook de Slechtvalk die huist in een nestkast op het bedrijfsterrein van TC Ham gebruikt de hoogspanningspylonen ter hoogte van De Rammelaars regelmatig als rusten uitkijkpunt, net als de Kleine Mantelmeeuw en de Zilvermeeuw. Kokmeeuw, Stormmeeuw en in mindere mate Zwartkopmeeuw volgen eveneens het kanaal, ook de Aalscholvers en de ganzen. Meeuwen hebben een monoculair zicht. Ze kunnen diepte minder goed inschatten, net als de meeste zangvogels. Zij lopen dus gevaar.


5

Natuurbeheer

De Rammelaars ligt in een belangrijk broedgebied voor Sperwers en Haviken in Vlaanderen. Tijdens de broedperiode zijn de vogels schuw en leven meer teruggetrokken. De Havik is bovendien een bosjager. De Sperwer wordt meer beschouwd als een urbane soort. Beide zien we minder in het open gebied waar de turbines gepland worden. De gevoeligste periode is de baltstijd. De spectaculaire baltsvluchten van Havik en Sperwer vinden hoog in de lucht plaats, maar doorgaans boven het bos. Hun vliegcapaciteiten en wendbaarheid zijn enorm. De roofvogels hebben bovendien een scherp binoculair zicht. Hun risico is dan ook eerder beperkt. Natuurpunt Studie schat het risico voor de Bosuilen eveneens laag in. De Bosuil jaagt immers liefst op lage hoogte en blijft dicht bij het bos. Voor onze Buizerds zijn de risico’s op aanvaring beduidend groter. Alleen al in de buurt van de meest zuidelijk geplande turbine zitten er vier koppels. Zij voeren hun balts- en foerageervluchten doorgaans uit boven open ruimte. De buizerds zijn ook minder wendbaar dan de havikachtigen. Buizerds kunnen dus sneller sneuvelen maar ze zijn talrijker aanwezig in onze omgeving dan de andere roofvogels. De Rammelaars huisvest vier spechtsoorten. De Zwarte Specht is het minst talrijk maar we tellen toch verschillende broedende paartjes. Zij lopen een groot risico. De Zwarte Specht verplaatst zich vaak boven de boomtoppen en over grote afstanden tussen de verspreide bossen. De kans dat de soort zich uitbreidt is klein. Ze hebben een zeer groot territorium nodig en er zijn in de omgeving weinig geïsoleerde bosjes. In De Rammelaars huizen ook meerdere Houtsnippen. De mannetjes voeren baltsvluchten uit voor zonsopen na zonsondergang. Van februari tot augustus scannen de mannetjes het bosgebied en de omliggende weiden op zoek naar een vrouwtje. De Houtsnip foerageert ook ver buiten het bosgebied. Daarbij is ze een weinig wendbare vlieger. Maar doorgaans vliegt ze laag, langs de bosranden en ze heeft ook een goed ontwikkeld binoculair zicht. De inplanting van de turbines is nog geen uitgemaakte zaak. De gemeente Balen bestelde een studie waaruit blijkt dat de omgeving niet bijster geschikt is voor windturbines. Als er komen, verwacht de bevoegde ambtenaar ze eerder aan de andere kant van de gemeente, in de buurt van Nyrstar waar al meerdere turbines staan. Ook gewestelijk stedenbouwkundig onderzoek wijst uit dat windturbines het best geconcentreerd worden en geclusterd met bestaande grootschalige infrastructuren zoals het Nike-windpark tussen de E313 en het Albertkanaal. Vlaanderen is sterk verstedelijkt. De resterende open ruimte moet gevrijwaard worden. Windturbines tasten het open karakter aan. Versnipperde inplanting is dus minder aangewezen. Nog het minst langs een kwetsbaar natuurgebied zoals De Rammelaars. Zie ook: http://www.natuurpunt.be/nl/natuurbehoud/natuurbeleid/dossier-energie_355.aspx JOHAN ROTTIERS

6

Natuurbeheer

Een natuurvriendelijke waterpartij (laatste deel) Na de aanleg van de poel (eerste artikel) lazen we in het vorige artikel hoe we op een ecologische manier het planten- en dierenleven best aanpassen aan de vijver. In dit derde en laatste artikel leert Eric Stoffelen ons iets over het beheer van de waterpartij. Laat je niets wijsmaken, een waterpartij vraagt ook onderhoud! Van nature evolueert een waterpartij naar bos. Wil je dus water behouden dan zal je moeten ingrijpen, wacht hierbij niet tot je haast geen water meer ziet, maar doe jaarlijks een klein onderhoud! Blijf met alle meststoffen (ook compost) en sproeistoffen ver uit de buurt van de tuinvijver! Gebruik nooit een UV-lamp of chemische middelen, dat zijn enkel dure en inefficiënte lapmiddelen. Ga liever op zoek naar de oorzaak van je probleem. “VOEDSELRIJK WORDT VOEDSELARM” In een gezond waterbiotoop verwerkt de levensgemeenschap haar eigen organisch afval. Dat is het zelfreinigende vermogen van het water. Bij overdreven of blijvende toevoer van organische stoffen (dierlijk mest, voedselresten, plantenresten) en voedingsstoffen (kunstmest, fosfaten) wordt de levensgemeenschap grondig verstoord en zelfs vernietigd. Eerst zullen de bacteriën en andere afvaleters zich hard inzetten en grote hoeveelheden zuurstof verbruiken. Het zuurstofgehalte van het water daalt, de opruimers komen in de problemen. Zuurstofgebrek ontstaat ook op een andere manier. Door het opruimwerk van de bacteriën komen er voedingsstoffen vrij. Algen en wieren groeien hierdoor spectaculair aan. Overdag produceren zij overvloedig zuurstof. ’s Nachts blijven ze verder ademen en verbruiken ze grote hoeveelheden zuurstof. Algen, ondergedoken planten en kieuwdieren sterven. De opruiming van afgestorven planten en dieren gebeurt niet meer door de normale organismen. Het werk wordt overgenomen door bacteriën die functioneren zonder zuurstof, de ‘anaerobe bacteriën’: een proces dat wij ‘rotten’ noemen. Hierdoor komen veel giftige stoffen en gassen vrij. Het water stinkt, wordt vergiftigd en is hopeloos verknoeid. De oorspronkelijke levensgemeenschap is vernietigd. Een gouden raad: voeder of mest nooit in je vijver! Vanaf het moment dat je gaat bijvoederen of je waterplanten gaat bemesten ben je ecologisch verkeerd bezig en verstoor je het biologisch evenwicht. Let er bijzonder op dat er geen instroom is van meststoffen vanuit je tuin!

