Dutch Shiatsu Academy Corine Hofland-Fokkema Nieuw-Vennep, september 2012
Voorwoord
Mijn motivatie om dit onderwerp te kiezen, heeft te maken met mijn christelijke achtergrond. In mijn vriendenkring en familie krijg ik nogal eens vragen over Shiatsu, zoals wat deze van oorsprong oosterse behandelwijze nu precies inhoudt, hoe het werkt en of het niet occult is? In mijn gemeente (Protestantse Kerk Nederland) heerst nog veel onwetendheid en wordt veel wat alternatief is afgeschoven als occult. Ik zou graag ook persoonlijk doormiddel van dit werkstuk meer duidelijkheid verkrijgen. Hoewel ik denk dat het altijd een persoonlijke keuze zal zijn, is het fijn om mijn gevoel dat Shiatsu van grote waarde kan zijn als toevoeging voor een gezond en energiek leven, goed te kunnen onderbouwen. “Onderzoekt alle dingen en behoudt het goede” is een mooie tekst uit de Bijbel die zeker voor mij in dit onderzoek van toepassing is. Graag wil ik van de gelegenheid gebruik maken om een aantal mensen te bedanken. Allereerst gaat mijn dank uit naar mijn lieve man, Jan Willem, voor het vertrouwen maar zeker ook het geduld voor mijn werkwijze tijdens dit onderzoek en zijn gave om de rode draad in mijn werkstuk aan te geven. Dit heeft mij enorm geholpen. Ook dank aan Ds. C. van den Berg van de Hervormde gemeente van Nieuw-Vennep. Tijdens ons gesprek was het fijn om de ruimte te krijgen mijn verhaal te doen zonder dat hij er gelijk afwijzend tegenover stond. Hoewel hij persoonlijk in zijn gezin op het gebied van gezondheid veel beproevingen te verduren heeft, houdt hij een rotsvast vertrouwen in God. Zijn inzichten maar meer nog zijn liefde voor God gaf mij in positieve zin een jaloers gevoel. Fijn was het dat hij mij verschillende boeken ‘zowel voor als tegen’ uit zijn bibliotheek leende om zelf een mening te kunnen vormen. Het gesprek met mevrouw J.A. Alberts-Raven was zeer waardevol omdat het mijn eigen bevindingen bevestigde. Ook dank ik Paula Kobayashi voor de mailwisseling. Zij schepte voor mij duidelijkheid met betrekking tot Shiatsu volgens de Namikoshi methodiek. Daarbij is de sturing van Drs. J. Vermeeren tijdens mijn onderzoek onmisbaar geweest voor mijn werkstuk. Dankzij haar aanwijzingen was ik beter in staat dit werkstuk te schrijven. Bijzonder wil ik mijn vader bedanken voor onze gesprekken tijdens onze wandelingen, zijn mening gaf mij een helder beeld. Dit werkstuk over Shiatsu en christendom heb ik geschreven in het kader van de Dutch Shiatsu Academy voor het vak Natuurgeneeskunde tijdens de propedeusefase.
Inhoudsopgave
Samenvatting ............................................................................................................................................ 1 Hoofdstuk 1 Inleiding ............................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 2 De geschiedenis van Shiatsu ................................................................................................ 3 2.1 Het ontstaan van Shiatsu ................................................................................................................. 3 2.2 Kenmerken van de Shiatsu therapie................................................................................................ 3 2.3 Shiatsu in Nederland ....................................................................................................................... 4 2.4 DSA opleiding ................................................................................................................................ 5 2.5 Vergoedingen in het zorgpakket ..................................................................................................... 5 Hoofdstuk 3 Christendom ......................................................................................................................... 7 3.1 Herkomst van het christendom ....................................................................................................... 7 3.2 Christendom in Nederland en het ontstaan van de Protestantse Kerk in Nederland ...................... 7 3.3 Kenmerken van het christelijk geloof ............................................................................................. 7
Hoofdstuk 4 Houding van christenen ten aanzien van Shiatsu................................................................. 9
Hoofdstuk 5 Conclusies en aanbevelingen ............................................................................................. 11 5.1 Conclusies ..................................................................................................................................... 11 5.2 Aanbevelingen .............................................................................................................................. 11
