Voorwoord
Op 1 oktober 2000 werd het bordeelverbod opgeheven. In vergelijking met andere delen van het land viel het op dat het aanbod van soa-aids bestrijding voor de prostitutiesector in Friesland tamelijk mager was. Het voorstel was om het huidige dienstenaanbod stapsgewijs verder te ontwikkelen om zodoende te ontdekken welk aanbod het beste past in de Friese situatie.
Na het opzetten van een prostitutiespreekuur in de ziekenhuizen van Sneek en Heerenveen is in september 2001 gestart met een wekelijks spreekuur op de Weaze, de rosse buurt in de binnenstad van Leeuwarden. De gemeente Leeuwarden is betrokken geweest bij het opzetten van deze locatie. Prostituees konden er terecht voor een soa-onderzoek en informatie over veilig werken. Al snel bleek dat het spreekuur duidelijk in een behoefte voorzag en werd het op meerdere manieren uitgebreid. Inmiddels heeft het spreekuur zich ontwikkeld tot een basisvoorziening in het preventiebeleid en heeft het een vaste plaats gekregen in het gemeentelijke beleid.
Middels dit boekje willen we u een beeld geven van het ontstaan van het prostitutiespreekuur op de Weaze en hoe het er anno 2012 uitziet. Wat is ons aanbod aan de prostituees, wat komen we tegen op de Weaze en welke factoren maken het tot een succes. Het spreekuur geniet veel bekendheid. Ook landelijk en in andere GGD regio’s is de belangstelling groot voor het Leeuwarder prostitutiespreekuur.
Petra Hut Hedwig van de Ven
Augustus 2012
1
2
Inhoud pagina 1.
Geschiedenis van de prostitutie in Leeuwarden
5
2.
Geschiedenis van het prostitutiespreekuur op de Weaze
7
3.
Weaze anno 2012
9
Bijlage: Wet regulering prostitutie
17
3
4
1. Geschiedenis van de prostitutie in Leeuwarden
De prostitutie in Leeuwarden vindt voornamelijk plaats in de Leeuwarder rosse buurt “De Weaze”, een straat in de binnenstad die vrijwel centraal in het stadscentrum ligt aan de gelijknamige gracht. Er werken voornamelijk vrouwen uit de voormalige Oostbloklanden en Midden- en Zuid-Amerika en sporadisch Nederlandse vrouwen. De dames zitten achter de ramen in verschillende clubs in de steegjes. Er zijn zeven clubs op de Weaze en ruim 120 kamers. Toegang tot de meeste clubs is gratis.
De Leeuwarder prostitutie is tegenwoordig grotendeels weggewerkt achter deze gevels van supermarktachtige ondernemingen. Dat was ooit wel anders. Er werden in tientallen bordelen, maar ook op straat, goede zaken gedaan en slechts zelden trad het gemeentebestuur op. Moest er dan toch weer eens een voorbeeld worden gesteld, dan werd een hoertje met schandstenen om de nek uit de stad gestuurd. Zo'n verbanning overkwam in 1635 Griet Roelofs vanwege haar 'daaglijckse hoererie'. Die 'hoererie' vond niet alleen plaats in de bordelen, maar ook in de reguliere horeca. De meid of de vrouw van de waard was namelijk vaak wel bereid om voor een paar stuivers van haar diensten gebruik te laten maken.
Leeuwarden kent een rijke vrouwengeschiedenis. Toen in de 16e eeuw Leeuwarden zich ontwikkelde tot het handelscentrum van Friesland, hadden vrouwen daar al een duidelijke rol in. Leeuwarder vrouwen waren vrijgevochten vrouwen die als uitbater van logementen, vrouw van plezier of als marktvrouw hun mannetje stonden en in rijkere kringen als mecenas iets in de melk te brokkelen hadden.