“WATER EN ZOMER” Vele vijvers kampen in de zomer met problemen doordat het water te fel opwarmt. Warm water kan minder zuurstof bevatten en wakkert de algenbloei aan. Dit verhelpen we enerzijds door onze waterpartij voldoende groot en diep te maken en anderzijds door voor schaduw te zorgen. De schaduw is best afkomstig van ons huis en van drijvende waterplanten zoals waterranonkel en kikkerbeet. De zomerhitte zorgt ook voor verdamping van het vijverwater. Voor een grote waterpartij is zulke lagere waterstand geen probleem en is zelfs gunstig voor sommige planten in de oeverzone. Kleine vijvers vullen we best bij met leidingwater en we laten de fontein dag en nacht spuiten. Meander, jaargang 11 nummer 3, juli - september 2012

7

Natuurbeheer

“WATER EN WINTER” Water bevriest bij 0°C en kent zijn grootste dichtheid bij 4°C. Dit natuurlijk gegeven heeft grote invloed op waterpartijen. Het koude water van 4°C is dus het zwaarst en zal naar de bodem van de vijver zakken. Het vormt daar een veilige overlevingszone voor onze waterdieren op voorwaarde dat de vijver diep genoeg is. Vandaar de noodzaak van de diepe zone bij aanleg! Is heel de waterpartij met ijs bedekt, dan kan er geen uitwisseling van gassen gebeuren (zuurstof, koolzuur en afvalgassen) en bedreigt dit het leven. Nog erger is het als je vijver zo ondiep is dat heel de watermassa bevriest. Deze twee zaken moet men voorkomen. Hoe beletten dat heel het wateroppervlak met ijs bedekt wordt? Men zorgt voor voldoende oevervegetatie, waarvan men de stengels in de herfst niet wegsnoeit en steekt een strobos of takkenbos verticaal in het water. Een fontein is meestal niet vorstbestendig en biedt geen oplossing. Heb je te laat ingegrepen of is al het water toch bevroren dan mag je geen gat in het ijs hakken. Vermijd dat er op het ijs gesprongen wordt. Harde schokken bezorgen de waterdiertjes stress die tot ziekte of dood leiden. Wel kan je met enkele ketels heet water een opening maken en daar dan de strobussel insteken. Installeer geen installatie die het vijverwater plaatselijk opwarmt. “WATER EN HERFST” In de herfst sterven vele plantendelen af. Men is vlug geneigd om alles "netjes" op te ruimen. We zijn daar echter geen voorstander van omdat die "dode" planten ook een belangrijke rol spelen in ons ecologisch evenwicht. In de dode stengels overwinteren vele insecten als ei of larve en via de holle stengels zorgen ze voor de noodzakelijk uitwisseling van gassen als het water bevroren is. Wacht dus met maaien tot in de lente. Maai steeds boven het normale waterniveau. Veel planten gaan rotten als ze onder het waterniveau gemaaid worden. Verwijder steeds het maaisel om verrijking te voorkomen en composteer het. Schep in oktober/november enkele keren de verse bladval uit het water. Een afdeknet over het water is ook handig. Verwijder het wel als alle bladeren gevallen zijn. Oktober is ook de beste maand om onze waterplanten te beheren. Een goed streefdoel is 1/3 volume ondergedoken planten, 2/3 ‘open’ water. Vanaf 2/3 volume planten is ingrijpen aangewezen! Verwijder overtollige drijfplanten indien ze méér dan de helft van het oppervlak afdekken. Kijk uit dat er hierbij niet te veel diertjes verloren gaan. Bij het verwijderen van de planten spoel je ze eerst af in een kuip water. Zo vang je al heel wat diertjes op die je daarna met water en al terug in de vijver giet. Deponeer de planten best daarna op een zeil dat afhelt tot in het water. De diertjes zoeken steeds het natste, laagste deel op en komen zo opnieuw in het water terecht. Door jaarlijks in te grijpen voorkom je dat er te veel slib wordt gevormd. Met slib bedoelen we hier het bezinksel van organisch materiaal, dat min of meer afgebroken werd door de inwerking van diverse organismen. Slib hoort bij de tuinvijver: het maakt deel uit van het ecosysteem.