Literatuurlijst .......................................................................................................................................... 12
Samenvatting
Past een Namikoshi Shiatsu behandeling binnen een christelijke geloofsbeleving? Om dit antwoord te vinden moet men eerst weten wat Shiatsu is. Shiatsu komt vanuit Japan en is uitgevonden door Tokujiro Namikoshi op basis van ‘trial en error’. Shiatsu is een drukpuntmassage die wordt uitgeoefend op het totale lichaam. Bepaalde punten worden gestimuleerd om zo lichaamseigen prosessen te activeren en zo het zelf herstellend vermogen van het lichaam aan te zetten. Lichaam en geest worden gezien als één geheel. Verzekeraars vergoeden Shiatsu behandelingen in Nederland wanneer de therapeut een opleiding tot Natuurgeneeskundig Shiatsu Therapeut heeft gevolgd aan de Dutch Shiatsu Academy en is aangesloten bij een beroepsvereniging. Daarnaast is het belangrijk te weten wat het christendom precies inhoudt. Dit onderzoek beperkt zich tot het christendom binnen de hervormde stroming van de Protestants Nederlandse Kerk. Het geloof van christenen is gebaseerd op de Bijbel. De Bijbel vertelt dat de aarde geschapen is door God. De relatie met God is verstoord door de zondeval in het paradijs en kan alleen hersteld worden door het geloof in Jezus Christus om zo het eeuwige leven (hemel) te beërven. Veel christenen zijn huiverig voor alternatieve geneeskunde en daardoor ook huiverig voor Shiatsu omdat zij menen dat dit op het Taoïsme is gebaseerd. Het Taoïsme is niet Bijbels en daardoor kan de genezing door deze methode niet van God zijn maar van de duivel en dus occult. Ook is er veel onwetendheid onder christenen en willen zij zich liever afzijdig houden om niet verkeerd te doen. Met dit onderzoek is duidelijk geworden dat Shiatsu niet berust op de leer van het Taoïsme en dus ook mogelijk is voor christenen met gewetensbezwaren. De grondlegger van Shiatsu, Tokujiro Namikoshi, was niet bekend met het Taoïsme en heeft de basis gelegd door middel van ‘trail en error’. Shiatsu heeft zowel een fysiologische als ook een neurologische werking en stimuleert enkel lichaamseigen processen. Het zou goed zijn om christenen meer bekend te maken met de oorsprong en principes van Shiatsu zodat zij een afweging kunnen maken of het past binnen de persoonlijke geloofsbeleving.
1
Hoofdstuk 1 Inleiding Past een Namikoshi Shiatsu behandeling binnen een christelijke levensvisie? In de praktijk kan deze vraag beter gesteld worden als: “kan je als christen gebruik maken van Shiatsu?” Door het schrijven van dit werkstuk wil ik meer duidelijkheid verkrijgen voor christenen om een verantwoorde keuze te maken. Maar ook voor mijzelf zodat ik kan onderbouwen dat Shiatsu naar mijn mening (het blijft natuurlijk altijd een persoonlijke overtuiging), op grond van de Bijbel past binnen een christelijke levensvisie. In hoofdstuk 2 staat de geschiedenis van Shiatsu beschreven; wat is de oorsprong en wat is de behandelwijze volgens de oprichter? Hoe is het uiteindelijk naar Nederland gekomen? Ook is er een beschrijving van de Shiatsu opleiding van de Dutch Shiatsu Academy opgenomen. Ten slotte is er een paragraaf opgenomen over het zorgpakket. Het is namelijk de zorgverzekeraar die bepaalt welke beroepsgroep de kosten van een behandeling bij een aanvullend pakket vergoed krijgt. Hier heb ik voornamelijk internet bij gebruikt. Hoofdstuk 3 gaat in op de vraag: Wat houdt het christendom in? Dit was voor mij het moeilijkst. Er is een korte beschrijving opgenomen van het christendom in het algemeen en ik heb een kader willen scheppen voor dit onderzoek door mij toe te spitsen op de hervormde kerk binnen de Protestantse Kerk Nederland. Informatie is vooral te vinden op internet. In paragraaf 3 heb ik doormiddel van pijlers beschreven wat het geloof voor christenen betekent. Deze informatie komt uit de Bijbel. Hoofdstuk 4 gaat in op de praktijk. Wat is momenteel de houding van christenen met betrekking tot Shiatsu? Dit hoofdstuk bestaat uit persoonlijke meningen en ondervindingen. Hier heb ik het Van Lindenboom Instituut geraadpleegd, dat een leerstoel verzorgt op de VU in Amsterdam. Het instituut heeft als doel het bevorderen van christelijke ethiek in de gezondheidszorg. Ook heb ik over dit onderwerp gesproken met mijn Ds. C. van den Berg en met mevrouw J.A. Alberts-Raven. Zij geeft lezingen over Shiatsu en voetzonereflex vanuit een christelijke context. De mening van de Stichting Promise heb ik gebruikt omdat deze vooral vanuit christelijke overwegingen waarschuwt voor de gevaren van het gebruik van de alternatieve geneeskunde. In hoofdstuk 5 staan de conclusies en aanbevelingen beschreven.