In de 17e eeuw was prostitutie een wijd verbreid verschijnsel en ook de recreatieve voorzieningen in een garnizoens- en handelsstad als Leeuwarden vormden daarop geen uitzondering. ‘Bijschnabbelende' huisvrouwen werden dan ook aan de lopende band tot te pronkstelling veroordeeld wegens het aanhouden van aangeschoten boeren- en soldatenvolk dat, onder het mom van het aanschuiven voor een kopje ‘coffij' of een ‘soopje' éénmaal binnen, werd overgehaald tot het zich laten welgevallen, uiteraard tegen betaling, van de nodige verwennerijen. Ook het in onechte baren van een kind kwam een ongehuwde moeder dikwijls op deze onterende straf te staan. De natuurlijke vader, vaak een soldaat op
5
doorreis, was dan vaak al lang en breed weer met zijn regiment vertrokken naar een andere stad.
Jacob van Lennep maakte in 1823 een tocht door Nederland en schreef toen over Leeuwarden: "De stad is een voorbeeld van de diepste zedeloosheid. Dezelfde Friese vrouwen die zo koel schijnen, zelfs een enigszins onschuldig voorkomen hebben, lopen in horden de straten af om zich aan te bieden aan elk die wellust zoekt. Is er één provincie in ons rijk waar het vrouwelijk geslacht meer aan zingenot en genoegens verslaafd is?" "Op een bevolking van 19.000 zielen telt men te Leeuwarden dertig à veertig bordelen, om van het overige nog maar te zwijgen. Nee, liederlijke genieting, lage wellust, tomeloze losbandigheid, smerige losbandigheid." (Fragment uit Lopen met Van Lennep, Waanders Uitgevers, Zwolle).
In de tweede helft van 1800 werd het bordeelverbod ingesteld. In grote steden kwamen veel mensen op de been om actie te voeren tegen de bordelen. In het voorjaar van 1894 ontstond een massale actie tegen een Leeuwarder bordeel. Een zendeling, H. Stap, en zijn medewerkers vatten post voor het bordeel. Ze werden gewelddadig weggejaagd door de huurlingen van de bordeelhouder. De zaak liep hoog op en men besloot tot een protestbijeenkomst. Het Friesche Dagblad schreef: “Nog nooit verdrong zich zulk eene menschenmassa in de straten die toegang gaven tot zaken als ditmaal. Stellig een 12 a 13 honderd menschen kregen een plaats binnen het gebouw, terwijl zeker 600 menschen onverrichter zaken huiswaarts konden keeren”. In deze zedelijkheidskwestie vond het feminisme, socialisme en de christelijke politiek elkaar.
Maar ook in later tijd waren ‘huizen van plezier' in Leeuwarden geen onbekend verschijnsel. In het laatst van de 19de eeuw werd zelfs beweerd dat Leeuwarden, na Rotterdam, zo'n beetje de meest decadente stad van Nederland was. Zo kende Leeuwarden destijds het eerste gelegaliseerde bordeel in Nederland en genoot de Friese hoofdstad tevens de twijfelachtige eer nog voor Amsterdam de raamprostitutie te hebben geïntroduceerd.
6
2. Geschiedenis van het prostitutiespreekuur op de Weaze
Om het aanbod van soa-aids bestrijding in de prostitutiesector binnen Friesland te ontwikkelen is in april 2001 gestart met een prostitutiespreekuur in het ziekenhuis de Tjongerschans in Heerenveen en het Antoniusziekenhuis in Sneek. Beide ziekenhuizen hadden hiervoor een ruimte beschikbaar gesteld. Een keer per maand hield een sociaal verpleegkundige van GGD Fryslân hier een inloopspreekuur voor prostituees. Er werd onder meer voorlichting gegeven over soa, veilig werken en andere informatie, bij voorbeeld over TBC. Vervolgens kon meteen een soa-onderzoek door een dermatoloog plaatsvinden. Aan de spreekuren werd bekendheid gegeven door de halfjaarlijkse clubbezoeken, telefonische benadering van de clubs en het verspreiden van flyers. Ook escortmedewerkers en thuiswerkers in de regio werden zoveel mogelijk telefonisch benaderd.