8

Natuurbeheer

De slibmassa mag echter niet te groot worden. Te veel slib leidt tot verarming en verlanding van het biotoop. Bepaalde ‘signaalsoorten’ waarschuwen ons voor te veel slib in de vijver: poelslak, zoetwaterpissebed, tubifex, muggenlarven. Deze diertjes leven van organisch afval. In voedselrijk water met heel veel afval komen ze dan ook massaal voor. Dat is het signaal om in te grijpen. Ook de explosieve groei van algen en wieren, diverse soorten kroos en ondergedoken waterplanten leveren dit signaal. Ga bij het ruimen van het slib grondig en voorzichtig te werk! Het heeft geen zin om slechts een gedeelte van de vijver te ontslibben. Het slib van het niet behandelde deel zal zich verspreiden over het geruimde stuk en zo je werk voor een groot deel teniet doen. Pomp het water weg tot het grootste deel van de bodem droog valt. Tracht zoveel mogelijk dieren te redden door het water door een zeef te laten gaan. Let er tijdens het uitscheppen goed op om de vijverfolie niet te scheuren! Dat gebeurt vaak en is moeilijk te herstellen! Gebruik géén scherp materiaal, wel een botte afgeronde schop of een ouderwetse beerputpollepel. Het verwijderde slib kan je gerust tussen de tuinplanten uitspreiden. In de handel kan je producten vinden om slibproblemen aan te pakken. Ze bestaan uit stoffen die de zuurtegraad bijregelen en gevriesdroogde micro-organismen die het bodemvuil op bacteriële wijze omzetten. Dergelijke middelen zijn vrij duur en weinig effectief. Bovendien bevatten sommige van deze producten meststoffen die het probleem alleen maar vergroten. Voorkomen is beter dan genezen, dus vermijdt ophoping van organisch materiaal en meststoffen! ERIC STOFFELEN


9

Natuurstudie

Natuurkroniek Meanderland: winter 2011-2012 DECEMBER 2011- JANUARI EN FEBRUARI 2012 : HOOGTEPUNTEN VOGELS Dodaars: max. aantal werd geteld op 12/02 met min. 20 ex. op de Kanaalplas en min. 17 ex. op Put Rauw Op 12/02 zag Pieter Cox op Put Rauw hoe een Dodaars aan het sukkelen was op het ijs om het (veilige?) water te bereiken toen een Blauwe reiger vlakbij landde, hem oppakte en ermee wegvloog. Even verder op het ijs verdween het Dodaarsje dan na wat trekken en sleuren in de bek van de reiger. “Dat was toch wel even slikken, zowel voor de reiger als voor mezelf …” aldus Pieter in zijn verslag op Birdingkempen. Roerdomp: waarnemingen in februari op Retie Kattestaart en Mol Grote Zandput. Kleine zilverreiger: 03/02 Lommel Maatheide 1 ex. naar Z. Ooievaar: op 06/02 5 rustende ex. op de lantaarnpalen langs de E34 in Retie t.h.v. het kanaal Dessel-Schoten. Doortrekkend ex. over telpost Maatheide op 24 en 25/02 met telkens 1 ex. naar N Kleine Zwaan: op 07/02 2ex. even pleisterend op Mol Grote Zandput Toendrarietgans: op 07/02 kwamen ca. 1.300 ex. vanuit het W invallen op hun slaapplaats aan de Grote Zandput en min. 250 ex. Grauwe Gans waren toen al aanwezig op de slikplaat.

5 Kleine Rietganzen trokken over telpost Maatheide naar ONO op 17/02. Max. aantallen Mandarijneend werden geteld op Put Rauw Noord op 04/02 (61 ex.) en 11/02 (81 ex. !!!) Bij de watervogeltelling op 18/12 werden de Geelse tellers verrast door een Witoogeend op Retie Kattestaart. Ook Toppereenden waren weer aanwezig in de regio: 3 onvolwassen ex. op 12/02 op de Kanaalplas in Mol. Max. aantal Nonnetjes voor de streek werd geteld op 04/02 met 6MM en 15WW in totaal op de Molse plassen. Grote Zaagbekken bereikten hun max. op 14/02 met 35MM en 25 WW op de slaapplaats op de Grote Zandput. Op 17/12 trok nog een Rode Wouw over de telpost op Maatheide, maar de dikste roofvogelkrent werd op 11/02 gespot aan de Grote Zandput. Hier het relaas van Pieter Cox: ‘Ik had net alle aanwezige watervogels geteld toen opeens met veel lawaai groepjes ganzen overvlogen. 10