2
Hoofdstuk 2 De geschiedenis van Shiatsu 2.1
Het ontstaan van Shiatsu
Grondlegger Tokujiro Namikoshi werd in 1905 geboren op het eiland Shikoku in het zuiden van Japan. Op zevenjarige leeftijd verhuisde hij met zijn ouders naar Hokkaido, een eiland in het noorden van Japan. De lange reis te voet was uitputtend en de klimaatsverandering (van het zachte warme klimaat naar het barre koude klimaat) was de oorzaak dat Tokujiro's moeder veel pijn in haar gewrichten kreeg. In onze tijd noemen we dat meervoudige reuma. Tokujiro probeerde de pijn te verzachten doormiddel van massages. Van fysiologie of anatomie of de Chinese geneeskunde wist hij niets af, maar zijn gevoelige handen en vingers ontdekten verschillen in huidconditie, temperatuur en stijfheid. Hij paste zijn druk op deze gevoelswaarnemingen aan. Dit proces van experimenteren zonder theoretische kennis bracht hem op het spoor van de onweerstaanbare krachten van zelfheling die in het lichaam zijn ingebouwd. Hij was in staat gebleken die krachten te activeren en daarmee was de behandelingsmethode Shiatsu geboren1. In 1925 opent Tokujiro Namikoshi zijn eerste kliniek voor Shiatsu therapie. In 1940 opent hij het eerste Shiatsu college. In 1964 wordt Shiatsu officieel erkend door het Ministerie van Gezondheid in Japan. De zoon van Tokujiro Namikoshi, Toru, studeerde chiropraxie in de Verenigde Staten. Hij verwierf kennis over de ruggengraat en de viscera (de interne organen in de buik- en borstholte). Hiermee breidde hij de kennis van de klassieke Shiatsu van zijn vader uit. (Tokujiro Namikoshi is op 20 mei 1994 overleden). 2.2
Kernmerken van de Shiatsu therapie
Shiatsu past hand- en vingerdruk op de huid toe met het doel ziekte te voorkomen en klachten te genezen door het natuurlijke herstelvermogen van het lichaam te stimuleren. Tevens kunnen factoren die voor vermoeidheid zorgen worden geëlimineerd en een goede algemene gezondheid bevorderd. De behandeling is een activering dan wel stimulering van lichaamseigen processen. De voornaamste kenmerken van Shiatsu zijn: • Diagnose en therapie zijn gecombineerd. Elke toepassing van Shiatsu druk is een diagnose, die de therapeut in staat stelt de patiënt in overeenstemming met diens lichamelijke toestand te behandelen. Handen en vingers van de opgeleide therapeut zijn voldoende gevoelig om afwijkingen in huid, spieren of lichaamswarmte bij aanraking op te sporen en zo feilloos onregelmatigheden vast te stellen en meteen te bepalen welke behandeling gegeven dient te worden. • Er zijn voor de Shiatsu behandeling geen hulpmiddelen of medicamenten nodig. • Geen bijwerkingen. Per te behandelen punt wordt de uitgeoefende druk qua duur en kracht vastgesteld, mede hierdoor gaat de behandeling niet gepaard met veel ongemak en veroorzaakt geen bijwerkingen. • Geen leeftijdsgrens. Shiatsu kan worden toegepast bij mensen van alle leeftijden, variërend van jonge kinderen tot hoog bejaarden. Bij jongeren wordt het lichaam erdoor versterkt, bij volwassenen en mensen op middelbare leeftijd voorkomt het leeftijdsspecifieke ziekten en gaat het verouderingsproces tegen.
1
Shiatsu-werkboek Toru Namikoshi, Deventer,2002
3
• • •
Shiatsu is een gezondheidsbarometer. Regelmatige Shiatsu helpt afwijkingen in het lichaam op te sporen, het voorkomt oververmoeidheid en het optreden van ziekte. Shiatsu bevordert een vertrouwensrelatie tussen patiënt en therapeut. De inzet tot genezen en het vertrouwen in de therapie bevorderen de doeltreffendheid van de behandeling. Shiatsu behandelt het totale lichaam, om vervolgens over te gaan tot die plaatsen in het lichaam die extra aandacht vragen.