Om ook laagdrempelige zorg te bieden aan prostituees werkzaam in het concentratiegebied op de Weaze in de Leeuwarder binnenstad is in september 2001 gestart met een wekelijks spreekuur. Voor de gemeente Leeuwarden werden in de notitie ‘preventiebeleid prostitutie’ de volgende doelen en uitgangspunten met betrekking tot een spreekuur vastgesteld:
De sociaal verpleegkundige is elke week aanwezig op de Weaze om voorlichting over soa te geven, gegevens te verzamelen en andere informatie te geven. Er zal via een veelvoud aan methodes contact gezocht worden met de doelgroep; een extra instrument hierbij is het inzetten van vip-ers (voorlichters in de prostitutie). Het spreekuur is een succes als er tenminste 6 prostituees per keer het spreekuur bezoeken. Dit aantal is vastgesteld op basis van een schatting van het aantal prostituees dat werkzaam zou zijn in Leeuwarden. Het streven is om 100% soa-controles bij prostituees te bereiken. Een ander gesteld succescriterium is het slagen van een jaarlijks overleg over soabestrijding en hulpverlening in de prostitutiesector.
7
Geschatte aantal prostituees bij aanvang spreekuur (genoemd in notitie GGD september 2001): Aantal clubs: 15 Massagesalons: 2 Geschatte aantal prostituees: 200 Escort en thuiswerkers niet meegerekend.
Het pand op de Weaze ligt dichtbij de clubs en zou de drempel voor een bezoek aan de GGD verlagen. In het begin was de sociaal verpleegkundige twee uur lang aanwezig. Er werd informatie gegeven over soa, veilig werken en de mogelijkheden voor een periodieke controle. De prostituee kon in dezelfde week voor een (anoniem) soa-onderzoek bij een dermatoloog in het ziekenhuis terecht. De eerste tijd is er veel aandacht besteed om het spreekuur bekendheid te geven. Thuiswerkers, escortwerkers in de gehele provincie zijn benaderd. Ook ketenpartners en andere betrokkenen werden over het spreekuur geïnformeerd. De gemeente Leeuwarden droeg zorg voor de financiering van de huisvesting van het spreekuur. Zij doet dat nog steeds.
De spreekuren zijn in eerste instantie uitgevoerd voor een periode van twee jaar. Na twee jaar zou worden bekeken of de spreekuren gecontinueerd konden worden. Al snel bleek dat het spreekuur duidelijk in een behoefte voorzag en werd het op meerdere manieren uitgebreid: Er zijn vip-ers (voorlichters in de prostitutie) ingezet met beheersing van meerdere talen De prostituees hoefden niet meer naar het MCL voor onderzoek, maar de dermatoloog kwam ’s middags op de locatie op de Weaze om het onderzoek uit te voeren. Het pand werd hiervoor verbouwd, de gemeente Leeuwarden betaalde hiervoor een bedrag voor de inrichting Er werd samenwerking gezocht met maatschappelijk werk wat resulteerde in aanvulling van prostitutie maatschappelijk werk De vip-ers kregen uitbreiding van taken, o.m. ondersteuning bij het dermatologisch onderzoek. Het spreekuur werd een landelijk voorbeeld, GGD heeft een aantal werkbezoeken verzorgd en een bijdrage aan landelijke workshops gegeven Uitbreiding met hepatitis B spreekuur Voorlichting aan klanten van prostituees Nauwere samenwerking met de huisartsen in de buurt
8
3. Weaze anno 2012
Doel van het spreekuur Het prostitutiespreekuur op de Weaze blijkt na de start in 2001 nog steeds in een behoefte te voorzien. De mogelijkheid tot inlopen, de continuïteit van het spreekuur en het anoniem en gratis terecht kunnen maakt dat niet alleen prostituees op de Weaze, maar ook thuiswerkers, escortwerkers en dames die in de gedecentraliseerde clubs in Leeuwarden werken de weg naar deze voorziening weten te vinden. Ook de laagdrempeligheid in de contacten met de cliënten dragen hiertoe bij. In de gesprekken met de vrouwen blijkt met regelmaat dat zij vertrouwen hebben in de deskundigheid en kwaliteit van de hulpverlening die geboden wordt. De vrouwen zijn niet altijd goed op de hoogte van het gezondheidszorgsysteem in Nederland en hebben dikwijls allerlei vragen hierover. De GGD is dan een laagdrempelig plek en maar één toegangspoort om naar toe te gaan met beroepsgerelateerde gezondheidsproblemen en vragen.