Natuurstudie

Geen wonder dat ze lawaai maakten, want er vloog zowaar een Zeearend tussen (13.50 uur). Hij landde op de landtong met dadelijk een hoop Zwarte Kraaien bij zich. Bleef daar mooi staan, vloog af en toe op en landde dan weer op het ijs. Om 14.17 uur besloot hij om te vertrekken, kwam zo mooi langs ons af (Ph. Van Audenhove en ikzelf) en vloog zo verder richting Z. Jef Sas heeft hem boven het haventje aan de brug nog zien verder vliegen naar het zuiden. Deze (onvolwassen) Zeearend had een blauwe en een alu-ring om zijn rechterpoot en een rode aan de linker. Codes aflezen met de telescoop lukte echter niet. Zie ook de foto’s op het Birdingkempenforum. Een Buizerd toptrekdag was 25/02 met 67 ex. naar noordelijke regionen over Lommel Maatheide. Op 16/02 cirkelden nog 3 Slechtvalken rond de schouw van de centrale op Mol-Donk. Ze misten hun nestbak! Een eerste groepje Kraanvogels passeerde al op 20/02 over Lommel Maatheide (diezelfde groep was iets vroeger al gespot op de meer zuidelijke telpost Averbode Bos en Hei). Ook groepen Goudplevieren trokken over trektelpost Maatheide op 04/12 (24 ex.) en 09/12 (26 ex.). Roger Claessens stootte op 02/12 een Houtsnip op in de beemden aan de Europawijk in Mol. Even later vond hij de vogel verstrengeld en gewond in een draadafsluiting terug. De Houtsnip werd overgebracht naar het VOC in Herenthout voor verzorging. Meeuwentelling - 28.000 meeuwen slapen op Maatheide: Op vrijdagavond 24 februari 2012 telden negen vogelkenners de meeuwen op de bekende slaapplaats op Maatheide. Vanaf 17 uur kwam de slaaptrek sterk op gang. Groepen van soms meer dan honderden meeuwen vlogen richting Maatheide om vervolgens op één van de twee putten te landen en daar de nacht door te brengen. Rond 18.30 uur was dit indrukwekkende schouwspel afgelopen en konden de aantallen worden opgeteld. Het totaal kwam op 28.132 meeuwen uit, waarvan 5 Kleine mantelmeeuwen, 69 Zilvermeeuwen en 1 Zwartkopmeeuw. Dankzij de verhoudingsbepaling kon worden vastgesteld dat het overige deel uit circa 7.000 Stormmeeuwen en circa 21.000 Kokmeeuwen bestond. Dat komt verrassend goed overeen met een telling in dezelfde periode in 2007. Maatheide vervult hiermee een zeer belangrijke functie voor meeuwen die in de zeer wijde regio (tot voorbij Geel, Turnhout en Reusel) rond Lommel overwinteren of op doortrek zijn. Het betreft tevens één van de belangrijkste meeuwenslaapplaatsen in het binnenland van België. Bij controle van de Kerkuilenkast in de voormalige elektriciteitscabine aan Put Rauw Noord bleek 1 koppel Kerkuilen aanwezig . Het M bleek al geringd op 21/09/2007 op de kerk van Mol-Rauw, het W was nog ongeringd. Op 11/01 hoorde Stefan Staes een Ransuil roepen op het golfterrein in Mol-Rauw. Op 04/02 trokken 2 Strandleeuweriken op ooghoogte voorbij de telpost om dan in te vallen in de vlakte, op 17/02 kon daar dan nog een ander ex. op de foto gezet worden door Lex Peeters (zie foto’s op het birdingkempen forum). Op 11/02 vielen ca. 15 Waterpiepers in op hun slaapplaats in het riet aan de Molse Grote Zandput. Een W Zwartkop liet zich op 12/02 bekijken op een voederplank in Geel en op 16/01 was er ook al/nog (?) een Tjiftjaf aanwezig aan Put Rauw t.h.v. het Kristallijn. Op 20/02 trok een Raaf hoog cirkelend over trektelpost Maatheide naar NO. Een max. aantal Goudvinken telde Stefan Staes op 27/0/12 in de omgeving van de Grote Sprietput op Den Diel Mol met 7 MM en 9 WW. Lang geleden, maar op 20/02 passeerden nog eens 2 druk roepende Fraters de telpost van Lommel Maatheide. En tenslotte: op nieuwjaarsdag foerageerde een groep van 35 Kleine Barmsijzen op de golf in Mol-Rauw. JEF SAS


11

Natuurstudie

EEN NIEUWE KIJK OP OPTIEK VANDERLINDEN Een hoge vakkennis en jarenlange ervaring gecombineerd met moderne apparatuur en een vernieuwde winkel garandeert de beste service. Optiek Vanderlinden, sinds 1953 uw vertrouwen waard!

OP LOEPEN EN VERREKIJKERS: Nikon, Steiner, Minox, Huygens 10% korting voor leden van Natuurpunt

Stuw van trekvogels ten westen van Lommel – In 2011 werden vanaf Maatheide meer dan 500.000 vogels geteld In voor- en najaar zijn ze bijna elke ochtend voor zonsopkomst paraat: de trektellers van Maatheide. Ze verzamelen zich daar bij een leigrijze bouwunit, die hen op de vlakte een plekje uit de wind verschaft en hen bij regen en andere extreme omstandigheden een onderkomen biedt. Het is hun passie voor vogels die hen heeft verleid om hier een groot deel van hun vrije tijd door te brengen. Op weinig andere plekken in het binnenland van de Benelux trekken zoveel vogels door als hier. De belangrijkste reden: tussen de enorme zandputten en de uitgestrekte bebouwde kom van Lommel resteert nog maar een smalle groene strook, waarboven zij massaal samen stuwen. Deze fuikwerking leidde afgelopen jaar tot ruim een half miljoen getelde trekvogels over Maatheide. En dat is nog lang niet alles, weten de trektellers. Vogeltrek is een fascinerend fenomeen, dat zich niet eenvoudig laat voorspellen. De vogels laten zich onder meer leiden door hun natuurlijke drang om weg te trekken, door het weer en door het landschap. Met name hun biologische klok zal het startsein geven om hun lange reis te aanvaarden. Daarbij is het zaak om zo zorgvuldig mogelijk met hun energie om te gaan. Dat kan door de beste weersomstandigheden aan te grijpen om grote afstanden te overbruggen en bij tegenwind lager te gaan vliegen om gebruik te maken van de dekking die het landschap hen biedt. Grotere vogels, zoals veel soorten roofvogels, ooievaars, reigers en meeuwen, maken bovendien gebruik van opstijgende warme lucht, thermiek, waardoor zij zich al cirkelend de hoogte in laten tillen. Vervolgens hoeven zij zich dan slechts met gestrekte vleugels in de goede richting af te laten glijden.