De effecten van Shiatsu: • Vitaliseert de huid • Maakt spieren los • Stimuleert de circulatie van lichaamsvloeistoffen (bloed, weefselvloeistof en lymfe) • Reguleert zenuwfuncties • Harmoniseert het endocriene stelsel • Verbetert de spijsvertering De werking van Shiatsu is deels fysiologisch en deels neurologisch. Fysiologisch: spieren worden losgemaakt, de circulatie van lichaamsvloeistoffen wordt gestimuleerd, Neurologisch: door Shiatsu worden zenuwuiteinden en cellen in de huid geprikkeld en daardoor worden in het lichaam stoffen aangemaakt die een harmoniserende en of een pijnstillende werking hebben2. Tokoio Namikoshi was niet op de hoogte van de geneeskunde. Later heeft hij de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG) toegevoegd aan de Shiatsu, uitsluitend de meridianen leer en niet het Taoïsme. Latere beoefenaars van Shiatsu, zoals Shizuto Masunaga (een student van Namikoshi), begonnen steeds meer de oosterse psychologie bij de behandeling te betrekken. Shizuto Masunaga noemt deze vorm van Shiatsu: Zen Shiatsu. Heden ten dage zijn er meerdere stromingen van Shiatsu bekend. Veel van deze stromingen zijn gebaseerd op de oosterse geneeskunde. De stijl van Namikoshi is echter meer gericht op een westerse anatomische en pathologische theorie.3 2.3
Shiatsu in Nederland
Dennis J. Binks (1930-1997) volgde zijn opleiding aan het Japan Shiatsu College in Tokyo. Zijn leermeester was Tokujiro Namikoshi. Na zijn opleiding tot Shiatsu therapeut en Shiatsu docent introduceerde hij de toen nog onbekende behandelmethode in 1975 in Nederland. Een jaar later opende hij de Nippon-Nederlandse Shiatsu School. Deze school leverde een belangrijke bijdrage aan het veranderingsproces ten aanzien van gezondheid en gezondheidszorg, dat in de jaren zeventig van de vorige eeuw op gang kwam. Na het overlijden van Dennis Binks in 1997 stopt de opleiding. Op 3 oktober 1998 werd de Dutch Shiatsu Academy (DSA) opgericht. De DSA is onderdeel van de Stichting Centrum voor Natuurgeneeskunde en Educatie (CNE) te Zutphen. Tot deze stap werd besloten nadat studenten van de Nippon-Nederlandse Shiatsu School door het sluiten van de school niet meer in staat waren hun opleiding af te maken. Het onderdak bieden aan deze studenten was een logische stap vanwege contacten die al bestonden met de school want sinds enige jaren verzorgden docenten van het CNE op verzoek van de Nippon-Nederlandse Shiatsu school verschillende onderdelen van de opleiding4. De DSA is de enige officiële school in Nederland die door de familie Namikoshi is erkend na het overlijden van Dennis Binks5.
2
Shiatsu werkboek Toru Namikoshi, Deventer, 2002 Wikipedia – Shiatsu, 16 april 2012 4 Wikipedia – Shiatsu, 16 april 2012 5 DSA studiegids, 2011-2012 3
4
2.4
DSA opleiding
Het uitgangspunt van Shiatsu volgens grondlegger Namikoshi is het activeren van lichaamseigen processen. Dit is ook als zodanig naar Nederland overgebracht door Dennis Binks. Door de overname van de Nippon-studenten door DSA onder leiding van de CNE werden veranderingen doorgevoerd. De opleiding tot Shiatsu therapeut werd aangepast van Shiatsu therapeut naar Natuurkundig Shiatsu therapeut. Hierbij werden Natuurgeneeskunde en Chinese geneeskunde geïntegreerd in de opleiding. Om gediplomeerd Shiatsu therapeut volgens de stijl van Namikoshi te kunnen worden moet deze opleiding worden gevolgd. Het DSA opleidingsprogramma is gebaseerd op vier pijlers6: • Westerse geneeskunde; • Oosterse geneeskunde: Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG); • Algemene Natuurgeneeskundige principes; • Namikoshi Shiatsu behandelmethodiek. Westerse geneeskunde bestaat uit het bestuderen van de anatomie, pathologie, fysiologie, fysische diagnostiek, farmacologie, levensreddend handelen, psychologie, psychiatrie, voedingsleer, antropologie/sociologie, methodiek en statistiek. Oosterse geneeskunde: Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG) bestaat onder anderen uit het bestuderen van de theorie van de vijf elementen, het meridiaan stelsel van het menselijk lichaam en het Yin-Yang systeem. Algemene Natuurgeneeskundige principes is een naam die wordt gegeven aan een heel spectrum van geneeswijzen. Deze beogen de natuurlijke tendens van het lichaam tot zelfgenezing te activeren door middel van methoden en middelen die in de natuur voorkomen. Het is een geneeswijze die zich richt op de gehele mens en niet alleen op de zieke delen of de ziekteverwekkers. Het zelf herstellend vermogen van het lichaam van de mens staat centraal evenals de wisselwerking tussen de mens en zijn omgeving7. Namikoshi Shiatsu behandelmethodiek staat eerder beschreven in hoofdstuk 2.2 2.5
Vergoedingen in het zorgpakket
De Nederlandse overheid bepaalt welke behandelingen gedekt worden in het basispakket. Naast deze basis verzekeringen bestaat er de mogelijkheid om een aanvullende verzekering af te sluiten. Deze aanvullende verzekeringen worden vastgesteld door de verzekeraars, hier heeft de overheid geen invloed op. Veel verzekeraars vergoeden de consulten van een Shiatsu therapeut (conform de aanvullende polisvoorwaarden) wanneer de therapeut aangesloten is bij een door de zorgverzekeraar erkende beroepsvereniging.