Het beschermen van de gezondheid van prostituees en hun klanten is het belangrijkste doel van het spreekuur. Daarnaast wordt beoogd de positie van prostituees te verbeteren. Deze doelen worden bereikt door prostituees op een laagdrempelige en integrale wijze voorlichting, soapreventie, toegang tot de zorg en een vangnet te bieden.
Concreet betekent dit dat elke dinsdag van 13.00 uur tot 17.00 uur prostituees vlakbij de werkplek op een spreekuur terecht kunnen voor informatie over verschillende onderwerpen zoals soa/aids, veilig werken, seksuele gezondheid, anticonceptie, eerste opvang bij problemen en verwijzing. De belangrijkste bedreigingen voor de volksgezondheid die gepaard gaan met prostitutie zijn natuurlijk soa, waaronder ook hepatitis-B en hiv. De landelijke aanbeveling is dat een prostituee zich iedere drie maanden laat testen op chlamydia, gonorroe, syfilis en hiv. Naast een onderzoek op deze soa bestaat het aanbod om gratis gevaccineerd te worden tegen hepatitis B.
GGD Fryslân heeft een taak voor gemeenten om als vangnet te fungeren voor een diverse groep cliënten die tussen de wal en het schip dreigen te raken. Deze groep heeft geen individuele hulpvraag en mijdt zorg of worden door de reguliere zorg gemeden. Als eerste contactpersoon op het prostitutiespreekuur stelt de verpleegkundige zich op als regisseur. Zij
9
brengt de zorg in kaart en schakelt de gewenste hulpverlening in. In eerste instantie komen vrouwen voor een soa-onderzoek en een vaccinatie, maar soms worden ook andere problemen zichtbaar. Veel vrouwen belanden in de prostitutie omdat ze in hun thuisland problemen en/of schulden hebben. Door de vrouwen een kopje koffie aan te bieden en een arm om hun schouder te leggen door iemand die hun eigen taal spreekt en zonder oordeel naar ze luistert zijn ze open over de problemen die ze tegenkomen tijdens hun werk. Ook over hun situatie thuis, de geldproblemen, zieke familieleden en hun wens een betere situatie te creëren voor hun kinderen. Korte lijntjes met hulpverleningsinstanties en politie zijn heel belangrijk om een vrouw op de juiste plek te krijgen.