12

Natuurstudie

VARIATIE Al deze facetten brengen bij Maatheide niet alleen grote aantallen, maar ook een ongekende variatie aan trekvogels bijeen. In de voorbije vijf jaren zijn er al 225 verschillende soorten gedetermineerd. De locatie is gevestigd binnen de historische trekroute van veel vogels. Bovendien strekt zich in de hoofdtrekrichting (noordoost) een natuurrijke en dunbevolkte zone uit, tot aan Eindhoven, die trekvogels ruim en veilig baan biedt. Ter hoogte van de landsgrens bij Lommel komen in het oosten de bebouwde kom en in het westen de enorme meren in zicht. Veel soorten ontwijken die door vanuit de Riebosserheide, de Blekerheide en de Sahara voor de smalle baan richting Werkplaatsen en Waaltjesbos te kiezen. Ze passeren daarbij het oostelijke deel van Maatheide. Twee andere, wat minder sterke vogelstromen volgen de smalle doorgangen tussen de twee putten op de vlakte en ten westen ervan. Op topdagen handelt het om tienduizenden vogels. Vooral Vinken (dagmaximum 28.600 ex.), Spreeuwen (8.800) en Houtduiven (60.300) kunnen in enorme aantallen vertegenwoordigd zijn. De trektellers maken dan overuren, maar hebben daar geen enkele moeite mee. Tot en met 2011 is de telpost, verdeeld over zes jaren, 5.495 uren bezet geweest. Dat komt overeen met 153 werkweken van 36 uren of 33 weken dag en nacht onafgebroken. THERMIEKERS Ook voor thermiekers beschikt de omgeving van Maatheide over sterke troeven. De Lommelse zandgronden warmen makkelijk op en genereren dus snel opstijgende lucht, zoals regionale zweefvliegers wel weten. Roofvogels als Buizerds, Wespendieven en Bruine Kiekendieven maken gebruik van hetzelfde principe. Vanaf Maatheide is te zien hoe zij al cirkelend samenkomen in bellen van soms wel tientallen exemplaren bijeen. Een machtig gezicht waar elk jaar opnieuw naar wordt uitgekeken. In totaal werden er in de afgelopen vijf jaren al 21 verschillende soorten roofvogels gezien, wat uniek is. Bovendien is de Lommelse telpost sinds 15 oktober houder van het Belgische record aantal Buizerds op één dag over één punt. Die dag passeerden er maar liefst 644 ex. Ook Ooievaars weten Maatheide in toenemende mate te vinden. De jaartotalen liepen op van 116 ex. in 2008 via 193 in 2009 naar 215 in 2011. De grootste groep telde maar liefst 86 ex.


13

Natuurstudie

Het aantal Kraanvogels dat de telpost passeert fluctueert van jaar tot jaar en is vooral afhankelijk van de wind. Onder normale omstandigheden trekken ze minder westelijk, maar onder invloed van krachtige oostenwind wordt hun trekbaan verlegd en kunnen ook over Lommel indrukwekkende linies worden waargenomen. Afgelopen jaar was het nog goed raak op 8 maart, met maar liefst 444 Kraanvogels trompetterend over Maatheide. WATERVOGELS Waar veel trekvogelsoorten de enorme zandwinningsputten dus mijden, oefenen die op andere juist grote aantrekkingskracht uit. Eenden, ganzen, meeuwen en steltlopers worden er op grote afstand al door aangelokt. Ze vallen hier in om even te rusten, of vliegen laag over om de putten als rust- of fourageerplaats te inspecteren. Voor de trektellers van Maatheide een uitgelezen kans om ook die soorten te bestuderen. Onder deze vogels zijn soms onverwachte gasten, zoals zeevogels die door extreme weersomstandigheden het binnenland zijn ingedreven en hier een veilige haven denken te vinden. Zo werden al een Noordse Stormvogel, een Kuifaalscholver, tweemaal een Jan-van-Gent en eenmaal een groep van maar liefst 65 Eidereenden waargenomen. Stuk voor stuk bijzonderheden die de trektellers in extase brengen. Hun hobby heeft wel iets van vissen. Je kunt over nog zo’n goede kennis en materiaal beschikken, geen enkele telling verloopt volgens vast patroon of is volledig voorspelbaar. INTERNATIONAAL Ruim een half miljoen vogels in 2011 en anderhalf miljoen in de vier jaren dat nu op Maatheide intensief wordt geteld zijn aantallen die niet alleen landelijk tot de verbeelding spreken, maar ook internationaal meetellen. Toch betreft het nog maar een afspiegeling van het aantal vogels dat hier in werkelijkheid overtrekt. De telpost kent met 1.250 teluren in 2011 dan wel de beste bezetting van alle 290 telposten in de Benelux (en neemt zelfs een positie in de top 5 van Europa in), de menselijke zintuigen en uithoudingsvermogen schieten ernstig tekort om de volledige vogeltrek in beeld te kunnen brengen. Daarvoor zou je tegelijkertijd over Haviks- en Uilenogen moeten beschikken en gedurende zeven maanden van het jaar een 24/7-bezetting moeten realiseren. Want veel soorten trekken ook ’s nachts en heel veel zelfs uitsluitend! Als je in staat zou zijn om de nachtelijke vogeltrek bij daglicht gade te slaan, dan zou je versteld staan van de enorme wolken lijsters en andere zangvogels, maar bijvoorbeeld ook eenden, die ons terwijl we slapen ongemerkt passeren. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat die zich niet, zoals de dagtrekkers, door de omstandigheden ten westen van Lommel laten samen stuwen. VOGELS

RINGEN

Om een tipje van de sluier te kunnen oplichten hebben de vogelringers Andy en Karel Vanendert in 2010 en 2011 ’s nachts trekvogels naar beneden gelokt door hun geluid af te spelen. ’s Ochtends werden ze dan gevangen, voor wetenschappelijk doel geringd en weer losgelaten. Hun resultaten bevestigen de veronderstelling. Ze vingen o.a. hoge aantallen Kleine karekieten, Zwartkoppen en Tjiftjaffen, uitgesproken nachttrekkers. Maar ook verschillende Draaihalzen en nog grotere zeldzaamheden, zoals Grote Karekiet, Grauwe Klauwier, Waterrietzanger, Bladkoning en Sperwergrasmus. (Zie de bijlage voor de ringresultaten in 2010).