6
DSA studiegids, 2011-2012 Wikipedia - natuurgeneeskunde,11 mei 2012 en Natuurgeneeskunde en leerboek traditionele Europese natuurgeneeskunde, Kamperveen, 2006
7
5
De opleiding van de DSA is door onder andere de volgende beroepsverenigingen erkend: de NWP (Nederlandse Werkgroep van Praktizijns in de natuurlijke Geneeskunst), de VNT (Vereniging van Natuurgeneeskundige Therapeuten) en het ZHONG (Nederlandse Vereniging voor Traditionele Chinese Geneeskunde). Aansluiting van een afgestudeerde student bij een goede beroepsvereniging betekent anno 2012 vergoeding van consulten door de meeste zorgverzekeraars. Deze beroepsverenigingen stellen eisen met betrekking tot opleiding, nascholing, omgang met cliënten en andere behandelaars, verslaglegging, hygiëne en praktijkinrichting8. De christelijke verzekeraar Pro life vergoedt helaas de kosten van een Shiatsu behandeling niet. Zij geven hier de volgende verklaring voor: “Over alternatieve geneeswijzen in de groep christenen die Pro Life bedient verschillen de meningen sterk. De ene groep is een grote voorstander, de andere groep is tegenstander van de vergoeding. Ook de vergoeding van Shiatsu is bekeken door de Pro Life Raad, medisch-ethische raad van Pro Life. Zij hebben aangegeven hier niet achter te kunnen staan. Dat houdt in dat wij als verzekeraar dit advies hebben overgenomen en geen vergoeding geven voor Shiatsu9.”
8 9
www.NWP.nl, 19 mei 2012 Aldus Marijke Ravensbergen van Pro Life Zorgverzekeringen in reactie per email, 26-06-2012
6
Hoofdstuk 3 Christendom 3.1
Herkomst van het christendom
Het christendom is een monotheïstische religie die 2000 jaar geleden is ontstaan binnen het Jodendom. Jezus van Nazareth is als Zoon van God naar de aarde gegaan om de verbroken relatie (na de zondeval in het paradijs) tussen God en mens te herstellen. Hij trok als een leraar rond in Judea en Galilea (oude benamingen voor het gebieden in het westen en in het noorden van Israel) en verkondigde dat naast het toepassen van de joodse wetten, opgeschreven in de Tenach, ook het liefhebben van God boven alles en ten tweede je naaste als jezelf belangrijk is. Na Zijn kruisiging en opstanding uit de dood en Hemelvaart, werd Hij gezien als de Christus: de door de Joden verwachte Messias en Zoon van God. 3.2
Christendom in Nederland en het ontstaan van de Protestantse Kerk in Nederland
Binnen de christelijke kerk, die in de eerste eeuwen van de jaartelling één geheel vormde, zijn in de loop van de tijd een drietal grote stromingen ontstaan. • • •
De Orthodoxe Kerken De Rooms-Katholieke Kerk De Protestantse Kerken
De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is een christelijke kerk die op 1 mei 2004 is ontstaan. Ze is het resultaat van het samen gaan van drie kerken: • • •
de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Nederlandse Hervormde Kerk.
In het verdere verloop van dit onderzoek richt ik mijn specifiek op de Hervormde kerk binnen de PKN. 3.3
Kenmerken van het christelijk geloof binnen de Nederlands Hervormde kerk
Zelfs binnen de Nederlandse Hervormde kerk zijn veel verschillende stromingen. Het is dan ook moeilijk om een eenduidig profiel te maken. Wel zijn er een aantal kenmerken die van oorsprong in veel stromingen terugkomen. (De praktijk leert dat veel gelovigen hier in het dagelijks leven soepeler mee om gaan). • De Tien Geboden God heeft Zijn volk leefregels gegeven doormiddel van Zijn knecht Mozes. Eén van deze geboden schrijft voor: “Gij zult geen andere goden voor mijn aangezicht hebben” (Bijbel Exodus 20:4). Een ander gebod zegt: “Gij zult u geen gesneden beeld, noch enige gelijkenis maken of u daarvoor buigen. Want ik de HEERE uw God ben een jaloers God (Bijbel Exodus 20:4-5). Hierdoor is er binnen de orthodox christelijke kerk altijd veel afstand gehouden van alles wat mogelijk een ‘afgod’ zou kunnen zijn. • Genade Volgens sommige protestantse theologen is het belangrijkste onderscheid tussen christendom en andere godsdiensten de genade van God. De gelovige kan zelf niets doen: om zalig te worden is hij in alles afhankelijk van de liefdevolle gunst van zijn schepper (Bijbel Efeze 2:8-10).