10
Doelgroep De doelgroep bestaat uit prostituees die voornamelijk afkomstig zijn uit de nieuwe EU-landen en Midden- en Zuid-Amerika. Wat opvalt is dat de prostituees uit de Oostbloklanden vaak jong zijn en het verloop onder deze groep groot. Onder deze kwetsbare groep zijn de meeste potentiële slachtoffers van mensenhandel en daarom zijn de verpleegkundigen en vip-ers erg alert op signalen die daarop wijzen. Prostituees uit Midden- en Zuid-Amerika werken vaak al jaren op de Weaze en de gemiddelde leeftijd ligt hoger. Sommige vrouwen hebben al kleinkinderen. De meeste van deze vrouwen zorgen goed voor zichzelf en wijzen nieuwe collega’s op de mogelijkheden die er zijn op het inloopspreekuur van de GGD. Omdat ze vaak langer in Nederland zijn, de Nederlandse taal beter beheersen en beter op de hoogte van hun rechten zijn ze weerbaarder dan de groep jonge meisjes uit de Oostbloklanden. Zij waarderen de laagdrempeligheid en goede zorg erg. Vip-ers Tijdens het inloopspreekuur wordt dankbaar gebruik gemaakt van vip-ers, voorlichters in de prostitutie. Op dit moment zijn er drie vip-ers werkzaam voor GGD Fryslân. Een Spaanstalige, Poolse en Bulgaarse. Samen gaan ze iedere dinsdagmiddag voorafgaand aan het spreekuur langs de ramen om de prostituees te wijzen op het spreekuur. In hun eigen taal, maar ook in het Nederlands en Engels, kunnen ze de vrouwen werven en voorlichting geven over soa en het soa-onderzoek. Daarnaast vertalen ze vragen van prostituees aan de sociaal verpleegkundige en andersom en kunnen ze signalen opmerken. Dat de prostituees in hun eigen taal benaderd worden geeft hen vaak al direct een vertrouwd gevoel. Naast voorlichting geven in hun eigen taal nemen de vip-ers tijdens het spreekuur de rol van gastvrouw op zich, assisteren ze bij het soa-onderzoek en verrichten administratieve taken.
11
Samenwerking Korte lijnen met de curatieve zorg zijn belangrijk en zijn om die reden gerealiseerd ten behoeve van een goede zorg. Voor soa-onderzoek bij klachten, advies en behandeling zijn de dermatologen van het MCLziekenhuis gemakkelijk te bereiken. De gynaecoloog van Sense Noord helpt vrouwen met gynaecologische vragen en problemen, onder meer bij het plaatsen van een spiraal. Regelmatig komen vrouwen met een medisch probleem anders dan soagerelateerde klachten. Twee huisartsen in de binnenstad vangen deze vrouwen op tegen een redelijk tarief. Bij onbedoelde zwangerschappen wordt doorverwezen naar de abortuskliniek in Groningen en/of de FIOM in Leeuwarden voor een besluitvormingstraject. Izore (het laboratorium voor infectiezieken Friesland) zorgt ervoor dat de resultaten van het onderzoek snel en betrouwbaar bij GGD Fryslân bekend zijn en er kan altijd overlegd worden over de diagnostiek en behandeling. Voor het uitwisselen van signalen of vermoedens van mensenhandel bestaat er een nauwe samenwerking met de Zedenpolitie van Politie Friesland.
Sinds 2005 is op aanvulling van het GGD-aanbod de psychosociale hulpverlening voor de vrouwen opgepakt door Fier Fryslân. Zij bieden onder meer ondersteuning op het gebied van psychosociale, economische en praktische problemen, geven voorlichting over rechten en over landelijke, gemeentelijke en politieke veranderingen in nauwe samenspraak met de Rode Draad en zetten re-integratietrajecten op. Tijdens het spreekuur van Maatschappelijk Werk op woensdagavond is ook een boekhoudster aanwezig voor hulp bij financiële vragen en problemen.
In februari 2010 is VNN (Verslavingzorg Noord Nederland) gestart met het Straatprostitutie Project (SPP). Het doel van dit project was onder meer het in kaart brengen van de problemen van de straatprostituees in Leeuwarden en het verbeteren van hun leefomstandigheden. De straatcoaches die in het kader van dit project zijn aangesteld onderhouden contact met de dames en bieden zowel kortdurende als langdurende hulpverlening aan. PMW, GGD Fryslân en de straatcoach van VNN hebben regelmatig overleg. De nauwe samenwerking heeft ertoe geleid dat de straatcoaches de dames voor een soa-onderzoek en hepatitis B-vaccinatie naar het prostitutiespreekuur begeleiden. Op eigen initiatief het spreekuur bezoeken is namelijk voor veel straatprostituees een drempel.