14

Natuurstudie

En tot slot profiteren trekvogels soms dankbaar van rugwind en vliegen dan zo hoog, dat ze voor het menselijk oog onzichtbaar zijn. In die gevallen nemen speciale radars van de Belgische en Nederlandse defensie de taken van de trektellers over. Zij brengen de massale trek dan in het belang van vogelonderzoek en de luchtvaart prachtig in beeld. Op zo’n dagen, meestal is het dan uitgerekend fantastisch weer, staan de trektellers op Maatheide te knarsetanden, wetende dat er hoog boven hen honderden en wellicht zelfs duizenden vogels ongezien aan hen voorbij trekken. Ze troosten zich dan met de gedachte dat de hoge trekkers wat verderop, boven Kristalpark, in elk geval geen last van de windturbines zullen ondervinden, want hun lange reis naar de winterkwartieren kent al gevaren genoeg. LEX PEETERS

ROOFVOGELHAPPENING LOMMEL - MAATHEIDE 23 september 2012 Jong en oud worden al eeuwenlang gefascineerd door roofvogels. Vooral uit respect voor hun kracht en snelheid. Anderzijds was er de langdurige vervolging en verdelging omwille van de zogenaamde 'voedselconcurrentie'. Natuurverenigingen zijn altijd voluit gegaan voor de bescherming van deze toppredators. Ook vandaag de dag nog. Vandaag stellen we jullie voor aan deze roofvogels. In levende lijve zelfs. Geen commerciële roofvogelshow, maar echte wilde roofvogels in hun eigen omgeving.

BEZOEK DE ROOFVOGELHAPPENING een onvergetelijke familie-uitstap voor kinderen én volwassenen  



Kies uit ons aanbod: een boeiende introcursus roofvogels (voor- en namiddagsessie) opendeurdag van trektelpost de Maatheide: roofvogels op trek  Sil Jansen vertelt over roofvogelbescherming  vrijlating gerevalideerde roofvogels  korte, geleide uitstappen onder leiding van een natuurgids landschapsstands met leuke roofvogelopdrachten voor jong en oud  van ruw zand tot Swarovski lens  fotograferen: workshop digiscopen  roofvogelgrim voor de jongsten

Start programma 10 uur - einde 17 uur trektelpost Maatheide bemand vanaf zonsopgang

Natuurpunt is aanwezig met een boeken- en optiekstand, ledenwerving en catering De roofvogelhappening opent een nieuwe wereld voor onze bezoekers. Je zal zien dat ons kleine land heel wat roofvogels kan bekijken in hun eigen biotoop. In samenwerking met Swarovski Optik, gemeente Lommel, Vogelbescherming Vlaanderen


15

Natuurstudie

Ecologische werkgroep Meanderland Op volgende data worden excursies gepland: Alle excursies gaan door op zaterdagvoormiddag van 9 tot 12 uur 2 juni 2012: Malesbroek-De Hutten afspraak infobord, straat: Steenbergen op het einde van de asfaltweg te Geel Winkelomheide 9 juni 2012: Bezoek aan een gebied buiten onze regio. Netevallei-Schaapswees te Westerlo afspraak Bergveld te Westerlo op de brug van de Grote Nete (baan Zoerle-Parwijs naar Herselt) 16 juni 2012: Buitengoor Rosse put te Mol afspraak Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71 te Mol 30 juni 2012: Sluismeer te Mol-Sluis, samenkomst Kanaalstraat tussen de Dijkstraat en Zuiderring te Mol 14 juli 2012: Griesbroek te Balen, afspraak Vloedbeemdenstraat 31, Balen-Olmen 21 juli 2012: Daguitstap naar Schuylensweyer (Resterheide) in Peer. Op zoek naar zeldzame planten en insencten. Afspraak: 9 uur, Markt Balen (carpooling). O.l.v. Tom Schildermans 28 juli 2012: Mol-Ezaart Klaverstraat afspraak kruising Sint-Jansstraat en Klaverstraat te Mol 11 augustus 2012: De Maat (Verkallen) te Mol, samenkomst parking Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71 te Mol 25 augustus 2012: De Rammelaars te Oostham: afspraak natuurhuis De Rammelaars, Bremstraat 5b te Oostham Werkgroepcoördinators Paul Wouters en Marianne Horemans e-mail: [email protected] GSM: 0496/510279

Natuurpuntvlees aan huis geleverd Door het leveren van Natuurpuntvlees kom ik met vele leuke mensen in contact. Stuk voor stuk bewuste consumenten. Zo ben ik een groep bewuste consumenten tegengekomen rond de Steinerschool in Geel. Enkele ouders hebben daar een voedselteam opgericht, voedselteam Novalis. Dit is een groep mensen die in groep voedsel aankopen, liefst biologisch, seizoensgebonden en lokaal geteeld: groenten- en fruitmanden van de Biohoeve in Westerlo, vier soorten biobrood van bakkerij Seykens in Larum, ambachtelijke geitenproducten van de Polle in Lichtaart en zij hebben ook de natuurpuntproducten in het gamma gezet. Oorspronkelijk waren het enkel ouders van de school. Men heeft echter beslist dat ook buitenstaanders mogen aansluiten. Voor meer info en bestelformulier neem je best contact op met het voedselteam, [email protected] De volgende levering voor het vlees en de dranken is gepland op dinsdag 11 september. Gelieve uw bestelling voor 20 augustus door te mailen aan [email protected]. Meer info en bestelformulier: Jürgen Verreyt, [email protected], gsm: 0497-70 63 08, tel. 014-32 37 85