7
• Kruisdragers De enige manier om het weer goed te maken met God is geloven in ‘het werk’ van Zijn zoon Jezus. Hij is naar de aarde gekomen om de schuld van gelovigen te dragen. Dit heeft hij gedaan door te lijden en te sterven aan het kruis. Zijn volgelingen worden geacht te leven zoals Hij dat heeft gedaan. Het leven hier op aarde behoort daardoor sober te zijn en kent ook verdrukking en lijden om meer op Hem gericht te zijn. Zij worden dan ook wel ‘kruisdragers’ genoemd (Bijbel Markus 8:34, Mattheus 16:34 en Lucas 9:23). • God alleen de eer Misschien wel hét belangrijkste kenmerk van het orthodox Christelijke geloof is dat alles in het leven draait om de eer van God ‘Soli Deo Gloria’ (Bijbel 1 Korinthe 10:31 en Romeinen 11:6). De afhankelijkheid van God staat dan ook in alles centraal. Zo zijn er voldoende voorbeelden in de Bijbel waaruit blijkt dat ziekte als een straf van God kan worden gezien (Bijbel in het boek Job) maar ook dat door het gebed de ziekte of straf werd weggenomen (Bijbel Johannes 15:16 en Mattheus 8:1-3). • Geneeskunde ten tijde van de Bijbel In de Bijbel is er wel degelijk sprake van genezing door materie. Zo gebruikte Paulus zweetdoeken ter genezing (Bijbel Handelingen 19:11-12). Ook werden er zieken genezen door als eerste in ‘beroerd’ water te komen (Bijbel Johannes 5:1-9). De essentie bij deze voorbeelden is telkens wel dat God er de eer van krijgt. Ook zijn er veel voorbeelden waar ziekten doormiddel van handoplegging verdwijnen (Bijbel Handelingen 28:8). Middelen die mogen dienen ter genezing moeten echter altijd verwijzen naar de Genezer, dus God en naar niemand anders. • Gezondheid/verzorging ten tijde van de Bijbel Persoonlijke verzorging is erg belangrijk in de Bijbel. Voorbeelden zijn er genoeg van hygiëne, gezond voedsel, rust en reinheid. Een teken dat het lichaam en de verzorging daarvan belangrijk zijn (Bijbel 1 Korinthe 6:19-20, 2 Korinthe 7:1 en Hooglied 4:11).
8
Hoofstuk 4 Houding van christenen ten aanzien van Shiatsu Onder christenen zijn met betrekking tot alternatieve geneeskunde verschillende groepen te vinden: christenen die bewust wel (tot op zekere hoogte) gebruik maken van alternatieve geneeskunde en christenen die bewust geen gebruik maken van alternatieve geneeskunde. Daarnaast zijn er nog de onwetende en terughoudende christenen op het gebied van alternatieve geneeskunde. De laatste groep is een groep bij wie alternatieve geneeskunde veel angst inboezemt . “Houdt u verre van alle afgoderij, en houdt niet op het goede te doen!” (Bijbel 1 Korinte 10:14) Deze tekst wordt vaak aangehaald wanneer het om alternatieve geneeskunde gaat. De reden om geen gebruik te maken van alternatieve geneeswijze berust vaak op weerstand tegen de oosterse geneeskunde en het holistische New Age denken. De oosterse geneeskunde is ontstaan vanuit de taoïstische filosofie, zoals deze beschreven staat in diverse boeken waaronder I-tsjing10. Volgens deze filosofie zijn er tijdens de oeraanvang twee oerkrachten verwekt, namelijk Yin en Yang. De wereld zou zijn ontstaan door een oerkracht, er is geen geloof in een persoonlijke God. Het is de bedoeling dat de mens de universele harmonie bereikt door in harmonie te komen met de natuur en het heelal. In het taoïsme gaat men van de reïncarnatie uit. Na de dood wordt de mens op aarde opnieuw geboren en leeft nogmaals totdat