12
Klanten Om prostituanten op de Weaze op de hoogte te brengen van de gevolgen van onbeschermde seks en anonieme testmogelijkheden benadert GGD Fryslân tijdens een avondcampagne ook klanten op de Weaze. Tegelijk worden daarmee de vrouwen op de Weaze ondersteund in hun wens om veilig te werken. Cijfers Bij de start van het prostitutiespreekuur op 11 september 2001 werden vijf vrouwen onderzocht op soa. De week erop zes. Het aantal soa-onderzoeken is de jaren daarna vrij constant gebleven, variërend van 132 tot 188 per jaar.
Sinds 2006 worden naast soa-onderzoeken ook andere hulpvragen geturfd, zoals adviezen rondom anticonceptie, ongewenste zwangerschap en medische klachten anders dan soagerelateerd. Ook dat aantal is de afgelopen vijf jaren redelijk stabiel gebleven, variërend van 470 tot 591 per jaar. Het voorschrijven van anti-conceptie is de meest voorkomende vraag. Dit komt mede doordat de verpleegkundige de prostituees stimuleert tot het gebruik van anti-conceptie.
13
Bij de start van het spreekuur in 2001 werd als doel gesteld dat minstens 10 % soa zou worden gevonden. Uit deze tabel blijkt dat het vindpercentage in 2008 12 % was, in 2009 en 2010 16 % en in 2011 20%. We kunnen dus stellen dat dat doel ruimschoots gehaald werd in de afgelopen jaren. *
2008
2009
2010
2011
Chlamydia
16
20
12
16
Gonorroe
2
7
4
10
Syfilis
4
2
5
7
HIV
0
0
0
0
Hepatitis B immuun
18
20
12
26
Hepatitis B drager
1
0
1
4
Trichomonas
nvt
nvt
6
8
Totaal aantal soa consulten
192
182
174
218
* Dit zijn de vindpercentages over de afgelopen jaren. Niet meegerekend is een mogelijke combinatie van soa. Maar dit is niet tot nauwelijks voorgekomen.
14
Bij ieder consult wordt standaard een vaccinatie aangeboden tegen hepatitis B. In onderstaande tabel is te zien dat het aantal nieuwe deelnemers in de afgelopen jaren rond de 90 lag. Daarmee loopt Friesland percentueel gezien gelijk aan het landelijk gemiddelde. Om volledig bescherming te bereiken zijn drie vaccinaties nodig, maar omdat vrouwen vaak maar een korte tijd werkzaam zijn in Leeuwarden is het moeilijk om de vaccinatietrouw te waarborgen. De inzet van vip-ers om de trouw te verhogen is een grote succesfactor. Bij de wekelijkse werving attenderen zij vrouwen op het belang van drie vaccinaties. Als ze niet verschijnen worden ze door hen gebeld of krijgen ze een sms in hun eigen taal. 2011 (t/m
2008
2009
2010
Nieuwe deelnemers
90
84
93
98
Consult immuun
8
1
7
22
Dragerschap
2
16
2
3
juli)
Wensen voor de toekomst Samen met Prostitutie Maatschappelijk Werk heeft GGD Fryslân een aantal wensen voor de toekomst opgesteld. Deze wensen hebben betrekking op het welzijn en de gezondheid van de prostituees werkzaam op de Weaze en vloeien ook voort uit het handboek van het project ‘Gezond en sterk in Sekswerk’, een samenwerkingsproject van ZonMW en Soa Aids Nederland. Zo willen we de laagdrempelige eerstelijnszorg en curatieve zorg op de Weaze blijven behouden. Daarnaast willen we alert blijven op en betrokken blijven bij nieuwe landelijke en regionale ontwikkelingen op zowel inhoudelijk als bestuurlijk niveau. Verstevigen van een aantal externe netwerken die hun zorg en hulpverlening aanbieden aan de doelgroep, zoals het Netwerk Mensenhandel Friesland, zien we ook als een belangrijk streven.