16

Verenigingswerking

De Mottenvangers Avontuur bestaat dat nog? Natuurlijk! In de natuur in de Liereman. Dit is de plek waar je fantasie volledig op hol slaat. Waar het koud zweet in je handen staat en dagdromen ineens griezelig tastbaar worden. Het is de woonplaats van de witte en de gele tijger, van de wapendrager, de rietluipaard, de schilddrager, de kleine beer, de hyena, het herculesje, de roodrandbeer, de nachtpauwoog, het zwart beertje, de dromedaris, de grote granietuil en de heremietuil. Deze donkere dennenbossen en heidevelden, niet eens heel groot, zijn van een mystiek en geheimzinnigheid waar geen fantasie tegenop kan. Het liddert hier van leven. Je komt hier fraaie nachtsluipers tegen zoals het huismoedertje, de lieveling, het rode weeskind, de volgeling, het kortzuigertje, het topspinnertje, het schaapje, het muisbeertje, het pinokioneusje, het glad beertje en het kroonvogeltje. Allemaal wulpse dolers van de nacht. Ook van onze eigen soort zijn er uitgeslapen nachtbrakers die zich op een zwoele zomeravond installeren. Uitgesproken om deze schoonheden in de val te lokken. Met velen op een wit beddenlaken is dit groepsgebeuren een hele kriebelbeestenboel. De geitenmelker die hier rond vliegt, snapt er niets van, maar hij blijft in de buurt, want op den duur valt er toch altijd een hapje mee te snappen. Een kleffe nacht met weinig wind is het beste. Liefst in het pikdonker, dus niet bij volle maan. De mottenvangers zitten dan rond de lamp als rond een witte bol. Ze lokken en bekijken hun vangst. Het verblindende licht van de kwikdamplamp maakt hun wat nachtdronken, maar ze blijven geobsedeerd het beddenlaken doorzoeken, met doorzichtige potjes in de hand. De prooi wordt enkel begluurd, aangeraakt en als het moet gepakt. Er wordt niet geprikt, niets doodgemaakt! Nachtvlinders kunnen niet weerstaan aan het lokkende lichtschijnsel. Ze vliegen letterlijk tegen de lamp, of strijken wellustig neer op het witte laken. Sommige verschijnen als uit het niets in het licht, anderen duiken met geweld in de val. Er tuimelen ook regelmatig kevers in de spotlights over het witte doek. De mottenvangers amuseren zich beestachtig in het duister. Aan nachtvlinders zijn ze verknocht. Dergelijke zomernachten freaken ze op lichtekooien. Een vlierspanner en een lisboorder maken hen dol. Maar het kan altijd beter. Slechts voor een deel speelt alles zich af in het donker. De vangstmethode kan op verschillende manieren. In plaats van het klassieke stroop smeren of de hele nacht bij de lamp vertoeven, gebruiken de mottenvangers nu ook een ‘Skinnerval’, een kwikdamplamp met een vangmantel. Die laten ze meestal na middernacht al achter, dan kunnen ze de rest van hun vangsten ook vroeg in de morgen bekijken bij daglicht. De nachtvlinders zitten ‘s morgens rustig slapend in de val en kunnen gemakkelijk worden gepakt. Toch is het nog altijd een klus van een paar uren voordat de vlinders een voor een in potjes zijn gezet, tegen het licht gehouden en op naam zijn gebracht. Vroeger had je dikke Duitstalige boeken nodig om onze nachtvlinders te identificeren. Maar sinds het verschijnen van de veldgids: ‘Nachtvlinders van Waring en Touwnsend’ is de groep van nachtvlinders toegankelijk voor iedereen. Alle tweeduizend verschillende soorten kregen speciaal voor dit boek een Nederlandse naam. We kunnen ze niet afdoen als grijze motten. Er zijn mooi ogende soorten bij, kleurig, gevlekt, gebiesd, gevlamd, gestippeld, getijgerd, gewolkt of gemarmerd. Het overgrote deel van onze inheemse nachtvlinders was tot voor kort nog onbekend. Hun nachtelijke leefwijze heeft daarmee te maken. Wat men niet ziet, kent en waardeert men niet. Nachtvlinders worden toch al volop geliefd, nog niet zoals dagvlinders, maar de mottenvangers zijn al helemaal verslaafd aan het vangen. Als het warm genoeg is, kijken ze alle dagen uit naar het weer, want bij regen en wind hebben ze weinig succes. Dan blijven ze gewoon binnen en doen ze net zoals iedereen. Ze kijken als konijnen naar de lichtbak in de living. ACHILLES COOLS Voorpublicatie uit: ‘WOLVENAARD’. Verschijnt dit jaar bij ATLAS AMSTERDAM


17

Verenigingswerking

Werkdag in natuurgebied De Wurft o.l.v. Yves Lesseliers – zaterdag 18 augustus Na de plagwerken door ANB voor het herstel van de unieke biotopen met moerasvegetatie, moeten nu de krachten gebundeld worden om de geplagde stukken vrij te maken van zaailingen. Geen zwaar werk, maar er staan er wel veel! Helpende handen kunnen we dus zeker gebruiken op de Wurft. Yves Lesseliers leidt alles in goede banen en geeft na de werken nog een privérondleiding voor de liefhebbers van dit prachtig stukje Kempense natuur. Laarzen (zeker bij regenweer) en picknick meebrengen als je de hele dag blijft. Samenkomst op parking Den Diel (carpool) om 08.45 uur of om 9 uur bij Yves Lesseliers zelf op De Wurft. Namiddag: 13.15 uur parking Den Diel (juist ten noorden van brug Sas 3 voor carpool) of om 13.30 uur bij Yves. Info: Jef Sas, tel. 014-31 26 57 of mail: [email protected]

Ecologische Werkgroep krijgt Award Reeds een aantal jaren zijn bij Natuurpunt Meanderland verschillende werkgroepen in onze regio actief, zij houden zich bezig met het inventariseren van fauna en flora. Deze gegevens zijn zeer waardevol voor conservators en/of terreinbeheerders om hun gevoerde beheerswerken verder te zetten of bij te schaven. De werkgroepen werken zeker niet afzonderlijk van elkaar maar wisselen hun kennis en ervaringen op een vriendschappelijke manier aan elkaar uit. Wil je ook deelnemen aan de excursies van deze werkgroepen, aarzel dan niet om contact op te nemen met de verantwoordelijken of kom gewoon naar de aangekondigde activiteiten die in de Meander en op de websites van de afdelingen vermeld staan. Je hoeft zeker geen kenner te zijn om deel te nemen, een goede dosis liefde voor natuur volstaat. Uiteraard zijn mensen met ervaring ook welkom, zij kunnen een ondersteunende rol spelen in een werkgroep.