de mens de universele harmonie heeft bereikt. Dan houdt alles op en is de mens één met het heelal, met het niets en met het alles. Deze filosofie gaat in tegen de leer van de Bijbel. Bij de beoordeling van het holisme is het belangrijk onderscheid te maken tussen een vorm van holisme dat de mens in al zijn facetten en vermogens als één geïntegreerd geheel beziet, en een andere vorm, het kosmologisch holisme, dat de mens beziet als organisch deeltje van de kosmos. Tegen de eerste vorm van holisme is weinig bezwaar. Deze eerste vorm herinnert ons aan de eenzijdigheden en beperkingen van de reguliere geneeskunde. De tweede vorm van holisme heeft een vorm van magisch denken. Dit denken voert gemakkelijk naar de occulte wereld en brengt mensen in contact met een 'hogere kosmische werkelijkheid', waaruit zogenaamde helende krachten of energieën ontspringen. Vanuit de Bijbel bezien kan het hier gaan om een 'lagere geestelijke (demonische) werkelijkheid'. 11 Naar mijn waarneming is er relatief weinig onderzoek gedaan naar de omvang van bovengenoemde groepen12. Hierover heb ik ook nog contact gehad met hoogleraar ethiek G. Widdershoven van VUmc in Amsterdam. Voor dit onderzoek baseer ik mij op mijn persoonlijke waarnemingen binnen de kerken waarin ik actief ben geweest, een gesprek met mijn huidige Ds. C. van den Berg te Nieuw-Vennep en een interview dat ik heb gehad met mevrouw J.A. Alberts-Raven. Eigen waarneming Zelf heb ik actief deelgenomen aan het kerkelijke leven in Waarder, Monster en Nieuw-Vennep, alle Hervormde gemeentes. Mijn ervaring is dat zowel alternatieve geneeswijze als Shiatsu geen prominente plaats innemen in het geloofsleven en veelal onbesproken blijven. Wanneer het wel besproken wordt, is dat doorgaans vanuit een afstandelijke kritische houding. Uitzondering hierop zijn zij die met klachten in de reguliere gezondheidszorg niet geholpen kunnen worden en daardoor (uiteindelijk) toch tot alternatieve geneeswijze overgaan.
10
I-tsjing, het boek der veranderingen, Deventer, oktober 1991 www.prolife.nl, publicaties: Alternatieve geneeswijzen, 17 juni 2012 12 Dit wordt mede bevestigd door Christelijke zorgverzekeraar Pro Life. Zie hiervoor ook paragraaf 2.5 11
9
Ds. C. van den Berg Tijdens een gesprek met Ds. C. van den Berg (Nieuw-Vennep) gaf hij aan niet bekend te zijn met Shiatsu. In zijn opleiding tot predikant is hij er ook niet mee in aanraking gekomen. Ook alternatieve geneeswijzen blijken een weinig besproken onderwerp zowel binnen de opleiding tot predikant als in het dagelijkse pastoraat. Bevindingen van mevrouw J.A. Alberts-Raven Mevrouw J.A. Alberts-Raven is Shiatsu therapeute (helaas wegens gezondheidsredenen niet meer actief) in de gemeente Haren. Zij geeft lezingen ter promotie van Shiatsu. Zij heeft een aantal lezingen gehouden binnen de PKN. Haar bevinding is dat Shiatsu nog tamelijk onbekend is onder christenen maar dat men er wel voor open staat. Ook ondervond zij dat het holistisch denken een nieuwe manier is om problemen aan te pakken. Haar ondervindingen zijn dat haar toehoorders gewend zijn om naar de klacht te kijken en daar een oplossing voor te zoeken in plaats van naar de oorzaak. Zo wordt er bijvoorbeeld bij hoofdpijn snel naar paracetamol gegrepen terwijl de oorzaak van die hoofdpijn kan liggen aan verstijfde spieren door bijvoorbeeld de airconditioning.