Prostituees hebben een slechte onderhandelingspositie ten opzichte van exploitanten en klanten. Een deel van hen heeft een afhankelijkheidsrelatie ten opzichte van de eigen partner. Prostituees zijn ook slecht geïnformeerd over hun rechten en verkeren als gevolg van het stigma op prostitutie in een isolement. De slechte beheersing van de Nederlandse taal en het onbekend zijn met de Nederlandse gezondheidszorg werkt als een belemmerende factor bij hun weerbaarheid tijdens het uitvoeren van het beroep. Het gebrek aan weerbaarheid vertaalt zich veelal in geestelijke en lichamelijke klachten. De leefstijl en de gezondheidssituatie van prostituees is in vergelijking met andere beroepsgroepen slecht.
15
Om de weerbaarheid te vergroten willen we ons richten op verbetering van de basisvaardigheden in communicatie in het Nederlands, het vergroten van onderhandelingsvaardigheden met klanten en het aanleren van enkele zelfverdedigingstechnieken.
16
Bijlage Wet Regulering Prostitutie
In mei 2011 is het voorstel tot de ‘Wet regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche’ ingediend voor plenaire behandeling in de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel voorziet in een verplicht vergunningenstelsel voor gemeenten, dat betrekking heeft op alle seksbedrijven. Verder zal volgens dit wetsvoorstel de zelfstandig werkende prostituee zich moeten registreren en wordt de klant van illegaal aanbod van prostitutie strafbaar gesteld.
Prostitutiebeleid werd tot op heden grotendeels vastgesteld door plaatselijke overheden. De grote lokale verschillen en het vermoeden van veel in de branche heersende misstanden hebben in 2008 geleid tot een voorstel om een kaderwet te maken. Na verschillende consultatierondes en gesprekken met politici is medio 2010 de naam van het wetsvoorstel veranderd in ‘ Wet Regulering Prostitutie en bestrijding misstanden in de seksbranche’. Dit voorstel is voornamelijk gericht op de bestaande legale branche, door alle vormen van prostitutie onder een vorm van regulering te brengen; op bestrijding van misstanden en uitbuiting in de seksindustrie wordt echter nauwelijks ingegaan. De belangrijkste veranderingen die de nieuwe wet beoogt zijn: Verplichte registratie voor alle prostituees. Prostituees kunnen zich laten registreren, tegen betaling, in verschillende regiokantoren. De minister heeft wel de gekoppelde ‘peespas’ verworpen. De registratie is drie jaar geldig en kan tussentijds ongedaan worden gemaakt. Bij dit registratiemoment komt een verplicht intakegesprek om informatie en voorlichting te geven. Eventuele signalen van slachtofferschap worden hierin opgevangen en doorgegeven aan de politie. Klanten worden strafbaar gesteld als zij gebruik maken van de seksuele diensten van een niet-geregistreerde prostituee. Hoe controleert de klant registratie? Door voorafgaand een speciaal nummer te bellen en de registratiegegevens van de prostituee door te geven. Ongeregistreerd werken als prostituee is strafbaar. Uniformering van de vergunningsvoorwaarden. Er komt een uniform stelsel voor vergunningen, ook voor de escortbranche. De vergunning geldt voor alle seksbedrijven. Daaronder verstaat de wetgever alle bedrijven die ‘bedrijfsmatig gelegenheid geven tot
17
prostitutie of het verrichten van seksuele handelingen voor een ander tegen betaling, of het bedrijfsmatig aanbieden van vertoningen van erotisch-pornografische aard in een seksinrichting tegen betaling, zoals bijvoorbeeld bij seksbioscopen en peepshows. Zelfstandige prostituees die vanuit huis werken moeten een vergunning aanvragen. Per gemeente kunnen de richtlijnen hiervoor verschillen. Gemeenten kunnen kiezen voor een ‘nuloptiebeleid’, wat inhoudt dat ze op lokaal niveau, onder bepaalde voorwaarden, een bordeelverbod kunnen invoeren. De leeftijd om te mogen werken wordt verhoogd naar 21 jaar. Gemeenten krijgen hierbij ook meer vrijheid; in sommige gemeenten wordt overwogen om de leeftijd naar 23 jaar te verhogen.