18

Verenigingswerking

Dus voor ieder wat wils want in onze regio zijn o.a. een vogelwerkgroep, een plantenwerkgroep, een werkgroep waterleven, een sieralgenwerkgroep, een vlinderwerkgroep, een paddenwerkgroep (overzetten van amfibieën) en een ecologische werkgroep actief. Dankzij die nauwe samenwerking met andere werkgroepen en het posten van natuurberichten mocht de ecologische werkgroep op de algemene vergadering van Natuurpunt Nationaal een Award in ontvangst nemen als blijk van waardering. We willen dan ook alle werkgroepen en vrijwilligers bedanken voor hun belangrijke medewerking en inzet. PAUL WOUTERS EN MARIANNE HOREMANS

Verslag excursie naar de Riebos (08/01/2012) Meer dan 10 natuurliefhebbers namen deel aan de jaarlijkse traditie, een nieuwjaarswandeling naar de Riebos. Een wandeling naar en over dit natuurgebied opzoek naar reeën, roofvogels en andere overwinterende vogels. Een winterwandeling kunnen we het dit jaar niet noemen, door de afwezigheid van sneeuw en handschoenen. Ook een zingende merel bij aanvang op de parking aan de Blauwe Kei is vermeldenswaardig. Onze gids, Jef Sas, vertelde ons dat de spechten rond deze tijd actief worden en hun territorium afbakenen. Dit werd al snel duidelijk, want op verschillende plaatsen hoorden we grote bonte spechten roffelen. Langs het wandelpad werden wroetsporen gevonden van wilde zwijnen, deze hebben zo te zien onze bossen ook gevonden. Bij aankomst op de Riebos zagen we een Blauwe kiekendief, welke aan het jagen was boven de akkers. Twee grote groepen Toendrarietganzen (70 + 55) kwamen overgevlogen en tal van verschillende zangvogels werden waargenomen. Het was een waar vogelfestijn in dit gebied, want ook een Klapekster liet zich mooi bekijken. Iedereen kon genieten van een prachtige actie van de Klapekster die (zonder resultaat) achter een zangvogel aanzat. Ook 3 reeën stalen de show en we kregen de tijd om hen mooi te bekijken met de telescoop. Via Russendorp zijn we terug gewandeld om zo bij de parking van de Blauwe kei te eindigen. Onderweg niet veel nieuwe vogelsoorten kunnen waarnemen, maar mooie landschappen waren het wel. De 37 waargenomen vogelsoorten, de 3 reeën en de toost in de Blauwe kei op het nieuwe jaar maakten van deze wandeling een goede start voor 2012.

PIETER COX Meander, jaargang 11 nummer 3, juli - september 2012

19

JNM Zandland

JNM staat voor Jeugdbond voor Natuur en Milieu, een jeugdbeweging voor alle jongeren die geïnteresseerd zijn in natuur en milieu. Een jeugdbeweging die zó divers en levendig is als JNM kan je niet op een enkele pagina voorstellen. Je moet het gewoon zelf beleven. Aarzel dus niet om aan een aantal activiteiten deel te nemen! JNM staat open voor alle jongeren tussen 7 en 26 jaar met interesse voor natuur en milieu. Er zijn 3 leeftijdsgroepen: de piepers (7-12 jaar), de ini's (13-15 jaar) en de gewone leden (16-26 jaar). JNM Zandland, de afdeling voor de gemeenten Geel, Mol, Balen, Meerhout en Dessel, organiseert twee keer per maand activiteiten en dit in het eerste en het derde weekend van de maand, meestal op zaterdag. Soms kan dit veranderen als we samenwerken met Natuurpunt of aansluiten bij een activiteit georganiseerd door JNM Nationaal. De kalender die je van ons krijgt op papier is voorlopig. We proberen onze plannen natuurlijk zo goed mogelijk uit te voeren, maar het is altijd mogelijk dat er iets verandert. Ga daarom regelmatig kijken naar onze digitale kalender op de site! www.jnm.be/zandland → klik op ‘activiteiten’ Via deze digitale kalender kan je jezelf ook inschrijven voor de activiteiten. Als je op een activiteit in de kalender klikt, krijg je een apart venster met meer uitleg. In dit venster kan je op “ik ga mee” klikken. Let op! Je ziet de knop met “ik ga mee” enkel als je ingelogd bent op de site! Twee weken voor een activiteit krijg je nog een mailtje met meer informatie. Om ons te bereiken, kan je een mailtje sturen naar ons algemeen emailadres [email protected] of rechtstreeks contact opnemen met : Voorzitter Toon Huybrechts, [email protected], 0487/90.58.43 Piepverantwoordelijke Ine Huybrechts, [email protected], 0479/52.31.76 Iniverantwoordelijke Tuur Vangeel, [email protected], 0472/40.89.43 Activiteiten september Piepers: *09/09 14u-17u: 20 jaar Griesbroek → Info op de site en via mail *21/09(17u)-23/09 (15u): Trollenfeest in Westouter, meer info op www.jnm.be *29/9 13u30-17u: Startdag→ Info op de site en via mail Ini’s: *08-09/09: 20 jaar Griesbroek (met avondwandeling&overnachting)→Info op de site en via mail *21/09(17u)-23/09(17u): Ini-Nazofé, meer info op www.jnm.be *29/9 13u30-17u: Startdag→ Info op de site en via mail Gewone leden: *08-09/09: 20 jaar Griesbroek (met avondwandeling&overnachting)→Info op de site en via mail *29/9 13u30-17u: Startdag→ Info op de site en via mail

20

Voorwoord. Voorwoord. Het jaar van de Nachtegaal

Recommend Documents