10
Hoofdstuk 5 Conclusies en aanbevelingen 5.1
Conclusies
In hoofdstuk 1 hebben wij gezien dat Shiatsu van oorsprong volgens Namikoshi een behandeling is gericht op het activeren van lichaamseigen processen. Energiebanen en zenuwbanen worden door lichte druk gestimuleerd waardoor een van nature lichaamseigen proces wordt geactiveerd. Met de overname van Nippon studenten door CNE veranderde de opleiding tot Shiatsu therapeut naar Natuurkundig Shiatsu therapeut. Hierbij werden aan de opleiding naast ‘het activeren van lichaamseigen processen’ ook andere pijlers toegevoegd zoals onder andere Chinese geneeskunde en Natuurgeneeskunde. De oorsprong van de Shiatsu beruste niet op de Chinese geneeskunde want daar had de oprichter, Tokujiro Namikoshi destijds geen kennis van. In hoofdstuk 2 hebben wij gezien dat het christelijke geloof op basis van de Bijbel de door God gegeven middelen en kennis mag gebruiken. Belangrijk is dat Hij wordt aanbeden voor genezing en de eer krijgt van een eventuele genezing. Aangezien God de mens naar Zijn evenbeeld heeft gemaakt (Bijbel, Genesis 1:27), zowel geest als lichaam, past een behandeling waarbij de lichaamseigen processen worden geactiveerd binnen de door God gegeven middelen. Zolang er geen andere machten worden gebruikt of aangeroepen. Om in Nederland een gediplomeerde Namikoshi Shiatsu therapeut te kunnen worden, moet de DSA opleiding worden gevolgd. Hoewel men vooraf weet hierbij in aanraking te komen met onder andere de leer van het Taoïsme is dit vanuit de Bijbel toch te verdedigen. In 1 Thessalonicenzen 5 19-21 staat immers “Onderzoekt alle dingen en behoudt het goede”. Mede op basis hiervan mag de conclusie getrokken worden dat een opleiding tot een Namikoshi Shiatsu therapeut past binnen een christelijke levensvisie (Nederlands Hervormde Kerk binnen de PKN). Tevens kan de conclusie getrokken worden dat een Namikoshi Shiatsu behandeling past binnen een christelijke levensvisie. Dit is gebaseerd op het feit dat Namikoshi uitgaat van het activeren van lichaamseigen processen en dit niet in strijd is met de leer van de Bijbel. 5.2
Aanbevelingen
In hoofdstuk 3 hebben wij gezien dat er drie groepen zijn met betrekking tot de houding die christenen hebben ten aanzien van Shiatsu. Zij die er geen probleem mee hebben en er al gebruik van maken, zij die het niet kennen en een groep die er vanuit het geloofsovertuigingen op tegen is. Hoe groot deze groepen precies zijn en waar zij hun mening op baseren is nog onduidelijk. Hier zou nader onderzoek naar gedaan moeten worden. Vanuit mijn eigen ervaring binnen de christelijke gemeente maar ook vanuit reacties die ik gedurende mijn onderzoek van christenen heb ontvangen, blijkt dat een grote groep mensen vanuit een bepaald ‘voorzichtigheidsprincipe’ tegen Shiatsu is. Vooral voor deze groep zou een heldere communicatie, over waarop een Namikoshi Shiatsu behandeling gebaseerd is, helderheid kunnen bieden. Dit blijkt ook de ervaring van mevrouw J.A. Alberts-Raven te zijn. Uit mijn gesprek met Ds. C. van den Berg bleek dat Shiatsu ook bij dominees onbekend is. Tijdens de opleiding tot predikant zou alternatieve geneeskunde en ook Shiatsu een plaats moeten krijgen.
11
Literatuurlijst Bronnen: Internetsites: www.dsa.nl - studiegids, 2011/2012 www.lindeboominstituut.nl, juni 2012 www.nwp.nl, 19 mei 2012 www.pkn.nl, mei 2012 www.prolife.nl - Publicaties: Alternatieve geneeswijzen, 17 juni 2012 www.stichting-promise.nl, juni 2012 www.wikipedia.nl - Natuurgeneeskunde & TCM, 11 mei 2012 www.wikipedia.nl - Shiatsu, 16 april 2012 Boeken: Bijbel, de nieuwe bijbelvertaling, NBG, Heerenveen, 2004 ISBN 9061268613 Bijbel, de statenvertaling, Jongbloed, Heernenveen, 1998 ISBN 604311 Elling, A. & Asseldonk, T. van.; Leerboek traditionele Europese natuurgeneeskunde, ITEN, Kamperveen, 2006, ISBN 9081878119 Feller, G.P.M.; Tovenaars van de 20ste eeuw, Gideon, Hoornaar, 1995, ISBN 9060676173 Kampen, Drs P.J. van; De circel en het kruis, J.H. Kok, Kampen, 1991, ISBN 9024242975 Namikoshi, T.; Shiatsu werkboek, Ankh Hermes, Deventer, 2002, ISBN 9789020252720 Trommius, A; Nederlandse Concordantie van de Bijbel, Kok Voorhoeve, Kampen, 1992, ISBN 9029708654 Parmentier, M.; Heil maakt heel, Meinema, Zoetermeer, 1997, ISBN 9021136619 Pfeifer, Dr. S; Gesundheit zu jedem preis?, Horst, Koch, Deutschland, 2012, ISBN 9783765558313 Ven, R. van der; Genezing uit het Oosten?, Voorhoeve, Utrecht, 2011, ISBN 9789029796873 Wilhelm, R.; I Tjing - het boek der veranderingen, Ankh Hermes, Deventer, 1991, ISBN 9020247859 Bladen: Post, prof. dr. D, Alternatieve geneeswijzen in de huidige gezondheidszorg, Perspectief nr. 9, 1993.
12