Toekomst? Draagt verdergaande regulering van prostitutie bij aan de oplossing van (volksgezondheid)problemen die gepaard gaan met prostitutie? Voordelen De nieuwe regelgeving biedt zeker voordelen ten opzichte van de huidige situatie. Ten eerste is er het verplichte contactmoment tussen gemeenteambtenaar en prostituee. De prostituee kan dan informatie ontvangen over o.a. veilig werken en de aanwezigheid van een soa-poli in de desbetreffende gemeente. Er gaan stemmen op om dit verplichte contactmoment bij de GGD te laten plaatsvinden. Hierbij rijst wel meteen de vraag of het wenselijk is dat zo’n ‘intakegesprek’ plaatsvindt bij de GGD. Komt de vertrouwensrelatie tussen GGD en prostituees in het gedrang of versterkt het die juist? Ook gaat de nieuwe wet landelijk regelen dat veldwerkers van de GGD altijd toegang krijgen tot clubs en bordelen. Doordat er regelgeving en vergunningenkaders voor de escortbranche komen, is het mogelijk dat ook hier meer prostituees bereikt zullen worden. Volksgezondheidsproblemen De wet kan echter ook problemen voor de volksgezondheid veroorzaken. Als prostituees zich niet laten registreren belanden zij in de illegaliteit en plegen ze met hun werk strafbare feiten. Zij zijn dan niet meer bereikbaar voor voorlichting en veldwerk. Hun werkwijze zal waarschijnlijk onveiliger worden en het risico op misbruik en uitbuiting wordt groter. Deze prostituees lopen een groter risico op dwang tot handelingen die zij niet willen of onveilige seks. Uit angst ‘ontmaskerd’ te worden als prostituee gaan ze mogelijk minder snel naar een huisarts of soa-poli, zeker als hun verblijfsstatus onzeker is. Gevolg is dat zij doorwerken met een soa en meerdere klanten kunnen besmetten.
18
Verschuiving naar illegaliteit Prostitutie is een kwetsbaar beroep. Geestelijk en lichamelijk zwaar, met extra gezondheidsrisico’s en er rust een groot sociaal stigma op. Uitbuiting en misbruik liggen op de loer. Bij de invoering van de nieuwe wet zullen veel vrouwen er de voorkeur aan geven om het illegale circuit in te gaan en strafbaar te opereren boven een officiële, ambtelijke erkenning als legaal werkend prostituee. Er zal dus een – nu al merkbare -verschuiving gaan optreden. Met nu al 39% van de vrouwen die condoomfalen rapporteert, is de kans daarop in het illegale circuit des te groter door mindere werkomstandigheden. Omgekeerd effect Er bestaat een kans dat de wet het tegengestelde zal bewerkstelligen van wat zij beoogt. Degenen die nu nog in beeld zijn door veldwerkactiviteiten gaan straks ‘ondergronds’. En eventuele slachtoffers van mensenhandel werken geregistreerd met op het oog een legale dekmantel. Het wetsvoorstel laat mensenhandel teveel ongemoeid en richt zich op het doorreguleren van een sector die al in beeld is.
19
Colofon
Uitgave augustus 2012.
Deze uitgave is samengesteld door Petra Hut en Hedwig van de Ven, sociaal verpleegkundigen GGD Fryslân.
Met dank voor de inhoudelijke bijdragen aan Tjalien de Vries, Anneke Meijer en Marieke Ridder-Wiskerke.
Meer informatie: GGD Fryslân, 088 22 99 222 / www.ggdfryslan.nl
20
